[Fe(H O) ]
H O
[Fe(H O) OH]
H O
[Fe(H O) OH]
H O
[Fe(H O) (OH) ]
H O
[Fe(H O) (OH) ]
H O
[Fe(OH) ]
H O
2
6
3+
2
2
5
2+
3
2
5
2+
2
2
4
2
+
3
2
4
2
+
2
3
3
+
← →
+
+
← →
+
+
← →
↓ +
+
+
+
Zn
2NH
2H O
Zn(OH)
2NH
Zn(OH)
4NH
[Zn(NH ) ]
2OH
2+
3
2
2
4
2
3
3 4
2
+
+
← →
↓ +
+
← →
+
+
+
−
Cr
3NH
3H O
Cr(OH)
3NH
Cr(OH)
6NH
[Cr(NH ) ]
OH
3+
3
2
3
4
3
3
3 6
3
+
+
← →
↓ +
+
← →
+
+
+
−
3
AgCl
2NH
[Ag(NH ) ]
Cl
3
3 2
nrp.
+
← →
+
+
−
Wybrane związki kooordynacyjne
F
(
B
)
F
(
B
)*
zwykłe wi
ą
zanie"
nakładaj
ą
si
ę
dwa
cz
ęś
ciowo
zapełnione
orbitale atomowe
(mog
ą
by
ć
zhybrydyzowane)
F
(
B
)
F
(
B
)*
nakładaj
ą
si
ę
orbitale
atomowe: pusty i
zapełniony
(mog
ą
by
ć
zhybrydyzowane
Tworzenie si
ę
wi
ą
zania koordynacyjnego jest
reakcj
ą
kwasowo
-
zasadow
ą
(w sensie Lewisa)
KWAS
ZASADA
Zwi
ą
zki kompleksowe
Składają się z
atomu centralnego
, który jest
kwasem Lewisa
i ma
wolne orbitale zdolne do wytworzenia wiązań z
ligandami
, które
są
zasadami Lewisa
. W roztworach atomem centralnym jest
prawdziwy jon", w ciałach stałych atom o odpowiednim stopniu
utlenienia. Ligandy muszą posiadać elektrony zdolne do
wytworzenia wiązań ...
Rodzaj hy-
brydyzacji
Liczba wi
ą
za
ń
(L.K.)
Kształt jonu lub
cz
ą
steczki
sp
2
liniowa
sp
2
3
trójk
ą
tna
sp
3
4
tetraedryczna
dsp
3
5
bipiramida tryg.
d
2
sp
3
6
oktaedryczna
d
3
sp
3
7
bip. pent.
Hydratacja - akwakompleksy (1)
W przypadku akwakompleksów w roztworach wodnych rolę
ligandów
mogą pełnić cząsteczki wody
(H
2
O)
lub jony
hydroksylowe
(OH
-
)
. Rodzaj utworzonego kompleksu zależy nie
tylko od jonu centralnego, ale np. także od pH.
Usuwanie jonów H
3
O
+
, czyli podwyższanie pH prowadzi do
wymiany ligandów i wytrącania się osadu wodorotlenku
Hydratacja - akwakompleksy (2)
Dla innych jonów metali w roztworach wodnych istnieją
podobne równowagi - o wytrącaniu się osadu wodorotlenku
decyduje stała trwałości akwakompleksu ...
Kompleksy z jonami OH
-
są trwalsze niż z cząsteczkami wody...
Tworzenie kompleksów z innymi ligandami w środowisku
wodnym jest zawsze reakcją wymiany ligandów
Aminakompleksy
Ligandem w
aminakompleksach
jest najczęściej cząsteczka
amoniaku
NH
3
, ale ligandem może być też jon amidkowy
NH
2
-
lub aminy organiczne R-
NH
2
,
R
2
-NH
,
R
3
-N
. Pary wiążącej
dostarcza atom azotu:
NH
3
N
H
H
H
Trwałość aminakompleksów
przewyższa trwałość
akwakompleksów, zarówno
z H
2
O, jak i OH
-
, są one też
zazwyczaj dobrze
rozpuszczalne w wodzie
Aminakompleksy (2)
Ni
4CO
Ni(CO)
4
+
← →
Fe
5CO
Fe(CO)
5
+
← →
Re O
17CO
Re (CO)
7CO
2
7
2
10
2
+
← →
+
NaCo(CO)
Mn(CO) Br
NaBr
(CO) MnCo(CO)
4
5
5
4
+
← →
+
[PtCl ]
[Pt(
)Cl ]
Cl
4
2
3
−
−
−
+
→
+
C H
C H
2
4
2
4
Orbitale molekularne w aminakompleksach
Kompleks [Cr(NH
3
)
6
]
3+
Konfiguracja Cr
3d
5
4s
1
, jonu Cr
3+
3d
3
3d
4s
4p
hybrydyzacja
d
2
sp
3
Cr
3+
NH
3
6 razy
F
s
F
*
s
F
p
F
d
F
*
d
F
*
p
Karbonylki metali (1)
Tlenek w
ę
gla (II), CO, jako ligand
2p
z
2p
y
2p
x
O
t
2
2p
y
2p
z
C
-
t
1
t
2
C
2p
y
2p
z
2p
x
2p
y
2p
z
O
CO
F
F
*
B
y
B
z
B
*
y
B
*
z
t
2
Wolna para elektronowa"
przy atomie węgla
: C
/ O
Karbonylki metali (2)
Stopień utlenienia metalu w kompleksach z CO wynosi zwykle 0
Otrzymywanie kompleksów odbywa się na drodze bezpośredniej
syntezy:
1890 - świeży proszek Ni
T i p - warunki normalne
470 K, 10 MPa
Redukcja tlenków metali:
+VII
0
Otrzymywanie karbonylków mieszanych:
Klasyfikacja kompleksów karbonylowych
Kompleksy jednordzeniowe:
M(CO)
6
V(CO)
6
Cr(CO)
6
Mo(CO)
6
W(CO)
6
Fe(CO)
5
M(CO)
5
Ru(CO)
5
Os(CO)
5
M(CO)
4
Ni(CO)
4
Kompleksy wielordzeniowe:
Co
2
(CO)
8
M
2
(CO)
8
M
M
C
C
O
C
O
C
–
O
C
–
O
C
–
O
O
–
C
O
–
C
O
–
C
Mostki CO
Fe
2
(CO)
9
M
2
(CO)
9
Fe
2
(CO)
10
M
2
(CO)
10
Tc
2
(CO)
10
Re
2
(CO)
10
Fe, Ru, Os
M
3
(CO)
12
Co,Rh,Ir
M
4
(CO)
12
Co, Rh
M
6
(CO)
12
Mostki CO lub bezpośrednie
wiązania metal - metal
Zwi
ą
zki metaloorganiczne
Kompleksy
B
- elektronowe
Związki metaloorganiczne - związki, w których pierwiastek o
elektroujemności niższej niż węgiel jest połączony bezpośrednio
z atomem węgla lub rodnikiem.
Związki metaloorganiczne, w których występuje wiązanie
koordynacyjne tworzą się na ogół z udziałem związków
zawierających wiązanie (a) typu B.
Ligandy organiczne (B)
Liczba elektronów B
Alkeny, alkiny
5
B - allil (CH=C=CH)
2
cyklobutadien, butadien
3
cyklopentadien
4
pirol
6
Kompleksy
B
B
B
B
-elektronowe
etylen lub acetylen jako ligand:
C
C
H
H
H
H
para elektronów
B
Pt
Cl
Cl
Cl
2
5
5
5
5 2
2
C H
Fe
Fe C H
H
+
→
+
[
(
) ]
Kompleksy “sandwichowe” (kanapkowe)
cyklopentadien
C
5
H
6
zdelokalizowany
orbital
B
zawiera 5 elektronów
ferrocen