Immunologia – wykład 6

13.11.2012

Temat: Aktywacja dopełniacza. Kompleksy immunologiczne

Bardet – zaobserwował, że proces rozpadania się komórek bakteryjnych w surowicy odpornościowej uwarunkowany jest
współudziałem dwóch substancji, później określonych mianem dwuchwytnika (amboreceptor) i dopełniacza (komplement).
Nagroda Nobla z dziedziny medycyny.

Dopełniacz:

 Razem z Ig stanowi główny element mechanizm odpowiedzi humoralnej na czynniki zakaźne

 Funkcja polega na wzmocnieniu efektu przeciwciał

 Jest także nieswoistemu markerem odpowiedzi immunologicznej przy braku immunizacji

Układ dopełniacza

 Część wrodzonego układu odporności

 Składa się z wielu białek (o własnościach enzymatycznych), które aktywują się kaskadowo

 Ulegają aktywacji

o

Spontanicznej

o

Poprzez oddziaływanie z lektynami (MBI, NASP)

o

Poprzez interakcję z kompleksami Ag – Ab

Droga aktywacji dopełniacza

 Klasyczna

 Alternatywna

 Lektynową

Czynniki aktywujące układ dopełniacza:

 Droga klasyczna

o

Kompleksy Ag – Ab (IgM, IgG1, IgG2, IgG3)

 Droga lektynowa

o

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (-) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

 Droga alternatywna

o

Wiele spośród bakterii zwłaszcza Gram (-)

o

Agregaty immunoglobulin

o

Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Klasyczna droga aktywacji dopełniacza

1. Przeciwciała przyłączają się do epitopów, do nich z kolei przyłącza się cząsteczka C1q, rozpoczynająca drogę

klasyczną. Jej kształt przypomina wiązkę 6 tulipanów, przy czym do aktywacji dopełniacza niezbędne jest
połączenie przynajmniej dwóch główek "tulipanów" z przynajmniej dwoma przeciwciałami wiążącymi antygen.
Związanie przeciwciał wywołuje zmianę konformacyjną "łodyżek tulipanów", pomiędzy którymi związane
są proteazy serynowe C1r i C1s. Przeciwciała zdolne do aktywacji C1q to przede wszystkim IgM i IgG (oprócz
podklasy IgG4).

2. C1r jest pobudzana za pomocą zmiany konformacyjnej C1q i w rezultacie powoduje przecięcie, i tym samym

uaktywnienie, proteazy C1s. Ta aktywacja jest już trwała i nie zależy od dalszych zmian konformacyjnych C1q.

3. Aktywowana C1s ma zdolność rozkładu białek C4 i C2. W pierwszej kolejności rozkładane jest C4, w wyniku czego

powstają dwa fragmenty: C4a i C4b. Pierwszy z nich jest uwalniany do środowiska reakcji (osocza lub płynu
tkankowego) i pełni funkcję anafilatoksyny.

4. C4b ma natomiast zdolność do łączenia się z błoną komórkową, zwłaszcza z białkami lub cukrami w niej zawartymi.

Po przyłączeniu się do błony następuje przyłączenie C2 do C4b, po czym C2 jest rozkładany do C2a i C2b przez

C1s. Tak powstały kompleks C4b2a nosi nazwę konwertazy C3 drogi klasycznej i jest niezwykle ważny dla
prawidłowego działania dopełniacza.

5. Konwertaza C3 rozkłada składnik C3 do C3a (kolejna anafilatoksyna) oraz C3b, który może:

1. przyłączyć się do błony komórkowej patogenu i funkcjonować jako opsonina

2. przyłączyć się do konwertazy C3, tworząc konwertazę C5 drogi klasycznej

powyższe procesy podlegają amplifikacji

6. Tak powstała konwertaza C5 rozkłada białko C5 do C5a (anafilatoksyna) i C5b. Ten drugi fragment będzie brał

udział we wspólnym dla wszystkich dróg tworzeniu MAC.

Droga lektynowa związana z połączeniem cząsteczki cukru (mannoza, fruktoza, lub N – acetyloglukozamina) znajdującej
się na powierzchni bakterii z lektyną wiążącą mannozę tzw. MBL. Powstały kompleks jest wrażliwy na działanie proteaz
serynowych MASP.

MBL – białko wiążące mannozę + mannoza bakteryjna + proteinazy serynowe MASP, MASP2 o strukturze zbliżonej do C1r
i C1s.

Znaczenie drogi lektynowej

Lektyno - fagocytoza (odróżnianie od immuno – fagocytozy). Nieprawidłowe MBL (mutacje) – nawracające zakażenia
„wzrost oporności” na zakażenia prątkami, leiszmania

Aktywacja końcowych składowych C – kompleks MAC

C3b + C5 ← konwertaza C4b2a3b

→ C5a + C5b

← konwertaza C3bBb3b

Receptory dla dopełniacza

Receptor

Ligand

Występowanie

CR1
(CD35)

C3b>iC3b
C4b

B, PMN, M, MO, E, FDC, kłęb
komórek nabłonkowych

CR2
(CD21)

iC3b, C3dg
EBV, IFNα

B, FDC
komórki nabłonkowe

CR3
(CD18/CD11b)

iC3b, bakterie, fibrynogen,
ICAM-1

M, MO, PMN, NK, FDC

CR4
(CD18/CD11c)

iC3b, fibrynogen

PMN, M, MO

Inne: DAF, MCP, Rec. H, HRF

Wpływ C3 na eliminację i zabijania bakterii

 Wiązanie do CR1 erytrocytów i transport do układów fagocytów jednojądrzastych

 Kompleks immunologiczny

 Receptory dla fragmentów dopełniacza na grupy obojętne

 Fagocytoza, wytworzenie wybuchu tlenowego

Rola C3 w przetworzeniu kompleksów immunologicznych

 Wymiana siatki

 Wiązania do receptora CR1 erytrocyta i transport do makrofagów

 Wychwyt przez makrofagi, pocięcie na małe fragmenty i degradacja antygenów

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Czynniki

Efekty biologiczne układu dopełniacza

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego
komunikowania się komórek

Migracja >>

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

 Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

 Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

 Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

 C3a i C5a

 Aktywacja komórek fagocytujących

Czynniki aktywujące układ dopełniacza:

 Droga klasyczna

o

 Droga lektynowa

o

 Droga alternatywna

o

o

o

Efekty biologiczne układu dopełniacza

 Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

przypadku na po

 Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

 „Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag

 Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

 Aktywacja komórek fagocytujących

 Wzmacnianie swoistej

o

o

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego
komunikowania się komórek

 Cytokiny i chemokiny

 Cząsteczki adhezyjne

Migracja >>

 Kontakt bezpośredni

 Poprzez produkowane mediatory

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

C3a i C5a – chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

aktywujące układ dopełniacza:

Droga klasyczna

o

Kompleksy Ag

Droga lektynowa

o

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (

mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

Droga alternatywna

o

Wiele spośród bakterii zwłaszcza Gram (

o

Agregaty immunoglobulin

o

Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Efekty biologiczne układu dopełniacza

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym
przypadku na po

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

„Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

Wzmacnianie swoistej

o

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała

o

Indukcja, wzmacnianie odpowiedzi

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego
komunikowania się komórek

Cytokiny i chemokiny

Cząsteczki adhezyjne

Migracja >>

Kontakt bezpośredni

Poprzez produkowane mediatory

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

aktywujące układ dopełniacza:

Droga klasyczna

Kompleksy Ag

Droga lektynowa

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (
mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

Droga alternatywna

iele spośród bakterii zwłaszcza Gram (

Agregaty immunoglobulin
Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Efekty biologiczne układu dopełniacza

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym
przypadku na powierzchniach „chronionych”

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

„Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

Wzmacnianie swoistej

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała
Indukcja, wzmacnianie odpowiedzi

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego
komunikowania się komórek odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

Cytokiny i chemokiny

Cząsteczki adhezyjne

Kontakt bezpośredni

Poprzez produkowane mediatory

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

aktywujące układ dopełniacza:

Kompleksy Ag – Ab (IgM, IgG1, IgG2, IgG3)

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (
mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

iele spośród bakterii zwłaszcza Gram (

Agregaty immunoglobulin
Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Efekty biologiczne układu dopełniacza

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

wierzchniach „chronionych”

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

„Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

Wzmacnianie swoistej odpowiedzi układu odporności

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała
Indukcja, wzmacnianie odpowiedzi

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

Cytokiny i chemokiny

Cząsteczki adhezyjne

Poprzez produkowane mediatory

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

aktywujące układ dopełniacza:

Ab (IgM, IgG1, IgG2, IgG3)

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (
mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

iele spośród bakterii zwłaszcza Gram (

Agregaty immunoglobulin
Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Efekty biologiczne układu dopełniacza

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

wierzchniach „chronionych”

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

„Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

Aktywacja komórek fagocytujących

odpowiedzi układu odporności

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała
Indukcja, wzmacnianie odpowiedzi

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

Poprzez produkowane mediatory

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Degranulacja komórek tucznych i bazofilów

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

Obkurczenie mięśniówki gładkiej (naczynia)

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Ab (IgM, IgG1, IgG2, IgG3)

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (
mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

iele spośród bakterii zwłaszcza Gram (

Niektóre wirusy (EBV) i grzyby

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

wierzchniach „chronionych”

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

„Rozpuszczanie” dużych kompleksów Ag – Ab >> usuwanie kompleksów

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

odpowiedzi układu odporności

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała
Indukcja, wzmacnianie odpowiedzi

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalne

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

Ab (IgM, IgG1, IgG2, IgG3)

Wiele spośród bakterii Gram (+) i Gram (-) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na
mikroorganizmach mannozę, fruktozę)

iele spośród bakterii zwłaszcza Gram (-)

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Opsonizacja >> fagocytoza i zabijanie drobnoustrojów

Ab >> usuwanie kompleksów

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

odpowiedzi układu odporności

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

Anafilatoksyny: C3a, C4a, C5a silne induktory stanu zapalnego

Stymulacja syntezy metabolitów kwasu arachidonowego

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Ab >> usuwanie kompleksów

Chemotaktyczne działanie wobec neutrofili oraz monocytów

Faza wykonawcza, aktywacja przez przeciwciała

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Ab >> usuwanie kompleksów

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

chemotaktyczne działanie wobec monocytów i granulocytów

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Ab >> usuwanie kompleksów

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

odpowiedzialnych za swoiste oraz nieswoiste mechanizmy odporności

) wiąże białko mannozę (MBL) kolektyna rozpoznaje na

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

Liza komórek na których powierzchni doszło do aktywacji układu przypadku silnej aktywacji oraz w każdym

Skuteczna reakcja na zakażenie patogenami oraz indukcja swoistych mechanizmów odporności wymaga wzajemnego

Regulacja układu dopełniacza

 Rodzina białek RCA na którą składają się:

o

Czynnik H

o

Białko FHL-1

o

Białko wiążące C4 tzw. C4-bp

 Występują w surowicy

o

Białka błonowe DAF i MCP

o

Czynnik restrykcji homologicznej HRF20

o

Receptory dopełniacza CR1 (CD35) i CR2

 Ulegają ekspresji na powierzchni komórek

Nazwa

Masa cząsteczkowa
[kDa]

Liczba domen SCR
budujących cząsteczkę

Czynnik H

150

20

FHL-1

-

7

FHR-1

FHR-1α

37

5

FHR-1β

43

FHR-2

FHR-2

24

4

FHR-2a

29

FHR-3

35 - 56

5

FHR-4

86

5

FHR-5

62

9

Czynnik H układu dopełniacza (CFH)

 Białko osoczowe regulujące aktywację dopełniacza

 Zakres stężeń w surowicy – 110 – 615 µg/ml

 W 1965r. Nilsson i Mueller – Eberhard zaklasyfikował tę glikoproteinę do β1H globulin

 Zbudowany z 20 domen SCR, powtarzające się odcinki SCR stanowią szkielet cząsteczki i wpływają na swoistość w

stosunku do wiązanych białek.

Funkcja CFH i pozostałych regulatorów

 Hamowanie stabilnego powstawania enzymów konwertaza C3 szlaku klasycznego i alternatywnego

 Hamowania wiązania C2 do C4b oraz czynnika B do C3b

 Intensyfikacja dysocjacji C2a z C4b oraz Bb z C3b

 Kofaktory czynnika I katalizującego reakcję cząsteczek C3b i C4b

Działanie regulatorów

 Hamowanie gromadzenia konwertazy C3

 Inaktywacja zdeponowanych na powierzchni komórek cząsteczek C3b – reakcja zachodzi przy udziale czynnika I

oraz kofaktorów CFH i FHL-1 oraz Cr1 i MCP

 Niszczeniu konwertazy C3bBb – reakcja zachodzi dzięki aktywności czynników CFH i FHL-1 oraz CR1 i DAF

Przyczyny zaburzeń aktywacji dopełniacza

Składnik

Funkcja

Skutki niedoboru

C3

Ważne elementy klasycznej
drogi aktywacji układu
dopełniacza

Zaburzenia klasycznej drogi
aktywacji dopełniacza

C4

Czynnik B

 Ważny element

alternatywnej drogi
aktywacji układu
dopełniacza

 Uczestniczy w

Zaburzenia aktywacji drogi
aktywacji dopełniacza

Czynnik H

Czynnik I

Temat: Immunopatologia zapalenia

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

Definicja zapalenia

Zapalenie
unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Czynnik H

Czynnik I

Temat: Immunopatologia zapalenia

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

Definicja zapalenia

Zapalenie – inflammatio
unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Temat: Immunopatologia zapalenia

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

Definicja zapalenia

inflammatio

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Temat: Immunopatologia zapalenia

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

inflammatio – jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Temat: Immunopatologia zapalenia

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

rozpuszczaniu
kompleksów
immunologicznych

 Stymuluje wzrost

limfocytów B i
monocytów

 Reguluje alternatywną

drogę aktywacji układu
dopełniacza (inhibitor)

 Wiąże i inaktywuje

cząsteczki C3b obecne
w surowicy oraz
związane z
powierzchnią komórek
gospodarza

 Kofaktor czynnika I
 Rozkłada i inaktywuje

konwertazę C3 oraz
cząsteczki C3b

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

rozpuszczaniu
kompleksów
immunologicznych
Stymuluje wzrost
limfocytów B i
monocytów
Reguluje alternatywną
drogę aktywacji układu
dopełniacza (inhibitor)
Wiąże i inaktywuje
cząsteczki C3b obecne
w surowicy oraz
związane z
powierzchnią komórek
gospodarza
Kofaktor czynnika I
Rozkłada i inaktywuje
konwertazę C3 oraz
cząsteczki C3b

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

rozpuszczaniu
kompleksów
immunologicznych
Stymuluje wzrost
limfocytów B i

Reguluje alternatywną
drogę aktywacji układu
dopełniacza (inhibitor)
Wiąże i inaktywuje
cząsteczki C3b obecne
w surowicy oraz

powierzchnią komórek

Kofaktor czynnika I
Rozkłada i inaktywuje
konwertazę C3 oraz
cząsteczki C3b

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Reguluje alternatywną
drogę aktywacji układu
dopełniacza (inhibitor)

cząsteczki C3b obecne

powierzchnią komórek

Zaburzenia alternatywnej dro
aktywacji dopełniacza

Rozkłada i inaktywuje

Zaburzenia alternatywnej drogi
aktywacji dopełniacza

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Zaburzenia alternatywnej dro
aktywacji dopełniacza

Zaburzenia alternatywnej drogi
aktywacji dopełniacza

Reakcja zapalna jako uogólniony sposób odpowiedzi organizmu na kontakt z „obcym”

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Zaburzenia alternatywnej dro
aktywacji dopełniacza

Zaburzenia alternatywnej drogi
aktywacji dopełniacza

„obcym”

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Zaburzenia alternatywnej dro
aktywacji dopełniacza

Zaburzenia alternatywnej drogi
aktywacji dopełniacza

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

Zaburzenia alternatywnej drogi

Zaburzenia alternatywnej drogi

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych,

unaczynionych tkankach po zadziałaniu bodźca uszkadzającego. Związane jest z udziałem wielu mechanizmów

fizjologicznych, humoralnych i komórkowych, których zadaniem jest neutralizacja, usunięcie czynników przyczynowych
oraz naprawa uszkodzonych tkanek.

Siła odpowiedzi – niezwykle istotna dla homeostazy całego organizmu

 Niewystarczająca – infekcja, rozwój nowotworów

 Nadmierna – reumatyzm, cukrzyca, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, niedokrwienia mózgu i serca,

rozwój nowotworów itd.

 Jeśli stan zapalny przenosi się do krwioobiegu – ogólne zakażenia organizmu (sepsa), zapalenie opon mózgowych

Aktywność układu odpornościowego stanowi większe zagrożenie nuż czynnik, który ją wywołał.

Dobroczynny dla organizmu

Zły dla organizmu

Likwiduje
- uszkodzenia tkanki
- patogeny
- pasożyty
- nowotwory

- miażdżyca
- niedokrwienie serca
- uszkodzenie mięśnia sercowego
- reumatoidalne zapalenie stawów
- astma
- zapalenie jelit
- nowotworzenie

Elementy układu odpornościowego zaangażowane w reakcję zapalną

Obsada – zależna od „decyzji” związanej z wielkością i rodzajem tkanki

 Monocyty

 Makrofag

 Komórki tuczne

 Limfocyty

 Komórki NK

 Komórki dendrytyczne

TOOL – like receptors

Ekspresja

 cytokin

 Chemokin

 Czynników chemotaktycznych

 Białek ostrej fazy

 Wzrost aktywności fagocytarnej

 Uwolnienie enzymów (proteaz, hydrolaz), antybiotyków (a-defensyny, azurocysyna)

 Czynników utleniających (nadtlenek wodoru, chloraminy)

Czynniki wywołujące zapalenie

 Bodźce swoiste – związane z odpowiedzią immunologiczną

 Bodźce nieswoiste zewnętrzne – fizyczne, chemiczne, biologiczne

 Bodźce nieswoiste wewnętrzne – zatory, zawały, nowotwory

Czynniki wywołujące zapalenia

 Wirusy

 Bakterie

 Ciała obce

 Substancje chemiczne

 Antygeny pierwotnie nieszkodliwe

 Własne tkanki

Jak rozpoczyna się zapalenie ?

 Komórki tuczne (mastocyty)

o

Histamina

o

Leukotrieny

o

PAF

o

TNF – α

o

IL – 4, IL – 13

o

LCFA’s

Wpływ histaminy

 H1 – aktywacja mięśni gładkich komórek śródbłonka neutrofilów, komórek tucznych

 H2 – hamowanie aktywności komórek okładzinowych, neutrofilów, eozynofilów, komórek tucznych

- wydzielanie śluzu

- ścisłe połączenia

- ekspresja TLR’s

- synteza mediatorów zapalnych (cytokiny, chemokiny, cząsteczki kostymulujące, adhezyjne)

- Synteza czynników odpowiedzi nieswoistej (mucyna, lizozym, laktoferryna, składniki układu dopełniacza, antybiotyki
peptydowe)

- rozpoznanie, przetwarzanie i prezentacja antygenu

- interakcja z limfocytami, ekspresja czynników adhezji, MHC, receptorów dla cytokin, chemokin, neuroreceptorów,
immunoglobulin.

Rozwój stanu zapalnego

Etapy zapalenia

 Inicjacja – stymulacja, uszkodzenie prowadzące do zmian mikrokrążenia, zmiany strukturalne prowadzące do

wynaczynienia, przechodzenia WBC do miejsca uszkodzenia

 Amplifikacja – kontynuacja i nasilenie procesu zapalnego, zależne od rozpuszczalnych mediatorów zapalenia oraz

komórek odpowiedzialnych za stan zapalny

 Terminacja – zatrzymanie procesu zapalnego i włączenie procesów naprawczych

Zapalenie typu ostrego:

 Zbieranie się płynu i elektrolitów osocza w uszkodzonych tkankach (wewnątrznaczyniowa aktywacja płytek)

 Obecność granulocytów wielojądrzastych PMN

Chroniczny stan zapalny (stan zapalny przedłużający się tygodniami, miesiącami, latami)

Mediatory komórkowe zapalenia

 Enzymy proteolityczne np. tryptaza, elastaza

 Czynniki chemotaktyczne: NCF, ECF, LCF

 Substancje naczynioruchowe: prostaglandyny, PAF, histamina, leukotrieny

 Czynniki modulujące odpowiedź immunologiczną, cytokiny, adenozyna

 Granulocyty obojętnochłonne wyzwalane z lizosomów, obojętne proteazy, pochodne tlenu cząsteczkowego,

metabolity lipidów błonowych (Eikozanoidy, PAF)

 Makrofagi – posiadają zdolność fagocytozy, są źródłem mediatorów procesu zapalnego, enzymów – aktywator

plazminogenu, elastaza, kolagenaza, cytokin IL-1, TNF – α, aktywnych metabolitów tlenu – NO, α – 2 –
makroglobuliny.

 Limfocyty – rozpoznają epitopy antygenów

Czynniki osoczowe zapalenia

 Dopełniacz – złożony układ enzymatyczny, najsilniej działającymi o właściwościach prozapalnych są: C3a, C5a

 Czynnik Hagemana w wyniku aktywacji, którego dochodzi do powstania bradykinina, lizylo – bradykinina,

metionylo – lizobradykininy, powodują wzrost przepuszczalności naczyń, wywołują uczucie bólu, aktywują
wytwarzanie prostaglandyn.

Efekty procesu zapalnego:

 Całkowite wyzdrowienie i powrót do stanu zapalnego

 Ropnienie – gdy obszar uszkodzony jest w całości upłynniony

 Bliznowacenie

 Przewlekłe zapalenie – niecałkowita eliminacja czynnika uszkadzającego