Geografia ekonomiczna:

1.Jakie są kierunki rozwoju współczesnej geografii ekonomicznej?

a) kierunek regionalny

– opis zmiennego charakteru powierzchni

Ziemi. Zmienność jest opisywana przy użyciu wcześniej
wyodrębnionych jednostek – regionów o w miarę jednorodnym
charakterze i zwartych przestrzennie.

b) kierunek ekologiczny

– badanie wzajemnego oddziaływania

człowieka i środowiska przyrodniczego

c) kierunek przestrzenny

– bada przestrzenne struktury, procesy i

ich współzależności

2.Jakie zmiany i dlaczego następowały w kierunkach badawczych
geografii ekonomicznej?

Wprowadzenie terminu Nowej Geografii Ekonomicznej.
Skupienie się na badaniu gospodarki regionów i ich stosunku do ogółu
gospodarki.
Bada przepływ dóbr między krajami i wpływ na zmiany produkcji
Bada rozpraszanie i koncentrowanie działalności gosp w konkretnych
rejonach.
Nastąpiły ponieważ zmieniła się rola gospodarki, lanie wody.

3. Co oznacza nowa geografia ekonomiczna?

Jw. Teori

a wyjasniająca procesy globalizacji oraz międzynarodowy

handel.

Struktura przestrzenna geo:

1.Wyjaśnij pojęcie struktura przestrzenna gospodarki.

Sposób w jaki są rozmieszczone i powiązane ze sobą podmioty
gospodarcze zlokalizowane na danej jednostce przestrzennej, oraz ich
relacje względem zasobów produkcji i rynków zbytu w tej jednostce.

2.Jakie procesy zachodzą w kształtowaniu się struktury przestrzennej
gospodarki.

Koncentracja

– skupianie się podmiotów gosp i domów na fragmentach

przestrzeni cechujących się wyjątkowo korzystnymi warunkami
lokalizacyjnymi

Centralizacja

– przejmowanie zasadniczych funkcji przez pewien

fragment przestrzeni, podporządkowanie jej pozostałych części tej
przestrzeni

Decentralizacja

– przejmowanie przez jednostki niższego rzędu

niektórych funkcji regionów wyższego rzędu, osłabienie ich pozycji

Segregacja

– wewnętrzne ujednolicanie jednostek składających się na

daną strukturę przestrzenną, silna dywersyfikacja jednostek od siebie
nawzajem

Dyfuzja

– rozprzestrzenianie się w obrębie jakiejś przestrzeni danych

elementów lub form zagospodarowania

Inwazja-sukcesja

– nowe formy zagospodarowania wchodzą w miejsce

dawnych

3.Wyjaśnij pojęcie ład przestrzenny.

Jest to taki stan przestrzeni, kiedy:

-

osiągane są cele przy posiadanych środkach

-

zrównoważony wzrost gospodarczy

-

wyeliminowanie konfliktów przestrzennych, społecznych i

ekologicznych

-

konieczne: logika przestrzenna, czytelność przestrzenna, zachowanie

walorów środowiska przyrodniczego, optymalizacja migracji dziennych,
opty

malna relacja między centrum a peryferiami

4.Jakie konflikty i kolizje zachodzą w przestrzeni ekonomicznej?

Przyczyną rosnąca złożoność środowiska geo, złe zagospodarowanie.
Przejawy kolizji:
-konkurencja o miejsca lokalizacji
-

bezładne zagospodarowanie przestrzeni

- nieefektywne wykorzystywanie przestrzeni
-

utrudnianie pełnienia różnych funkcji ekonomicznych i społecznych

właściwych poszczególnym obiektom

Zasoby

1.

Czy istnieje absolutna granica zasobów? Wyjaśnij korzystając z
paradygmatu statycznej i dynamiczno-

funkcjonalnej teorii zasobów.

Por. str. 64-69.

Statyczna teoria zasobów (Malthus) głosi, że przyrost żywności
odbywa się w tempie arytmetycznym, natomiast ludności – w
geometrycznym. Tym samym, ludzkość napotyka całkowitą granicę
rozwoju w pos

taci braku żywności, z powodu ograniczonej ilości

ziemi do produkcji rolnej.

Przełomem jeśli chodzi o statyczną teorię, był pierwszy raport dla
Klubu Rzymskiego, który prognozował wyczerpanie się niektórych
surowców już w latach 80. XX w, co oczywiście się nie stało.

Teoria Ricarda to problem niejednorodności zasobów – wraz ze
wzrostem produkcji rolnej wykorzystuje się grunty o coraz niższej
jakości. Tzn. koszt jednostkowy produkcji zwiększa się.
Z upływem lat teorię przekształcano, dochodząc do wniosku że
osiągamy jedynie granicę ziemi o odpowiedniej jakości, a nie ziemi
ogólnie.
Rozwinięciem teorii Ricarda jest dynamiczna teoria zasobów ,
uznająca nieskończoność zasobów przyrody. Wg niej wciąż
pojawiają się możliwości odkrywania nowych złóż zasobów, które z
biegiem czasu przyrastają. Ponadto popyt na zasoby nie jest
funkcją przyrostu ludności, ponieważ zmieniają się potrzeby i
sposoby ich zaspokajania, co sprawia że wzrost staje się
zasobooszczędny.

Dynamiczno-

funkcjonalna teoria zasobów – optymistyczna wizja,

uwzględnia możliwość odkrycia zupełnie nowych zasobów i
odmiennego ich wykorzystania. Tzn. znane dotychczas zasoby
można wykorzystać do innych niż dotychczas celów.

2.

Jaką rolę odgrywa współcześnie odzyskiwanie zasobów
nieodnawialnych? Por. str. 70.

Niektóre, wysoko rozwinięte kraje, odzyskują dziś aż do 50-60%
zużytych surowców (np. stal, aluminium). Porównując ten rosnący
wskaźnik ze zmniejszającą się produkcją przemysłową, uzyskujemy
potwierdzenie dynamiczno-

funkcjonalnej teorii zasobów.

Jest

to bardzo ważna gałąź przemysłu, o rosnącym znaczeniu.

3.Jakie są prognozy zmian pięciu zmiennych uwzględnianych w
pesymistycznej a jakie w optymistycznej koncepcji rozwoju
gospodarczego?

Pesymistyczna: spadek zasobów, spadek żywności na głowę
mieszkańca, spadek produkcji przemysłowej,
Wzrost ludności i zanieczyszczenia do pewnego momentu, a później ich
spadek.

Optymistyczna: wzrost ludności –x^2, wzrost inwestycji kapitałowych x^2,
wzrost jakości życia x^2, zasoby naturalne i zanieczyszczenie
środowiska stałe

1.Wyjaśnij na przykładach słuszność stwierdzenia, że początkowo
wzrost PKB per capita

prowadzi do nasilania się presji na środowisko, a

następnie w miarę wzrostu zamożności następuje poprawa stanu
przyrody.

Środowiskowa krzywa Kuznetsa (poziomo PKB/capita, pionowo
zanieczyszczenie, -x^2).
Początkowo przyspieszona industrializacja powoduje zwiększenie presji
na przyrodę, zwiększone wydobycie oraz wykorzystanie surowców
energetycznych, prymitywne technologie.
Następnie wraz ze wzrostem kapitału, wprowadzane są technologie
oszczędne i bezpieczne dla środowiska.

2. Jak należy rozumieć zrównoważony i trwały rozwój?

Zrównoważony rozwój to:

a) Zasada ekologizacji gospodarki

– ochrona przyrody jest warunkiem

jej prawidłowego funkcjonowania

b) Zasada

integralności środowiska – myślenie globalne, lecz

działanie lokalne

c)

Zasada współdziałania w ochronie środowiska

d) Zasada ekonomizacji

– efektywność ekonomiczna i ekologiczna,

subsydiowanie przedsięwzięć ochronnych (np. limity CO2)

e) Zasada prewencji

– zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń

oraz recykling odpadów

f) Zasada reagowania

– na istniejące zagrożenia

g)

Zasada praworządności

h) Zasada regionalizacji

– dostosowanie wymagań ochronnych do

regionalnych warunków przyrody

Ludność:
1.Jakie fazy wyróżnia się w teorii przejścia demograficznego?

Faza I

– stabilny stan ludności, duża liczba zgonów i wysoki wskaźnik

urodzeń, przyrost naturalny minimalny, niski poziom opieki zdrowotnej
Faza II -

osiągnięcia medycyny powodują spadek stopy zgonów, przy

jednocześnie wysokiej rozrodczości, bardzo duży przyrost naturalny
Faza III

– Zwolnienie tempa zmniejszania umieralności przy gwałtownym

spadku rozrodczości (zwiększenie świadomości ludności, antykoncepcja)
Faza IV

– Nowa stabilizacja przy niskim poziomie rozrodczości i

umier

alności

Faza V

– może wystąpić ujemny przyrost natualny, zmiana modelu

rodziny

2.Które kraje znajdują się w poszczególnych fazach przejścia
demograficznego? Por. s. 92-95.

Faza I

– Uganda,plemiona afrykańskie

Faza II

– Irak, Gwatemala, Gambia

Faza III

– Indie, Malezja

Faza IV

– Niemcy, Japonia

3.

Wyjaśnij pojęcia: pierwotna i wtórna eksplozja demograficzna.
Które kraje znajdują się tych fazach? Por. s. 93.

Pierwotna eksplozja demograficzna

– jest przede wszystkim

wynikiem gwałtownego spadku stopy zgonów (dzięki zewnętrznej
ingerencji, np. pomoc żywnościowa lub medyczna).
Wtórna eksplozja demograficzna – echo pierwotnej, zwiększa się
liczba kobiet w wieku rozrodczym, dlatego mimo spadku dzietności
kobiet, przyrost jest wciąż wysoki.

4.

Które kraje znajdują się w ostatniej fazie przejścia
demograficznego?

Kraje wysoko rozwinięte, zmiana modelu rodziny, późniejszy wiek
zawierania małżeństw etc.

5.

Wyjaśnij model drugiego przejścia demograficznego. Por. s. 97.

-

opóźnienie wieku zawierania małżeństw, wzrost liczby rozwodów,

wzrost liczby związków kohabitacyjnych
-

zmniejszenie dzietności poniżej prostej zastępowalnej pokoleń

-

rozpowszechnienie różnych typów antykoncepcji

-

zmiana stylu życia (zdrowy tryb życia – obniżenie śmiertelności)

W wysoko rozwiniętych krajach dodatnie saldo migracji ‘ wygładza’ to
przejście, a w biedniejszych ‘zaostrza’.

6.Jedną z konsekwencji demograficznych przyrostu naturalnego jest
zmiana liczby ludności. Które kontynenty charakteryzują się największym
wzrostem liczby ludności, a które najmniejszym? Jakie to rodzi skutki dla
gospodarek krajów?

Największy przyrost naturalny w Afryce, Am. Płd, Azji Płd. (Państwa
rozwijające się).
Najmniejszy Europa, Am. Płn.

Skutki wysokiego:

a) demograficzne

– szybki wzrost liczby ludności, wysoki odsetek

ludzi młodych, wysoki wskaźnik maskulinizacji

b) ekonomiczne

– wzrost siły roboczej, wzrost popytu na żywność,

potrzeba budowy nowych szkół, wzrost ubóstwa

c) ekologiczne

– poszukiwanie nowych gruntów rolnych, degradacja

gleb, deforestacja

d)

społeczne – patologie, praca dzieci, konflikty

Skutki niskiego:

a) demograficzne

– starzenie się społeczeństwa, wysoki wskaźnik

feminizacji, zmniejszanie się liczby ludności

b) ekonomiczne

– obciążenie osób pracujących, wzrost nakładów na

opiekę społeczną

c)

społeczne – zamykanie szkół, przedszkoli

7.W których krajach następuje depopulacja? Jakie są przyczyny
depopulacji

– wyjaśnij na przykładzie różnych krajów?

Polska

– emigracja

RPA

– HIV

Niemcy

– niski przyrost naturalny

8. Jakie czynniki kształtują poziom dzietności?

Typowy

model rodziny dla danego państwa

Dostępność antykoncepcji
Polityka prorodzinna rządu

9. Jaka jest zależność pomiędzy poziomem wskaźnika rozwoju
społecznego – HDI, a poziomem dzietności?

Im wyższa dzietność tym niższe HDI

10. Jednym ze skutków niskiego przyrostu naturalnego jest starzenie się
społeczeństwa. W których krajach zauważalny jest ten proces? Jakie są
skutki ekonomiczne i społeczne?

Japonia, Niemcy, Włochy

-

wzrost wydatków na opiekę społeczną

-

likwidacja szkół

- wzrost odsetka ludzi chorych
- mniejsze zapotrzebowanie na nowe technologie
- wzrost PKB/per capita
-

niedobór siły roboczej ->napływ imigrantów->konflikty

11. Jakie są konsekwencje demograficzne, ekonomiczne i społeczne
wysokiego przyrostu naturalnego?

jw

Człowiek w procesach rozwoju:
1.Jakie były przyczyny wzrostu liczby ludności od lat początku 50. XX
wieku?

Wyż powojenny, echo wyżu, postęp medycyny, techniczny

2.Które kraje są odpowiedzialne za największe wzrosty liczby ludności?

Kraje rozwijające się: Chiny, Brazylia, Indie

Rolnictwo:

1.

Jaka rolę odgrywa rolnictwo w gospodarce w krajach znajdujących
się na różnych poziomach rozwoju społeczno-gospodarczego?

Rolnictwo to produkcja roślinna i zwierzęca. Na pierwszą składają
się: uprawa polowa roślin, sadownictwo, warzywnictwo, rolnictwo
plantacyjne i uprawa eksperymentalna.

Zwierzęca to chów zwierząt oraz łowiectwo, a także
eksperymentalny chów.

Dla krajów o niskim poziomie rozwoju rolnictwo stanowi wysoki %
PKB, natomiast w miarę rozwoju gospodarki, rolnictwo jest
marginalizowane

i zwiększa się udział przemysłu, usług oraz IT.

2. Wyjaśnij pojęcie dezagraryzacja. Jakie są przyczyny dezagraryzacji?

Por. s. 227-229.

Dezagraryzacja to spadek znaczenia rolnictwa i produkcji rolnej w

gospodarce, dotyczy zarówno udziału w PKB jak i w strukturze
zatrudnienia.

Jest wynikiem szybszego rozwoju pozarolniczych rodzajów

działalności. Objawia się to spadkiem względnym, czyli zmniejszeniem
się udziału zatrudnionych w rolnictwie w ogólnej liczbie pracujących w
gospodarce danego kraju lub regionu,

a następnie spadkiem

absolutnym, a więc zmniejszeniem liczby pracujących w rolnictwie.

1.

Na wybranych przykładach przestaw zależnosć rolnictwa od
przyrody. Por s 231

Jakość gleb – w Rosji i na Ukrainie wykorzystywane są żyzne
czarnoziemy, uprawia się tam pszenicę oraz kukurydzę.
Warunki hydrologiczne

– w suchych rejonach Kazachstanu uprawa

zbóż jest utrudniona z powodu braku wody na stepach
Warunki klimatyczne

– Dostęp do ciepła warunkuje długość okresu

wegetacyjnego, a tym samym na wielkość plonów i sezonowość
produkcji rolnej, np. w Polsce najlepsze warunki (najdłuższy okres
wegetacyjny) jest na Dolnym Śląsku, najgorsze na
Suwalszczyźnie, stąd ograniczenia w zbiorach pewnych zbóż.

Wahania podaży w rolnictwie spowodowane czynnikami
przyrodniczymi powodują wahania cen, np. w Polsce rośnie cena
warzyw po okresie suszy, kiedy mamy wysokie plony żywność
tanieje.

2.

Które kraje mają największy poziom niezaspokojenia potrzeb
żywnościowych, a które najmniejszy?

Niezaspokojone potrzeby: Afryka Subsaharyjska

Zaspokojone potrzeby: USA, Europa Zachodnia

3.

Które kraje są dużymi importerami produktów rolnych netto i z
czego to wynika?

Japonia, Niemcy, Włochy, Szwajcaria, Austria, Indonezja, Indie,
Nigeria, Arabskie kraje naftowe.

Zły klimat do rozwoju rolnictwa,

bogate państwa importują więcej,

szybki przyrost ludności, brak możliwości ich wyżywienia

niski poziom rozwoju gospodarczego kraju, brak funduszy na
powstanie plantacji

4.

Które kraje są dużymi eksporterem produktów rolnych netto i z
czego to wynika?

USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Irlandia, Dania, Holandia,
Francja, Brazylia, Argentyna.

Wysoki poziom towarowości rolnictwa
Duży rozmiar produkcji własnej
Nadwyżki żywności

5.

Jakie funkcje pełni rolnictwo i na czym one polegają?

Por. 229

-

społeczna – tworzenie miejsc pracy

- dochodowa

– dostarcza dochody właścicielom ziemi,rolnikom

- kulturowa

– wyizolowanie rolników od otoczenia regionalnego,

ostoja wielokulturowości

6.

Korzyść komparatywna wynika z uzyskania względnie niższego
kosztu produkcji lub zdolności do produkowania wyrobu po niższej
cenie, niż może zrobić to konkurent. Podaj przykłady krajów lub
regionów osiągających korzyści komparatywne.

Por. 232

Np. Ekwador, Brazylia

– kraje eksportujące owoce cytrusowe,

kawę, kakwo.

Ukraina odnosi korzyść komparatywną w stosunku do Polski, która
posiada gleby niższej jakości

7.

Jaka jest zależność między wielkością gospodarstw rolnych a
stopniem towarowości rolnictwa?

Por. 234, 240

Im większe gospodarstwa tym bardziej towarowa produkcja.
Dlaczego? Ponieważ małe gospodarstwa produkują przeważnie na
małą skalę, na własne potrzeby, i jedynie niewielką część produkcji
przeznaczają na sprzedaż. Ponadto ponoszą koszty stałe, które
zwiększają przeciętny koszt jednostkowy.
Duże gospodarstwa są częścią agrobiznesu, nastawione w 100%
na sprzedaż, zgodnie z zasadą maksymalizacji zysku, redukują
koszty stałe oraz przeciętny koszt, osiągają korzyści skali.

8.

Wysokie nasycenie rolnictwa środkami technicznymi i chemicznymi
jest charakterystyczne dla krajów i regionów wysoko gospodarczo
ro

zwiniętych, a więc świadczy o wysokiej intensywności produkcji

rolnej. Porównaj nakłady na rozwój rolnictwa ponoszone w Polsce i
w innych krajach.

Polskie rolnictwo jest w mniejszym stopniu zmechanizowane i
zautomatyzowanie niż rolnictwo państw na Zachodzie. Mniej
nawozów/ha.

9.

Jaką rolę odgrywa kapitał w rolnictwie?
Por. 236

Dostęp do kapitału (finansowego i rzeczowego) zapewnia warunki
techniczne do prowadzenia działalności rolniczej – budynki,
maszyny, środki obrotowe.
Kapitał pozwala na rozwój i badania nad modyfikacją roślin w celu
np. uodpornienia jej na szkodniki. W związku z odejściem kapitału
ludzkiego z rolnictwa, musi on być zastępowany kapitałem
finansowym.
Dostosowanie produkcji rolnej do odbiorców przemysłowych jest
kapitałochłonne.
W krajach słabo rozwiniętych potrzeby te nie są zanadto nasilone,
jednak potrzebne do rozwoju poziomu rolnictwa, chociażby w celu
zwiększenia konkurencyjności ich produktów na rynku światowym.

10.

Jak zróżnicowane są zasoby pracy w rolnictwie?

Im bardziej rozwinięte rolnictwo, tym bardziej pracooszczędne
metody produkcji. Największe zasoby pracy potrzebne są w
początkowej fazie rozwoju

Tzn.
Ekstensywne prymitywne -

> ekstensywne pracochłonne ->

ekstensywne kapitałochłonne -> intensywne pracochłonne ->
intensywne mieszane -

> intensywne kapitałochłonne

11.

Jaki jest wpływ wielkości zasobów pracy w rolnictwie na

produkcję rolną? Por. 235

Gospodarstwa nastawione na sprzedaż ponadlokalną inwestują w
kapitałochłonne=pracooszczedne technologie.
Gospodarstwa wiejskie naturalnego typu

, są przeważnie

samozaopatrzeniowe i rzadko przeznaczają nadwyżki produkcyjne
na sprzedaż. Tam dominuje praca.
Wyjątkiem są małe gospodarstwa produkujące specyficzne towary
wyłącznie na sprzedaż.

12.

Co oznacza intensyfikacja produkcji rolnej? Por. 242-243

Int

ensyfikacja produkcji rolnej to wzrost ponoszonych nakładów

pracy żywej i uprzedmiotowionej, w celu uzyskania przyrostu
produkcji rolnej. Wzrost zaangażowanych nakładów ma zatem
prowadzić do uzyskiwania coraz większych plonów z jednostki
ziemi.

13.

Jakie są cechy rolnictwa ekstensywnego? Por. 242

Małe nakłady pracy i kapitału w przeliczeniu na jednostkę ziemi,
duże powierzchnie upraw.

14.

Zielona rewolucja to przykład działań podejmowanych na

świecie w celu zwiększenia produkcji rolnej. Podaj przykłady
innych dzia

łań o takim charakterze.

Subsydia, wprowadzenie GMO i odmian odpornych na niekorzystne
warunki atmosferyczne,
Płodozmian, mechanizacja, melioracja
Wzmożone nawożenie
Zmiana struktury własnościowej gospodarstw

15.

Jaką rolę w działaniach na rzecz zwiększenia produkcji rolnej

odgrywają organizmy zmodyfikowane genetycznie – GMO?

Odporne gatunki

16.

Pomimo znacznego zwiększenia produkcji rolnej na świecie,

nadal wiele krajów nie ma zaspokojonych swoich potrzeb
żywnościowych. Które kraje mają największy poziom
niezaspokojenia potrzeb żywnościowych, a które najmniejszy?

Afryka subsaharyjska, USA

MIERNIKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO:

1.

Które kraje charakteryzują się dużą nierównością w dochodach i
dlaczego?

Współczynnik Giniego – miara nierówności społecznej

Im

wyższy współczynnik Giniego, tym większe nierówności

Wysoka korupcja, kraje rozwijające się, brak miejsc pracy, niski poziom
życia ludności, brak rozwiniętego szkolnictwa
Brazylia Ekwador RPA

URBANIZACJA:

1.

Jakie są uwarunkowania rozwoju osadnictwa?

a)

Płaszczyzna demograficzna – wzrost liczby ludności miejskiej,
jej udziału w ogóle ludności, migracje ludności ze wsi do miast

b)

Płaszczyzna ekonomiczna – wzrost odsetek ludności
zatrudnionej poza rolnictwem, początkowo w przemyśle a potem
w usługach – migracja do ośrodków przemysłowych

c)

Płaszczyzna przestrzenno-architektoniczna – wzrost obszarów i
tworzenie nowych miast, rozprzestrzenianie się miejskiej
infrastruktury i architektury na tereny wiejskie

d)

Płaszczyzna społeczna – rozprzestrzenianie się miejskiego stylu
życia na obszary wiejskie

2.

Co to jest sieć osadnicza?

Sieć osadnicza to zbiór jednostek osadniczych występujących na danym
obszarze. Kształtuje się ona w historycznym procesie podlegającym
oddziaływaniom historycznym, kulturowym, społecznym, ekonomicznym.
W

Polsce sieć osadnicza potwierdza wpływ przeszłości historycznej.

3.

Jaka jest różnica między siecią osadniczą a systemem
osadniczym?

System to pojęcie szersze, zbiór powiązań gospodarczych,
społecznych między jednostkami osadniczymi, powiązania na
różnych płaszczyznach. Im szybsze kanały przepływu w systemie
osadniczym, tym szerszy strumień wymiany dóbr i usług.

4.

Jakie czynniki wpływały na rozwój sieci osadniczej? Por. 359-361

- uwarunkowania przyrodnicze (dobre dla rolnictwa, dostep do
wody)
-

bliskość dużych ośrodków lub traktów handlowych

-

zasoby różnych surowców

-

czynniki polityczne, historyczne, społeczne i ekonomiczne

- industrializacja
-

postęp techniczny

- zasoby pracy

5.

Jakie są fazy procesów urbanizacyjnych? Omów na przykładach.

a) Faza urbanizacji

– koncentracja w rdzeniu aglomeracji – Warszawa

b) Faza suburbanizacji

– rozrastanie się stref podmiejskich. Wzrost

liczby ludności w zewnętrznych strefach aglomeracji. Tworzą się
rozległe przestrzenne aglomeracje miejsko- przemysłowe
Np. GOP, aglomeracja policentryczna Ruhry

c) Faza deurbanizacji

– odpływ ludzi z obszarów centralnych na

tereny podmiejskie, a także z terenów peryferyjnych na te jeszcze
bardziej oddalone. Tworzą się wielkie zespoły miejsko-
przemysłowe: megalopolis. Np. BosWash

d) Faza reurbanizacji

– rekonstrukcja systemu miejskiego.

-

pierwszy etap przenoszenie się ludności do małych ośrodków

wiejskich, tym samym zahamowanie lub spadek udziału ludności
miejskiej do ogólnej liczby ludności
-

drugi etap to powrót do przebudowanych centrów miast. Np.

Paryż

6.

Jakie są skutki procesów urbanizacyjnych?

a) Pozytywne:

-

lepszy dostęp do rynku pracy

-

dostęp do oświaty, kultury,opieki zdrowotnej

-

szybkie komunikowanie i przemieszczanie się ludzi

-

dostęp do większej liczby sklepów i innych usług.

b) negatywne
-

wzrost przestępczości

-

degradacja środowiska

-

niedobór wody pitnej

- choroby cywilizacji

7.

Jakie są ograniczenia rozwoju miast?

a) Fizyczne

– bariery środowiskowe, rzeźba terenu

b)

Środowiskowe – np. nadmierne zanieczyszczenie

c) Funkcjonalne

– będące następstwem istniejącego układu

użytkowania terenu

d) Infrastrukturalne

– związane z wyczerpywaniem się możliwości

istniejącej infrastruktury

8.

Co oznacza progowy rozwój miast?

Polega ona na tym, że miasto może w miarę łatwo rozwijać się do
pewnego poziomu, przy którym następuje wymóg znacznego
doinwestowania miasta, by podtrzymać jego rozwój.

KAPITAŁ

1.

Wyjaśnij pojęcie BIZ. W jakich formach występują BIZ?

131-132

Występuje wtedy, kiedy zagraniczny inwestor posiada „trwały
wpływ” w przedsiębiorstwie. Umownie wyznaczono że próg wynosi
10% akcji zwykłych lub głosów.
Inwestorem może być osoba fizyczna, korporacja itp.
Występują w formach:

a) Greenfield

– budowa obiektów, zakładanie działalności od zera

b) Brownfield

– przejęcie lokalnej firmy, restrukturyzacja i

rewitalizacja jej dz

iałania

2.

Jakie elementy tworzą krajowy system finansowy , a jakie
międzynarodowy?

133

a)krajowy system finansowy:
- sektor bankowy
- fundusze inwestycyjne
-

giełdy

b) międzynarodowy system finansowy:
- banki centralne
-

banki prywatne o różnym znaczeniu(np. działają w kilku krajach)

-

międzynarodowe organizacje finansowe (np. MFW, Biuro

Rozrachunków Międzynarodowych, Grupa Banku Światowego)

3.

Na czym polega otwartość gospodarki

135

Otwartość gospodarki – swoboda przepływów kapitałowych.
Inwestorzy

lokują fundusze tam gdzie uzyskają najwyższy zysk.

Dodatkowo, tworzone są międzynarodowe konglomeraty
finansowe, które w razie kryzysu przenoszą ryzyko na rynki
wszystkich krajów gdzie działają.

4.

Jakie są motywy napływu BIZ?

S.

141

- rynkowe- poszerzanie r

ynków zbytu lub zdobycie lepszej pozycji

- kosztowe

– mniejsze koszty np. pracy, energii, podatkowe w kraju

docelowym
- zaopatrzeniowe

– zapewnienie dostaw surowców lub dostępu do

technologii
- strategiczne-

związane z pozyskiwaniem strategicznych aktywów

(know-

how, technologie, kanały dystrybucji), pozwalające

zwiększyć konkurencyjność na rynku regionalnym/globalnym

5.

Jakie elementy tworzą klimat inwestycyjny?

Por. 141

- klimat ekonomiczny
-

klimat społeczny

- klimat administracyjny
- klimat polityczny

6.

Jak

zmieniła się wielkość BIZ po 1980r?

Stabilny wzrost do 1989r, następnie na skutek otwarcia rynków
byłych krajów bloku wschodniego gwałtowny wzrost do 2000,
następnie spadek, oraz wzrost ze szczytem w 2007, później
gwałtowny spadek (bańka internetowa)

7.

Do k

tórych krajów kieruje się największy strumień BIZ?

Obecnie ponad 50% do krajów rozwijających się

8.

Jaką rolę odgrywają kraje wysoko ekonomicznie rozwinięte w
przepływach BIZ?

Są źródłem BIZ

9.

Jaką rolę odgrywają kraje rozwijające się w przepływach BIZ?

Główny biorca BIZ

10.

Jaką rolę odgrywają kraje transformujące gospodarkę w

przepływach BIZ?

jw

11.

Jakie są efekty napływu BIZ? Por. 142-146

a)

W kraju goszczącym:
-

przyczyniają się do rozwoju ekonomicznego

-

wzrost wydajności

- miejsca pracy
- wypieranie firm rodzimych
-

zagrożenie suwerenności gosp kraju lokaty kapitału

b) dla inwestora:
-

wzrost efektywności wykorzystania kapitału

-

osiąganie większych zysków, przekazywanych później do kraju

macierzystego
-

możliwość utraty zainwestowanych środków

-

wpływ procesów zachodzących w państwie BIZ, na gospodarkę

inwestora

INFRASTRUKTURA

1.

Podaj definicję i przedstaw różne klasyfikacje infrastruktury

Infrastruktura

– układ obiektów oraz instytucji obsługujących i

łączących systemy przestrzenne, odgrywających służebną rolę
względem ludności i poszczególnych działów gospodarki
narodowej

a) Podstawowa

– transport, energetyka, gospodarka wodno-

sanitarna

b) Informacyjna - telekomunikacja
c) Innowacyjna

– jednostki naukowo-badawcze, instytuty innowacji

d)

Społeczna – instytucje nauki, kultury, opieki społecznej, ochrony
zdrowia etc

2.

Jaki jest wpływ dostępności do infrastruktury informacyjnej na
rozwój gospodarki?

Im większy dostęp do infrastruktury informacyjnej tym większy
rozwój usług, oraz innych dziedzin dzięki nowym możliwościom
jakie otwier

a branża IT

3.

Dlaczego inwestycje w infrastrukturę informacyjną znacznie różnią
się stopniem innowacyjności pomiędzy szczególnymi krajami? 149

Braki kapitału na rozwój badań, uwarunkowania historyczne –
niektóre państwa doinwestowały w infrastrukturę podstawową w
przeszłości a teraz skupiają się na innowacjach.

4.

Jaki jest wpływ infrastruktury na rozwój gospodarczy?

Wysoki poziom zagospodarowania infrastrukturalnego może być
czynnikiem przyspieszającym rozwój gospodarczy. W zależności
od osiągniętego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego,
struktury inwestycji infrastrukturalnych oraz jej trafności, każda
decyzja wywołuje szereg skutków o zróżnicowanym charakterze.
Najpierw bezpośredni wzrost gospodarczy, a następnie
podniesienie atrakcyjności lokalizacyjnej (np. wzrost cen gruntów).

5.

Na czym polega względność a na czym bezwzględność luki
infrastrukturalnej?s 155

Luka infrastrukturalna to różnica w poziomie wyposażenia jednostek
przestrzennych w infrastrukturę.

a)

Względna – w odniesieniu do innych państw lub regionów

b)

Bezwzględna – popyt do danego poziomu gospodarki i
wynikających z niego potrzeb

INSTYTUCJE

1.

Jak należy rozumieć instytucje w naukach ekonomicznych? 156

Instytucja to środek regulacji konkretnego zjawiska społecznego,
czyli opis zależności pomiędzy podmiotami mającej znaczenie dla
funkcjonowania państwa lub mniejszej jednostki, np. gminy

2.

Co to jest gęstość instytucjonalna?

Gęstość instytucjonalna – zakres stosowanych w danym kraju lub
regionie norm i zasad oraz zachowań o charakterze formalnym i
nieformalnym.

3.

Jakie są różnice między starym a nowym instytucjonalizmem? 158

Stary instytucjonalizm, łączący się przede wszystkim z osobą
Veblena, odrzucał podstawowe założenie teorii neoklasycznej, dot.
Podmiotu dążącego do maksymalizacji korzyści. Zastąpiono je
racjonalnym człowiekiem w otoczeniu instytucjonalnym, tj.
kierowanym przez zwyczaje i rutynę.
Nowy instytucjonalizm wskazuje na potrzebę ujęcia holistycznego,
opracowania ujęcia długookresowego wynikającego z dążeń
podmiotów gospodarczych do zwiększenia dochodów,
Traktowania ekonomii jako nauki empirycznej i politycznej w celu
zobiektywizowania oceny.

Podstawowa różnica to jednak postrzeganie samej definicji w różny
sposób
a)

Wg. Starego instytucjonalizmu, instytucje nie są ograniczeniami,
a narzuconymi no

rmami działania. Zmieniają się w wyniku

dostosowania do celów realizowanej ścieżki rozwoju.

b) Nowy instytucjonalizm krytykuje obecny kierunek rozwoju,

zwraca uwagę na oportunizm i ograniczoną racjonalność.

4.

Jaką rolę odgrywają instytucje w nowym paradygmacie
rozwoju?161

Nowy paradygmat rozwoju, za cel uznaje wzrost dobrobytu, czyli
wzrost konsumpcji dóbr oraz poziomu życia.
Odgrywają one podstawową rolę pod względem urawunkowań
mikro- i makro-

. Instytucje oddziałują na czynniki związane z

wielkością i rodzajem pozyskiwanych zasobów, którymi dysponuje
kraj, wyznaczają instytucjonalne ramy możliwości rozwojowych
gospodarki oraz rzutują na rozmiary rynku krajowego.

5.

Na czym polegają instytucjonalne przeszkody w funkcjonowaniu
gospodarki? Por. 163

a) Przeniesienie

wymiany ekonomicznej z płaszczyzny personalnej

na impersonalną

b)

Problem wiedzy rozproszonej, wynikającej z rosnącej
specjalizacji i fragmentaryzacji działalności gospodarczej. Pełne
wykorzystanie zasobów wiedzy wymaga stworzenia instytucji o
charakterze int

egrującym, co może wyraźnie wpłynąć na

zmniejszenie się kosztów transakcyjnych.

c) Struktura

– dobrze funkcjonujący rynek musi mieć swoją

strukturę. Konieczny jest system instytucjonalny odpowiedzialny
za sprawne działanie rynku.

6.

Jaka jest różnica między instytucjami a organizacjami? 164-165

Organizacja to celowo utworzona grupa społeczna, funkcjonująca
według pewnych reguł i zasad, która stawia sobie za zadanie
osiągnięcie określonego celu. Tak więc jednostki dążąc do celu
określają „reguły gry”, które zależą od typu organizacji oraz
otoczenia.
Instytucje to środki regulacji danych zjawisk
społecznych/ekonomicznych/prawnych, które mogą być wydawane
przez organizacje

7.

Które kraje charakteryzują się największą przejrzystością
gospodarki? Por. 177

Największa przejrzystość instytucjonalna występuje w
wysokorozwiniętych krajach zachodnioeuropejskich – Finlandia,

Szwecja, Austria, a także niektórych nowouprzemysłowionych krajach
azjatyckich: Hongkong, Singapur

8.

Jaka jest zależność między korupcją a ubóstwem?

Najwyższe wskaźniki korupcji notuje się w krajach o niskim poziomie
rozwoju gospodarczego, gdzie panuje ubóstwo, np. Somalia, Sudan,
Gwinea, Czad, Laos.