ZJAWISKA EMOCJONALNE A MÓZG
ZJAWISKA EMOCJONALNE A MÓZG
Magdalena
Magdalena
Senderecka
Senderecka
Zakład Psychofizjologii
Zakład Psychofizjologii
Instytut Psychologii UJ
Instytut Psychologii UJ
EMOCJE
EMOCJE
Wielopoziomowa organizacja emocji
Wielopoziomowa organizacja emocji
1.
1.
Subiektywne doświadczanie uczuć (przeżycia wewnętrzne)
Subiektywne doświadczanie uczuć (przeżycia wewnętrzne)
2.
2.
Zachowanie skierowane na cel (atak
Zachowanie skierowane na cel (atak
–
–
ucieczka)
ucieczka)
3.
3.
Ekspresja stanów wewnętrznych (śmiech, płacz, mimika)
Ekspresja stanów wewnętrznych (śmiech, płacz, mimika)
4.
4.
Wzbudzenie fizjologiczne (np. przyspieszenie tętna)
Wzbudzenie fizjologiczne (np. przyspieszenie tętna)
Każdy z poziomów regulowany jest przez odmienny
Każdy z poziomów regulowany jest przez odmienny
system mózgowy.
system mózgowy.
EMOCJE
EMOCJE
Aspekty emocji, podlegające badaniom empirycznym
Aspekty emocji, podlegające badaniom empirycznym
1.
1.
Percepcja emocji
Percepcja emocji
2.
2.
Wyrażanie emocji
Wyrażanie emocji
3.
3.
Przeżywanie emocji
Przeżywanie emocji
4.
4.
Psychopatologia emocji
Psychopatologia emocji
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Typologia Hipokratesa (IV wiek p.n.e.)
Typologia Hipokratesa (IV wiek p.n.e.)
(
(
O naturze ludzkiej
O naturze ludzkiej
)
)
i
i
Galena
Galena
(
(
De
De
temperamentalis
temperamentalis
)
)
-
-
istnieją cztery typy temperamentu emocjonalnego
istnieją cztery typy temperamentu emocjonalnego
-
-
typ temperamentu zależy od dominującego w ustroju płynu
typ temperamentu zależy od dominującego w ustroju płynu
-
-
sangwinik (łac.
sangwinik (łac.
sanguis
sanguis
–
–
krew)
krew)
-
-
choleryk (gr.
choleryk (gr.
cole
cole
–
–
żółć)
żółć)
-
-
melancholik (gr.
melancholik (gr.
melas
melas
–
–
czarna i
czarna i
cole
cole
–
–
żółć)
żółć)
-
-
flegmatyk (gr.
flegmatyk (gr.
phlegma
phlegma
–
–
flegma, śluz)
flegma, śluz)
Hipokrates
Hipokrates
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Koncepcja Karola
Koncepcja Karola
Darwina
Darwina
(1872)
(1872)
(
(
O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt
O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt
)
)
Wzorce emocjonalne to reakcje
Wzorce emocjonalne to reakcje
-
-
wrodzone
wrodzone
-
-
dziedziczne
dziedziczne
-
-
nie poddające się wolicjonalnej kontroli
nie poddające się wolicjonalnej kontroli
-
-
utrwalone w toku ewolucji ze względu na związane z nimi
utrwalone w toku ewolucji ze względu na związane z nimi
korzyści
korzyści
Karol
Karol
Darwin
Darwin
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Trzewna teoria emocji
Trzewna teoria emocji
Jamesa
Jamesa
–
–
Langego
Langego
(koniec XIX wieku)
(koniec XIX wieku)
Zmiany fizjologiczne
Zmiany fizjologiczne
-
-
są pierwotne względem doznawanych emocji
są pierwotne względem doznawanych emocji
-
-
ich percepcja i interpretacja wywołuje subiektywne uczucia
ich percepcja i interpretacja wywołuje subiektywne uczucia
-
-
są odrębne dla każdego rodzaju emocji
są odrębne dla każdego rodzaju emocji
P
P
ercepcja
ercepcja
bodźca
bodźca
Zmiany
Zmiany
fizjologiczne
fizjologiczne
Interpretacja
Interpretacja
Emocja
Emocja
William
William
James
James
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Trzewna teoria emocji
Trzewna teoria emocji
Jamesa
Jamesa
-
-
Langego
Langego
Jest nam przykro, ponieważ płaczemy, jesteśmy wściekli,
Jest nam przykro, ponieważ płaczemy, jesteśmy wściekli,
ponieważ uderzamy, boimy się, ponieważ drżą nam kolana.
ponieważ uderzamy, boimy się, ponieważ drżą nam kolana.
(
(
James
James
, 1884)
, 1884)
Krytyka
Krytyka
-
-
przecięcie nerwów współczulnych (
przecięcie nerwów współczulnych (
sympatektomia
sympatektomia
)
)
nie eliminuje reakcji emocjonalnych
nie eliminuje reakcji emocjonalnych
-
-
te same zmiany wegetatywne mogą towarzyszyć różnym
te same zmiany wegetatywne mogą towarzyszyć różnym
emocjom
emocjom
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Wzgórzowa
Wzgórzowa
teoria emocji
teoria emocji
Cannona
Cannona
–
–
Barda
Barda
(lata 30. XX wieku)
(lata 30. XX wieku)
-
-
zmiany fizjologiczne nie stanowią warunku
zmiany fizjologiczne nie stanowią warunku
subiektywnego odczuwania emocji
subiektywnego odczuwania emocji
-
-
procesy te zachodzą równocześnie
procesy te zachodzą równocześnie
i niezależnie od siebie
i niezależnie od siebie
P
P
ercepcja
ercepcja
bodźca
bodźca
Zmiany
Zmiany
fizjologiczne
fizjologiczne
Subiektywne
Subiektywne
odczucie
odczucie
emocji
emocji
Wzgórze
Wzgórze
Podwzgórze
Podwzgórze
Kora
Kora
mózgowa
mózgowa
Walter
Walter
Cannon
Cannon
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Krąg emocjonalny
Krąg emocjonalny
Jamesa Papeza
Jamesa Papeza
(1937)
(1937)
-
-
podkreślenie roli struktur
podkreślenie roli struktur
limbicznych
limbicznych
w regulacji emocji
w regulacji emocji
James
James
Papez
Papez
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Krąg emocjonalny
Krąg emocjonalny
Jamesa Papeza
Jamesa Papeza
(1937)
(1937)
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Wyniki badań
Wyniki badań
Kl
Kl
ü
ü
vera
vera
i
i
Bucy
Bucy
Zachowanie małp po uszkodzeniu płatów skroniowych
Zachowanie małp po uszkodzeniu płatów skroniowych
-
-
redukcja strachu
redukcja strachu
-
-
zanik reakcji obronnych
zanik reakcji obronnych
-
-
nienaturalna łagodność
nienaturalna łagodność
-
-
hiperseksualność
hiperseksualność
-
-
utrata zdolności rozpoznawania pozytywnego
utrata zdolności rozpoznawania pozytywnego
i negatywnego znaczenia bodźców
i negatywnego znaczenia bodźców
Efekt uszkodzenia ciał migdałowatych
Efekt uszkodzenia ciał migdałowatych
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Efekty elektrycznej stymulacji ciała migdałowatego
Efekty elektrycznej stymulacji ciała migdałowatego
-
-
przyspieszenie czynności serca
przyspieszenie czynności serca
-
-
przyspieszenie oddechu
przyspieszenie oddechu
-
-
wzmożona czujność
wzmożona czujność
-
-
reakcja ucieczki lub atak obronny
reakcja ucieczki lub atak obronny
-
-
uczucie strachu, niepokoju, grozy (u ludzi)
uczucie strachu, niepokoju, grozy (u ludzi)
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Krąg
Krąg
limbiczno
limbiczno
-
-
śródmózgowiowy
śródmózgowiowy
McLeana
McLeana
i
i
Nauty
Nauty
(lata 60. XX wieku)
(lata 60. XX wieku)
modyfikacja modelu
modyfikacja modelu
Jamesa Papeza
Jamesa Papeza
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Krąg
Krąg
limbiczno
limbiczno
-
-
śródmózgowiowy
śródmózgowiowy
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI
Krąg
Krąg
limbiczno
limbiczno
-
-
śródmózgowiowy
śródmózgowiowy
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Strach i lęk
Strach i lęk
Strach powstaje w odpowiedzi
Strach powstaje w odpowiedzi
-
-
na bezwarunkowe bodźce awersyjne,
na bezwarunkowe bodźce awersyjne,
gatunkowo specyficzne
gatunkowo specyficzne
-
-
na warunkowe bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo
na warunkowe bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo
-
-
na bodźce nowe, nieznane
na bodźce nowe, nieznane
Strategie behawioralne wyzwalane przez strach
Strategie behawioralne wyzwalane przez strach
-
-
ucieczka
ucieczka
-
-
atak defensywny (obronny)
atak defensywny (obronny)
-
-
zachowanie
zachowanie
submisywne
submisywne
(wobec przedstawiciela tego samego gatunku)
(wobec przedstawiciela tego samego gatunku)
-
-
znieruchomienie (ang.
znieruchomienie (ang.
freezing
freezing
)
)
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (ang.
Mózgowy system obronny (ang.
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
zespół struktur powiązanych ze sobą anatomicznie
zespół struktur powiązanych ze sobą anatomicznie
i funkcjonalnie
i funkcjonalnie
-
-
zajmuje się detekcją bodźców zagrażających
zajmuje się detekcją bodźców zagrażających
i wyborem właściwej strategii behawioralnej
i wyborem właściwej strategii behawioralnej
-
-
w podstawowej formie istnieje u wszystkich zwierząt
w podstawowej formie istnieje u wszystkich zwierząt
-
-
może funkcjonować bez udziału świadomości
może funkcjonować bez udziału świadomości
-
-
sprzyja przetrwaniu
sprzyja przetrwaniu
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Badania Waltera
Badania Waltera
Hessa
Hessa
-
-
atak ofensywny oraz atak defensywny
atak ofensywny oraz atak defensywny
można wywołać poprzez drażnienie
można wywołać poprzez drażnienie
elektryczne odpowiednich punktów
elektryczne odpowiednich punktów
podwzgórza
podwzgórza
-
-
stymulacja elektryczna lub chemiczna
stymulacja elektryczna lub chemiczna
wywołująca zachowanie obronne wywołuje
wywołująca zachowanie obronne wywołuje
zmiany wegetatywne:
zmiany wegetatywne:
-
-
przyspieszenie czynności serca
przyspieszenie czynności serca
-
-
wzrost ciśnienia krwi
wzrost ciśnienia krwi
-
-
przyspieszenie oddechu
przyspieszenie oddechu
-
-
zwężenie naczyń krwionośnych skóry i trzewi
zwężenie naczyń krwionośnych skóry i trzewi
-
-
rozszerzenie naczyń mięśni szkieletowych
rozszerzenie naczyń mięśni szkieletowych
Walter
Walter
Hess
Hess
Nagroda Nobla 1949
Nagroda Nobla 1949
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Ciało migdałowate (
Ciało migdałowate (
amygdala
amygdala
)
)
-
-
zespół jąder zróżnicowanych
zespół jąder zróżnicowanych
pod względem
pod względem
cytoarchitektonicznym
cytoarchitektonicznym
,
,
biochemicznym
biochemicznym
i funkcjonalnym,
i funkcjonalnym,
-
-
zlokalizowany w głębi
zlokalizowany w głębi
brzusznej części
brzusznej części
płatów skroniowych,
płatów skroniowych,
-
-
odpowiedzialny
odpowiedzialny
za ocenę biologicznego
za ocenę biologicznego
znaczenia bodźca
znaczenia bodźca
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Główne jądra
Główne jądra
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
1. Boczne
1. Boczne
2. Podstawne
2. Podstawne
3. Korowe
3. Korowe
4. Środkowe
4. Środkowe
5. Przyśrodkowe
5. Przyśrodkowe
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Główne połączenia
Główne połączenia
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
-
-
koncepcja
koncepcja
Josepha LeDoux
Josepha LeDoux
Joseph LeDoux
Joseph LeDoux
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
-
-
koncepcja
koncepcja
Josepha LeDoux
Josepha LeDoux
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
–
–
pacjent S.M.
pacjent S.M.
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
–
–
pacjent S.M.
pacjent S.M.
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny
Mózgowy system obronny
(
(
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
ciała migdałowatego
ciała migdałowatego
–
–
pacjent S.M.
pacjent S.M.
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Hipokamp
Hipokamp
,
,
kora
kora
okołowęchowa
okołowęchowa
(przyśrodkowy płat skroniowy)
(przyśrodkowy płat skroniowy)
-
-
biorą udział
biorą udział
w formowaniu
w formowaniu
i odtwarzaniu śladów
i odtwarzaniu śladów
pamięciowych
pamięciowych
o emocjach,
o emocjach,
w powiązaniu
w powiązaniu
z kontekstem
z kontekstem
ich wystąpienia
ich wystąpienia
(świadoma
(świadoma
pamięć emocji)
pamięć emocji)
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Kora
Kora
przedczołowa
przedczołowa
–
–
1/3 powierzchni kory mózgowej
1/3 powierzchni kory mózgowej
(1. oczodołowo
(1. oczodołowo
-
-
czołowa, 2. brzuszno
czołowa, 2. brzuszno
–
–
przyśrodkowa,
przyśrodkowa,
3. grzbietowo
3. grzbietowo
–
–
boczna)
boczna)
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Kora
Kora
przedczołowa
przedczołowa
-
-
reguluje funkcje ciała migdałowatego
reguluje funkcje ciała migdałowatego
-
-
jest silnie powiązana z przednią częścią zakrętu obręczy
jest silnie powiązana z przednią częścią zakrętu obręczy
-
-
otrzymuje projekcje czuciowe z wszystkich modalności
otrzymuje projekcje czuciowe z wszystkich modalności
Część oczodołowo
Część oczodołowo
–
–
czołowa
czołowa
-
-
zapewnia łączność pomiędzy układem
zapewnia łączność pomiędzy układem
limbicznym
limbicznym
a obszarami odpowiadającymi za funkcje intelektualne
a obszarami odpowiadającymi za funkcje intelektualne
Część grzbietowo
Część grzbietowo
–
–
boczna
boczna
-
-
uczestniczy w planowaniu, rozwiązywaniu problemów,
uczestniczy w planowaniu, rozwiązywaniu problemów,
w procesach
w procesach
uwagowych
uwagowych
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Rola
Rola
kory
kory
przedczołowej
przedczołowej
–
–
-
-
przypadek
przypadek
Phineasa Gage’a
Phineasa Gage’a
(1823
(1823
-
-
1861)
1861)
Data wypadku: 13 września 1848
Data wypadku: 13 września 1848
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Przednia część zakrętu obręczy
Przednia część zakrętu obręczy
(ang.
(ang.
anterior cingulate cortex
anterior cingulate cortex
, ACC)
, ACC)
-
-
wraz z korą
wraz z korą
przedczołową
przedczołową
odpowiedzialna za integrację
odpowiedzialna za integrację
procesów emocjonalnych i kognitywnych
procesów emocjonalnych i kognitywnych
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Jądro półleżące brzusznego
Jądro półleżące brzusznego
prążkowia
prążkowia
-
-
pośredniczy w przełożeniu reakcji emocjonalnej
pośredniczy w przełożeniu reakcji emocjonalnej
na działanie
na działanie
-
-
otrzymuje projekcje z ciała migdałowatego,
otrzymuje projekcje z ciała migdałowatego,
hipokampa
hipokampa
,
,
kory
kory
przedczołowej
przedczołowej
-
-
wysyła projekcje do okolic lokomotorycznych
wysyła projekcje do okolic lokomotorycznych
w śródmózgowiu, a stamtąd do niższych struktur
w śródmózgowiu, a stamtąd do niższych struktur
ruchowych
ruchowych
EMOCJE AWERSYJNE
EMOCJE AWERSYJNE
Mózgowy system obronny (
Mózgowy system obronny (
brain defensive
brain defensive
system
system
)
)
-
-
struktury
struktury
Zmiany aktywności określonych okolic mózgu
Zmiany aktywności określonych okolic mózgu
w chorobie afektywnej jednobiegunowej
w chorobie afektywnej jednobiegunowej
EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE POZYTYWNE
Układ nagrody
Układ nagrody
Odkrycie
Odkrycie
Oldsa
Oldsa
i
i
Milnera
Milnera
Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia
Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia
(ang.
(ang.
medial forebrain bundle
medial forebrain bundle
, MFB)
, MFB)
-
-
stanowi anatomiczny substrat przyjemności
stanowi anatomiczny substrat przyjemności
-
-
łączy struktury przodomózgowia z pniem mózgu
łączy struktury przodomózgowia z pniem mózgu
-
-
zawiera główne drogi
zawiera główne drogi
katecholaminergiczne
katecholaminergiczne
(
(
noradrenergiczne
noradrenergiczne
i
i
dopaminergiczne
dopaminergiczne
)
)
EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE POZYTYWNE
Układ nagrody
Układ nagrody
Odkrycie
Odkrycie
Oldsa
Oldsa
i
i
Milnera
Milnera
Struktury szczególnie efektywne dla reakcji
Struktury szczególnie efektywne dla reakcji
samodrażnienia
samodrażnienia
-
-
jądro półleżące
jądro półleżące
-
-
przegroda
przegroda
-
-
boczne podwzgórze
boczne podwzgórze
-
-
kora czołowa
kora czołowa
-
-
brzuszna okolica nakrywki
brzuszna okolica nakrywki
NEUROCHEMIA EMOCJI
NEUROCHEMIA EMOCJI
EMOCJE NEGATYWNE
EMOCJE NEGATYWNE
L
L
Ę
Ę
K
K
GABA
GABA
-
-
hamuje
hamuje
g
g
lutaminian
lutaminian
–
–
pobudza,
pobudza,
asparaginian
asparaginian
–
–
pobudza
pobudza
serotonina
serotonina
–
–
pobudza
pobudza
noradrenalina
noradrenalina
–
–
pobudza
pobudza
AGRESJA
AGRESJA
serotonina
serotonina
-
-
hamuje
hamuje
REAKCJA OBRONNA
REAKCJA OBRONNA
acetylocholina
acetylocholina
-
-
pobudza
pobudza
EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE POZYTYWNE
NAGRODA
NAGRODA
(PRZYJEMNO
(PRZYJEMNO
ŚĆ
ŚĆ
)
)
dopamina
dopamina
-
-
pobudza
pobudza
opiaty
opiaty
-
-
pobudza
pobudza
ją
ją
acetylocholina
acetylocholina
-
-
hamuje
hamuje
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Percepcja emocji
Percepcja emocji
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Percepcja emocji
Percepcja emocji
Emocjonalne połówki twarzy są postrzegane
Emocjonalne połówki twarzy są postrzegane
jako bardziej ekspresyjne, jeśli występują po stronie lewej
jako bardziej ekspresyjne, jeśli występują po stronie lewej
(punkt widzenia obserwatora)
(punkt widzenia obserwatora)
-
-
przewaga prawej półkuli mózgu w percepcji emocji
przewaga prawej półkuli mózgu w percepcji emocji
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Wyrażanie emocji
Wyrażanie emocji
1.
1.
2.
2.
3.
3.
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Wyrażanie emocji
Wyrażanie emocji
Twarze chimeryczne złożone z dwóch lewych połówek są
Twarze chimeryczne złożone z dwóch lewych połówek są
uznawane za najbardziej ekspresyjne.
uznawane za najbardziej ekspresyjne.
-
-
przewaga prawej półkuli
przewaga prawej półkuli
(kontrolującej mimikę lewej strony twarzy)
(kontrolującej mimikę lewej strony twarzy)
w ekspresji emocji
w ekspresji emocji
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Wyrażanie emocji
Wyrażanie emocji
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Wyrażanie emocji
Wyrażanie emocji
–
–
uśmiech
uśmiech
Duchenne’a
Duchenne’a
(1862)
(1862)
1.
1.
G.
G.
-
-
B.
B.
Duchenne
Duchenne
de
de
Boulogne
Boulogne
z jedną z osób badanych
z jedną z osób badanych
2.
2.
Uśmiech wywołany stymulacją elektryczną
Uśmiech wywołany stymulacją elektryczną
3.
3.
Uśmiech spontaniczny (uśmiech
Uśmiech spontaniczny (uśmiech
Duchenne’a
Duchenne’a
)
)
4.
4.
Ekspresja strachu, cierpienia i przerażenia wywołana stymulacją
Ekspresja strachu, cierpienia i przerażenia wywołana stymulacją
elektryczną
elektryczną
LATERALIZACJA EMOCJI
LATERALIZACJA EMOCJI
Przeżywanie emocji
Przeżywanie emocji
Obserwacje
Obserwacje
Gainottiego
Gainottiego
(1987)
(1987)
U pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli obserwuje się
U pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli obserwuje się
zachowania katastroficzno
zachowania katastroficzno
–
–
depresyjne.
depresyjne.
U pacjentów z uszkodzeniami prawej półkuli obserwuje się
U pacjentów z uszkodzeniami prawej półkuli obserwuje się
obojętność lub euforię.
obojętność lub euforię.