ZJAWISKA EMOCJONALNE A MÓZG

ZJAWISKA EMOCJONALNE A MÓZG

Magdalena

Magdalena

Senderecka

Senderecka

Zakład Psychofizjologii

Zakład Psychofizjologii

Instytut Psychologii UJ

Instytut Psychologii UJ

EMOCJE

EMOCJE

Wielopoziomowa organizacja emocji

Wielopoziomowa organizacja emocji

1.

1.

Subiektywne doświadczanie uczuć (przeżycia wewnętrzne)

Subiektywne doświadczanie uczuć (przeżycia wewnętrzne)

2.

2.

Zachowanie skierowane na cel (atak

Zachowanie skierowane na cel (atak

–

–

ucieczka)

ucieczka)

3.

3.

Ekspresja stanów wewnętrznych (śmiech, płacz, mimika)

Ekspresja stanów wewnętrznych (śmiech, płacz, mimika)

4.

4.

Wzbudzenie fizjologiczne (np. przyspieszenie tętna)

Wzbudzenie fizjologiczne (np. przyspieszenie tętna)

Każdy z poziomów regulowany jest przez odmienny

Każdy z poziomów regulowany jest przez odmienny

system mózgowy.

system mózgowy.

EMOCJE

EMOCJE

Aspekty emocji, podlegające badaniom empirycznym

Aspekty emocji, podlegające badaniom empirycznym

1.

1.

Percepcja emocji

Percepcja emocji

2.

2.

Wyrażanie emocji

Wyrażanie emocji

3.

3.

Przeżywanie emocji

Przeżywanie emocji

4.

4.

Psychopatologia emocji

Psychopatologia emocji

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Typologia Hipokratesa (IV wiek p.n.e.)

Typologia Hipokratesa (IV wiek p.n.e.)

(

(

O naturze ludzkiej

O naturze ludzkiej

)

)

i

i

Galena

Galena

(

(

De

De

temperamentalis

temperamentalis

)

)

-

-

istnieją cztery typy temperamentu emocjonalnego

istnieją cztery typy temperamentu emocjonalnego

-

-

typ temperamentu zależy od dominującego w ustroju płynu

typ temperamentu zależy od dominującego w ustroju płynu

-

-

sangwinik (łac.

sangwinik (łac.

sanguis

sanguis

–

–

krew)

krew)

-

-

choleryk (gr.

choleryk (gr.

cole

cole

–

–

żółć)

żółć)

-

-

melancholik (gr.

melancholik (gr.

melas

melas

–

–

czarna i

czarna i

cole

cole

–

–

żółć)

żółć)

-

-

flegmatyk (gr.

flegmatyk (gr.

phlegma

phlegma

–

–

flegma, śluz)

flegma, śluz)

Hipokrates

Hipokrates

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Koncepcja Karola

Koncepcja Karola

Darwina

Darwina

(1872)

(1872)

(

(

O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt

O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt

)

)

Wzorce emocjonalne to reakcje

Wzorce emocjonalne to reakcje

-

-

wrodzone

wrodzone

-

-

dziedziczne

dziedziczne

-

-

nie poddające się wolicjonalnej kontroli

nie poddające się wolicjonalnej kontroli

-

-

utrwalone w toku ewolucji ze względu na związane z nimi

utrwalone w toku ewolucji ze względu na związane z nimi

korzyści

korzyści

Karol

Karol

Darwin

Darwin

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Trzewna teoria emocji

Trzewna teoria emocji

Jamesa

Jamesa

–

–

Langego

Langego

(koniec XIX wieku)

(koniec XIX wieku)

Zmiany fizjologiczne

Zmiany fizjologiczne

-

-

są pierwotne względem doznawanych emocji

są pierwotne względem doznawanych emocji

-

-

ich percepcja i interpretacja wywołuje subiektywne uczucia

ich percepcja i interpretacja wywołuje subiektywne uczucia

-

-

są odrębne dla każdego rodzaju emocji

są odrębne dla każdego rodzaju emocji

P

P

ercepcja

ercepcja

bodźca

bodźca

Zmiany

Zmiany

fizjologiczne

fizjologiczne

Interpretacja

Interpretacja

Emocja

Emocja

William

William

James

James

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Trzewna teoria emocji

Trzewna teoria emocji

Jamesa

Jamesa

-

-

Langego

Langego

Jest nam przykro, ponieważ płaczemy, jesteśmy wściekli,

Jest nam przykro, ponieważ płaczemy, jesteśmy wściekli,

ponieważ uderzamy, boimy się, ponieważ drżą nam kolana.

ponieważ uderzamy, boimy się, ponieważ drżą nam kolana.

(

(

James

James

, 1884)

, 1884)

Krytyka

Krytyka

-

-

przecięcie nerwów współczulnych (

przecięcie nerwów współczulnych (

sympatektomia

sympatektomia

)

)

nie eliminuje reakcji emocjonalnych

nie eliminuje reakcji emocjonalnych

-

-

te same zmiany wegetatywne mogą towarzyszyć różnym

te same zmiany wegetatywne mogą towarzyszyć różnym

emocjom

emocjom

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Wzgórzowa

Wzgórzowa

teoria emocji

teoria emocji

Cannona

Cannona

–

–

Barda

Barda

(lata 30. XX wieku)

(lata 30. XX wieku)

-

-

zmiany fizjologiczne nie stanowią warunku

zmiany fizjologiczne nie stanowią warunku

subiektywnego odczuwania emocji

subiektywnego odczuwania emocji

-

-

procesy te zachodzą równocześnie

procesy te zachodzą równocześnie

i niezależnie od siebie

i niezależnie od siebie

P

P

ercepcja

ercepcja

bodźca

bodźca

Zmiany

Zmiany

fizjologiczne

fizjologiczne

Subiektywne

Subiektywne

odczucie

odczucie

emocji

emocji

Wzgórze

Wzgórze

Podwzgórze

Podwzgórze

Kora

Kora

mózgowa

mózgowa

Walter

Walter

Cannon

Cannon

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Krąg emocjonalny

Krąg emocjonalny

Jamesa Papeza

Jamesa Papeza

(1937)

(1937)

-

-

podkreślenie roli struktur

podkreślenie roli struktur

limbicznych

limbicznych

w regulacji emocji

w regulacji emocji

James

James

Papez

Papez

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Krąg emocjonalny

Krąg emocjonalny

Jamesa Papeza

Jamesa Papeza

(1937)

(1937)

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Wyniki badań

Wyniki badań

Kl

Kl

ü

ü

vera

vera

i

i

Bucy

Bucy

Zachowanie małp po uszkodzeniu płatów skroniowych

Zachowanie małp po uszkodzeniu płatów skroniowych

-

-

redukcja strachu

redukcja strachu

-

-

zanik reakcji obronnych

zanik reakcji obronnych

-

-

nienaturalna łagodność

nienaturalna łagodność

-

-

hiperseksualność

hiperseksualność

-

-

utrata zdolności rozpoznawania pozytywnego

utrata zdolności rozpoznawania pozytywnego

i negatywnego znaczenia bodźców

i negatywnego znaczenia bodźców

Efekt uszkodzenia ciał migdałowatych

Efekt uszkodzenia ciał migdałowatych

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Efekty elektrycznej stymulacji ciała migdałowatego

Efekty elektrycznej stymulacji ciała migdałowatego

-

-

przyspieszenie czynności serca

przyspieszenie czynności serca

-

-

przyspieszenie oddechu

przyspieszenie oddechu

-

-

wzmożona czujność

wzmożona czujność

-

-

reakcja ucieczki lub atak obronny

reakcja ucieczki lub atak obronny

-

-

uczucie strachu, niepokoju, grozy (u ludzi)

uczucie strachu, niepokoju, grozy (u ludzi)

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Krąg

Krąg

limbiczno

limbiczno

-

-

śródmózgowiowy

śródmózgowiowy

McLeana

McLeana

i

i

Nauty

Nauty

(lata 60. XX wieku)

(lata 60. XX wieku)

modyfikacja modelu

modyfikacja modelu

Jamesa Papeza

Jamesa Papeza

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Krąg

Krąg

limbiczno

limbiczno

-

-

śródmózgowiowy

śródmózgowiowy

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

HISTORIA BADAŃ NAD ZJAWISKAMI EMOCJONALNYMI

Krąg

Krąg

limbiczno

limbiczno

-

-

śródmózgowiowy

śródmózgowiowy

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Strach i lęk

Strach i lęk

Strach powstaje w odpowiedzi

Strach powstaje w odpowiedzi

-

-

na bezwarunkowe bodźce awersyjne,

na bezwarunkowe bodźce awersyjne,

gatunkowo specyficzne

gatunkowo specyficzne

-

-

na warunkowe bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo

na warunkowe bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo

-

-

na bodźce nowe, nieznane

na bodźce nowe, nieznane

Strategie behawioralne wyzwalane przez strach

Strategie behawioralne wyzwalane przez strach

-

-

ucieczka

ucieczka

-

-

atak defensywny (obronny)

atak defensywny (obronny)

-

-

zachowanie

zachowanie

submisywne

submisywne

(wobec przedstawiciela tego samego gatunku)

(wobec przedstawiciela tego samego gatunku)

-

-

znieruchomienie (ang.

znieruchomienie (ang.

freezing

freezing

)

)

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (ang.

Mózgowy system obronny (ang.

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

zespół struktur powiązanych ze sobą anatomicznie

zespół struktur powiązanych ze sobą anatomicznie

i funkcjonalnie

i funkcjonalnie

-

-

zajmuje się detekcją bodźców zagrażających

zajmuje się detekcją bodźców zagrażających

i wyborem właściwej strategii behawioralnej

i wyborem właściwej strategii behawioralnej

-

-

w podstawowej formie istnieje u wszystkich zwierząt

w podstawowej formie istnieje u wszystkich zwierząt

-

-

może funkcjonować bez udziału świadomości

może funkcjonować bez udziału świadomości

-

-

sprzyja przetrwaniu

sprzyja przetrwaniu

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Badania Waltera

Badania Waltera

Hessa

Hessa

-

-

atak ofensywny oraz atak defensywny

atak ofensywny oraz atak defensywny

można wywołać poprzez drażnienie

można wywołać poprzez drażnienie

elektryczne odpowiednich punktów

elektryczne odpowiednich punktów

podwzgórza

podwzgórza

-

-

stymulacja elektryczna lub chemiczna

stymulacja elektryczna lub chemiczna

wywołująca zachowanie obronne wywołuje

wywołująca zachowanie obronne wywołuje

zmiany wegetatywne:

zmiany wegetatywne:

-

-

przyspieszenie czynności serca

przyspieszenie czynności serca

-

-

wzrost ciśnienia krwi

wzrost ciśnienia krwi

-

-

przyspieszenie oddechu

przyspieszenie oddechu

-

-

zwężenie naczyń krwionośnych skóry i trzewi

zwężenie naczyń krwionośnych skóry i trzewi

-

-

rozszerzenie naczyń mięśni szkieletowych

rozszerzenie naczyń mięśni szkieletowych

Walter

Walter

Hess

Hess

Nagroda Nobla 1949

Nagroda Nobla 1949

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Ciało migdałowate (

Ciało migdałowate (

amygdala

amygdala

)

)

-

-

zespół jąder zróżnicowanych

zespół jąder zróżnicowanych

pod względem

pod względem

cytoarchitektonicznym

cytoarchitektonicznym

,

,

biochemicznym

biochemicznym

i funkcjonalnym,

i funkcjonalnym,

-

-

zlokalizowany w głębi

zlokalizowany w głębi

brzusznej części

brzusznej części

płatów skroniowych,

płatów skroniowych,

-

-

odpowiedzialny

odpowiedzialny

za ocenę biologicznego

za ocenę biologicznego

znaczenia bodźca

znaczenia bodźca

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Główne jądra

Główne jądra

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

1. Boczne

1. Boczne

2. Podstawne

2. Podstawne

3. Korowe

3. Korowe

4. Środkowe

4. Środkowe

5. Przyśrodkowe

5. Przyśrodkowe

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Główne połączenia

Główne połączenia

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

-

-

koncepcja

koncepcja

Josepha LeDoux

Josepha LeDoux

Joseph LeDoux

Joseph LeDoux

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

-

-

koncepcja

koncepcja

Josepha LeDoux

Josepha LeDoux

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

–

–

pacjent S.M.

pacjent S.M.

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

–

–

pacjent S.M.

pacjent S.M.

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny

Mózgowy system obronny

(

(

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

ciała migdałowatego

ciała migdałowatego

–

–

pacjent S.M.

pacjent S.M.

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Hipokamp

Hipokamp

,

,

kora

kora

okołowęchowa

okołowęchowa

(przyśrodkowy płat skroniowy)

(przyśrodkowy płat skroniowy)

-

-

biorą udział

biorą udział

w formowaniu

w formowaniu

i odtwarzaniu śladów

i odtwarzaniu śladów

pamięciowych

pamięciowych

o emocjach,

o emocjach,

w powiązaniu

w powiązaniu

z kontekstem

z kontekstem

ich wystąpienia

ich wystąpienia

(świadoma

(świadoma

pamięć emocji)

pamięć emocji)

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Kora

Kora

przedczołowa

przedczołowa

–

–

1/3 powierzchni kory mózgowej

1/3 powierzchni kory mózgowej

(1. oczodołowo

(1. oczodołowo

-

-

czołowa, 2. brzuszno

czołowa, 2. brzuszno

–

–

przyśrodkowa,

przyśrodkowa,

3. grzbietowo

3. grzbietowo

–

–

boczna)

boczna)

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Kora

Kora

przedczołowa

przedczołowa

-

-

reguluje funkcje ciała migdałowatego

reguluje funkcje ciała migdałowatego

-

-

jest silnie powiązana z przednią częścią zakrętu obręczy

jest silnie powiązana z przednią częścią zakrętu obręczy

-

-

otrzymuje projekcje czuciowe z wszystkich modalności

otrzymuje projekcje czuciowe z wszystkich modalności

Część oczodołowo

Część oczodołowo

–

–

czołowa

czołowa

-

-

zapewnia łączność pomiędzy układem

zapewnia łączność pomiędzy układem

limbicznym

limbicznym

a obszarami odpowiadającymi za funkcje intelektualne

a obszarami odpowiadającymi za funkcje intelektualne

Część grzbietowo

Część grzbietowo

–

–

boczna

boczna

-

-

uczestniczy w planowaniu, rozwiązywaniu problemów,

uczestniczy w planowaniu, rozwiązywaniu problemów,

w procesach

w procesach

uwagowych

uwagowych

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Rola

Rola

kory

kory

przedczołowej

przedczołowej

–

–

-

-

przypadek

przypadek

Phineasa Gage’a

Phineasa Gage’a

(1823

(1823

-

-

1861)

1861)

Data wypadku: 13 września 1848

Data wypadku: 13 września 1848

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Przednia część zakrętu obręczy

Przednia część zakrętu obręczy

(ang.

(ang.

anterior cingulate cortex

anterior cingulate cortex

, ACC)

, ACC)

-

-

wraz z korą

wraz z korą

przedczołową

przedczołową

odpowiedzialna za integrację

odpowiedzialna za integrację

procesów emocjonalnych i kognitywnych

procesów emocjonalnych i kognitywnych

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Jądro półleżące brzusznego

Jądro półleżące brzusznego

prążkowia

prążkowia

-

-

pośredniczy w przełożeniu reakcji emocjonalnej

pośredniczy w przełożeniu reakcji emocjonalnej

na działanie

na działanie

-

-

otrzymuje projekcje z ciała migdałowatego,

otrzymuje projekcje z ciała migdałowatego,

hipokampa

hipokampa

,

,

kory

kory

przedczołowej

przedczołowej

-

-

wysyła projekcje do okolic lokomotorycznych

wysyła projekcje do okolic lokomotorycznych

w śródmózgowiu, a stamtąd do niższych struktur

w śródmózgowiu, a stamtąd do niższych struktur

ruchowych

ruchowych

EMOCJE AWERSYJNE

EMOCJE AWERSYJNE

Mózgowy system obronny (

Mózgowy system obronny (

brain defensive

brain defensive

system

system

)

)

-

-

struktury

struktury

Zmiany aktywności określonych okolic mózgu

Zmiany aktywności określonych okolic mózgu

w chorobie afektywnej jednobiegunowej

w chorobie afektywnej jednobiegunowej

EMOCJE POZYTYWNE

EMOCJE POZYTYWNE

Układ nagrody

Układ nagrody

Odkrycie

Odkrycie

Oldsa

Oldsa

i

i

Milnera

Milnera

Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia

Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia

(ang.

(ang.

medial forebrain bundle

medial forebrain bundle

, MFB)

, MFB)

-

-

stanowi anatomiczny substrat przyjemności

stanowi anatomiczny substrat przyjemności

-

-

łączy struktury przodomózgowia z pniem mózgu

łączy struktury przodomózgowia z pniem mózgu

-

-

zawiera główne drogi

zawiera główne drogi

katecholaminergiczne

katecholaminergiczne

(

(

noradrenergiczne

noradrenergiczne

i

i

dopaminergiczne

dopaminergiczne

)

)

EMOCJE POZYTYWNE

EMOCJE POZYTYWNE

Układ nagrody

Układ nagrody

Odkrycie

Odkrycie

Oldsa

Oldsa

i

i

Milnera

Milnera

Struktury szczególnie efektywne dla reakcji

Struktury szczególnie efektywne dla reakcji

samodrażnienia

samodrażnienia

-

-

jądro półleżące

jądro półleżące

-

-

przegroda

przegroda

-

-

boczne podwzgórze

boczne podwzgórze

-

-

kora czołowa

kora czołowa

-

-

brzuszna okolica nakrywki

brzuszna okolica nakrywki

NEUROCHEMIA EMOCJI

NEUROCHEMIA EMOCJI

EMOCJE NEGATYWNE

EMOCJE NEGATYWNE

L

L

Ę

Ę

K

K

GABA

GABA

-

-

hamuje

hamuje

g

g

lutaminian

lutaminian

–

–

pobudza,

pobudza,

asparaginian

asparaginian

–

–

pobudza

pobudza

serotonina

serotonina

–

–

pobudza

pobudza

noradrenalina

noradrenalina

–

–

pobudza

pobudza

AGRESJA

AGRESJA

serotonina

serotonina

-

-

hamuje

hamuje

REAKCJA OBRONNA

REAKCJA OBRONNA

acetylocholina

acetylocholina

-

-

pobudza

pobudza

EMOCJE POZYTYWNE

EMOCJE POZYTYWNE

NAGRODA

NAGRODA

(PRZYJEMNO

(PRZYJEMNO

ŚĆ

ŚĆ

)

)

dopamina

dopamina

-

-

pobudza

pobudza

opiaty

opiaty

-

-

pobudza

pobudza

ją

ją

acetylocholina

acetylocholina

-

-

hamuje

hamuje

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Percepcja emocji

Percepcja emocji

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Percepcja emocji

Percepcja emocji

Emocjonalne połówki twarzy są postrzegane

Emocjonalne połówki twarzy są postrzegane

jako bardziej ekspresyjne, jeśli występują po stronie lewej

jako bardziej ekspresyjne, jeśli występują po stronie lewej

(punkt widzenia obserwatora)

(punkt widzenia obserwatora)

-

-

przewaga prawej półkuli mózgu w percepcji emocji

przewaga prawej półkuli mózgu w percepcji emocji

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Wyrażanie emocji

Wyrażanie emocji

1.

1.

2.

2.

3.

3.

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Wyrażanie emocji

Wyrażanie emocji

Twarze chimeryczne złożone z dwóch lewych połówek są

Twarze chimeryczne złożone z dwóch lewych połówek są

uznawane za najbardziej ekspresyjne.

uznawane za najbardziej ekspresyjne.

-

-

przewaga prawej półkuli

przewaga prawej półkuli

(kontrolującej mimikę lewej strony twarzy)

(kontrolującej mimikę lewej strony twarzy)

w ekspresji emocji

w ekspresji emocji

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Wyrażanie emocji

Wyrażanie emocji

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Wyrażanie emocji

Wyrażanie emocji

–

–

uśmiech

uśmiech

Duchenne’a

Duchenne’a

(1862)

(1862)

1.

1.

G.

G.

-

-

B.

B.

Duchenne

Duchenne

de

de

Boulogne

Boulogne

z jedną z osób badanych

z jedną z osób badanych

2.

2.

Uśmiech wywołany stymulacją elektryczną

Uśmiech wywołany stymulacją elektryczną

3.

3.

Uśmiech spontaniczny (uśmiech

Uśmiech spontaniczny (uśmiech

Duchenne’a

Duchenne’a

)

)

4.

4.

Ekspresja strachu, cierpienia i przerażenia wywołana stymulacją

Ekspresja strachu, cierpienia i przerażenia wywołana stymulacją

elektryczną

elektryczną

LATERALIZACJA EMOCJI

LATERALIZACJA EMOCJI

Przeżywanie emocji

Przeżywanie emocji

Obserwacje

Obserwacje

Gainottiego

Gainottiego

(1987)

(1987)

U pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli obserwuje się

U pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli obserwuje się

zachowania katastroficzno

zachowania katastroficzno

–

–

depresyjne.

depresyjne.

U pacjentów z uszkodzeniami prawej półkuli obserwuje się

U pacjentów z uszkodzeniami prawej półkuli obserwuje się

obojętność lub euforię.

obojętność lub euforię.