prawo encyklopedia prawa

Encyklopedia prawa

Dr Jolanta śyśko

Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

http://strony.aster.pl/zysko

Istota prawa

Zgodnie z założeniami funkcjonalizmu

prawniczego prawo jest tożsame ze zbiorem

przepisów prawnych zawartych w tekstach

prawnych lub ze zbiorem decyzji faktycznie

podejmowanych przez sędziów i pracowników

organów administracyjnych (prawo w działaniu).

Według poglądu teoretyków państwa i prawa, nie

ma prawa bez państwa.

Psychologiczna teoria prawa Leona Petrażyckiego

sprowadza prawo do pewnych przeżyć

psychicznych, emocjonalnych człowieka.

Dość szeroko rozpowszechniło się także

uznawanie za prawo norm słusznych, które mają

wynikać z różnorodnie rozumianej natury

człowieka, świata, przyrody. Jest to tak zwane

prawo natury.

Prawo

podstawowe definicje

Prawo

–

zespół norm (reguł postępowania)

ustanowionych lub uznanych przez państwo,

popartych przymusem ze strony państwa.

System prawa danego państwa

oznacza

całokształt obowiązujących w określonym

czasie przepisów prawnych tego państwa,

uporządkowanych wg przyjętych kryteriów.

Bardziej ogólnie można system prawny określić

też jako uporządkowany zbiór

norm prawnych

Prawo

podstawowe definicje

Norma prawna =

hipoteza + dyspozycja + sankcja

Podział przepisów prawa

Istnieje też podział na przepisy:

• nakazujące,

• zakazujące,

• uprawniające.

Obowi

zywanie prawa

Obowi

zywanie prawa

Wyróżnia

się

trzy

zakresy

(aspekty) obowiązywania prawa:

• czasowy (temporalny),

• terytorialny,

• osobowy (personalny).

Podmioty prawa

Wyróżnia się dwa rodzaje

podmiotów prawa:

• osoby fizyczne,

• osoby prawne.

Osoba fizyczna jako podmiot prawa

Osobą fizyczną jest każdy człowiek bez względu na

wiek, płeć, stan zdrowia psychicznego czy fizycznego

i tak dalej. Podmiotowość prawna ludzi rozpoczyna

się w chwili urodzenia, czyli odłączenia od ciała

matki, i trwa aż do śmierci.

Każdej osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna,

czyli możliwość posiadania praw lub obowiązków w

dziedzinie prawa cywilnego.

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej

(lub prawnej), która zmierza do ustanowienia,

zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego

przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

Osoby fizyczne mogą:

• mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
• mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Osoby prawne

• Osobą

prawną

jest

każda

jednostka

organizacyjna,

której

przepisy

prawne

przyznają zdolność prawną (art. 33-34 k.c.).

Posiada ona własny majątek, nabywa prawa

i obowiązki we własnym imieniu i na własną

odpowiedzialność

niezależnie

osób

fizycznych, które wchodzą w jej skład.

W systemie oświaty nie mają osobowości

prawnej przedszkola, szkoły i placówki

publiczne zakładane i prowadzone przez

ministrów i jednostki samorządu

terytorialnego, gdyż są one jednostkami lub

zakładami budżetowymi (art. 70 ust. 1

u.s.o.).

Podział prawa

Prawo cywilne

reguluje relacje między podmiotami prawa w

relacji poziomej, czyli żaden z podmiotów pozostającym w

stosunku prawnym nie jest władny narzucić swojej woli drugiej

stronie. (cywilnoprawna metoda regulacji).

Prawo pracy

reguluje stosunki między pracodawcą a

pracownikiem, a także organizacjami pracowników (związki

zawodowe) metodą w zasadzie cywilnoprawną. Zobacz też:

Kodeks pracy

Prawo karne

jest zbiorem norm mających na celu eliminację

zachowań aspołecznych najcięższej wagi poprzez zastosowanie

sankcji kary. (karnoprawna metoda regulacji).

Prawo administracyjne

reguluje relacje między podmiotami w

stosunku pionowym, tj. wówczas gdy jeden z podmiotów może

władczo kształtować sytuację prawną drugiego podmiotu.

(

administracyjnoprawna

metoda regulacji).

Podział prawa

Podziału prawa na gałęzie można także dokonać w płaszczyźnie prz

edmiotu

regulacji danego zespołu norm. Jako przykładowe gałęzie wedle te

kryterium można wymienić:

prawo autorskie

prawo bankowe

prawo budowlane

prawo celne

prawo energetyczne

prawo kanoniczne

prawo konstytucyjne

prawo lotnicze

prawo międzynarodowe

prawo o ruchu drogowym

prawo ochrony środowiska

prawo podatkowe

prawo rolne

prawo upadłościowe

itd.

Miejsce prawa o

wiatowego w

Miejsce prawa o

wiatowego w

systemie prawa

Prawo

oświatowe

nie

jest

oddzielną gałęzią prawa, należy
bowiem

prawa

administracyjnego, a zasadnicza
większość norm ma charakter
publiczny.

Miejsce prawa o

wiatowego w

Miejsce prawa o

wiatowego w

systemie prawa

Prawo administracyjne jest zespołem norm

regulujących administracyjną działalność

państwa.

Prawo oświatowe obejmuje przepisy prawne

różnej rangi regulujące działalność organów

państwa i organów innych podmiotów

prowadzących szkoły i placówki oświatowe, w

dziedzinie oświaty, kształcenia i wychowania, a

także stosunki prawne w tym zakresie.

Prawo szkolne jest rozumiane jako całokształt

przepisów prawnych regulujących działalność

państwa w dziedzinie oświaty i wychowania,

odnoszący się przede wszystkim do systemu

szkolnictwa, czyli do szkół i innych zakładów

oświatowo-wychowawczych oraz do całego

nadzoru nad nim.

ródła prawa

Źródła powstania prawa:

•

teoretyczne (prawo precedensowe,

stanowione, naturalne)

•

formalne

•

materialne

•

instytucjonalne

•

decyzyjne

Źródła poznania prawa:

•

oficjalne

Formalne

ródła prawa

Formalne

ródła prawa

Do konstytucyjnych źródeł prawa

powszechnie obowiązującego
zaliczyć można:

• Konstytucję Rzeczypospolitej Polskie,
• ustawy,
• ratyfikowane umowy

międzynarodowe,

• rozporządzenia,
• akty prawa miejscowego

/Art. 87

Formalne

ródła prawa

Formalne

ródła prawa

a także:

• rozporządzenia Prezydenta RP z mocą

ustawy wydawane – zgodnie z art. 234
konstytucji – tylko w sytuacjach
nadzwyczajnych,

• przepisy stanowione przez organizację

międzynarodową, do której należy Polska,
jeżeli umowa międzynarodowa
konstytuująca tę organizację przewiduje
taką skuteczność prawną tych przepisów
w prawie wewnętrznym

/art. 91 ust. 3

Konstytucja

Konstytucja to: „ustawa

zasadnicza wyposażona w
najwyższą moc prawną, regulująca
podstawy ustroju państwowego,
określająca zasady organizacji i
powoływania najwyższych ogniw
aparatu państwowego oraz
normująca podstawowe prawa i
obowiązki obywatela”.

Ustawa

jest

najwyższym

konstytucji aktem prawnym. To
akt

normatywny

uchwalony

przez Sejm z udziałem Senatu.

śaden inny organ nie może

wydać

ustawy,

jest

konsekwencją

przyjętej

Monteskiusza

zasady

trójpodziału władzy.

Ratyfikowane umowy

dzynarodowe

Rzeczypospolita Polska przestrzega wiążącego ja prawa

międzynarodowego (art. 9 konstytucji). Jeżeli chodzi o

zasadnicze źródła prawa międzynarodowego, czyli

umowy międzynarodowe, to podstawowe znaczenie ma

ich podział na umowy ratyfikowane i nieratyfikowane.

Ratyfikacja umów międzynarodowych należy do

prezydenta jako głowy państwa.

Wyjątkowa regulacja konstytucyjna dotyczy stosowania

na terytorium naszego państwa prawa europejskiego

(wspólnotowego). Zgodnie z art. 91 ust. 3 konstytucji,

gdy wynika to z ratyfikowanej umowy międzynarodowej

powołującą dożycia organizację międzynarodową,

prawo przez nią stanowione jest stosowane

bezpośrednio i ma w przypadku kolizji pierwszeństwo

przed ustawami. należy wówczas stosować prawo

wspólnotowe, a nie ustawodawstwo polskie.

Rozporz

dzenia

Rozporz

dzenia

Rozporządzenia są to akty wykonawcze do

ustaw (art. 92 ust. 1 konstytucji) oraz
normatywne wydawane na podstawie
szczegółowych upoważnień ustawowych przez
organy władzy wykonawczej.

Konstytucja RP wskazuje enumeratywnie organy

upoważnione do wydawania rozporządzeń. Są
to:

• Prezydent RP,
• Rada Ministrów,
• Prezes Rady Ministrów,
• ministrowie kierujący działami administracji rządowej,
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

ródła prawa miejscowego

Zgodnie z postanowieniami art. 87 ust. 2

konstytucji akty prawa miejscowego są
źródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania
organów, które je ustanowiły.

Organy samorządu terytorialnego i terenowe

organy administracji rządowej na podstawie i
w granicach upoważnień zawartych w
ustawach ustanawiają akty prawa
miejscowego (art. 94 konstytucji). Warunkiem
wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest
ich ogłoszenie (art. 88 konstytucji).

Prawo miejscowe

Można wyróżnić trzy główne rodzaje aktów prawa

miejscowego stanowionych przez terenowe organy

administracji rządowej i jednostki samorządu

terytorialnego:

• akty zawierające statuty,
• akty zawierające przepisy wykonawcze,
• przepisy porządkowe

Statuty mogą mieć dwojaki charakter:

albo aktów o charakterze wewnętrznym (np. statuty

szkół i publicznych placówek oświatowych)

przyjmowanych w formie uchwał odpowiednich organów

prowadzących,

albo aktów powszechnie obowiązujących na danym

terenie (np. statuty gmin, powiatów i samorządowych

województw).

Prawo wewn

trzne

Prawo wewn

trzne

Źródła prawa wewnętrznego odgrywają szczególnie dużą

rolę w faktycznym funkcjonowaniu organów administracji,

w tym administracji oświatowej, gdyż są to przepisy

prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne

podległe organowi wydającemu te akty.

Akty prawa wewnętrznego są skierowane do jednostek

organizacyjnych, podporządkowanych organowi

wydającemu akt, oraz do pracowników tej jednostki albo –

w przypadku zakładów administracyjnych – do ich

użytkowników (np. uczniów, studentów, czytelników w

bibliotece).

Akty prawa wewnętrznego stanowią najbardziej

zróżnicowaną kategorię źródeł prawa. krąg organów

stanowiących przepisy wewnętrzne nie został ściśle

określony.

Prawo wewn

trzne

Prawo wewn

trzne

Akty wewnętrzne noszą różne nazwy. Należą
tu

• regulaminy,
• instrukcje,
• okólniki,
• pisma okólne,
• statuty i tym podobne.

Te źródła prawa mogą mieć różny charakter. O
zaliczeniu

statutów

aktów

prawa

wewnętrznego lub zewnętrznego decyduje
treść i sposób oznaczenia adresata. Tak na
przykład statut gminy jest aktem prawa
powszechnie

obowiązującego,

statut

placówki

oświatowej

–

aktem

prawa

wewnętrznego.

Rozporządzenia

Konstytucja

Regulaminy organizacji sportowych

ródła prawa w sporcie wg W.

Cajsela

Ustawy

Konstytucja

Rozporządzenia

Ustawy

Ujęcie pozytywistyczne

Perspektywa socjologicznej szkoły
prawa

Dzi

kuj

za uwag

Dzi

kuj

za uwag