35

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

przewodu sieciowego (jedna żyła). Przykłado−
wo taki “przekładnik” z telefoniczną cewką
o 2000 zwojów dawał przy obciążeniu grzałką
2000W napięcie wtórne równe 1Vpp. Przy
dwóch zwojach uzwojenia pierwotnego napię−
cie wzrosło do 1,9Vpp, co daje amplitudę
0,95V, całkowicie wystarczającą do otwarcia
tranzystora (można wykorzystać rozwiązanie
podobne jak to na rysunku 5). Nieco większe
napięcie dawał “przekładnik” z kontaktronem.
Mając świadomość, że nie każdy będzie miał
pod ręką cewki o liczbie zwojów rzędu 1000
i więcej, wykorzystałem element typowy –

przekaźnik RM−81 24V. Właściwie to zni−
szczyłem ten przekaźnik, rozgiąłem jarzmo
i wykonałem przekładnik nawijając jeden zwój
grubego drutu (1,5mm

2

) jako uzwojenie pier−

wotne. Ten prymitywny przekładnik można zo−
baczyć na fotografii 10. Przy włączeniu go
w obwód zasilania grzałki 2000W uzyskałem
na cewce napięcie 2,7Vpp. Gdy zamknąłem
obwód magnetyczny kotwicą tego przekaźnika,
napięcie na cewce wzrosło do 9Vpp.

Z moich dawnych doświadczeń wynika,

że przekładnik nadający się do układów
dwóch wymienionych Kolegów można też
wykonać z małego dwuwatowego transfor−
matorka sieciowego (TS2), zastępując uzwo−
jenie wtórne kilkoma zwojami grubego dru−
tu. Napięcie wyjściowe będzie rzędu woltów.

Takie napięcie można wykorzystać nie

tylko do wykrywania prądu, ale także do za−
silania jakiegoś energooszczędnego sygnali−
zatora – porównaj rysunek 2.

Ostatecznie ze względu na wspomniane

wcześniej usterki i wątpliwości nie zdecydo−
wałem się na skierowanie do publikacji żad−
nego z nadesłanych projektów. Najwyżej oce−
niłem prace czterech ostatnio wymienionych
Kolegów. Każdy z układów ma swe zalety,
ale każdy ma też wady. Najbliższy publikacji
był sygnalizator wtyczkowy Marcina Wiąza−
ni, ale ze względu na brak zabezpieczenia,
cienki przewód oraz ryzyko grzania przewo−
du i styków należałoby go zmodyfikować.

Jestem przekonany, że po analizie zapre−

zentowanych rozwiązań wszyscy chętni wy−

biorą coś dla siebie, ewentualnie wprowadzą
potrzebne modyfikacje. Przeanalizujcie, pro−
szę, wszystkie schematy, także te ze strony
internetowej. Zapewne podane pomysły
przydadzą się nie tylko przy budowie sygna−
lizatora do czajnika.

Nagrody i upominki za rozwiązanie zada−

nia 56 otrzymują: Jacek Konieczny, Prze−
mysław Korpas, Rafał Stępień, Mateusz
Wdowiak, Dariusz Drelicharz, Krzysztof
Kraska, Jarosław Chudoba, Dariusz
Knull, Marcin Wiązania i Bartłomiej Ra−
dzik. Aktualna punktacja podana jest w tabe−
li. Po styczniowym rozdaniu nagród w ra−
mach akcji PROMOCJA MŁODYCH TA−
LENTÓW uczestnicy, którzy wtedy otrzyma−
li nagrody znów zaczynają od zera. Daje to
szansę osobom, które dopiero niedawno bio−
rą udział w Szkole. Stąd zupełnie nowa czo−
łówka tabeli.

Kolejny raz przypominam, że paczki z mo−

delami do Szkoły należy adresować nie na
skrytkę pocztową, tylko na następujący adres:

AVT−Korporacja
EdW−Szkoła Konstruktorów zadanie ??
Ul. Burleska 9
01−939 Warszawa
Zdarza się bowiem, że paczki adresowane

na skrytkę są odsyłane do adresatów (na ad−
res skrytki należy nadsyłać jedynie listy).

Jak zwykle pozdrawiam wszystkich ucze−

stników i sympatyków Szkoły i zachęcam do
udziału w bieżącym zadaniu.

Piotr Górecki

C

C

C

C

o

o

o

o

tt

tt

u

u

u

u

n

n

n

n

ii

ii

e

e

e

e

g

g

g

g

rr

rr

a

a

a

a

?

?

?

?

− S

Szzkkoołłaa K

Koonnssttrruukkttoorróów

w kkllaassaa IIII

Fot. 9 Testowane cewki

Fot. 10 Prosty przekładnik

Rozwiązanie zadania 56

W EdW 10/2000
na stronie 37 za−
mieszczony był
fragment sche−
matu, pokazany
na rysunku A.
Z treści zadania
wynikało,

że

odbiera on im−
pulsy świetlne,
które podawane
są dalej, na deko−
der tonu NE567.

Jak zauważyli niektórzy, kolektor T1 po−

winien być połączony z kolektorem T2, two−
rząc układ Darlingtona. Połączenie takie, jak
na rysunku A grozi uszkodzeniem T1 w przy−
padku pojawienia się dużego prądu bazy. To
prawda, ale nie jest to główna wada.

Nie mieli racji uczestnicy twierdzący, iż

fotodioda jest włączona odwrotnie. Owszem,
fotodioda może pracować w trybie fotowol−

taicznym, jednak w tym przypadku słusznie
włączona jest w kierunku zaporowym.

Układ z rysunku A nie ma żadnych szans na

poprawną pracę, ponieważ kondensator nała−
duje się po pojawieniu się impulsów świetl−
nych, a nie bę−
dzie się mógł
rozładować. Ra−
dosław Hryciuk
z

Grabowca

krótko ujął pro−
blem “konden−
sator przewodzi
prąd tylko wtedy,
gdy się ładuje,
więc proponuję
po prostu usunąć
k o n d e n s a t o r .
Rzeczywiście,
n a j p r o s t s z y m
sposobem popra−
wienia

układu

jest usunięcie,

a właściwie zwarcie kondensatora. Ilustruje to
rysunek B. Oczywiście, sposób nie jest godny
polecenia, a jest wręcz zupełnie niepraktyczny,

Rys B

Rys A

B

C

E

D

F

36

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

ponieważ już najmniejsza ilość światła (a mo−
że nawet prąd upływu diody otworzy tranzy−
story. Czułość będzie zależna od czułości
diody i wzmocnienia tranzystorów, nie bę−
dzie jej można jednak regulować. Taki naj−
prostszy układ teoretycznie mógłby praco−
wać, jeśli impulsy świetlne pojawiałyby się
w zupełnej ciemności.

Aby usunąć tę wadę, trzeba zastosować

rezystor R2 według rysunku C. Układ bę−
dzie lepiej pracował, a czułość można regulo−
wać dobierając wartość R2.

Układ z rysunku C ma jednak istotną wa−

dę. Napięcie na rezystorze R2 będzie zmie−
niać się nie tylko pod wpływem impulsów
świetlnych, ale także pod wpływem stałego
oświetlenia, na przykład światła słonecznego
czy światła lamp. Zmiany napięcia wywoła−
ne przez to stałe oświetlenie mogą być i za−
pewne będą większe, niż zmiany związane
z impulsami świetlnymi. Oznacza to, że
układ z rysunku C może pracować tylko
w warunkach niezmiennego oświetlenia ze−
wnętrznego.

Znacznie bardziej praktyczny układ musi

zawierać trzy dodatkowe rezystory według
rysunku D. Teraz składowa stała i powolne
zmiany są odseparowane za pomocą konden−

satora C1. Dzielnik rezystorowy R3, R4 usta−
la punkt pracy tranzystorów, by już niewiel−
kie impulsy przechodzące przez C1 powodo−
wały otwarcie obu tych tranzystorów.

Układ można modyfikować dalej, na

przykład dodając bardziej rozbudowany ob−
wód polaryzacji z kompensacją wpływu tem−
peratury. Można też zamiast rezystora R1 dać
sterowane źródło prądowe według rysunku
E.

Nie można jednak przerwać obwodu sta−

łoprądowego fotodiody – proponowany
przez kilku uczestników układ z rysunku
F też nie będzie pracował, bo podobnie jak
w układach z rysunków A, B, niemożliwe bę−
dzie rozładowanie kondensatora.

Nagrody zostały rozlosowane wśród auto−

rów prawidłowych odpowiedzi. Kity AVT
otrzymują: Radosław Hryciuk z Grabowca,
Jacek Konieczny z Poznania i Grzegorz Ta−
larek z Międzyrzecza.

Zadanie numer 60

Na rysunku G można zobaczyć schemat obwodu
sterującego pracą generatora zbudowanego na
bramce U1A. Autor układu napisał: Tranzystor
T1 zacznie przewodzić dopiero po naciśnięciu
przycisku S i wtedy automatycznie tranzystory T2

i T3 również zaczną przewodzić. Generator
z bramką zacznie pracować. Naciśnięcie drugi
raz przycisku S1 spowoduje zatkanie tranzystora
T1 i generator z bramką przestanie pracować.

Jak zawsze pytanie brzmi:

Co tu nie gra?

Odpowiedzi powinny być jak najkrótsze.

Jeśliby ktoś miał pomysł na poprawę tego
układu, bardzo proszę o schemat. Odpowie−
dzi, opatrzone dopiskiem NieGra60, należy
nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się
tego numeru czasopisma.

Piotr Górecki

Rys. G

R

E

K

L

A

M

A

·

R

E

K

L

A

M

A

·

R

E

K

L

A

M

A

·

R

E

K

L

A

M

A

·

R

E

K

L

A

M

A