35

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Do pracowni Konstrukcyjnej trafią dwa

projekty pokazane na fotografiach 13 i
14. Pierwsza pokazuje zasilany z 4,5−wolto−
wej baterii model Mariusza Ciołka z Kow−
nacisk. Mariusz przysłał starannie wykonany
model i elegancką, starannie wykonaną
i kompletną dokumentację: pliki na dyskietce
i wydruki. Zaciekawiony włączyłem model
przed przeczytaniem opisu. Okazało się, że
bez trudu można dojść, jak należy obsługi−
wać kostkę. Zachęcam Mariusza, którego po−
mysły cenię od dawna, do dalszych prób
i nadsyłania kolejnych projektów (w miarę
możliwości i jeśli to ma sens − w obudowie).

Fotografia 14 pokazuje model młodziut−

kiego Radosława Koppla z Gliwic. Tu rów−
nież dokumentacja jest starannie przygoto−
wana i kompletna.

Na marginesie chciałbym nadmienić, że

niektórzy Koledzy zawsze przysyłają porząd−
ną dokumentacje i starannie wykonane mo−
dele. Innym nigdy się to nie udaje, o czym
też świadczą zdjęcia modeli.

Oczywiście przy ocenie prac biorę także

pod uwagę staranność, choć nie jest to czynnik
kluczowy. Dużo większy wpływ ma wiek
uczestników. Nie dziwcie się więc, jeśli niedo−
pracowany projekt 13−latka otrzymuje więcej
punktów niż praca 22−letniego studenta, czy
30−letniego hobbysty. Poza tym bardzo dużo
można zyskać za dobre, błyskotliwe pomysły.

Podsumowanie

Na zakończenie wspomnę jeszcze o dwóch li−
stach Jacka Koniecznego z Poznania, który
proponuje dwa układy, oba z liniowymi kost−
kami LM3914. Jeden układ miałby zawierać
m.in. generator MAX038, drugi − dwa uniwi−
bratory i przetwornik impulsy/napięcie. Z ko−
lei Krzysztof Smoliński z Sieradza przysłał
program, napisany w Pascalu na komputer PC
(Smolinski.zip).

Grzegorz

Kaczmarek

z Opola przysłał e−maila z rozważaniami doty−

czącymi sposóbów generowania liczb loso−
wych w mikrokomputerze. Wojciech Ku−
źmiak z Gdyni chce wykorzystać kostkę
4024. Chciałbym także szczerze pochwalić
11−letniego Łukasza Kwiatkowskiego z Kra−
kowa. Wprawdzie nadesłany schemat zawiera
usterki, niemniej bardzo się cieszę, że mamy
aż tak młodych Czytelników, którzy z całą
pewnością zrobią ogromny postęp i z czasem
zaprezentują swe układy na łamach EdW.

Koledzy wymienieni z nazwiska otrzymu−

ją punkty w liczbie 1...8. Nagrody i upominki
otrzymają: Michał Pasiecznik, Rafał Kę−
dzierski, Marcin Wiązania, Przemysław
Korpas, Wiesław Buczyński, Marcin Saj,
Łukasz Cyga, Jarosław Chudoba, Woj−
ciech Macek, Jakub Kallas, Jerzy Klaczak,
Jakub Jagiełło, Marcin Saj i Artur Filip.

Jak zwykle, zachęcam do udziału w kolej−

nych zadaniach. Serdecznie pozdrawiam
wszystkich uczestników i sympatyków Szkoły.

Piotr Górecki

C

C

C

C

o

o

o

o

tt

tt

u

u

u

u

n

n

n

n

ii

ii

e

e

e

e

g

g

g

g

rr

rr

a

a

a

a

?

?

?

?

− S

Szzkkoołłaa K

Koonnssttrruukkttoorróów

w kkllaassaa IIII

Rys. 8

Fot. 13 Układ Mariusza Ciołka

Fot. 14 Kostka Radka Koppla

Rozwiązanie zadania 59

W EdW 1/2001 na stronie 35 zamieszczony
był schemat układu z dwoma tranzystorami
i głośnikiem. Schemat ten można zobaczyć
na rysunku A.

Już pierwszy rzut oka na schemat prze−

konuje, że miał to być generator tonu z gło−
śnikiem, wykorzystujący multiwibrator.
Układ nie będzie jednak pracował. Głów−

nym błędem jest obecność kondensatora
C3. Wszyscy, którzy to zauważyli, mogą
sobie postawić duży plus. Rzeczywiście,
układ z rysunku A nie jest generatorem,
a po włączeniu zasilania głośnik wyda jedy−
nie pojedynczy stuk. Pomysłodawca tego
schematu zasugerował się prawdopodobnie
obecnością kondensatora odcinającego
składową stałą, jaki powszechnie stosowa−

A

36

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

ny jest we wzmacniaczach audio, zasila−
nych pojedynczym napięciem.

W układzie generatora (przerzutnika asta−

bilnego, multiwibratora) kondensator jest
zbędny i trzeba go usunąć − zewrzeć. W zasa−
dzie układ bez kondensatora C3, według ry−
sunku B, ma szansę działać, ale...

Warto pamiętać o rezystancji głośnika. Na

schemacie nie podano wartości rezystancji.
Najpopularniejsze są głośniki 8−omowe. Przy
zasilaniu napięciem 9V i przy otwartym tran−
zystorze, przez głośnik popłynąłby prąd o war−
tości ponad 1A. Dźwięk z głośnika byłby bar−
dzo silny, bo moc wyniosłaby kilka watów.

Aby jednak popłynął tak duży prąd ko−

lektora, prąd bazy tranzystora musiałby być
odpowiednio duży, a więc musiałby to być
tranzystor mocy. Przy założeniu, że wzmoc−
nienie tranzystora mocy może wynosić tylko
40, prąd bazy musiałby wynosić kilkadzie−
siąt miliamperów. Rezystory R2, R3 i poten−
cjometr PR musiałyby mieć niewielką war−
tość, rzędu kilkudziesięciu, a co najwyżej −
kilkuset omów. Jednak przy tak małych re−
zystancjach i kondensatorach C1, C2 o po−
jemności 10nF, częstotliwość generowanego
przebiegu byłaby bardzo duża, na pewno du−
żo większa, niż górna częstotliwość pasma
akustycznego. Przekreśla to sens stosowania
głośnika o małej oporności. Z kolei głośniki
o rezystancji rzędu kilkudziesięciu czy kil−
kuset omów są rzadkością. Układ według
rysunku B nie jest stosowany w praktyce
także z innych względów. Kto chce, niech
spróbuje wykonać taki układ i sprawdzi jego
właściwości.

Niezbyt dobrym pomysłem jest dołącze−

nie głośnika według rysunku C. Aby głośnik
o małej oporności nie obciążył zanadto gene−
ratora, wartość rezystora R4 musiałaby być
taka, jak oporność głośnika, czyli kilka
omów. Problem byłby więc podobny, jak
z układem z rysunku B,

Sytuację poprawiłoby włączenie rezystora

w szereg z głośnikiem, na przykład według
rysunku D.

Aby wykonać użyteczny sygnalizator

akustyczny, do multiwibratora można dodać
co najmniej jeden tranzystor, na przykład we−
dług rysunku E, F, albo dwa według rysun−
ku G. W większości przypadków, ze wzglę−
du na małą oporność głośnika, trzeba będzie
zastosować rezystor ograniczający prąd.

Podsumowując, trzeba stwierdzić, iż

głównym błędem w układzie z rysunku A by−
ło dodanie szeregowego kondensatora C3.

Kilkanaście osób zakwestionowało rów−

nież sposób włączenia potencjometru PR,
który w założeniu ma ustalać częstotliwość

generowanego przebiegu. Sposób włączenia
potencjometru nie jest błędny, choć rzeczy−
wiście w dolnym (na rysunku B) położeniu
suwaka układ nie będzie pracował, bo drga−
nia zostaną zerwane. Aby usunąć tę drobną
niedoróbkę, wystarczy włączyć odpowie−
dnio dobrany rezystor Rx od strony "dolne−
go" wyprowadzenia potencjometru − patrz
rysunek H.

Nagrody za prawidłowe odpowiedzi
otrzymują:
Krzysztof Mikołajski − Starogard Gd.
Maciej Sojka − Tychy
Paweł Szlęzak − Bolesław.

Zadanie nr 63

Na rysunku J

pokazany jest schemat, nadesłany jako roz−
wiązanie jednego z wcześniejszych zadań
Szkoły. Ma to być prosty system alarmowy
do ochrony bagażu ręcznego (walizki). Re−
akcje układu (sygnalizatora piezo, oznaczo−
nego Q1) ma wywołać zwarcie/rozwarcie
punktów oznaczonych "do kontaktronu".

Czy schemat jest poprawny? Czy idea jest

prawidłowa? Czy schemat zawiera jedynie
drobną usterkę? Czy może jest z gruntu zły

i zawiera wiele błędów?

Jak zwykle pytam:

Co tu nie gra?

Odpowiedzi z krótkim uzasadnie−

niem nadsyłajcie na kartkach ozna−
czonych NieGra63 w ciągu 45 dni
od ukazania się tego numeru EdW.
Nagrodami będą drobne kity AVT.

Piotr Górecki

B

E

F

C

D

G

H

J