PATOMORFOLOGIA - ZMIANY ZAPALNE W DOLNEJ CZĘŚCI UKŁADU RODNEGO do
kolokwium

ZAKAŻENIE - wniknięcie i rozwój w organixmie biologicznego czynnika
chorobotwórczego, prowadzące do zapalenia.

Najważniejsze czynniki zakażenia: zjadliwość drobnoustrojów, odporność ustroju.

ZAPALENIE - to zespół zjawisk w tkance i całym ustroju, będących reakcją na bodziec
zapaleniotworczy, od chwili jego zadziałania do czasu wyzdrowienia i naprawy
pozostałych uszkodzeń.

Czynniki zapaleniotwórcze to wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty oraz czynniki
mechaniczne: fizyczne oraz chemiczne.

- w pochwie i szyjce macicy barierę anatomiczną stanowi nabłonek wielowarstwowy
płaski

- bariera ta jest wspomagana przez produkowane miejscowo substancje o działaniu
bakteriobójczym raz przez fagocytozę

- przed rozwojem patogennych drobnoustrojów chroni kwaśny odczyn środowiska
pochwy, a także drobnoustroje saprofityczne, które normalnie nie wywołują reakcji
zapalnej, jednak mogą ulec przemianie w czynnik patogenny

CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE DO TEJ PRZEMIANY

•

niedojrzały nablonek wieloowarstwowy plaski, który występuje u dziewczynek
przed pokwitaniem i nablonek atroficzny u kobiet w okresie menopauzy

•

ectropion i/lub duża powierzchnia szyjki pokryta niedojrzałym nablonkiem
metaplastycznym

•

uszkodzenie kanału szyjki macicy w czasie ciąży, porodu lub innych urazów

•

zasadowy odczyn w pochwie w czasie miesiączki

DROGI INFEKCJII W UKŁADZIE RODNYM

•

bezpośrednia inwazja tkanek

•

z sąsiednich narządów i tkanek

•

droga krwiopochodna

CYTOLOGIA

•

w tkance objętej procesem zapalnym wzrasta liczba komórek zapalnych

•

typ komórek zależy od rodzaju czynnika zapaleniotwórczego oraz fazy zapalenia

•

w początkowej fazie ostrego zapalenia pojawiają się liczne granulocyty

obojętnochlonne wielopłatowe (tzw neutrofile) - występują one fizjologicznie w
rozmazach szyjki macicy w okresie przedmiesiączkowym, w czasie miesiączki i
w śluzie kału. Oklejają komórki nabłonka wielowarstwowego plaskiego a w
rozmazie widzimy brudne tlo do którego przyczyniają się też skupiska bakterii
resztki rozpadających się komórek. Pojawiają sie również histocyty, makrofagi,
rzadziej eozynofile

•

dla zapalen o charakterze przewlekłym charakterystyczne są limfocyty i
plazmocyty

ZMIANY W NABŁONKU PŁASKIM WIELOWARSTWOWYM PLASKIM WYWOŁANE
PROCESEM ZAPALNYM

Zmiany dotyczą cytoplazmy i jądra komórkowego:

Zmiany w cytoplaźmie:

•

zatarcie granic komórkowych i zanik cytoplazmy

•

Wakuolizacja - małe wodniczki lub jedna duża przesuwająca jądro na obwód
komórki, neutrofile w wodniczkach - leukofagocytoza

•

Cytoliza - cytoplazma ulega dezintegracji i uwalniane są jądra (nagie jądra)

•

Przejaśnienie (halo) wokół jądra - cytuplazma jest bardziej zagęszczona na
obwodzie niż wokół jądra

•

zmiany barwliwości cytoplazmy

Zmiany w jądrze komórkowym:

•

powiekszenie

•

nadbarwliwość jąder

•

różnice w wielkości

•

wielojądrowość

•

zmiany ruchu chromatyny

•

obkurczenie jądra z zagęszczeniem chromatyny

•

rozpad jądra

•

upłynnienie jądra

ZMIANY W SKŁADZIE ZMIANY POPULACJI KOMÓREK

- wzrasta odsetek komórek przypodstawnych (nasilone procesy regeneracyjne
nabłonka)

- u kobiet w okresie menopauzalnym pobudzenie nabłonka w procesie zapalnym może
prowadzić do jego przyśpieszonego dojrzewania (liczne komórki pośrednie a nawet
powierzchowne)

RÓŻNICOWANIE ZMIAN ZE ZMIANAMI WYSTĘPUJĄCYMI W NEOPLAZJI
WEWNĄTRZBŁONKOWEJ

W różnicowaniu należy zwrócić uwagę na m.in. na rozkład chromatyny iobrysy jąder. W
zapaleniu nie obserwuje się grudowatości chromatyny ani nieregularnych obrysów jąder
komórkowych.

ZMIANY W NABŁONKU WALCOWATYM KANAŁU SZYJKI

1. Komórki zmieniają swój wygląd:

•

ulegają powiększeniu

•

przypominają histiocyty lub przybierają kształt kijankowy

•

występują walcowate wielojądrowe

2. W cytoplaźmie pojawiają sie wodniczki zawierające neutrofile lub ich resztki

3. Jądra komórkowe różnią się wielkością, czasem powiększone, zachowują swój
okrągły lub owalny kształt i równe obrysy

•

chromatyna lekko ziarnista

•

pojawiają się duże jąderka

•

mitozy

PRZEWLEKLE ZAPALENIE SZYJKI MACICY

Przykladem zapalenia przewlekłego jego grudkowe zapalenie szyjki macicy. Pod
nabłonkiem szyjki macicy pojawia się naciek złożony z limfocytów tworzących grudki
chłonne - w rozmazie cytologicznym liczne komórki limfoidalne. Towarzyszą im
makrofago wykazujące aktywność fagocytarną. Grudki zapalne szyjki macicy występują
częściej u kobiet w okresie menopauzy.

INFEKCJE WIRUSOWE

Wirusy jako organizmy posiadające tylko jeden kwas nukleinowy nie są zdolne do
damodzielnego metabolizmu, a ich rozwój jest ściśle uzależniony od indukcji w
komórkach gospodarza.

WIRUS BRODAWCZAKA LUDZKIEGO HPV

•

onkogenny dwuniciowy wirus DNA

•

HPV - typy 16 i 18 mają znaczenie w onkogenezie raka szyjki macicy

•

HPV - typy 6 i 11 są czynnikami etiologicznymi dla klykcin kończystych

•

w nabłonku wielowarstwowym płaskim pojawiją się koilocyty

•

są to kk. warstwy pośredniej lub powierzchownej, w których wokół
powiększonego i jakby pohniecionego jądra widoczne jest przejaśnienie

Infekcję HPV, szczególnie onkogennnymi typami wirusa, można wykryć pod
mikroskopem w badaniu histopatologicznym wycinka z szyjki macicy lub w rozmazie
cytologicznym, a także odpowiednimi badaniami molekularnymi.

Cytologia:

•

Koilocyty najczęsciej warstwy pośredniej z powiększonym jądrem z cechami
umiarkowanej hiperchromazji, o nierównych obrysach (przypomina rodznkę)

•

wokół jądra szerokie przejaśnienie (halo), którego obrys zewnętrzny przypomina
obrys muszli ostrygi

•

kk. dwujądrowe i wielojądrowe

WIRUS OPRYSZCZKI ZWYKŁEJ HSV

•

dwuniciowy wirus DNA

•

w skórze i blonie śluzowej zewnętrznych narządów płciowych zmiany wywołuje
wirus HSV 2

Cytologia:

•

I STADIUM - powiększenie jąder i wakuolizacja wewnątrzjądrowa

•

II STAIUM - jądra typu "matowego szkła"

•

III STADIUM duże kwasochłonne homogenne wtręty śródjądrowe

WIRUS CYTOMEGALII

•

wykazuje powinowactwo do kk. nabłonka cylindrycznego szyjki macicy

•

w zakażonych kk. mogą pojawiać się duże śródjądrowe kwasochłonne wtręty,
otoczone charakterystycznym przejaśnieniem typu "sowie oko"

INFEKCJE BAKTERYJNE

ZMIANY ZAPALNE SZYJKI MACICY

•

identyfikacja typu patogenu możliwa w oparciu o badanie mikrobiologiczne

•

na podstawie rozmazu cytologicznego barwiona metodą Papanicolaou można
jedynkie określić kształt i wielkość bakterii a także ich ułożenie w rozmazie

•

część drobnoustrojów są to saprofity, inne mogą wywołać zmiany zapalne,
jeszcze inne chociaż sa saprofitami w pewnych sytuacjach mogą ujawnic swój
patphennu charakter wywolując odczyn zapalny

•

paciorkowce i gronkowce to bakterie wywołujące ostry odczyn zapalnu w postaci
zapalenia wysiękowego z udzialem neutrofillów kk nałblonkowe wykazują cechy
zwyrodnienia

GARDNERELLA VAGINALIS

•

krótki pałeczki Gram - ujemnie barwiące się met PAP na kolor ciemnoniebieski,
które w sposób charakterystyczny gromadzą się na powiedzchni komórek
nablonka wielowarstwowego płaskiego dając obraz "komórek posypanych
cukrem"

•

klinicznie stan ten objawia się obecnościa uplawów z charakterystycznym
zapachem wędzony ryby

PROMIENIOWCE

•

nitkowate Gram - dodatnie bakterie, stwierdzane z czasem u kobiet stosujący
wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne

•

bakterie te tworzą kolonie układające sie w twory przypominające kłębki bawełny,
na zewnątrz najeżone promieniście ułożonymi nitkowatymi tworami

•

ryzyko infekcji - prowadzi do zapalnej choroby miednicy z tworzeniem licznych
ropni

DWOINKI RZEŻĄCZKI

•

są ziarniakami Gram - ujemnymi, które występują wewntątrzkomórkowo,
układają sie parami i kształtem przypominają ziarna kawy

•

jest to choroba weneryczna i w ostrej fazie manifestuje sie ropnym zapaleniem
cewki moczowej u obu plci

PRĄTKI GRUŹLICY

•

w szyjce macicy występuje rzadko

•

w skład ziarnicy wchodzą zmodyfikowane histiocyty w postaci komórek
nabłonkowych, wielojądrowe kk olbrzymie typu Langhansa i limfocyty

•

kk. nablonkowe - duże, wydluzone o jasnej cytoplaźmie, jądra mają owaln,
wydłużone, chromatynę delikatnie rozproszoną, czasami małe jąderka

CHLAMYDIA TRACHOMATIS

•

Gram ujemne drobnoustroje wywołujące wiele schorzeń np śluzowo-ropne
zapalenie szyjki macicy

•

cechą morfologiczną są ciałka wtrętowe w postaci wodniczek
cytoplazmatycznych

•

namnażają sie w kk metaplastycznych i kk nablonka wylindrycznego kanału
szyjki

•

we wczesnych stadiach jądra ulegaja powiększeniu i hiperchromamazji oraz
dość często pojawia sie wielojądrowość

INFEKCJE GRZYBICZNE

•

Obecność wiąże się z kwaśnym pH pochwy - zaburzenie biocenozy i
minimalnym uszkodzeniem pokrywy nabłonkowej i nie wywoluje najczęściej
objawów klinicznych

•

Rozwojowi zapalenia sprzyjają: brak higieny, długotrwała antybiotykoterapia,
cukrzyca, otylość, ciąża, osłabienie odporności

•

Cytologia:

•

Dość grube, segmentowe rozgałęziające się nitki grzybni oraz nieprzeźroczyste
zarodniki zasadochlonne o średnicy 7-10

INFEKCJE PIERWOTNIAKOWE

RZĘSISTEK POCHWOWY

•

Anareobowy pierwotniak, występujący w postaci trofozoitu.

•

do zakażenia dochodzi przez kontakt plciowy

•

rozwija się w środowisku zasadowym

•

rozwija się w środowisku zasadowym

•

objawy: świąd, bol, obfite żółte uplawy, zaburzenia w oddawaniu moczu

•

kliniczne zmiany makroskopowe w szyjce opisuje sie jako "szyjkę poziomkową"

ATROFIA

•

Menopauza powoduje u kobiet zmiany równowagi hormonalnej, które znajduja
odzwierciedlenie w obrazie cytologicznym

•

brak aktywności progesteronu oraz powolne obniżenie poziomu estrogenów
doprowadzają do zaniku komórek powierzchownych nabłonka
wielowarstwowego plaskiego

•

częstym obrazem jest zanikowe zapalenie szyjki macicy kk odczynu zapalnego
to granulocytu obojętnochlonne, makrofagi oraz komórki nablonkowe
posiadające cechy zapalenia (powiększone jądro, wakuolizajaca cytoplazmy,
"halo" okołojądrowe