PATOMORFOLOGIA - ZMIANY ZAPALNE W DOLNEJ CZĘŚCI UKŁADU RODNEGO do kolokwium
ZAKAŻENIE - wniknięcie i rozwój w organixmie biologicznego czynnika chorobotwórczego, prowadzące do zapalenia.
Najważniejsze czynniki zakażenia: zjadliwość drobnoustrojów, odporność ustroju.
ZAPALENIE - to zespół zjawisk w tkance i całym ustroju, będących reakcją na bodziec zapaleniotworczy, od chwili jego zadziałania do czasu wyzdrowienia i naprawy pozostałych uszkodzeń.
Czynniki zapaleniotwórcze to wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty oraz czynniki mechaniczne: fizyczne oraz chemiczne.
- w pochwie i szyjce macicy barierę anatomiczną stanowi nabłonek wielowarstwowy płaski
- bariera ta jest wspomagana przez produkowane miejscowo substancje o działaniu bakteriobójczym raz przez fagocytozę
- przed rozwojem patogennych drobnoustrojów chroni kwaśny odczyn środowiska pochwy, a także drobnoustroje saprofityczne, które normalnie nie wywołują reakcji zapalnej, jednak mogą ulec przemianie w czynnik patogenny
CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE DO TEJ PRZEMIANY
•
niedojrzały nablonek wieloowarstwowy plaski, który występuje u dziewczynek przed pokwitaniem i nablonek atroficzny u kobiet w okresie menopauzy
•
ectropion i/lub duża powierzchnia szyjki pokryta niedojrzałym nablonkiem metaplastycznym
•
uszkodzenie kanału szyjki macicy w czasie ciąży, porodu lub innych urazów
•
zasadowy odczyn w pochwie w czasie miesiączki
DROGI INFEKCJII W UKŁADZIE RODNYM
•
bezpośrednia inwazja tkanek
•
z sąsiednich narządów i tkanek
•
droga krwiopochodna
CYTOLOGIA
•
w tkance objętej procesem zapalnym wzrasta liczba komórek zapalnych
•
typ komórek zależy od rodzaju czynnika zapaleniotwórczego oraz fazy zapalenia
•
w początkowej fazie ostrego zapalenia pojawiają się liczne granulocyty
obojętnochlonne wielopłatowe (tzw neutrofile) - występują one fizjologicznie w rozmazach szyjki macicy w okresie przedmiesiączkowym, w czasie miesiączki i w śluzie kału. Oklejają komórki nabłonka wielowarstwowego plaskiego a w rozmazie widzimy brudne tlo do którego przyczyniają się też skupiska bakteri resztki rozpadających się komórek. Pojawiają sie również histocyty, makrofagi, rzadziej eozynofile
•
dla zapalen o charakterze przewlekłym charakterystyczne są limfocyty i plazmocyty
ZMIANY W NABŁONKU PŁASKIM WIELOWARSTWOWYM PLASKIM WYWOŁANE
PROCESEM ZAPALNYM
Zmiany dotyczą cytoplazmy i jądra komórkowego:
Zmiany w cytoplaźmie:
•
zatarcie granic komórkowych i zanik cytoplazmy
•
Wakuolizacja - małe wodniczki lub jedna duża przesuwająca jądro na obwód komórki, neutrofile w wodniczkach - leukofagocytoza
•
Cytoliza - cytoplazma ulega dezintegracji i uwalniane są jądra (nagie jądra)
•
Przejaśnienie (halo) wokół jądra - cytuplazma jest bardziej zagęszczona na obwodzie niż wokół jądra
•
zmiany barwliwości cytoplazmy
Zmiany w jądrze komórkowym:
•
powiekszenie
•
nadbarwliwość jąder
•
różnice w wielkości
•
wielojądrowość
•
zmiany ruchu chromatyny
•
obkurczenie jądra z zagęszczeniem chromatyny
•
rozpad jądra
•
upłynnienie jądra
ZMIANY W SKŁADZIE ZMIANY POPULACJI KOMÓREK
- wzrasta odsetek komórek przypodstawnych (nasilone procesy regeneracyjne nabłonka)
- u kobiet w okresie menopauzalnym pobudzenie nabłonka w procesie zapalnym może prowadzić do jego przyśpieszonego dojrzewania (liczne komórki pośrednie a nawet powierzchowne)
RÓŻNICOWANIE ZMIAN ZE ZMIANAMI WYSTĘPUJĄCYMI W NEOPLAZJI
WEWNĄTRZBŁONKOWEJ
W różnicowaniu należy zwrócić uwagę na m.in. na rozkład chromatyny iobrysy jąder. W
zapaleniu nie obserwuje się grudowatości chromatyny ani nieregularnych obrysów jąder komórkowych.
ZMIANY W NABŁONKU WALCOWATYM KANAŁU SZYJKI
1. Komórki zmieniają swój wygląd:
•
ulegają powiększeniu
•
przypominają histiocyty lub przybierają kształt kijankowy
•
występują walcowate wielojądrowe
2. W cytoplaźmie pojawiają sie wodniczki zawierające neutrofile lub ich resztki
3. Jądra komórkowe różnią się wielkością, czasem powiększone, zachowują swój
okrągły lub owalny kształt i równe obrysy
•
chromatyna lekko ziarnista
•
pojawiają się duże jąderka
•
mitozy
PRZEWLEKLE ZAPALENIE SZYJKI MACICY
Przykladem zapalenia przewlekłego jego grudkowe zapalenie szyjki macicy. Pod nabłonkiem szyjki macicy pojawia się naciek złożony z limfocytów tworzących grudki chłonne - w rozmazie cytologicznym liczne komórki limfoidalne. Towarzyszą im makrofago wykazujące aktywność fagocytarną. Grudki zapalne szyjki macicy występują częściej u kobiet w okresie menopauzy.
INFEKCJE WIRUSOWE
Wirusy jako organizmy posiadające tylko jeden kwas nukleinowy nie są zdolne do damodzielnego metabolizmu, a ich rozwój jest ściśle uzależniony od indukcji w komórkach gospodarza.
WIRUS BRODAWCZAKA LUDZKIEGO HPV
•
onkogenny dwuniciowy wirus DNA
•
HPV - typy 16 i 18 mają znaczenie w onkogenezie raka szyjki macicy
HPV - typy 6 i 11 są czynnikami etiologicznymi dla klykcin kończystych
•
w nabłonku wielowarstwowym płaskim pojawiją się koilocyty
•
są to kk. warstwy pośredniej lub powierzchownej, w których wokół
powiększonego i jakby pohniecionego jądra widoczne jest przejaśnienie Infekcję HPV, szczególnie onkogennnymi typami wirusa, można wykryć pod mikroskopem w badaniu histopatologicznym wycinka z szyjki macicy lub w rozmazie cytologicznym, a także odpowiednimi badaniami molekularnymi.
Cytologia:
•
Koilocyty najczęsciej warstwy pośredniej z powiększonym jądrem z cechami umiarkowanej hiperchromazji, o nierównych obrysach (przypomina rodznkę)
•
wokół jądra szerokie przejaśnienie (halo), którego obrys zewnętrzny przypomina obrys muszli ostrygi
•
kk. dwujądrowe i wielojądrowe
WIRUS OPRYSZCZKI ZWYKŁEJ HSV
•
dwuniciowy wirus DNA
•
w skórze i blonie śluzowej zewnętrznych narządów płciowych zmiany wywołuje wirus HSV 2
Cytologia:
•
I STADIUM - powiększenie jąder i wakuolizacja wewnątrzjądrowa
•
II STAIUM - jądra typu "matowego szkła"
•
III STADIUM duże kwasochłonne homogenne wtręty śródjądrowe WIRUS CYTOMEGALII
•
wykazuje powinowactwo do kk. nabłonka cylindrycznego szyjki macicy
•
w zakażonych kk. mogą pojawiać się duże śródjądrowe kwasochłonne wtręty, otoczone charakterystycznym przejaśnieniem typu "sowie oko"
INFEKCJE BAKTERYJNE
ZMIANY ZAPALNE SZYJKI MACICY
•
identyfikacja typu patogenu możliwa w oparciu o badanie mikrobiologiczne
•
na podstawie rozmazu cytologicznego barwiona metodą Papanicolaou można jedynkie określić kształt i wielkość bakteri a także ich ułożenie w rozmazie
część drobnoustrojów są to saprofity, inne mogą wywołać zmiany zapalne, jeszcze inne chociaż sa saprofitami w pewnych sytuacjach mogą ujawnic swój patphennu charakter wywolując odczyn zapalny
•
paciorkowce i gronkowce to bakterie wywołujące ostry odczyn zapalnu w postaci zapalenia wysiękowego z udzialem neutrofil ów kk nałblonkowe wykazują cechy zwyrodnienia
GARDNERELLA VAGINALIS
•
krótki pałeczki Gram - ujemnie barwiące się met PAP na kolor ciemnoniebieski, które w sposób charakterystyczny gromadzą się na powiedzchni komórek nablonka wielowarstwowego płaskiego dając obraz "komórek posypanych cukrem"
•
klinicznie stan ten objawia się obecnościa uplawów z charakterystycznym zapachem wędzony ryby
PROMIENIOWCE
•
nitkowate Gram - dodatnie bakterie, stwierdzane z czasem u kobiet stosujący wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne
•
bakterie te tworzą kolonie układające sie w twory przypominające kłębki bawełny, na zewnątrz najeżone promieniście ułożonymi nitkowatymi tworami
•
ryzyko infekcji - prowadzi do zapalnej choroby miednicy z tworzeniem licznych ropni
DWOINKI RZEŻĄCZKI
•
są ziarniakami Gram - ujemnymi, które występują wewntątrzkomórkowo, układają sie parami i kształtem przypominają ziarna kawy
•
jest to choroba weneryczna i w ostrej fazie manifestuje sie ropnym zapaleniem cewki moczowej u obu plci
PRĄTKI GRUŹLICY
•
w szyjce macicy występuje rzadko
•
w skład ziarnicy wchodzą zmodyfikowane histiocyty w postaci komórek nabłonkowych, wielojądrowe kk olbrzymie typu Langhansa i limfocyty
•
kk. nablonkowe - duże, wydluzone o jasnej cytoplaźmie, jądra mają owaln, wydłużone, chromatynę delikatnie rozproszoną, czasami małe jąderka CHLAMYDIA TRACHOMATIS
•
Gram ujemne drobnoustroje wywołujące wiele schorzeń np śluzowo-ropne zapalenie szyjki macicy
cechą morfologiczną są ciałka wtrętowe w postaci wodniczek
cytoplazmatycznych
•
namnażają sie w kk metaplastycznych i kk nablonka wylindrycznego kanału szyjki
•
we wczesnych stadiach jądra ulegaja powiększeniu i hiperchromamazji oraz dość często pojawia sie wielojądrowość
INFEKCJE GRZYBICZNE
•
Obecność wiąże się z kwaśnym pH pochwy - zaburzenie biocenozy i minimalnym uszkodzeniem pokrywy nabłonkowej i nie wywoluje najczęściej objawów klinicznych
•
Rozwojowi zapalenia sprzyjają: brak higieny, długotrwała antybiotykoterapia, cukrzyca, otylość, ciąża, osłabienie odporności
•
Cytologia:
•
Dość grube, segmentowe rozgałęziające się nitki grzybni oraz nieprzeźroczyste zarodniki zasadochlonne o średnicy 7-10
INFEKCJE PIERWOTNIAKOWE
RZĘSISTEK POCHWOWY
•
Anareobowy pierwotniak, występujący w postaci trofozoitu.
•
do zakażenia dochodzi przez kontakt plciowy
•
rozwija się w środowisku zasadowym
•
rozwija się w środowisku zasadowym
•
objawy: świąd, bol, obfite żółte uplawy, zaburzenia w oddawaniu moczu
•
kliniczne zmiany makroskopowe w szyjce opisuje sie jako "szyjkę poziomkową"
ATROFIA
•
Menopauza powoduje u kobiet zmiany równowagi hormonalnej, które znajduja odzwierciedlenie w obrazie cytologicznym
•
brak aktywności progesteronu oraz powolne obniżenie poziomu estrogenów doprowadzają do zaniku komórek powierzchownych nabłonka
wielowarstwowego plaskiego
częstym obrazem jest zanikowe zapalenie szyjki macicy kk odczynu zapalnego to granulocytu obojętnochlonne, makrofagi oraz komórki nablonkowe posiadające cechy zapalenia (powiększone jądro, wakuolizajaca cytoplazmy,
"halo" okołojądrowe