1. Omówić cechy rynku konkurencyjnego:
-na rynku występuje wiele podmiotów nie powiązanych ze sobą kapitałowo i
rywalizujących o klienta
-przedsiębiorca dąży do maxymalizacji realizacji swoich interesów na
subiektywnie postrzeganym rynku. Aby to uczynić musi zaoferować produkt
lepszy od konkurentów- doskonalenie produktów
2.Omówić cechy konkurencji doskonałej:
1. Występowanie dużej liczby producentów i konsumentów-dzięki temu
każdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej
podaży a tym samym pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę
rynkową.
2. Jednorodność produktów-produkty szczególnych producentów są
identyczne, w związku z tym nabywcom jest wszystko jedno, od kogo
kupują produkt
3. Występowanie doskonałej informacji rynkowej – zarówno kupujący jak i
sprzedający posiadają pełną informację o samym produkcie jak i jego cenie
(obecnej i w przeszłości)
4. swoboda wejścia i wyjścia z branży – nie istnieją żadne bariery wejścia
ani wyjścia z branży, dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu za strony
kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową
produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym
zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.
5. Brak ryzyka i niepewności – producent zawsze może określić rozmiary
produkcji maksymalizujące zysk, natomiast kupujący zawsze może określić
wielkość swojego popytu.
6. Producenci i kupujący nie mają wpływu na cenę – jest ona wielkością
daną i akceptowaną przez podmioty gospodarcze. Cena kształtuje się na
rynku jako wypadkowa oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania
konsumentów na dany produkt.
7. Producent działający w warunkach doskonałej konkurencji dostosowuje
wielkość produkcji w taki sposób, aby przy danej cenie rynkowej i danych
kosztach produkcji osiągnąć maksymalny zysk.
8. Produkt posiada bliskie substytuty – dzięki temu nabywcy mogą łatwo
zastąpić produkt innym, gdyby jego podaż była niewystarczająca.
9. Kupujący nie odnosi żadnej korzyści z wyboru sprzedającego.
3. Monopol iako skrajinv przykład konkurencji niedoskonałej
Konkurencja niedoskonała-sytuacia na rynkach, na których nie działa
konkurencja doskonała, gdyż jeden sprzedawca (lub kupujący) jest na tyle
duży, że może wywierać wpływ na cenę, rynkową. Współcześnie termin
konkurencja niedoskonała odnosi się do każdego rodzaju tej
„niedoskonałości" - czystego monopolu, oligopolu lub konkurencji
monopolistycznej.
Skrajnym przypadkiem takiej konkurencji niedoskonałej jest monopol.
Monopol występuje wtedy gdy jedna firma dostarcza całą produkcję dóbr i
usług w naszym kraju lub na danym obszarze (poczta, gazociągi miejskie).
Może przybierać formę związków producentów (kartel, koncern). Związki te
dają przewagę ekonomiczną nad konkurentami, poprzez osiąganie wyższych
zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży.
Założenia monopolu
•na rynku jest wielu kupujących i jeden sprzedający (monopol podaży) (bądź
jeden kupujący i - wielu sprzedających, monopol popytu)
-produkty są jednorodne, lub zróżnicowane. Nie istnieją ich bliskie
substytuty
•-istnieje doskonała informacja o rynku. Oznacza to, że monopolista podaży
zna popyt na produkowane przez siebie dobro, zaś monopolista popytu zna
podaż dobra, na które jest zapotrzebowanie.
•występują bariery wejścia do działalności opanowanej przez monopol,
•cenodawczość - monopolista ustala cenę
Przyczyny powstawania monopolu
•monopolista posiada patenty i prawa autorskie na produkt,
•monopolista jest jedynym i wyłącznym właścicielem strategicznego zasobu,
nie mającego bliskich substytutów,
•założenia czystego (pełnego) monopolu,
•monopolista ma wyłączność sprzedaży danego towaru na danym obszarze
•monopolista posiada odpowiednio duży kapitał
•bariery administracyjno-prawne - polityka protekcyjna państwa chroniąca
krajowego producenta przed napływem na rynek produktów zagranicznych
4. Przedstawić równowagę monopolu
Monopolista jest jedynym dostawą określonego produktu na danym rynku.
Równowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przezeń
reprezentowanej. Jak każde przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk,
monopolista wybiera taką wielkość produkcji, przy której utarg
krańcowy zrównuje się z kosztem krańcowym.

Monopolista sam ustala cenę,

ale musi się liczyć z tym, że po wyższej cenie

sprzeda mniejszą ilość.

Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym.

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej sprzedaje swój produkt
po cenie równej kosztowi krańcowemu (P=MR=MC). Monopolista ustala
taką cenę, która przewyższa koszt krańcowy.

P>MC=MR

. Regułą w

funkcjonowaniu monopolu jest osiąganie zysku ekonomicznego – tzw.
zysku monopolowego – w krótkim, jak i w długim okresie. W krótkim
okresie jednak monopolista może tolerować także zerowy zysk
ekonomiczny, a nawet przejściową stratę która wyrówna z nawiązką zyskami
osiąganymi w długim okresie. Poniższe rysunki przedstawiają równowagę
monopolu w 3 różnych sytuacjach. Sytuację z rysunku a można uznać za
równowagę długookresową.

5. Przedstawić krzywą jednakowego produktu i jednakowego kosztu

Krzywa S jest linią poziomą, która odpowiada stałemu poziomowi kosztów

jednostkowych. Wzrost popytu powoduje przesuni
prawo, do nowego punktu E, poci
dobra, przy cenie pozostaj
6.Omówi
Koszt utraconych korzy
moż
dóbr czy usług. Ka
– koszty
konieczno
ilość
wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. Inacz
alternatywny jest to warto
wyniku dokonywanego wyboru. Zatem koszt utraconych korzy
zawsze ponoszony przez osob
chwili dokonywania wyboru, ma char
Przykład:
kiedy si
7.

krótkookresowe
stałe

administracji.,
wraz z wzrostem produkcji np.: koszty surowców, ene

długookresowe

zmienia
Moż
technologia powoduje,
Koszty

(jednostkowe)

całkowite podzielone przez wilko

(marginalne)

8.
analiza kosztów obejmuje ró
-koszty całkowite TC = ko
-koszty stałe FC
nawet wtedy, kiedy w ogóle nie pracuje,
-koszty zmienne VC
produkcj
jednego poziomu produkcji do nast
kosztów zmiennych VC)
-kosztem kra
dodatkowy koszt wytworzenia jednej dodatkowej jednost
mniej). Obliczamy go
pieni
produkcji.

koszt przeci
kiedy wytwarza si
taki sam, jak koszt
TC / 2 = 110 dol / 2 = 55 dol. Koszt przeci
i niż

Z krzywej kosztów całkowitych wynikaj
Z podzielenia ka
przeci
VC / q

9.
Uż
w wyniku konsumowania okre

Qi
n –

∆

Qi

∆

TU

Przypadek kosztów stałych (jednakowych)

jednostkowych. Wzrost popytu powoduje przesunięcie punktu przecięcia na
prawo, do nowego punktu E, pociągając za sobą wzrost ilości kupowanego
dobra, przy cenie pozostającej na tym samym co poprzednio poziomie.

Omówić koszt utraconych korzyści:

Koszt utraconych korzyści (koszt alternatywny) to utrata wartości, jaką
można było uzyskać w wyniku zastosowania zasobów do produkcji innych
dóbr czy usług. Każdemu wyborowi ekonomicznemu towarzyszą 2 czynniki

koszty i korzyści. Wzrost korzyści z podjętej decyzji wiąże się z

koniecznością poniesienie kosztu alternatywnego. Koszt alternatywny to
ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się
wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. Inaczej mówiąc koszt
alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści utraconej w
wyniku dokonywanego wyboru. Zatem koszt utraconych korzyści jest
zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję, jest określany od
chwili dokonywania wyboru, ma charakter subiektywny.
Przykład:Kosztem alternatywnym edukacji jest to, czego nie zrobisz wtedy,

iedy się uczysz.

7. Omówic rodzaje kosztów:

krótkookresowe

– technologia wytwarzania nie zmienia się. Dzielimy je na:

stałe

– nie zależą od wielkości produkcji, np.: zakup budynków, pensja

administracji.,

zmienne

– ich wielkości zależą od wielkości produkcji, rosną

wraz z wzrostem produkcji np.: koszty surowców, energii, wody itp.,

długookresowe

– technologia wytwarzania nie zmienia się, można dowolnie

zmieniać podaż.
Można wyróżnić tylko koszty zmienne, bo zmieniająca się podaż i
technologia powoduje, że koszty stałe należy traktować jako zmienne.
Koszty

całkowite

= koszty stałe + koszty zmienne.

Koszty przeciętne

(jednostkowe)

– koszty wytwarzania jednej jednostki produktu. Są to koszty

całkowite podzielone przez wilkość produkcji KP=KC/Q.

Koszty krańcowe

(marginalne)

– koszt wytwarzania jednej dodatkowej jednostki produktu

. Ekonomiczna analiza kosztów ( model)

analiza kosztów obejmuje różne rodzaje kosztów:

koszty całkowite TC = koszty stałe (FC) + koszty zmienne (VC),
koszty stałe FC – to koszty, które dane przedsiębiorstwo musi ponieść

nawet wtedy, kiedy w ogóle nie pracuje,

koszty zmienne VC – ta część kosztów całkowitych, która różnie wraz z

produkcją ( i rzeczywiście wzrost kosztów całkowitych TC w przedziale od
jednego poziomu produkcji do następnego wynosi tyle samo, ile wzrost
kosztów zmiennych VC)

kosztem krańcowym – przy dowolnym poziomie produkcji q jest

dodatkowy koszt wytworzenia jednej dodatkowej jednostki więcej (albo
mniej). Obliczamy go odejmując od siebie łączne koszty w wyrażeniu
pieniężnym związane z wytworzeniem sąsiadujących ze sobą ilości
produkcji.

koszt przeciętny = koszt całkowity / ilość produkcji = TC /q = AC
kiedy wytwarza się jedną jednostkę, koszt przeciętny musi być dokładnie
taki sam, jak koszt całkowity ( np. 85 dol / 1 = 85 dol). Ale dla q = 2 , AC =
TC / 2 = 110 dol / 2 = 55 dol. Koszt przeciętny początkowo spada coraz niżej
i niżej. Ale w którymś momencie AC osiąga swoje min i od tej chwili rośnie

Z krzywej kosztów całkowitych wynikają wszystkie pozostałe krzywe.
Z podzielenia każdej z tych dwóch ostatnich wielkości przez q otrzymujemy
przeciętny koszt stały, AFC = FC / q wraz przeciętny koszt zmienny AVC =
VC / q

. Przedstawić zależnośc użyteczności całkowietej i krańcowej (model)

Użyteczność całkowita (TU) jest sumą zadowolenia, jaką osiąga konsument
w wyniku konsumowania określonej ilości dóbr

TU =

∑

i= 0

n

Qi

Qi - ilość konsumowanego dobra i

– ilość dóbr wpływających na zadowolenie konsumenta

Qi – dodatkowa jednostka konsumowanego dobra i
TU – przyrost użyteczności całkowitej

10. Dobra substytucyjne i komplementarne, a popyt i zachowanie
konsumenta.
bądź zupełnie pokrywaj
podobne wła
od znajomego. W zwi
zastępuj
komplementarne
uzupełniaj
np. komputer
to popyt na dobro B tak
Dla dóbr substytucyjnych zmiany ceny i popytu odchylaj
kierunku w zwi
liczbą dodatni
na margaryn
ceny i popytu nast
współczynnik elastyczno
samochodów maleje, to popyt na benzyn
współczynnik elastyczno
artykuły

11. Omówi
Rodzaje elastyczno
-elastyczno
pożądanego dobra, do
współczynnikiem cenowej elastyczno

(

E

p

d

-elastyczno
popytu na dobro (usług

dm

E

-elastyczno
to stosunek wzgl
do wzgl

DI

E

-elastyczno
przedziale, przy zało
pozostałych zmiennych jest stały.

=

E

- elastyczno
zmiany o 1% jednego z czynników, przy zało
determinuj
Rodzaje elastyczno
-elastyczno
podaży do procentowej zmiany ceny

E

s

=

-elastyczno
zmiany o 1% jednego z
-Elastyczno
podaży dobra x do wzgl
-elastyczno
podazy do procentowych zmi
-elastyczno
reszta zmiennych pozostaje bez zmian

12. Co obejmuje ekonomia ryzyka i niepewn
Ryzyko i niepewno
-daną osob
spowodowana utrat
przyjemno
awersja
większa od u
ryzyka.
-na ogół ludzie wykazuj
niepewnego poziomu konsumpcji
niepewno
działania słu
podniesienia dobrobytu ekonomicznego;
ś

ycie gospodarcze obfituje w ryzyko i niepewno

przedsię
miesiąc, tak
paliwa), cz
przewidzie
Jednym z podstawowych narz
spekulacja polegaj
cen. Przewa
odsprzedaniu z zyskiem w pó
Stosuje si
zagraniczne, Spekulantów interesuje tylko zysk, czyli kupi
drogo. Idealna spekulacja zmniejsza wahania konsumpcji. W
którym ludzie maj
przyczyni
Działalno
zmniejszenia lub likwidacji przestrzennego zró
kupowanie i sprzed
lub składnika maj
odsprzeda

Innym narz
(hedging). U
zmniejszenia ryzyka zwi
dokonanie równoczesnej zabezpieczaj
Ekonomia ryzyka i niepewno
Ubezpieczenie, cho
naprawd
naraża nas na ryzyko, ubezpieczenie pomaga je zmniejszy
Ryzyko moralne i negatywna selekcja:
■

Warunki funkcjonowania efektywnych rynków ubezpiecze

1.
2.
3.
obciążone ryzykiem moralnym;
kiedy jest wiele rodzajów ryzyka i wszystkie s
ich prawdopodobie
zniekształcona przez indywidualne korzy
funkcjonowanie prywatn
pojawia si
ludzie z grup obci
■

Ubezpieczenie spo

Ubezpieczenie społeczne
państwo;
poważne,
ubezpieczenia

a) widzimy jak
koszt całkowity
zmienia się wraz
z kosztem
zmiennym, koszt
stały natomiast
pozostaje stały.

b) widzimy na niej skrupulatnie
naniesione wartości funkcji w
kształcie litery U – koszt
przeciętnej AC, przy
poszczególnych punktach
odpowiadają punktom na
krzywej TC kosztów
całkowitych, z której zostały
wyprowadzone. Możemy teraz
rozbić koszt przeciętny na jego
2 składniki – koszt przeciętny
stały i koszt przeciętny
zmienny, jak uprzednio koszty
całkowite na koszt całkowity
stały i zmienny.

Użyteczność całkowita zwiększa się wraz
z konsumpcją, ale rośnie w coraz
mniejszym tempie. Oznacza to, że
użyteczność krańcowa będzie malejąca.

Użyteczność krańcowa (marginalna) (MU)
jest to zadowolenie konsumenta z
konsumpcji kolejnej jednostki danego
dobra (Użyteczność krańcowa to przyrost
użyteczności całkowitej wywołany przez
każdą ostatnią, dodatkową jednostkę
dobra)

deltaQi

deltaTU

=

MU

10. Dobra substytucyjne i komplementarne, a popyt i zachowanie
konsumenta. Dobra substytucyjne to towary i usługi spełniające podobne

ź

zupełnie pokrywające się funkcje. Mają podobne zastosowanie i

podobne właściwości np. masło i margaryna, kredyt i pożyczenie pieniędzy
od znajomego. W związku z tym, że dają podobne korzyści, wzajemnie się

ę

pują. Gdy rośnie popyt na dobro A, maleje popyt na dobro B. Dobra

komplementarne to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się
uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania,

komputer i monitor, samochód i benzyna. Jeżeli rośnie popyt na dobro A

to popyt na dobro B także wzrasta.
Dla dóbr substytucyjnych zmiany ceny i popytu odchylają się w tym samym
kierunku w związku z tym współczynnik elastyczności mieszanej popytu jest

ą

dodatnią i na odwrót. - gdy cena masła maleje, to zmniejsza się popyt

na margarynę. Natomiast w odniesieniu do dóbr komplementarnych zmiany
ceny i popytu następują w przeciwnych kierunkach, dlatego też
współczynnik elastyczności mieszanej jest liczbą ujemną. Jeśli np. cena
samochodów maleje, to popyt na benzynę wzrasta. Dla dóbr niezależnych
współczynnik elastyczności mieszanej popytu jest równe zeru. Popyt na
artykuły żywnościowe i na buty jest nieelastyczny względem ceny.

Omówić rodzaje elastyczności popytu i podaży

Rodzaje elastyczności popytu:

elastyczność cenowa popytu – stosunek względnej zmiany ilości

żą

danego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony

współczynnikiem cenowej elastyczności popytu

)

0

0

:

P

deltap

Q

deltaQ

=

p

elastyczność mieszana popytu – reakcja popytu na procentową zmianę

popytu na dobro (usługę) x, a procentową zmianę ceny dobra (usługi) y.

y

y

P

deltaP

dx

deltadx

=

:

elastyczność dochodowa popytu – reakcja popytu na zmianę dochodu. Jest

to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro (dobra)
do względnej zmiany dochodu.

100

:

⋅

i

i

P

deltap

Q

deltaQ

=

elastyczność łukowa popytu – przeciętna elastyczność w pewnym

przedziale, przy założeniu, że w danym przedziale efekt oddziaływania
pozostałych zmiennych jest stały.

0

1

0

1

0

1

0

1

:

p

+

p

p

p

q

+

q

q

q

=

−

−

elastyczność punktowa popytu – odsetek zmian w popycie wynikający ze

zmiany o 1% jednego z czynników, przy założeniu, że inne czynniki
determinujące popyt są stałe.
Rodzaje elastycznośći podaży

elastyczność cenowa podaży to stosunek procentowej zmiany wielkości

ż

y do procentowej zmiany ceny

=

delta Q

q

× 100÷

delta P

P

× 100

elastyczność punktowa podaży – odsetek zmian w podaży wynikający ze

zmiany o 1% jednego z czynników, przy czym inne czynniki są stałe.

Elastyczność mieszana podaży – iloraz procentowych zmian wielkości

ż

y dobra x do względnej zmiany ceny dobra Y

elastyczność dochodowa podaży – stosunek zmiany procentowej wielkości

podazy do procentowych zmian dochodów

elastyczność łukowa podaży – elastyczność w danym przedziale, przy czym

reszta zmiennych pozostaje bez zmian

12. Co obejmuje ekonomia ryzyka i niepewności
Ryzyko i niepewność:

ą

osobę charakteryzuje niechęć (awersja) do ryzyka, kiedy przykrość

spowodowana utratą danej kwoty dochodu jest dla niej większa niż
przyjemność płynąca z uzyskania tej samej kwoty dochodu, inaczej mówiąc
awersja do ryzyka jest u ludzi, u których użyteczność z tego co mają jest

ę

ksza od użyteczności z tego co mogliby mieć po podjęciu określonego

ryzyka.

na ogół ludzie wykazują niechęć do ryzyka, woląc rzeczy pewne od

niepewnego poziomu konsumpcji- tzn. wolą wyniki obarczone mniejszą
niepewnością i mające takie same przeciętne wartości; z tego powodu
działania służące zmniejszeniu niepewności konsumpcji prowadzą do
podniesienia dobrobytu ekonomicznego;

ycie gospodarcze obfituje w ryzyko i niepewność. Niemal wszystkie

przedsiębiorstwa stwierdzają, ze ceny produktów zmieniają się z miesiąca na
miesiąc, także ceny czynników produkcji (ceny pracy, ziemi, maszyn,
paliwa), często odznaczają się dużą zmiennością. Nie można również
przewidzieć zachowania konsumentów.

nym z podstawowych narzędzi zabezpieczających przed stratami jest

spekulacja polegająca na osiąganiu zysków przez wykorzystywanie wahań
cen. Przeważnie jest tak, że spekulant kupuje towar z myślą o jego
odsprzedaniu z zyskiem w późniejszym terminie, kiedy jego cena wzrośnie.
Stosuje się ją dla takich towarów jak zboże, ropa naftowa, waluty
zagraniczne, Spekulantów interesuje tylko zysk, czyli kupić tanio, sprzedać
drogo. Idealna spekulacja zmniejsza wahania konsumpcji. W świecie, w
którym ludzie mają malejące funkcje użyteczności krańcowej, może się ona
przyczynić do zwiększenie użyteczności całkowitej.
Działalnością spekulacyjną jest też Arbitraż rynkowy, który prowadzi do
zmniejszenia lub likwidacji przestrzennego zróżnicowania cen przez
kupowanie i sprzedawanie tego samego towaru, polega on na zakupie dobra
lub składnika majątku na jednym rynku w celu natychmiastowej
odsprzedaży na innym rynku, ( zarobek na różnicy cen)

Innym narzędziem do rozkładania ryzyka jest zabezpieczenie przed stratami
(hedging). Umożliwia on ludziom uniknięcia ryzyka; sprowadza się to do
zmniejszenia ryzyka związanego z posiadaniem jakiegoś towaru przez
dokonanie równoczesnej zabezpieczającej sprzedaży tego towaru,
Ekonomia ryzyka i niepewności obejmuje też metody jej przeciwdziałania.
Ubezpieczenie, choć wydaje się formą zakładu czy gry hazardowej, tak
naprawdę przynosi dokładnie odwrotne skutki; wszędzie tam, gdzie przyroda

ż

a nas na ryzyko, ubezpieczenie pomaga je zmniejszyć i rozłożyć.

Ryzyko moralne i negatywna selekcja:

Warunki funkcjonowania efektywnych rynków ubezpieczeń:

Liczba zdarzeń musi być dostatecznie duża;
Zdarzenia muszą być względnie niezależne;
Ubezpieczenie musi być w stosunkowo niewielkim stopniu

ąż

one ryzykiem moralnym; -Kiedy spełnione są te idealne warunki? -

kiedy jest wiele rodzajów ryzyka i wszystkie są mniej więcej niezależne, a
ich prawdopodobieństwo można ocenić bez narażania się, że ocena będzie
zniekształcona przez indywidualne korzyści - możliwe jest efektywne
funkcjonowanie prywatnych rynków ubezpieczeń. -Negatywna selekcja
pojawia się wtedy, kiedy najbardziej prawdopodobnymi nabywcami są
ludzie z grup obciążonych największym ryzykiem.

Ubezpieczenie społeczne:

Ubezpieczenie społeczne- obowiązkowe ubezpieczenie zapewniane przez

ń

stwo; - pojawia się wtedy, kiesy symptomy zawodności rynku są aż tak

poważne, że prywatny rynek nie może zapewnić odpowiedniego
ubezpieczenia