Parlament Europejski: głos obywateli w Europie

2

2

Parlament Europejski a demokratyzacja Unii Europejskiej

3

3

Posłowie do Parlamentu Europejskiego

jako przedstawiciele narodów państw Unii

5

5

Skład Parlamentu

5

Ogólne

zasady

wyborów

5

Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego w Polsce

6

Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego

9

9

Siedziba Parlamentu

9

Przewodniczący, Prezydium, Konferencja Przewodniczących

9

Komisje

parlamentarne

9

Grupy polityczne

11

Sekretariat Parlamentu

11

Obrady Parlamentu

11

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

13

13

Uprawnienia prawodawcze

13

Uprawnienia budżetowe

15

Uprawnienia kontrolne

16

Szczególna rola w zakresie ochrony praw człowieka

17

Obywatelstwo Unii Europejskiej: prawa obywatelskie w Europie

19

19

Parlament Europejski

5

9

11

16

6

9

13

11

17

5

9

11

15

Parlament Europejski

2

Parlament Europejski:
głos obywateli w Europie

Parlament Europejski jest złożony z przedstawi-
cieli narodów państw Unii Europejskiej. Członkowie
Parlamentu – posłowie – są wybierani przez

obywateli Unii w powszech-
nych wyborach bezpośrednich.
Najbliższe, siódme, wybory
do Parlamentu Europejskiego
odbędą się w państwach człon-
kowskich od 4 do 7 czerwca 2009
roku. W Unii liczącej 27 państw
członkowskich, zamieszkałej

przez prawie 500 milionów obywateli, zostanie
wybranych 736 posłów do Parlamentu. W Polsce
wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się
7 czerwca 2009 roku. Obywatele polscy – jako oby-
watele Unii – po raz drugi będą mogli wybrać swo-

ich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego.
W naszym kraju zostanie wybranych 50 posłów do
Parlamentu.
Parlament Europejski ma znaczącą
pozycję w systemie instytucjonalnym
Unii Europejskiej. Uczestniczy w pro-
cesie stanowienia prawodawstwa
Unii. Parlament Europejski ma także
rozbudowane kompetencje w zakresie
szeroko rozumianej kontroli demokratycznej insty-
tucji Unii, w szczególności Komisji Europejskiej.
Obywatele Unii Europejskiej poprzez wybra-
nych przez siebie przedstawicieli w Parlamencie
Europejskim mają więc wpływ na przebieg procesu
przygotowywania i podejmowania decyzji przez
instytucje Unii. Dzięki wybranym przez siebie
posłom do Parlamentu Europejskiego również oby-
watele polscy mogą wpływać na decyzje instytucji
Unii Europejskiej.

Członkowie

Parlamentu

Europejskiego są

wybierani przez

obywateli Unii

w powszechnych

wyborach bezpo-

średnich

Wybory do

Parlamentu

Europejskiego

odbędą się

w Polsce

7 czerwca

2009 roku

3

Parlament Europejski a demokratyzacja Unii Europejskiej

PARLAMENT EUROPEJSKI
A DEMOKRATYZACJA
UNII EUROPEJSKIEJ

Proces tworzenia coraz ściślejszego związku
między narodami Europy, zainicjowany ustano-

wieniem Wspólnot Europejskich
w latach pięćdziesiątych, a następ-
nie kontynuowany w ramach Unii
Europejskiej

1

utworzonej w latach

dziewięćdziesiątych dwudziestego
stulecia, zapoczątkował w rozwoju
politycznym społeczeństw europej-
skich nowy etap, jakim jest budowa
demokracji w ramach struktur o cha-
rakterze ponadnarodowym.

Ustanowienie coraz ściślejszej współpracy
między państwami Europy w ramach Wspólnot
Europejskich, a następnie Unii Europejskiej, wiązało
się z koniecznością przekazania przez te państwa
części kompetencji instytucjom ponadnarodowym.
Stopniowe rozszerzanie kompetencji instytucji
wspólnotowych postawiło przywódców państw
członkowskich przed nowym wyzwaniem, jakim
było wzmocnienie demokratycznej legitymizacji
projektu europejskiego. Parlament Europejski skła-
dał się wówczas z przedstawicieli desygnowanych
przez parlamenty narodowe państw członkowskich
i odgrywał jedynie rolę instytucji doradczej. Brak
bezpośredniego zwiazku„obywatel – instytucje
wspólnotowe” spowodował, że wśród obywateli
państw członkowskich wzrastało poczucie odda-
lenia od struktur europejskich oraz niemożności
wpływania na proces decyzyjny Wspólnot, którego
wynik miał przecież bezpośredni wpływ na życie
tych obywateli. W tej sytuacji pojawiła się koniecz-

ność zainicjowania działań na
rzecz włączenia obywateli w pro-
ces przygotowywania i podej-
mowania decyzji przez instytucje
wspólnotowe – działania, których
ostatecznym celem miała być
„demokratyzacja życia” Wspólnot
Europejskich (Unii Europejskiej).
Proces wł ączania oby wateli
w realizację projektu europej-
skiego był realizowany przez państwa członkow-
skie – podobnie jak cały proces integracji euro-
pejskiej – metodą małych kroków. Polegała ona
na stopniowych, ale konsekwentnych zmianach
traktatowych. Pierwszym ważnym krokiem była,
podjęta w połowie lat siedemdziesiątych, decyzja
przywódców państw członkowskich o wprowadze-
niu nowych zasad wyboru członków Parlamentu
Europejskiego, zgodnie z którymi członkowie
Parlamentu mieli być wybierani w powszechnych
wyborach bezpośrednich, a nie – jak wcześniej –
desygnowani przez parlamenty narodowe państw
członkowskich. Obywatele państw
członkowskich po raz pierwszy
wybrali swoich przedstawicieli do
Parlamentu Europejskiego w 1979
roku. Kolejnym krokiem było roz-
szerzenie – na mocy Jednolitego
Aktu Europejskiego oraz Traktatu
z Maastricht – uprawnień prawo-
dawczych i kontrolnych Parlamentu Europejskiego
we wspólnotowym systemie instytucjonalnym.
W ten sposób Parlament Europejski przestał
odgrywać rolę instytucji o charakterze doradczym
i zaczął stopniowo uzyskiwać należną mu pozycję
we wspólnotowym systemie instytucjonalnym.
W szczególności w ramach procedury współdecy-

Ustanowienie

Wspólnot

Europejskich

zapoczątkowało

budowę demo-

kracji w ramach

struktur

o charakterze

ponadnarodo-

wym

Pojawiła się

konieczność

zainicjowania

działań na rzecz

włączenia oby-

wateli do procesu

przygotowywania

i podejmowania

decyzji przez

instytucje wspól-

notowe

Obywatele państw

członkowskich

po raz pierwszy

wybrali swoich

przedstawicieli

do Parlamentu

Europejskiego

w 1979 roku

1

Unia Europejska nie zastąpiła Wspólnot Europejskich. Nadal bowiem równolegle z Unią Europejską istnieją i działają Wspólnoty

Europejskie, które stanowią I filar UE – mówiąc najogólniej – integrację gospodarczą.

4

Parlament Europejski

dowania – ustanowionej przez Traktat z Maastricht
– Parlament Europejski uzyskał porównywalne

z kompetencjami Rady UE kom-
petencje prawodawcze. W pro-
cedurze tej akt wspólnotowy,
zaproponowany przez Komisję
Europejską, musi zostać zatwier-
dzony zarówno przez Radę jak
i Parlament Europejski. Zakres

stosowania procedury współdecydowania roz-
szerzyły następnie Traktat z Amsterdamu i Traktat
z Nicei. Parlament Europejski uzyskał również - na
mocy Traktatu z Maastricht - ograniczone prawo
inicjatywy prawodawczej, w ramach którego może
żądać od Komisji Europejskiej przedłożenia pro-

jektu aktu wspólnotowego.
Parlament – na mocy traktatów
zmieniających traktaty założy-
cielskie – uzyskał także stopniowo
rozbudowywane kompetencje
w zakresie szeroko rozumianej
kontroli demokratycznej nad
działalnością instytucji wspólno-
towych, w szczególności Komisji

Europejskiej. Funkcje kontrolne Parlamentu
Europejskiego realizowane są za pomocą wielu
środków, takich jak: udział w powoływaniu Komisji
Europejskiej i udzielanie jej wotum nieufności oraz
kierowanie zapytań parlamentarnych do Komisji
Europejskiej, a także powoływanie tymczasowych
komisji śledczych.
Wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego przy-
czyniło się również do intensyfikacji działalności
europejskich partii politycznych, które zrzeszają
partie polityczne działające w państwach członkow-
skich. Chodzi tutaj w szczególności o Europejską
Partię Ludową i Partię Socjalistów Europejskich.
Partie te zwykle mają największe grupy polityczne

w Parlamencie Europejskim. Szefowie
państw i rządów państw członkow-
skich, dostrzegając nową dynamikę
rozwoju partii politycznych na forum
europejskim, zapisali w Traktacie
z Amsterdamu, że partie polityczne
mają przyczyniać się do kształto-
wania świadomości europejskiej
i wyrażania woli politycznej obywa-
teli Unii. Rozszerzenie kompetencji Parlamentu
Europejskiego oraz ustanowienie zasady wyboru
członków Parlamentu w bezpośrednich wybo-
rach powszechnych miało zasadniczy wpływ na
postrzeganie Parlamentu przez opinię publiczną
w państwach członkowskich, która darzy go obec-
nie zaufaniem większym od tego, którym darzy inne
instytucje unijne.

Parlament

Europejski uzyskał

porównywalne

z kompetencjami

Rady UE

kompetencje

prawodawcze

Wzmocnienie

roli Parlamentu

Europejskiego

przyczyniło się

do intensyfikacji

działalności

europejskich

partii politycz-

nych

Parlament uzyskał

stopniowo

rozbudowywane

kompetencje

w zakresie szeroko

rozumianej

kontroli demokra-

tycznej nad dzia-

łalnością instytucji

wspólnotowych

5

Posłowie do Parlamentu Europejskiego

POSŁOWIE DO PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO
JAKO PRZEDSTAWICIELE
NARODÓW PAŃSTW UNII

Skład Parlamentu

Najbliższe, siódme, wybory do Parlamentu
Europejskiego odbędą się w państwach człon-
kowskich od 4 do 7 czerwca 2009 roku. W Polsce
wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się
7 czerwca 2009 roku. W Unii liczącej 27 państw
członkowskich, zamieszkałej przez prawie 500
milionów obywateli, zostanie wybranych 736
posłów do Parlamentu.
Liczba posłów wybranych w poszczególnych pań-
stwach członkowskich będzie – tak jak dotychczas
– w zasadzie proporcjonalna do liczby mieszkańców
z nieznacznymi preferencjami dla małych państw
członkowskich. Polska będzie miała 50 przedsta-

wicieli w Parlamencie Europejskim.
Najwięcej przedstawicieli – 99
posłów – będą miały Niemcy, a naj-
mniej przedstawicieli – 5 posłów –
będzie miała Malta.

Ogólne zasady wyborów

Ogólne zasady wyborów posłów do Parlamentu
Europejskiego są określone w unijnym Akcie doty-
czącym wyborów przedstawicieli do Parlamentu
Europejskiego w powszechnych wyborach bez-

pośrednich

z 1976 roku. Akt prze-

widuje, że wybory do Parlamentu
Europejskiego odbywają się w tym
samy czasie, przez cztery dni czerwca,
tj. od czwartku do niedzieli. Posłowie
do Parlamentu Europejskiego są
wybierani na pięcioletnią kadencję.

Polska będzie

miała 50

przedstawicieli

w Parlamencie

Europejskim

Posłowie do

Parlamentu

Europejskiego

są wybierani w

powszechnych

wyborach bezpo-

średnich

Państwo

członkowskie

Liczba

ludności

(w tys.)*

Liczba

posłów

Niemcy

82 218

99

Wielka Brytania

61 186

72

Francja

63 753

72

Włochy

59 619

72

Hiszpania

45 283

50

POLSKA

38 116

50

Rumunia

21 529

33

Holandia

16 405

25

Grecja

11 214

22

Czechy

10 381

22

Belgia

10 667

22

Węgry

10 045

22

Portugalia

10 618

22

Szwecja

9 183

18

Austria

8 332

17

Bułgaria

7 640

17

Słowacja

5 401

13

Dania

5 476

13

Finlandia

5 300

13

Irlandia

4 401

12

Litwa

3 366

12

Łotwa

2 271

8

Słowenia

2 026

7

Estonia

1 341

6

Cypr

789

6

Luksemburg

484

6

Malta

410

5

Ogółem UE27

497 455

736

* Eurostat, 2008.

Akt określa trzy podstawowe zasady wyborów do
Parlamentu Europejskiego:

powszechność i bezpośredniość wyborów,
tajność głosowania w wolnych wyborach,
nakaz oparcia systemu wyborczego na zasadzie

proporcjonalności.

6

Parlament Europejski

Akt dopuszcza możliwość ustanowienia progu
wyborczego nie wyższego niż pięć proc. oddanych
głosów. Państwa członkowskie mają możliwość
tworzenia okręgów wyborczych, przy czym struk-
tura i wielkość okręgów wyborczych nie może naru-
szać zasady proporcjonalności wyborów. Państwa
członkowskie mogą również ustalać maksymalny
poziom wydatków na kampanię wyborczą.

Czynne i bierne prawo wyborcze
obywateli Unii mieszkających
w danym państwie członkow-
skim, a niebędących obywate-
lami tego państwa, są zrównane
z prawami wyborczymi obywateli
tych państw. Oznacza to, że każdy
obywatel Unii zamieszkały w pań-
stwie członkowskim, którego nie
jest obywatelem, ma prawo głoso-

wania i kandydowania w wyborach do Parlamentu
Europejskiego w tym państwie na takich samych
zasadach jak obywatele tego państwa.
Akt przewiduje, że od wyborów do Parlamentu
Europejskiego w 2004 roku nie jest możliwe łącze-
nie mandatu członka parlamentu narodowego
z mandatem członka Parlamentu Europejskiego.
Lista funkcji, których nie można łączyć z wyko-
nywaniem posła do Parlamentu Europejskiego,
obejmuje również:

członków rządów państw członkowskich,
członków Komisji Europejskiej,
członków Trybunału Sprawiedliwości WE i Sądu

Pierwszej Instancji oraz Rzeczników General-
nych,

członków Europejskiego Trybunału Obrachun-

kowego,

Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich,
członków Komitetu Ekonomiczno-Społecz-

nego,

członków Zarządu Europejskiego

Banku Centralnego,

członków komitetów i innych

organów utworzonych na pod-
stawie przepisów Traktatów WE
i Euratom, których celem jest
zarządzenie funduszami wspól-
notowymi lub realizacja innych
ciągłych administracyjnych zadań,

członków Zarządu Dyrektorów, Komitetu

Zarządzającego i pracowników Europejskiego
Banku Inwestycyjnego

pracowników administracji instytucji wspólno-

towych.

Ordynacja wyborcza do Parlamentu
Europejskiego w Polsce

Ogólne zasady wyborów posłów do Parlamentu
Europejskiego, które są określone w prawodaw-
stwie Unii Europejskiej, muszą zostać uwzględnione
w prawodawstwie każdego państwa
członkowskiego. W Polsce zasady
wyborów posłów do Parlamentu
Europejskiego zostały przyjęte
w ustawie Ordynacja wyborcza do
Parlamentu Europejskiego

.

Ustawa Ordynacja wyborcza do
Parlamentu Europejskiego

przewiduje

w szczególności, że wybory posłów
do Parlamentu Europejskiego w naszym kraju
odbywają się w dzień wolny od pracy, który przy-
pada w okresie wyborczym ustalonym w przepisach
Unii. Wybory posłów do Parlamentu Europejskiego
w Polsce zarządza Prezydent RP, w drodze posta-
nowienia, nie później niż na 90 dni przed dniem
wyborów. Najbliższe wybory do Parlamentu
Europejskiego – zgodnie z zarządzeniem Prezydenta
RP – odbędą się w Polsce 7 czerwca br.

Każdy obywatel

Unii zamieszkały

w państwie

członkowskim,

którego nie jest

obywatelem, ma

prawo głosowania

i kandydowania

w wyborach

do Parlamentu

Europejskiego

w tym państwie

Od 2004 roku

nie jest możliwe

łączenie mandatu

członka parla-

mentu narodo-

wego z man-

datem członka

Parlamentu

Europejskiego

W Polsce zasady

wyborów posłów

do Parlamentu

Europejskiego

zostały przyjęte

w ustawie

Ordynacja

wyborcza do

Parlamentu

Europejskiego

7

Posłowie do Parlamentu Europejskiego

Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) posłów
do Parlamentu Europejskiego w Polsce ma każdy

obywatel polski, który najpóźniej
w dniu głosowania kończy 18 lat. Nie
mają prawa wybierania osoby: pozba-
wione praw publicznych prawomoc-
nym orzeczeniem sądu, pozbawione
praw wyborczych prawomocnym
orzeczeniem Trybunału Stanu lub
ubezwłasnowolnione prawomocnym
orzeczeniem sądu.

Prawo wybierania posłów do Parlamentu Europej-
skiego w Polsce ma również każdy obywatel Unii
Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który
najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz,
zgodnie z prawem, stale mieszka w Polsce. Prawa
wybierania nie ma osoba pozbawiona praw wybor-
czych w wyborach do Parlamentu Europejskiego
w państwie członkowskim Unii Europejskiej, któ-
rego jest obywatelem.
Prawo kandydowania (bierne prawo wyborcze)
do Parlamentu Europejskiego w Polsce przysłu-
guje osobie mającej prawo wybierania posłów do

Parlamentu Europejskiego w Polsce,
która najpóźniej w dniu głosowania
kończy 21 lat, nie była karana za
przestępstwo popełnione umyślnie,
ścigane z oskarżenia publicznego
i co najmniej od pięciu lat stale
mieszka w Polsce lub na terytorium
innego państwa członkowskiego Unii
Europejskiej.

Zgodnie z ordynacją wyborczą do Parlamentu
Europejskiego w celu przeprowadzenia wyborów
do Parlamentu Europejskiego w Polsce tworzy się
13 wielomandatowych okręgów wyborczych.

Wykaz okręgów wyborczych

Okręg nr 1 obejmuje obszar województwa

pomorskiego.

Okręg nr 2 obejmuje obszar województwa

kujawsko-pomorskiego.

Okręg nr 3 obejmuje obszar województwa

podlaskiego i województwa warmińsko-
-mazurskiego.

Okręg nr 4 obejmuje obszar części wojewódz-

twa mazowieckiego – m.st. Warszawy oraz
powiatów: grodziskiego, legionowskiego,
nowodworskiego, otwockiego, piaseczyń-
skiego, pruszkowskiego, warszawskiego
zachodniego i wołomińskiego.

Okręg nr 5 obejmuje obszar części woje-

wództwa mazowieckiego – powiatów: cie-
chanowskiego, gostynińskiego, mławskiego,
płockiego, płońskiego, przasnyskiego, sier-
peckiego, sochaczewskiego, żuromińskiego,
żyrardowskiego, białobrzeskiego, grójec-
kiego, kozienickiego, lipskiego, przysuskiego,
radomskiego, szydłowieckiego, zwoleńskiego,
garwolińskiego, łosickiego, makowskiego,
mińskiego, ostrołęckiego, ostrowskiego,
pułtuskiego, siedleckiego, sokołowskiego,
węgrowskiego, wyszkowskiego, oraz miasta
na prawach powiatu: Płock, Radom, Ostrołękę
i Siedlce.

Okręg nr 6 obejmuje obszar województwa

łódzkiego.

Okręg nr 7 obejmuje obszar województwa

wielkopolskiego.

Okręg nr 9 obejmuje obszar województwa

podkarpackiego.

Okręg nr 10 obejmuje obszar województwa

małopolskiego i województwa świętokrzy-
skiego.

Prawo wybie-

rania posłów

do Parlamentu

Europejskiego

w Polsce ma

każdy obywatel

polski, który

najpóźniej w dniu

głosowania

kończy 18 lat

Prawo wybie-

rania posłów

do Parlamentu

Europejskiego

w Polsce ma

również każdy

obywatel Unii

Europejskiej

niebędący

obywatelem

polskim

8

Parlament Europejski

Okręg nr 11 obejmuje obszar województwa

śląskiego.

Okręg nr 12 obejmuje obszar województwa

dolnośląskiego i województwa opolskiego.

Okręg nr 13 obejmuje obszar województwa

lubuskiego i województwa zachodnio-pomor-
skiego.

Prawo zgłaszania kandydatów na posłów do

Parlamentu Europejskiego mają
partie polityczne oraz wyborcy.
Partie polityczne mogą two-
rzyć koalicje wyborcze w celu
wspólnego zgłaszania kandy-
datów na posłów do Parlamentu
Europejskiego. Czynności wybor-
cze w imieniu partii politycznych,

koalicji wyborczych partii politycznych i wyborców
wykonują komitety wyborcze, które w szczególno-
ści zgłaszają kandydatów na posłów do Parlamentu
Europejskiego w poszczególnych okręgach wybor-
czych oraz prowadzą kampanię wyborczą. Komitet
wyborczy może zarejestrować w każdym okręgu
wyborczym listę swoich kandydatów obejmującą
od trzech do dziewięciu kandydatów.

Podczas wyborów do Parlamentu
Europejskiego każdy wyborca
– zgodnie z utrwaloną od 1990
roku w polskim prawie wybor-
czym zasadą głosowania na listy
otwarte – ma możliwość wskaza-

nia swoich preferencji personalnych, oddając głos
na konkretnego kandydata w ramach zarejestrowa-
nej listy kandydatów, na którą głosuje.
Podział mandatów między poszczególne komitety
wyborcze (partii politycznych lub wyborców) jest
dokonywany w dwóch etapach. W pierwszym eta-
pie 50 mandatów jest dzielone globalnie między

komitety wyborcze proporcjonalnie
do liczby głosów oddanych w całym
kraju na listy poszczególnych komi-
tetów wyborczych. W podziale man-
datów uwzględnia się wyłącznie listy
tych komitetów wyborczych, które
otrzymały co najmniej pięć proc. ważnych głosów
w skali całego kraju. Następnie, w drugim etapie,
mandaty uzyskane przez dany komitet wyborczy
będą rozdzielane między listy okręgowe tego komi-
tetu wyborczego proporcjonalnie do oddanych na
nie głosów w poszczególnych okrę-
gach wyborczych.
Ustawa Ordynacja wyborcza do
Parlamentu Europejskiego

prze-

widuje, że mandatu posł a do
Parlamentu Europejskiego nie można
łączyć ze sprawowaniem stanowiska
lub pełnieniem funkcji określonych
w przepisach prawa Unii Europejskiej.
Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie
można w szczególności łączyć ze sprawowaniem
mandatu posła na Sejm albo senatora. Zgodnie
z ordynacją do Parlamentu Europejskiego poseł
do Parlamentu Europejskiego nie może być również
członkiem Rady Ministrów ani sekretarzem stanu
oraz podsekretarzem stanu, a także pełnić funkcji:

Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
Rzecznika Praw Obywatelskich,
Rzecznika Praw Dziecka,
członka Rady Polityki Pieniężnej,
członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
ambasadora.

Ponadto mandatu parlamentarzysty europejskiego
nie można łączyć z zatrudnieniem w Kancelarii
Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu
lub z zatrudnieniem w administracji rządowej.

Prawo zgłaszania

kandydatów

na posłów do

Parlamentu

Europejskiego

mają partie

polityczne oraz

wyborcy

Każdy wyborca

ma możliwość

wskazania swoich

preferencji perso-

nalnych, oddając

głos na konkret-

nego kandydata

Podział man-

datów między

poszczególne

komitety

wyborcze jest

dokonywany

w dwóch etapach

Mandatu posła

do Parlamentu

Europejskiego

nie można łączyć

ze sprawowa-

niem mandatu

posła na Sejm

albo senatora

9

Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego

ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Siedziba Parlamentu

Siedzibą Parlamentu Europejskiego – zgodnie

z Protokołem w sprawie lokaliza-
cji siedzib instytucji i niektórych
organów oraz służb Wspólnot
Europejskich i Europolu

przyjętym

w 1997 roku, załączonym do Traktatu

z Amsterdamu – jest Strasburg. Tam odbywają się
comiesięczne sesje plenarne. Dodatkowe sesje ple-
narne oraz posiedzenia komisji parlamentarnych,
a także posiedzenia grup politycznych odbywają się
w Brukseli. Sekretariat Parlamentu Europejskiego
mieści się w Luksemburgu.

Przewodniczący, Prezydium oraz Konferencja
Przewodniczących

Przewodniczący, Prezydium oraz Konferencja
Przewodniczących są najważniejszymi organami
Parlamentu Europejskiego.

Przewodniczący kieruje całością
prac Parlamentu i jego organów
oraz reprezentuje Parlament na
forum innych instytucji wspólnoto-
wych, a także jest przedstawicielem
Parlamentu w stosunkach zagranicz-
nych. Przewodniczy obradom ple-
narnym oraz spotkaniom Prezydium

i Konferencji Przewodniczących. Przewodniczący
wybierany jest na dwa i pół roku, tj. połowę kaden-
cji Parlamentu Europejskiego.
Prezydium jest organem właściwym w sprawach
finansowych, organizacyjnych i administracyjnych
Parlamentu. W skład Prezydium wchodzą: prze-
wodniczący Parlamentu i czternastu wiceprzewod-
niczących Parlamentu, a także kwestorzy z głosem

doradczym. Członkowie Prezydium
wybierani są na dwa i pół roku.
Prezydium powołuje sekreta-
rza generalnego, kierującego
pracą Sekretariatu Parlamentu
Europejskiego.
Kluczową rolę w pracach Parlamentu Europejskiego
odgrywa Konferencja Przewodniczących, która
składa się z przewodniczącego Parlamentu
Europejskiego oraz przewodniczących grup poli-
tycznych, a także dwóch przedstawicieli deputowa-
nych niezrzeszonych. Konferencja
Przewodniczących przygotowuje
projekty porządku obrad posie-
dzeń plenarnych Parlamentu oraz
określa harmonogram prac legi-
slacyjnych. Decyduje o podziale
miejsc w komisjach stał ych
i tymczasowych oraz ich kompe-
tencjach, a także o składzie dele-
gacji stałych i utworzonych ad hoc.
Konferencja Przewodniczących
koordynuje współpracę Parlamentu
Europejskiego z pozostałymi instytucjami UE oraz
parlamentami narodowymi państw członkowskich,
a także z instytucjami państw trzecich. Konferencja
Przewodniczących co do zasady podejmuje decyzje
na podstawie konsensu, a gdy porozumienie jest
niemożliwe, w drodze głosowania ważonego opar-
tego na liczbie deputowanych w poszczególnych
grupach politycznych, reprezentowanych przez ich
przewodniczących.

Komisje parlamentarne

W celu realizacji bieżących zadań
Parlamentu Europejskiego powoły-
wane są komisje stałe. Członkowie
poszczególnych komisji są wybie-
rani w czasie pierwszej sesji ple-

Siedzibą

Parlamentu

Europejskiego

jest Strasburg

Przewodniczący

kieruje całością

prac Parlamentu

i jego organów

oraz reprezentuje

Parlament

na forum innych

instytucji

wspólnotowych

Prezydium jest

organem właści-

wym w sprawach

finansowych,

organizacyjnych

i administracyj-

nych Parlamentu

Konferencja

Przewodni-

czących przygo-

towuje projekty

porządku obrad

posiedzeń

plenarnych

Parlamentu oraz

określa harmo-

nogram prac

legislacyjnych,

a także decyduje

o podziale miejsc

w komisjach

W celu realizacji

bieżących zadań

Parlamentu

Europejskiego

powoływane są

komisje stałe

10

Parlament Europejski

narnej nowo wybranego Parlamentu Europejskiego
na pierwszą połowę kadencji, a po upływie dwóch
i pół roku dokonywany jest ich ponowny wybór.
Konferencja Przewodniczących przedkłada
Parlamentowi propozycje w tym zakresie, biorąc
pod uwagę sprawiedliwą reprezentację państw
członkowskich i grup politycznych Parlamentu
Europejskiego. Członkowie komisji dokonują
wyboru prezydium komisji, składającego się
z przewodniczącego oraz jednego, dwóch lub trzech
wiceprzewodniczących wybieranych w oddzielnych
głosowaniach.
Jedną z ważniejszych komisji stałych jest Komisja
Spraw Zagranicznych

2

. Kompetencje tej komisji

obejmują przede wszystkim sprawy związane ze
Wspólną Polityką Zagraniczną i Bezpieczeństwa
UE, łącznie z formułowaniem Wspólnej Polityki
Obronnej Unii, a także aspekty stosunków poli-

tycznych z państwami trzecimi
i organizacjami międzynaro-
dowymi. Komisja jest również
odpowiedzialna za monitorowanie
procesu rozszerzenia UE. Zajmuje
się problematyką praw człowieka
i demokratyzacji w państwach
trzecich.

W kontekście szerokich kompetencji Parlamentu
Europejskiego w procesie uchwalania budżetu,
ważną rolę odgrywają Komisja Budżetowa i Komisja

Kontroli Budżetowej. Komisja
Budżetu jest właściwa w sprawach
związanych z budżetem i finan-
sami Unii. Natomiast Komisja
Kontroli Budżetowej zajmuje
się głównie kontrolą wykonania

budżetu unijnego i funkcjonowania instrumentów
finansowych UE.

Mając na uwadze to, że Parlament
Europejski przywiązuje dużą wagę
do kwestii przestrzegania praw
człowieka, należy wskazać na
istotną rolę, jaką odgrywa w pra-
cach Parlamentu Komisja Wolności
Obywatelskich, Sprawiedliwości
i Spraw Wewnętrznych. Komisja
zajmuje się sprawami z zakresu
praw obywatelskich, praw człowieka
i podstawowych wolności, a także
kwestiami dotyczącymi zwalczania przestępczości.
W gestii komisji znajdują się ponadto kwestie doty-
czące polityki migracyjnej, azylowej i wizowej.
Na uwagę zasługuje również Komisja Gospodarcza
i Monetarna, która jest odpowiedzialna m.in. za
obszar swobodnego przepływ kapitału oraz Unię
Gospodarczą i Walutową. Komisja monitoruje pracę
Europejskiego Banku Centralnego. Ze względu na
znaczenie Wspólnej Polityki Rolnej w działaniach
UE istotną rolę w pracach Parlamentu
Europejskiego odgrywa Komisja
Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Komisje stałe rozpatrują sprawy prze-
kazane im przez Parlament Europejski
lub przewodniczącego Parlamentu
w imieniu Konferencji Przewodniczących. Porządek
obrad komisji ustala przewodniczący komisji.
Komisja na zlecenie lub z własnej inicjatywy
przygotowuje raport, który obejmuje tekst pro-
jektu uchwały wraz z ewentualnymi
propozycjami poprawek (z ich uza-
sadnieniem), które zostały przyjęte
przez komisję. Parlament może
w każdej chwili powołać komisje
tymczasowe, określając przy tym ich
kompetencje, skład i czas działania.

Komisja Spraw

Zagranicznych

jest odpo-

wiedzialna za

monitorowanie

procesu rozsze-

rzenia UE

Komisja Budżetu

jest właściwa

w sprawach

związanych

z budżetem

i finansami Unii

Komisja

Wolności

Obywatelskich,

Sprawiedliwości

i Spraw

Wewnętrznych

zajmuje się

sprawami

z zakresu praw

obywatelskich,

praw człowieka

i podstawowych

wolności

Komisja przygoto-

wuje raport, który

obejmuje tekst

projektu uchwały

wraz z ewentu-

alnymi propozy-

cjami poprawek

Parlament może

powołać komisje

tymczasowe,

określając przy

tym ich kompeten-

cje, skład i czas

działania

2

Podane nazwy komisji odnoszą się do nazw komisji Parlamentu Europejskiego VI kadencji (2004 - 2009).

11

Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego

Czas trwania mandatu komisji nie może przekro-
czyć dwunastu miesięcy, chyba że po upływie tego
okresu Parlament go przedłuży. Z zastrzeżeniem
wstępnej zgody Konferencji Przewodniczących,
każda komisja stała lub tymczasowa może powołać
jedną lub kilka podkomisji.

Komisje stałe Parlamentu Europejskiego
VI kadencji
1.

Komisja Spraw Zagranicznych

2

. Komisja

Rozwoju

3

. Komisja Handlu Międzynarodowego

4.

Komisja Budżetowa

5.

Komisja Kontroli Budżetowej

6.

Komisja Gospodarcza i Monetarna

7.

Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych

8.

Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego,

Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa
Żywności

9.

Komisja Przemysłu, Badań Naukowych

i Energii

10.

Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony

Konsumentów

11.

Komisja Transportu i Turystyki

12.

Komisja Rozwoju Regionalnego

13.

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi

14.

Komisja Rybołówstwa

15.

Komisja Kultury i Edukacji

16.

Komisja Prawna

17.

K o m i sj a Wo l n o ś c i O b y w a t e l s k i c h ,

Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

18.

Komisja Spraw Konstytucyjnych

19.

Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia

20.

Komisja Petycji

Grupy polityczne

Szczególną formę organizacyjną w Parlamencie

Europejskim stanowią grupy
polityczne. Grupy polityczne
odgrywają kluczową rolę w pra-
cach Parlamentu Europejskiego.
Mają zasadniczy wpływ na wybór
i skład organów Parlamentu,
porządek obrad sesji plenarnych
Parlamentu, a także harmonogram
prac legislacyjnych.
Regulamin Parlamentu Euro-pejskiego pozwala
posłom na łączenie się w grupy według kryterium
podobieństwa poglądów politycznych, a nie uzy-
skania mandatu w tym samym państwie członkow-
skim. Poseł nie może należeć do więcej niż jednej
grupy politycznej. Każda grupa polityczna w szóstej
kadencji Parlamentu Europejskiego (2004–2009)
składała się z posłów wybranych w co najmniej
jednej piątej państw członkow-
skich. Minimalna liczba posłów
konieczna do utworzenia grupy
politycznej wynosiła dwadzieścia.

Sekretariat Parlamentu

Pracę Parlamentu Europejskiego
obsługuje Sekretariat, kierowany
przez sekretarza generalnego. Stały personel
Sekretariatu liczy około 4000 osób, z czego jedna
trzecia zajmuje się tłumaczeniami.
Dodatkowo własny personel
zatrudniają grupy polityczne
i posłowie do Parlamentu.

Obrady Parlamentu

Parlament Europejski pracuje
w trybie sesyjnym. Posłowie
do Parlamentu Europejskiego
zbierają się raz w miesiącu na
tygodniowych sesjach plenarnych
w Strasburgu, a także na dodatko-

Grupy polityczne

mają zasadniczy

wpływ na wybór

i skład organów

Parlamentu,

porządek obrad

sesji plenarnych

Parlamentu,

a także harmo-

nogram prac

legislacyjnych

Pracę

Parlamentu

Europejskiego

obsługuje

Sekretariat,

kierowany przez

sekretarza

generalnego

Posłowie do

Parlamentu

Europejskiego

zbierają się

raz w miesiącu

na tygodnio-

wych sesjach

plenarnych

w Strasburgu,

a także na

dodatkowych

dwudniowych

sesjach plenar-

nych w Brukseli

12

Parlament Europejski

wych dwudniowych sesjach plenarnych w Brukseli.
Debata parlamentarna i dokumenty są tłumaczone
na wszystkie języki urzędowe Unii. Parlament
Europejski jest jedyną instytucją wspólnotową,
która obraduje na forum publicznym. Debaty,
opinie oraz uchwały Parlamentu są publikowane
w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Posłowie są zaopatrywani w materiały stanowiące
przedmiot obrad i mają prawo do zabierania głosu,
gdy udzieli im go przewodniczący. Ten ostatni
może pozbawić mówcę głosu, jeśli mówca nie
wypowiada się na temat. Tylko przewodniczący
może przerywać wystąpienia, zwłaszcza na
prośbę innych posłów, przedstawicieli Komisji
Europejskiej lub Rady, gdy chcą oni zadać pytanie
dotyczące przedmiotu przemówienia. Propozycję
czasu wystąpień przedstawia Parlamentowi
Konferencja Przewodniczących. Parlament głosuje
nad nią bez debaty. Część czasu przeznaczonego
na przemówienia dzielona jest równo pomiędzy
grupy polityczne, pozostała część w zależności

od liczby członków grupy.
Przedmiotem debat plenar-
nych są między innymi
projekty uchwał pra-
wodawczych.

Przyjęcie uchwały prawodawczej przez Parlament
Europejski odbywa się w następujący sposób:

właściwa komisja parlamentarna wyznacza jed-

nego z posłów na sprawozdawcę, żeby przygoto-
wał raport na temat przekazanego Parlamentowi
projektu aktu unijnego (raport składa się z pro-
jektu uchwały prawodawczej w sprawie aktu oraz
uzasadnienia),

sprawozdawca przedstawia komisji projekt

raportu do dyskusji,

po rozpatrzeniu projekt raportu jest poddawany

pod głosowanie z możliwością zgłaszania popra-
wek,

zwykle raport jest przedmiotem dyskusji

w ramach poszczególnych grup politycznych,

następnie raport jest przedmiotem dyskusji na

posiedzeniu plenarnym; po dyskusji odbywa się
głosowanie nad zgłoszonymi poprawkami oraz
nad całym raportem.

Przedmiotem

debat plenarnych

są m.in. projekty

uchwał prawo-

dawczych

13

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

ROLA POLITYCZNA
I UPRAWNIENIA
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Podstawowe uprawnienia Parlamentu Europejskiego
można ująć w trzy zasadnicze grupy:

uprawnienia prawodawcze,
uprawnienia budżetowe,
uprawnienia kontrolne.

Uprawnienia prawodawcze

Parlament Europejski ma ograniczone prawo inicja-
tywy prawodawczej, z którego – zgodnie z posta-

nowieniami wprowadzonymi przez
Traktat z Maastricht – korzysta za
pośrednictwem Komisji Europejskiej.
W celu skorzystania z tego prawa
Parlament może w drodze uchwały

zobowiązać Komisję do przedłożenia w wyznaczo-
nym terminie projektu aktu, a także zawrzeć w tej
uchwale konkretne propozycje dotyczące projektu.
Jeśli przyjęcie projektu miałoby pociągnąć za sobą
skutki finansowe, uchwała musi wskazywać źródło
ich pokrycia.
Parlament Europejski uczestniczy w procesie decy-
zyjnym w ramach:

procedury konsultacji,
procedury współpracy,
procedury współdecydowania,
procedury zgody.

Procedura konsultacji

Procedura konsultacji to najstarszy i najprostszy
tryb stanowienia prawa wspólnotowego. Przewiduje
ona obowiązek zasięgnięcia przez Radę opinii
Parlamentu co do projektu wniesionego do niej
przez Komisję Europejską. Parlament Europejski

– zgodnie z własnym regulami-
nem – rozpatruje akt w ramach
jednego czytania i przekazuje
Radzie opinię dotyczącą aktu.
Opinia Parlamentu nie jest dla
Rady wiążąca. Niemniej zanie-
chanie konsultacji z Parlamen-
tem skutkuje nieważnością aktu
podjętego w takim trybie. Zakres stosowania
procedury konsultacji obejmuje takie obszary, jak
np. podatki czy polityka pieniężna.

Procedura współpracy

Procedurę współpracy wprowadził Jednolity Akt
Europejski. Jej formuła zobowiązuje Radę do roz-
patrzenia stanowiska Parlamentu
zgłoszonego w formie poprawek
przyjętych bezwzględną większo-
ścią głosów. Pozwala na stosowa-
nie przez Parlament weta wobec
projektu Rady, które może zostać
przez nią odrzucone tylko w drodze
jednomyślnej decyzji. W praktyce
zakres stosowania procedury
współpracy ulega marginalizacji
ze względu na coraz szersze stosowanie procedury
współdecydowania. Obecnie procedura współpracy
jest stosowna w kilku kwestiach dotyczących Unii
Gospodarczej i Walutowej.

Procedura współdecydowania

Procedurę współdecydowania
wprowadził w ż ycie Trak tat
z Maastricht, a zakres jej stoso-
wania rozszerzył Traktat z Amster-
damu. Przy stosowaniu procedury
współdecydowania akt wspólno-
towy zostaje przyjęty w wypadku
zatwierdzenia go zarówno przez

Parlament

Europejski ma

ograniczone

prawo inicjatywy

prawodawczej

Procedura

konsultacji prze-

widuje obowią-

zek zasięgnięcia

przez Radę opinii

Parlamentu co

do projektu wnie-

sionego do niej

przez Komisję

Procedura współ-

pracy pozwala na

stosowanie przez

Parlament weta

wobec projektu

Rady, które

może być przez

nią odrzucone

tylko w drodze

jednomyślnej

decyzji

Przy stosowaniu

procedury współ-

decydowania

akt wspólnotowy

zostaje przyjęty

w wypadku

zatwierdzenia

go zarówno

przez Radę, jak

i przez Parlament

Europejski

14

Parlament Europejski

Radę, jak i przez Parlament Europejski. Obecnie
procedura współdecydowania stosowana jest
m.in. w takich obszarach, jak: swobodny przepływ
pracowników, transport, ochrona środowiska, edu-
kacja, kultura, zdrowie publiczne, polityka socjalna,
wolność przedsiębiorczości, wspólny rynek, sieci
transeuropejskie, polityka wizowa i azylowa.
Procedura współpdecydowania pozwoliła Parla-
mentowi Europejskiemu na wprowadzenie wielu
istotnych poprawek do projektów aktów unijnych,
które na przykład:

umożliwiły państwom członkowskim narzucenie

stacjom telewizyjnym na ich terytoriach niekodo-
wanej transmisji niektórych ważnych wydarzeń
sportowych,

wymogły zastosowanie bardziej rygorystycznych

przepisów zapobiegających występowaniu zanie-
czyszczeń w paliwach i olejach silnikowych,

zobowiązały Komisję Europejską do wprowa-

dzenia w trybie pilnym przepisów ochronnych
dotyczących żywienia zwierząt,

umożliwiły wprowadzenie bardziej kategorycz-

nych i bardziej widocznych ostrzeżeń o szkodli-
wości palenia na opakowaniach papierosów,

wprowadziły zakaz używania metali ciężkich,

tj. ołowiu, rtęci, kadmu, w pojazdach produ-
kowanych od 2003 roku w celu umożliwienia
ekologicznej likwidacji wraków samochodowych
oraz obciążyły producentów pojazdów kosztami
recyklingu pojazdów wycofanych z użycia.

Procedura współdecydowania przewiduje
trzy etapy przyjmowania projektu aktu:

W pierwszym etapie

Komisja Europejska

przedstawia projekt aktu Parlamentowi
Europejskiemu i Radzie. Parlament – zgod-

nie z własnym regulaminem – rozpatruje akt
w ramach pierwszego czytania i przekazuje
Radzie opinię dotyczącą aktu:

(a)

Jeśli Parlament nie zaproponuje w opinii

poprawek do aktu, wówczas Rada, stanowiąc
większością kwalifikowaną, może uchwalić
projektowany akt.

(b)

Jeśli Parlament Europejski zaproponuje

poprawki do aktu, wówczas Rada może
uchwalić akt pod warunkiem przyjęcia
wszystkich poprawek Parlamentu.

(c)

Jeśli Rada nie przyjmie wszystkich poprawek

Parlamentu Europejskiego, wówczas Rada
uchwala wspólne stanowisko i przekazuje
je Parlamentowi, co rozpoczyna drugi etap
procedury.

W drugim etapie

procedury Parlament –

zgodnie z własnym regulaminem – rozpatruje
wspólne stanowisko Rady w ramach drugiego
czytania:

(a)

Jeśli Parlament Europejski odrzuci wspólne

stanowisko Rady, wówczas akt uważa się za
nieprzyjęty.

(b)

Jeśli Parlament Europejski zatwierdzi

wspólne stanowisko lub nie wypowie się
na jego temat w terminie trzech miesięcy od
jego przekazania, wówczas projektowany akt
uważa się za uchwalony zgodnie ze wspól-
nym stanowiskiem Rady.

(c)

Jeśli Parlament Europejski zaproponuje

większością bezwzględną swoich członków
poprawki do wspólnego stanowiska Rady,
zmieniony tekst aktu jest przesyłany do Rady
i Komisji Europejskiej. Komisja Europejska
wydaje opinię dotyczącą tych poprawek:

15

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

- Jeśli Rada przyjmie wszystkie poprawki, akt

uważa się za uchwalony w postaci wspól-
nego stanowiska Rady zmienionego przez
Parlament Europejski. Przy czym Rada
stanowi większością kwalifikowaną w spra-
wie poprawek, które uzyskały pozytywną
opinię Komisji, a jednomyślnie w sprawie
poprawek, które uzyskały negatywną opinię
Komisji.

- Jeśli Rada nie przyjmie wszystkich popra-

wek, wówczas rozpoczyna się trzeci etap
procedury współdecydowania.

W trzecim etapie procedury przewodniczący

Rady w porozumieniu z przewodniczącym
Parlamentu Europejskiego zwołuje komitet
pojednawczy, w którego skład wchodzą
członkowie Rady oraz taka sama liczba
przedstawicieli Parlamentu Europejskiego.
Komitet pojednawczy przyjmuje wspólny
projekt większością kwalifikowaną członków
Rady oraz większością głosów przedstawi-
cieli Parlamentu Europejskiego:

(a)

Jeśli komitet pojednawczy nie zatwierdzi

wspólnego projektu w ciągu sześciu tygo-
dni, wówczas proponowany akt uważa się za
nieprzyjęty.

(b)

Jeśli komitet pojednawczy zatwierdzi

wspólny projekt, wówczas Rada i Parlament
Europejski mają sześć tygodni na przyjęcie
aktu zgodnie ze wspólnym projektem. Przy
czym Parlament Europejski zatwierdza akt
bezwzględną większością oddanych głosów
(w ramach trzeciego czytania), a Rada więk-
szością kwalifikowaną. Jeżeli jedna z insty-
tucji nie zatwierdzi wspólnego projektu,
wówczas akt uważa się za nieprzyjęty.

Procedura zgody

Procedurę zgody wprowadził Trak_
tat z Maastricht. Zgoda Parlamentu
Europejskiego jest wymagana przy
zawieraniu traktatów akcesyjnych
i innych umów międzynarodowych.
Zgoda Parlamentu Europejskiego
była wymagana przy podpisaniu
traktatu akcesyjnego dotyczącego przystąpienia
Polski i pozostałych dziewięciu państw do Unii
Europejskiej.

Uprawnienia budżetowe

Uchwalanie budżetu wspólno-
towego odbywa się w ramach
dość skomplikowanej procedury
budżetowej. Budżet wspólnotowy
– przygotowany przez Komisję
Europejską – jest przyjmowany
wspólnie przez Parlament Europejski i Radę UE.
Parlament Europejski ma decydujący głos w zakre-
sie wydatków w ramach Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego czy Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz programów kulturalnych i edu-
kacyjnych, takich jak Uczenie się przez całe życie.
Parlament – w ramach maksymalnego pułapu
wydatków ustanowionego przez Radę oraz Komisję
Europejską – może zwiększać wydatki na poszcze-
gólne cele. Parlament Europejski w szczególności
korzysta ze swoich uprawnień, zwiększając fun-
dusze przeznaczone na pomoc humanitarną oraz
programy pomocy uchodźcom,
a także na obronę praw człowieka
w państwach trzecich. W wypadku
wydatków unijnych w ramach
Wspólnej Polityki Rolnej decydu-
jący głos ma Rada UE.
Parlament Europejski – stanowiąc
większością głosów swoich człon-

Zgoda

Parlamentu

Europejskiego

jest wymagana

przy zawieraniu

traktatów akce-

syjnych i innych

umów międzyna-

rodowych

Budżet wspól-

notowy jest

przyjmowany

wspólnie przez

Parlament

Europejski

i Radę UE

Parlament

Europejski może

odrzucić projekt

budżetu i zażą-

dać, aby nowy

projekt został

przedłożony

przez Komisję

Europejską

16

Parlament Europejski

ków i dwóch trzecich oddanych
głosów – może odrzucić projekt
budżetu i zażądać, aby nowy
projekt został przedłożony przez
Komisję Europejską.

Uprawnienia kontrolne

Parlament Europejski ma rozbu-
dowane kompetencje w zakresie
szeroko rozumianej kontroli

demokratycznej nad działalnością instytucji
wspólnotowych. Funkcje kontrolne realizowane są
za pomocą wielu środków, takich jak:

udział w powoływaniu Komisji Europejskiej

i udzielanie jej wotum nieufności,

kierowanie zapytań parlamentarnych do Komisji

Europejskiej i Rady,

powoływanie komisji śledczych.

Powoływanie Komisji Europejskiej i udziela-
nie jej wotum nieufności

Parlament Europejski odgrywa
znaczącą rolę przy powoływaniu
Komisji Europejskiej. Traktat
z Maastricht wprowadził wymóg
akceptowania przez Parlament
kandydatur przewodniczącego
i członków Komisji Europejskiej,

uzgodnionych przez państwa członkowskie. Traktat
z Amsterdamu wzmocnił kompetencje Parlamentu
w tym zakresie, wprowadzając dwustopniową
procedurę zatwierdzania członków Komisji
Europejskiej. Najpierw Parlament zatwierdza
lub odrzuca większością głosów, w głosowaniu
imiennym, kandydaturę przewodniczącego Komisji
Europejskiej, która została zaproponowana przez
Radę zebraną w składzie szefów państw i rządów.
W wypadku negatywnego wyniku głosowania

przewodniczący Parlamentu Europejskiego zwraca
się do Rady w składzie szefów państw i rządów
o przedstawienie Parlamentowi nowej kandydatury.
W wypadku pozytywnego wyniku głosowania prze-
wodniczący Parlamentu wzywa uzgodnionych przez
państwa członkowskie i przewodniczącego-elekta
KE kandydatów na członków Komisji Europejskiej
do stawienia się przed właściwymi komisjami
parlamentarnymi. Komisje zwykle zwracają się
do kandydatów o złożenie oświadczenia i odpo-
wiedzi na pytania. Następnie na sesji plenarnej,
w której biorą udział również przedstawiciele
Rady, przewodniczący-elekt dokonuje prezentacji
całej Komisji i jej programu. Skład całej Komisji
Europejskiej jest łącznie zatwierdzany w głosowa-
niu imiennym. Do jej wyboru dochodzi w wypadku
uzyskania zwykłej większości głosów. Po zatwier-
dzeniu przez Parlament Europejski przewodniczący
i pozostali członkowie Komisji zostają mianowani
przez Radę.
Kolejnym instrumentem oddziały-
wania Parlamentu na Komisję jest
możliwość udzielenia jej wotum nie-
ufności, oznaczającego konieczność
ustąpienia całego jej składu. Z wnio-
skiem o udzielenie Komisji wotum
nieufności musi wystąpić do prze-
wodniczącego Parlamentu co naj-
mniej 1/10 wszystkich deputowanych. Głosowanie
w tej sprawie poprzedzone jest debatą i nie może
się odbyć wcześniej niż przed upływem trzech dni
od wniesienia wniosku. Jeśli za wnioskiem wypo-
wie się 2/3 głosujących przy obecności co najmniej
połowy składu Parlamentu, komisarze muszą się
podać do dymisji. Jak dotąd wniosek o udzielenie
Komisji wotum nieufności został wniesiony sied-
miokrotnie, przy czym nigdy nie został przyjęty.

Parlament

Europejski ma

rozbudowane

kompetencje

w zakresie

szeroko rozu-

mianej kontroli

demokratycznej

nad działalno-

ścią instytucji

wspólnotowych

Parlament

Europejski akcep-

tuje kandydatury

przewodniczą-

cego i członków

Komisji

Europejskiej

Parlament ma

możliwość udzie-

lenia Komisji

wotum nieufno-

ści, oznaczają-

cego konieczność

ustąpienia

całego jej składu

17

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

Zapytania parlamentarne

Członkowie Parlamentu Europejskiego mogą kie-
rować zapytania parlamentarne do Rady i Komisji

Europejskiej. Zapytania dzielą się
na: „z odpowiedzią ustną”, „z odpo-
wiedzią pisemną” oraz zadawane
w ramach „czasu pytań”. Zapytania
zadawane w ramach „czasu pytań”
w czasie sesji plenarnej składane
są w formie pisemnej za pośrednic-
twem przewodniczącego Parlamentu

do Konferencji Przewodniczących, która decyduje
o ich ewentualnym umieszczeniu w porządku
obrad. Z zapytaniem takim może wystąpić komisja
parlamentarna, grupa polityczna lub co najmniej
40 deputowanych. W czasie obrad czas na zada-
nie pytania nie może przekroczyć pięciu minut.
Odpowiedzi na nie udziela bezpośrednio członek
Rady lub Komisji. Obie instytucje informowane są
o treści pytań, które będą im zadane z odpowied-
nim wyprzedzeniem – wynosi ono trzy tygodnie
w wypadku Rady UE i tydzień w wypadku Komisji.

Zapytania z odpowiedzią pisemną przekazywane
są do Rady lub Komisji Europejskiej za pośrednic-
twem przewodniczącego Parlamentu. Jeśli zostaną
zakwalifikowane jako priorytetowe (wstępnej oceny
dokonuje autor pytania, ostatecznej przewodniczący
Parlamentu Europejskiego), wówczas adresat ma
trzy tygodnie na udzielenie odpowiedzi. W przeciw-
nym razie czas ten wynosi sześć tygodni. Pytania
wraz z odpowiedziami publikowane są w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej.

W trakcie każdej sesji Parlament określa czas
przewidziany na zadawanie pytań. Selekcji pytań,
wcześniej przekazanych mu na piśmie, dokonuje
przewodniczący Parlamentu. W tym trybie każdemu
posłowi przysługuje tylko jedno pytanie.

Komisje śledcze

Od czasu wejścia w życie posta-
nowień Traktatu z Maastricht
Parlament może powoł y wać
tymczasowe komisje śledcze. Ich
zadaniem jest badanie sytuacji
budzących podejrzenia o naru-
szenie prawa Wspólnot lub jego nieprawidłowej
implementacji. Przykładem może być tymczasowa
komisja śledcza w sprawie BSE (choroby wście-
kłych krów). Komisje śledcze powoływane są na
żądanie co najmniej 1/4 członków Parlamentu
w stosunku do spraw, względem których nie jest
prowadzone postępowanie sądowe. Komisje kończą
swą działalność wraz z przekazaniem Parlamentowi
stosowanego raportu.

Funkcja kontrolna względem innych organów

Funkcja kontrolna Parlamentu
Europejskiego przejawia się
również w możliwości powoły-
wania i monitorowania organów
niezależnych od niego organi-
zacyjnie. Parlament powołuje
Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Konsultacja Parlamentu jest wymagana przy
powoływaniu członków Europejskiego Trybunału
Obrachunkowego oraz prezesa i członków Zarządu
Europejskiego Banku Centralnego. Prezes
Europejskiego Banku Centralnego zobowiązany jest
do przedstawiania przed Parlamentem Europejskim
corocznych sprawozdań ze swojej działalności.

Szczególna rola w zakresie
ochrony praw człowieka

Parlament Europejski przywiązuje
dużą wagę do kwestii przestrze-
gania praw człowieka. Wymagana
traktatowo zgoda Parlamentu

Członkowie

Parlamentu

Europejskiego

mogą kiero-

wać zapytania

parlamentarne

do Rady i Komisji

Europejskiej

Parlament może

powoływać tym-

czasowe komisje

śledcze

Parlament

powołuje

Europejskiego

Rzecznika Praw

Obywatelskich

Parlament

Europejski

przywiązuje dużą

wagę do kwestii

przestrzegania

praw człowieka

18

Parlament Europejski

Europejskiego na przyjęcie nowych państw człon-
kowskich czy zawarcie układów stowarzyszenio-
wych z państwami spoza Unii lub innych porozu-
mień międzynarodowych daje Parlamentowi moż-
liwość wywierania szczególnej presji – w zakresie
przestrzegania praw człowieka – na rządy państw,
z którymi strona unijna ma zawrzeć porozumienia.
Parlament nie zawahał się przed odrzuceniem
wielu porozumień Unii z niektórymi państwami ze
względu na niezadowalającą sytuację w dziedzinie
przestrzegania praw człowieka w tych państwach,
zmuszając w ten sposób rządy tych państw do
zwolnienia więźniów politycznych lub do przyję-
cia międzynarodowych porozumień dotyczących
ochrony praw człowieka.
W 1998 roku Parlament Europejski ustanowił
Nagrodę Sacharowa przyznawaną corocznie oso-
bom lub organizacjom wyróżniającym się w dzie-
dzinie ochrony praw człowieka.

19

Obywatelstwo Unii Europejskiej: prawa obywatelskie w Europie

Obywatelem Unii

jest każdy obywa-

tel naszego kraju

Każdy obywatel

Unii ma prawo

głosowania

i kandydowania

do Parlamentu

Europejskiego

i w wyborach

lokalnych w każ-

dym państwie

członkowskim

Obywatele Unii

mogą kierować

petycje do

Parlamentu

Europejskiego

Obywatele Unii

mogą kiero-

wać skargi do

Europejskiego

Rzecznika Praw

Obywatelskich

OBYWATELSTWO
UNII EUROPEJSKIEJ: PRAWA
OBYWATELSKIE W EUROPIE

Obywatelstwo Unii Europejskiej ma każda osoba,
która jest obywatelem jednego z państw człon-
kowskich Unii. Obywatelem Unii jest więc każdy
obywatel naszego kraju. Obywatelstwo Unii nie
zastępuje obywatelstwa krajowego. Obywatelstwo
Unii Europejskiej jedynie uzupełnia obywatelstwo

danego państwa. Dla obywateli Unii,
a więc również dla obywateli pol-
skich, wynikają z niego określone
prawa i korzyści.

Mówiąc o prawach płynących z posiadania oby-
watelstwa UE, należy przede wszystkim wskazać
prawa o charakterze politycznym, które umożliwiają
obywatelom Unii udział w życiu demokratycznym na
poziomie lokalnym i europejskim. Każdy obywatel
Unii mieszkający w państwie członkowskim, któ-

rego nie jest obywatelem, ma bowiem
prawo głosowania i kandydowania
do Parlamentu Europejskiego w tym
państwie na takich samych zasa-
dach jak obywatele tego państwa.
Dodatkowo obywatelowi Unii mają-
cemu miejsce zamieszkania w pań-
stwie członkowskim, którego nie
jest obywatelem, przysługuje prawo

głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych
w tym państwie.
Obywatele Unii mogą także kierować do Parlamentu
– indywidualnie lub razem z innymi obywatelami –
petycje w sprawach objętych zakresem działalności
UE. Petycje te mogą mieć charakter skargi indy-
widualnej lub apelu do Parlamentu Europejskiego
o zajęcie stanowiska w sprawie związanej z inte-

resem publicznym. Petycja może
być napisana w języku polskim
lub innym języku urzędowym Unii
Europejskiej i przekazana pod
adresem:

Parlament Europejski
Rue Wiertz
B-1047 Bruksela

lub przez portal internetowy Parlamentu Euro-
pejskiego:

http://www.europarl.europa.eu

Skargi dotyczące przypadków niewłaściwego dzia-
łania instytucji lub organów unij-
nych mogą być również kierowane
do Europejskiego Rzecznika Praw
Obywatelskich mianowanego przez
Parlament Europejski. Skarga może
być napisana w języku polskim lub
innym języku urzędowym Unii Europejskiej i prze-
słana pod adresem:

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
1, avenue du Président Robert Schuman
CS 30403
F-67001 Strasbourg Cedex
France

e-mail:

euro-ombudsman

@europarl.eu.int

lub poprzez portal internetowy Europejskiego
Rzecznika Praw Obywatelskich

http://www.ombudsman.europa.eu

Innym prawem obywateli Unii jest możliwość
korzystania na terytorium państwa trzeciego, gdzie
państwo członkowskie, którego jest obywatelem,
nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony
dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozo-
stałych państw członkowskich na takich samych
warunkach jak obywatele tego państwa.

20

Parlament Europejski

Ponadto, mając obywatelstwo Unii Europejskiej,
jej mieszkańcy mają prawo do swobodnego poru-
szania się i osiedlania na terenie każdego państwa
członkowskiego Unii.

Obywatele Unii Europejskiej
i wszelkie osoby zamieszkałe
na terytorium państwa człon-
kowskiego mają również prawo
dostępu do dokumentów Parla-
mentu Europejskiego, Rady
i Komisji Europejskiej. Większość
dokumentów tych instytucji jest
dostępna na stronie internetowej

http://eur-lex.europa.eu

. W por-

talu internetowym Parlamentu Europejskiego

http://www.europarl.eu.int

można znaleźć m.in.

protokoły i sprawozdania z debat na sesjach ple-
narnych Parlamentu oraz przyjęte uchwały i raporty
komisji parlamentarnych. Informacji na temat prac
Parlamentu Europejskiego udzielają także biura
informacyjne Parlamentu w państwach członkow-
skich. W Polsce biuro informacyjne Parlamentu
Europejskiego mieści się pod adresem:

Biuro Informacyjne Parlamentu
Europejskiego
ul. Jasna 14/16 a
00-041 Warszawa
tel.: [phone]
faks: (22) 22 595 24 80

e-mail:

epwarszawa

@europarl.eu.int

Obywatele Unii

mają prawo

dostępu do

dokumentów

Parlamentu

Europejskiego,

Rady Unii

Europejskiej

i Komisji

Europejskiej