2011-10-29

1

TKANKI

OGÓLNA BUDOWA TKANEK

Tkanką nazywamy zespół komórek jednakowego

pochodzenia i budowy, spełniających tę samą
czynność.

Tkanka

nabłonkowa

podporowa

wła

ś

ciwa

płynna: krew
limfa

Tkanka

ł

ą

czna

Tkanka

mi

ęś

niowa

Tkanka

nerwowa

Podział tkanek

Tkanka nablonkowa

Tkanka nabłonkowa

Zbudowana jest ze ściśle przylegających do siebie

komórek. Jest uboga w substancje
międzykomórkową. Tworzy ciągłą warstwę.

Funkcje nabłonków

pokrywowo-ochronna (np. naskórek)
resorpcyjna (wchłanianie, np. nabłonek jelitowy,
kanalików nerkowych)
wydzielnicza (gruczoły)
barierowa (regulacja transportu, np. śródbłonek
naczyń krwionośnych, nabłonek pęcherzyków
płucnych)
zmysłowa (rzadka, komórki kubków smakowych i
ucha wewnętrznego)

2011-10-29

2

Podział nabłonków

1.

Ze względu na ich funkcję:
Powierzchniowe (okrywające i wyścielające)
Zmysłowe (receptorowe) np. kubki smakowe, błona
węchowa nosa, nabłonek ucha wewnętrznego)
Gruczołowe

W zależności od dalszego losu wydzieliny rozróżnia się
wydzielanie
Zewnętrzne (egzokrynowe) – wydzielina dostaje się
na zewnątrz narządu (sekrecja) np. do światła przewodu
pokarmowego
Wewnętrzne (endokrynowe) – dokrewne (inkrecja)
– wydzielina trafia bezpośrednio do krwi i chłonki.
Gruczoły takie nie mają przewodów wyprowadzających.

Budowa gruczołów

Większość gruczołów ma budowę zrazikową tzn.
są to większe lub mniejsze skupienia tkanki
gruczołowej, które mogą tworzyć skupienia w
postaci:
Cewek – gruczoły cewkowe np. w jelicie cienkim
Pęcherzyków – gruczoły pęcherzykowe np.
pęcherzyki nasienne
Mieszane – cewkowo-pęcherzykowe np.
gruczoł krokowy

Sposoby wydzielania komórkowego

1. merokrynowe – polega na dyfuzji

cząsteczek substancji ze
szczytowej części komórki, co nie
doprowadza do jej uszkodzenia

Nabłonek spełnia jednocześnie kilka funkcji, na przykład
nabłonki pokrywające zawierają bardzo często komórki
gruczołowe. Wydzielanie zsyntetyzowanych związków
może się odbywać w trojaki sposób: merokrynowo,
apokrynowo lub holokrynowo

2. apokrynowe – polega na

oderwaniu szczytowej
części komórki wraz z
wydzieliną; uszkodzone
komórki regenerują się

3. holokrynowe – polega na
zniszczeniu całej komórki,
której cała zawartość niejako
zamienia się w wydzielinę

2011-10-29

3

Podział nabłonków - ze względu na liczbę warstw:

Jednowarstwowe –

występują wszędzie tam,
gdzie zachodzi dyfuzja,
wydzielanie, wydalanie,
wchłanianie

Wielowarstwowe -

ułożony w kilku
warstwach,

Podział nabłonków

3. W zależności od kształtu komórek wyróżniamy

nabłonek:
Płaski
Sześcienny
Walcowaty
Przejściowy

Jednowarstwowy płaski

•Buduj

ą

go spłaszczone, wieloboczne komórki,

których j

ą

dra poło

ż

one s

ą

centralnie.

•W organizmie człowieka spotykane s

ą

wsz

ę

dzie tam, gdzie warstwa oddzielaj

ą

ca nie

powinna utrudnia

ć

transportu niezb

ę

dnych

substancji.
•Wyst

ę

puje w: opłucnej, otrzewnej,

p

ę

cherzykach płucnych, naczyniach

krwiono

ś

nych, torebce Bowmana.

Jednowarstwowy sześcienny

Buduj

ą

go komórki równo

ś

cienne,

przypominaj

ą

ce swoim kształtem

kostki do gry, w których j

ą

dra

umieszczone s

ą

centralnie.

U człowieka nabłonek ten
wyst

ę

puje w kanalikach

nerkowych i ko

ń

cowych

odcinkach gruczołów.

Jednowarstwowy walcowaty:

Buduj

ą

go wysokie komórki o

kształcie nieregularnych

graniastosłupów. Ich j

ą

dra znajduj

ą

si

ę

w spodniej warstwie

cytoplazmy, niewiele ponad błon

ą

podstawn

ą

.

U człowieka ten typ nabłonka

wyst

ę

puje w przewodzie

pokarmowym od

ż

oł

ą

dka do

odbytnicy.
W jelicie cienkim dodatkowo

wyst

ę

puje tzw. "r

ą

bek

szczoteczkowy" - na wolnej

powierzchni komórki nabłonka

posiadaj

ą

du

żą

ilo

ść

cieniutkich

"paluszkowatych" wypustek

cytoplazmatycznych, nazywanych

mikrokosmkami, które zwi

ę

kszaj

ą

wielokrotnie powierzchni

ę

wchłaniania, w jajowodzie „r

ą

bek

migawkowy” ułatwia przesuwanie

si

ę

komórki jajowej do macicy.

Jednowarstwowy wielorzędowy:

budują go wysokie komórki

przypominając powyginane

graniastosłupy, z których część jest

klinowata i nie dochodzi do wolniej

powierzchni nabłonka. Jądra są

umieszczone w komórkach na

różnych wysokościach (w wielu

rzędach), przez co w czasie

obserwacji mikroskopowych

powstaje wrażenie

wielowarstwowości. Nabłonek

wielorzędowy występuje w

drogach oddechowych (jamie

nosowej, krtani, tchawicy i

oskrzelach).
Na wolnej powierzchni komórek

tego nabłonka często występują

liczne rzęski pomagające usuwać

zanieczyszczenia, np. pyłowe.

2011-10-29

4

Wielowarstwowy płaski:

Zbudowany jest zwykle z kilku warstw

komórek, z których zewnętrzne są

spłaszczone. Intensywne podziały w

głębszych warstwach (tzw. rozrodczych)

umożliwiają stałe złuszczanie się warstw

wierzchnich i odnawianie całego nabłonka.
Nabłonek wielowarstwowy płaski występuje

w jamie ustnej do przełyku włącznie,

w pochwie i na przedniej powierzchni

rogówki.
Jeśli wierzchnie warstwy rogowacieją i

obumierają, tworzą elastyczną, odnawialną

powłokę ochronną pokrywającą u

wszystkich kręgowców skórę (nabłonek

wielowarstwowy płaski rogowaciejący to

naskórek.

Wielowarstwowy przejściowy:

ten typ nabłonka zaliczany

jest do szczególnych,

ponieważ komórki

najbardziej zewnętrznej

spośród 3-5 warstw

budulcowych nie mają

stałego kształtu. Zwykle są

duże, baldaszkowate i

pokrywają kilka

sąsiednich komórek

leżących pod nimi. U

wszystkich owodniowców

ten typ nabłonka

wyściela moczowody.