„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jacek Zagłówek

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Sylwester Rajwa
mgr inż. Janina Świątek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z4.04
„Przewietrzanie kopalń” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
górnictwa podziemnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1. Powietrze kopalniane

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Przepływ powietrza w kopalni

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Wentylacja wyrobisk za pomocą wentylatorów głównych

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4. Przewietrzanie wyrobisk za pomocą lutniociągów, pomocniczych

urządzeń wentylacyjnych i przez dyfuzję

20

5.4.1. Ćwiczenia

20

5.5. Urządzenia klimatyczne

23

5.5.1. Ćwiczenia

23

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

25

7.

Literatura

40

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego
311[15].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczno również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[15].Z4

Eksploatacja górnicza złóż

311[15].Z4.06

Dobieranie metod

i organizowanie procesu

wzbogacania kopalin

311[15].Z4.01

Udostępnianie i przygotowywanie

złoża do eksploatacji

311[15].Z4.02

Klasyfikowanie systemów

eksploatacji złóż

311[15].Z4.05

Użytkowanie środków

strzałowych

311[15].Z4.04

Przewietrzanie kopalń

311[15].Z4.03

Dobieranie obudów górniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI,

−

rozpoznawać zagrożenia naturalne i techniczne występujące w kopalniach węgla, rud
i soli,

−

obsługiwać podstawowe przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

czytać mapy górnicze,

−

określać warunki zalegania pokładów węgla w złożu,

−

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych,

−

wyjaśniać zagrożenia związane z wystąpieniem pożaru podziemnego,

−

wyjaśniać zasady zachowania się załogi w czasie pożaru,

−

posługiwać się podstawowymi środkami gaśniczymi i sprzętem gaśniczym do gaszenia
pożaru podziemnego,

−

stosować przepisy w przypadku wystąpienia pożaru w zakładzie górniczym,

−

przedstawiać zagrożenia powstałe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stężeń
gazów,

−

wskazywać miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

−

stosować aparat ucieczkowy,

−

projektować zabezpieczenie przeciwpożarowe,

−

projektować zabezpieczenie przeciwwybuchowe,

−

projektować zabezpieczenie metanometryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie powietrza atmosferycznego i kopalnianego,

−

scharakteryzować czynniki charakteryzujące klimat w kopalni,

−

scharakteryzować zasady rozprowadzania powietrza w wyrobiskach górniczych,

−

określić zasady przewietrzania wyrobisk udostępniających i eksploatacyjnych,

−

wykreślić schematy przewietrzania (przestrzenny, kanoniczny),

−

określić kierunki przepływu powietrza w kopalniach,

−

dokonać pomiaru prędkości, temperatury i wilgotności powietrza w kopalniach,

−

scharakteryzować sposoby kontroli i przyrządy do pomiaru składu powietrza
kopalnianego,

−

zabudować wentylator lutniowy w wyrobisku górniczym,

−

zbudować tamy wentylacyjne,

−

określić zasady oddymiania wyrobisk,

−

zbudować mosty wentylacyjne,

−

scharakteryzować urządzenia klimatyzacyjne stosowane w kopalniach,

−

obliczyć sieci wentylacyjne z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego,

−

uzasadnić konieczność stosowania stanowiskowej instrukcji bezpieczeństwa i higieny
pracy i zabezpieczenia przeciwpożarowego,

−

zastosować

przepisy

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

i zabezpieczenia

przeciwpożarowego podczas wykonywania instalacji wentylacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15].

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4.

Jednostka modułowa:

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4. 04

Temat: Dobór wentylatora oraz sposobu zabezpieczenia czujnikami metanowymi dla

drążonego kombajnem wyrobiska chodnikowego w pokładzie IV kategorii
metanowej.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności doboru wentylatorów lutniowych jak i sposobu

wykonania zabezpieczenia metanowego do określonych warunków panujących
w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać wentylator do określonych warunków panujących w wyrobiskach dołowych,

−

dobrać sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii automatycznej w drążonych
kombajnami wyrobiskach korytarzowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

skorzystać z katalogów producentów,

−

wyszukać w zasobach internetu informacje.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

metoda projektów.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

katalogi producentów wentylatorów lutniowych,

−

literatura [11, 14],

−

komputer PC z dostępem do Internetu,

−

wykaz adresów stron internetowych producentów lub firm handlujących wentylatorami,

−

przybory do pisania.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w zespołach dwuosobowych .

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4.

Realizacja tematu:

5.

Każdy zespół otrzymuje dane dotyczące tematu zajęć:
a)

wyrobisko w obudowie łukowej o zadanej wysokości, szerokości i długości
drążonego wyrobiska, które należy przewietrzyć,

b)

wysokość i szerokość wyrobiska w obudowie łukowej w miejscu zabudowy
wentylatora,

c)

ilości powietrza w opływowym prądzie powietrza,

d)

przyjąć należy, że ilość powietrza w przodku przewietrzanego wyrobiska stanowi
60% wydajności nominalnej wentylatora,

e)

ilość powietrza w przodku, musi zapewnić wymaganą przepisami górniczymi
prędkość powietrza w wyrobisku,

f)

sposobie przewietrzania drążonego wyrobiska (ssąca lub kombinowana),

g)

sprawdzić, czy w miejscu zabudowy wentylatora jest wystarczająca ilość powietrza
dla zapewnienia wymaganych przepisami prędkości powietrza,

h)

zaprojektowany układ wyrobiska przedstawić na schemacie,

i)

(analiza wstępna treści zadania – 10 min.),

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań zadania uzgadniają strategię poszukiwań
(w razie trudności korzystają z pomocy nauczyciela).

−

przez cały czas trwania ćwiczenia (40 min.) uczniowie korzystają z różnych źródeł
informacji, poszukując wentylatora spełniającego określone wymagania jak
i sposobu zabezpieczenia czujnikami metanowymi,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga w poszukiwaniach. Zwraca uwagę czy
zespoły korzystają z różnych żródeł informacji.

6.

Po znalezieniu odpowiedniego wentylatora i dobraniu właściwego systemu
zabezpieczenia

metanowego

jak

i

sprawdzeniu

wydatków

powietrza

w charakterystycznych miejscach, zespoły przygotowują prezentację (na schemacie
pokazać lokalizację czujników metanowych oraz prędkości powietrza) – czas 10 min.

7.

Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.

8.

Zespoły prezentują efekty swoich poszukiwań.

9.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Dobierz wentylatory i wskaż sposób zabezpieczenia czujnikami metanometrii

automatycznej dla wyrobiska przewietrzanego wentylacją kombinowaną drążonego za
pomocą kombajnu w pokładzie III kategorii zagrożenia metanowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15].

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4.

Jednostka modułowa:

Przewietrzanie kopalń 311[15].Z4.04.

Temat: Regulacja rozpływu powietrza za pomocą tam wentylacyjnych – regulacyjnych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania pomiarów spadku naporu na tamach

wentylacyjnych, za pomocą manometrów cieczowych oraz wykonywanie
pomiarów dla określenia ilości powietrza w wyrobiskach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić zmiany występujące w bocznicach sieci wentylacyjnej w czasie prowadzenia
regulacji na tamach,

−

pomierzyć spadki naporu za pomocą U–rurki na tamach wentylacyjnych,

−

wykonać pomiary dla określenia wydatku powietrza w wyrobiskach,

−

zbilansować ilość powietrza w węźle sieci wentylacyjnej,

−

określić jaki zmiany występowały w trakcie zmniejszania okienka regulacyjnego na
tamie tj. dla danej wielkości okienka regulacyjnego jaki spadek naporu na był na tamie
i jaka ilość powietrza płynęła wyrobiskiem,

−

określić, jak zmieniał się spadek naporu na pozostałych tamach w tej bocznicy,

−

przedstawić na schemacie przestrzennym układ wyrobisk (węzłów, bocznic), kierunki
przepływu powietrza, lokalizacje tam regulacyjnych, spadki naporu na tamach i wydatki
powietrza,

−

zorganizować stanowisko do pomiarów wentylacyjnych w wyrobiskach zgodnie
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

rozpoznać i posługiwać się przyrządami do pomiarów,

−

wyznaczyć stacje pomiarowe,

−

zinterpretować otrzymane wyniki.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

manometr cieczowy z wężykami do pomiarów,

−

anemometr, calówka,

−

tamy wentylacyjne z okienkami regulacyjnymi,

−

schemat wentylacyjny rejonu, w którym wykonujemy regulację,

−

przybory do rysowania i pisania, papier A4.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia

Przedmiotem zadania jest określenie zmian zachodzących w sieci wentylacyjnej przy

zmianie przekroju okienka regulacyjnego w tamie.
FAZA WSTĘPNA

Czynności organizacyjno–porządkowe, określenie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów

z pracą metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1.

Jakie wymiary ma okienko regulacyjne?

2.

W jakim zakresie dokonujemy regulacji prześwitu okienka regulacyjnego?

3.

Do czego służy manometr cieczowy i jakie są zasady wykonywania nim pomiarów?

4.

Jak wykonujemy pomiary wydatku powietrza za pomocą anemometru?

5.

Czego dotyczy I prawo Kirchhoffa dla węzłów sieci?

PLANOWANIE
1.

Ustal, w jaki sposób zabudujesz U–rurkę do pomiaru spadku naporu na tamach.

2.

Ustal na schemacie, stacje pomiarowe w wyrobiskach, w których będą obserwowane
zmiany przepływu powietrza.

3.

Wyznacz w wyrobiskach stacje pomiarowe,

4.

Pomierz na wyznaczonych stacjach pomiarowych wysokość i szerokość wyrobiska
i oblicz przekrój wyrobiska.

5.

Ustal, w jaki sposób będziesz zmieniał prześwit okienka regulacyjnego.

6.

Zaplanuj kolejność wykonywania poszczególnych pomiarów.

UZGODNIENIE
1.

Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.

2.

Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.

Dokonaj pomiarów dla różnych wielkości otwarcia okienek regulacyjnych.

2.

Zapisz wyniki pomiarów.

3.

Zrób bilans powietrza dla najbliższego węzła sieci wentylacyjnej.

4.

Zinterpretuj otrzymane wyniki

5.

Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają osobę,
która dokonuje prezentacji ćwiczenia.

SPRAWDZANIE
1.

Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?

2.

Czy prawidłowo został zrobiony bilans powietrza dla każdego ustawienia wielkości
prześwitu okienka regulacyjnego?

3.

Czy zmiany w sieci są zgodne z oczekiwaniami?

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne
umiejętności zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać
w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

FAZA KOŃCOWA

Odwiedzenie działu wentylacji kopalni

Pracownicy oddziału wentylacji zaprezentują komputerową symulację regulacji

rozpływów powietrza w wyrobiskach kopalnianych, za pomocą tam wentylacyjnych
(regulacyjnych).

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i opanowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Powietrze kopalniane

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj za pomocą katatermometru pomiary dla określenia katastopni wilgotnych

i katastopni suchych w wyznaczonych punktach wyrobiska.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o przyrządach potrzebnych do pomiaru
katatermometrem,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

rozpoznać przyrządy do pomiaru temperatury,

4)

określić sposób wykonywania pomiaru,

5)

określić zasadę działania katatermometru,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

katatermometr, stoper, termos z gorącą wodą,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Określ na podstawie wykonanych pomiarów za pomocą psychrometru i anemometru jaki

czas pracy powinien obwiązywać na wskazanych stanowiskach pracy w wyrobiskach
górniczych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć jaka zależność jest pomiędzy warunkami klimatycznymi na stanowisku pracy
a obowiązującym czasem pracy w górnictwie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

2)

wybrać przyrządy potrzebne do wykonania tych pomiarów,

3)

zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów,

4)

określić zasadę działania przyrządów pomiarowych,

5)

określić sposób wykonania pomiarów,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

psychrometr, anemometr, calówka,

−

wykres psychrometryczny, tablice psychrometryczne,

−

literatura związana z tematem zadania [3, 9],

−

kartki papieru, przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary wymagane przepisami górniczymi dla oceny prawidłowego sposobu

przewietrzania na 5–ciu wskazanych przez nauczyciela stacjach pomiarowych.

Wyniki pomiarów jak i wyniki pobranych prób powietrza do analizy chemicznej zapisz

zgodnie z główną książką przewietrzania.

Na podstawie tych wyników podaj:

−

jaki czas pracy obowiązuje w miejscu wykonywania pomiarów,

−

ile litrów tlenku węgla mamy stacjach pomiarowych,

−

ile m

3

(kubików) metanu mamy na stacjach pomiarowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym dotyczącym wykonywania pomiarów dla oceny
skuteczności przewietrzania wyrobisk górniczych,

2)

określić jakie pomiary należy wykonać,

3)

wybrać sprzęt potrzebny do wykonania zadanych pomiarów,

4)

wykonać zaplanowane pomiary,

5)

pobrać próbki gazu do analizy chemicznej,

6)

określić wilgotność, katastopnie wilgotne i katastopnie suche, wydatek powietrza,

7)

zapoznać się z wynikami analizy chemicznej (stężenia O

2

, CO, CO

2

, CH

4

– z uwagi na to,

ż

e stężenia gazów pobranych do pipet, będą zerowe, gdyż próbki gazu pobierane będą

w polu szkoleniowym – wartości stężeń gazów podaje nauczyciel),

8)

określić ilości tlenku węgla i metanu na podstawie wyników wydatku powietrza jak
i wyników analiz chemicznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ś

rodki dydaktyczne:

−

psychrometr Assmana, anemometr, calówka, tablice psychrometryczne, pipety i pompka
do ich napełniania,

−

literatura dotycząca tematu ćwiczeń [14, 18],

−

przybory do pisania i rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Przepływ powietrza w kopalni

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej z co najmniej 14 węzłami.
Narysuj schemat kanoniczny na bazie zaprojektowanego schematu przestrzennego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

2)

przypomnieć sobie zasady wykonywania schematów przestrzennych,

3)

przypomnieć zasady wykonywania schematów kanonicznych,

4)

zaprojektować schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej z co najmniej 14 węzłami,

5)

przekształcić narysowany schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej w jednoznaczny
schemat kanoniczny,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca tematu ćwiczenia.

−

papier, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiary dla określenia ilości powietrza na wskazanych przez nauczyciela

trzech stacjach pomiarowych. Zakładając, że są to stacje wylotowe z węzła A sieci
wentylacyjnej, określ, jaka będzie prędkość powietrza na jedynej stacji dolotowej do tego
węzła, jeżeli przekrój stacji dolotowej wynosi 17 m

2

.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

2)

zapewnić właściwy sprzęt do wykonania ćwiczenia,

3)

przypomnieć sobie czego dotyczy I prawo Kirchhoffa,

4)

dokonać pomiarów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5)

dokonać obliczeń dla określenia prędkości powietrza na stacji dolotowej,

6)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

anemometr, calówka,

−

papier, przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wyznacz opór ściany zmechanizowanej, wyposażonej w obudowę stalową jeśli

wiadomo, że długość wynosi L = 150 m, wysokość ściany 2,0 m, szerokość 2,4 m,
a współczynnik oporu α = 0,09807 Ns

2

/m

4

.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem teoretycznym potrzebnym do obliczenia,

2)

znaleźć wzór, który pozwoli wyznaczyć opór wyrobiska ścianowego,

3)

dokonać niezbędnych obliczeń,

4)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura dotycząca tematu zadania,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Wentylacja wyrobisk za pomocą wentylatorów głównych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zabuduj tamę wentylacyjną deskową z okienkiem regulacyjnym o wymiarach 0,5 m na

1,2 m, z drzwiami dla przejścia załogi o wymiarach 0,9 m na 1,8 m. Po wybudowaniu tamy
ustaw tak okienko regulacyjne, tak aby spadek naporu na tamie wynosił 15 mm H

2

O.

Pomierz ilość powietrza płynącą wyrobiskiem przed zabudową tamy jak również po jej

wykonaniu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z normami dotyczącymi budowy tam wentylacyjnych,

2)

przypomnieć zasady wykonywania pomiarów dla określenia ilości powietrza
w wyrobisku górniczym, oraz jak wykonujemy pomiaru spadków naporu na tamach za
pomocą U–rurki,

3)

wykonać pomiar ilości powietrza w wyrobisku,

4)

wykonać wrąb do tamy, zabudować szkielet tamy, obić tamę deskami i płótnem
wentylacyjnym,

5)

zabudować drzwi w tamie,

6)

zabudować manometr cieczowy i wykonać regulację spadku naporu na tamie,

7)

wykonać ponownie pomiary dla określenia ilości powietrza w wyrobisku,

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

−

kilof, siekiera górnicza, łopata,

−

U– rurka, węże pomiarowe, calówka, anemometr,

−

przybory do pisania,

−

literatura związana z tematem zadania [11, 15].

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj sposób wykonania tamy kompensacyjnej dla zmniejszenia różnicy ciśnień

dla tamy izolacyjnej, na której różnica ciśnień wynosi +40 mm H

2

O.

Zabuduj w wyrobisku przy tamie izolacyjnej tamę przednią do tamy kompensacyjnej

z okienkiem regulacyjnym, oraz wentylator i lutnie dla projektowanej tamy. Zabuduj
manometr cieczowy i wyprowadź jego końcówki dla pomiarów różnicy ciśnień na tamie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Rysunek do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić co oznacza +40 mm H

2

O,

2)

wskazać miejsce zabudowy wentylatora pomocniczego,

3)

określić czy wentylator ma być ssący czy tłoczący,

4)

określić gdzie należy zabudować tamę kompensacyjną z okienkiem regulacyjnym,

5)

wskazać miejsce zabudowy manometru cieczowego do kontroli zmian różnicy ciśnień na
tamie,

6)

określić miejsca w których należy ustawić końcówki węży pomiarowych założonych na
ramionach U–rurki,

7)

przedstawić wykonany projekt,

8)

dobrać odpowiednie urządzenia i materiały potrzebne do realizacji projektu,

9)

zabudować we wskazanych wyrobiskach zaprojektowany układ urządzeń,

10)

zaprezentować efekty swojej pracy,

11)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wentylator WLE–404 B/1, lutnie elastyczne ssące o średnicy 400 mm,

−

drewno, deski, płótno wentylacyjne, U–rurka, węże pomiarowe,

−

kilof, piła, łopata, siekiera górnicza, młotek, gwoździe,

−

kartki papieru A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

3m

+40mmH

2

O

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 3

Przeprowadź oddymianie wyrobisk w układzie jak na rysunku dołączonym do ćwiczenia.

Wyznacz lokalizację zasadniczej tamy pożarowej.

Rysunek do ćwiczenia 3

Sposób wykonania ćwiczenia

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem teoretycznym związanym z tematem ćwiczenia,

2)

zaznaczyć kolejność budowania i zamykania tam przy oddymianiu kolejnych wyrobisk,

3)

wskazać miejsce zabudowy zasadniczej tamy pożarowej,

4)

przedstawić wyniki pracy,

5)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

kartki papieru A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura [7, 8, 14].

1 2

3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4. Przewietrzanie

wyrobisk

za

pomocą

lutniociągów,

pomocniczych urządzeń wentylacyjnych i przez dyfuzję

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyrobisko drążone kombajnem w pokładzie IV kategorii zagrożenia metanowego

o długości 500 m przewietrzane jest wentylacją ssącą. Narysuj to wyrobisko na schemacie
przestrzennym, zaznaczając:

−

miejsce zabudowy wentylatora WLE– 1003 B/2,

−

sposób prowadzenia lutniociągu,

−

miejsce zabudowy odpylacza,

−

miejsce zabudowy czujników metanometrii automatycznej i progi przy jakich wyłączają
urządzenia elektryczne w przodku,

−

stacje pomiarowe:
a)

w prądzie opływowym 20 m skrzyżowaniem z przewietrzanym wyrobiskiem,

b)

w przewietrzanym wyrobisku 20 m od skrzyżowania z opływowym prądem
powietrza,

c)

w odległości 20 m od czoła przodka,

d)

w miejscu zabudowy wentylatora

e)

w wyrobisku z opływowym prądem powietrza 40 m od skrzyżowania
z przewietrzanym wyrobiskiem.

Wszystkie wyrobiska mają przekrój poprzeczny 15 m

2

, a na stacji pomiarowej b ilość

powietrza wynosi 720 m

3

/min.

Określ minimalne ilości powietrza na poszczególnych stacjach pomiarowych, tak aby

były zachowane minimalne dopuszczalne prędkości powietrza w tych wyrobiskach.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać

się

z

wymogami

dotyczącymi

minimalnych

prędkości

powietrza

w

wyrobiskach górniczych,

2)

przypomnieć sposób zabezpieczenia metanometrią drążonych kombajnami wyrobisk
z wentylacją lutniową,

3)

naszkicować schemat przestrzenny omawianego układu wyrobisk,

4)

zaznaczyć na schemacie informacje które są zawarte w treści ćwiczenia,

5)

obliczyć minimalne ilości powietrza na poszczególnych stacjach pomiarowych,

6)

pokazać wyniki obliczeń na schemacie,

7)

dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektowa,

−

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura [14, 18],

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Tama izolująca dojście do zrobów w pokładzie II kategorii zagrożenia metanowego

zabudowana jest w odległości 2 m od skrzyżowania z opływowym prądem powietrza.

Zabuduj przegrodę wentylacyjną dla przewietrzenia dojścia do tamy. Wykonaj pomiary

gazów kopalnianych przed i za tamą. Podaj depresję na tamie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym obowiązujących zasad
przewietrzania przy pomocy pomocniczych urządzeń wentylacyjnych,

2)

zabudować szkielet przegrody stawiając stojaki drewniane obite częściowe deskami,

3)

obić przegrodę płótnem wentylacyjnym,

4)

wykonać pomiary które podane są w treści ćwiczenia,

5)

zaprezentować wykonaną pracę,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

stojaki drewniane, deski, płótno wentylacyjne, gwoździe,

−

kilof górniczy, siekiera górnicza, młotek,

−

literatura zgodna z tematem [14].

Ćwiczenie 3

Zabuduj wentylator lutniowy WLE – 404 B/1, którego zadaniem będzie przewietrzenie

wyrobiska za pomocą wentylacji lutniowej tłoczącej. Połącz go za pomocą lutni elastycznej
z zabudowanym na skrzyżowaniu wyrobisk kolankiem łączącym lutniociąg przewietrzający
to wyrobisko.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

2)

zapoznać się z materiałem teoretycznym dotyczącym zasad budowy lutniociągów,

3)

wykonać pomost roboczy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4)

podnieść wentylator (waży 159 kg) na odpowiednią wysokość, za pomocą ciągarki BKS,

5)

podwiesić go w sposób bezpieczny za pomocą łańcuchów technicznych do obudowy
(stropnicy) wyrobiska,

6)

zwrócić uwagę na właściwy sposób zabudowy wentylatora z uwzględnieniem wymaganej
minimalnej odległości od skrzyżowania jak i ze względu na kierunek przepływu
powietrza,

7)

dobrać średnicę lutni do połączenia wentylatora z lutniociągiem,

8)

połączyć starannie wentylator z kolankiem lutniociągu wyprowadzonego do przodka za
pomocą lutni elastycznej,

9)

zaprezentować efekty swojej pracy,

10)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wentylator, lutnie elastyczne, łańcuchy techniczne, szybkozłącza, zamki (łupki) łączące
łańcuchy skręcane na śruby, śruby,

−

ciągarka BKS, pomost roboczy,

−

literatura [14, 18].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.5. Urządzenia klimatyczne

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyznacz wskaźniki klimatyczne dla podanych temperatur:
a)

t

pg

=25°C, t

p

=21°C,

b)

t

pg

= 30°C, t

p

= 22°C,

c)

t

pg

= 38°C, t

p

= 22,5°C.

Określ jakie należy podejmować działania dla minimalizacji zagrożenia klimatycznego

dla warunków podanych w poszczególnych punktach a, b, c

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Czas przeznaczony na realizację 30 minut. Po

zakończeniu zadania uczniowie prezentują swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem dotyczącym zwalczania zagrożenia klimatycznego,

2)

wykonać obliczenia,

3)

dokonać oceny wskaźnika i wskazać kierunki działania dla minimalizacji zagrożenia,

4)

zaprezentować wynik swojej pracy,

5)

ocenić ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura [6, 9, 10]

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj, wyznacz miejsce ustawienia urządzenia chłodniczego DV–290, chłodnicy

powietrza i wentylatora WLE–804 B/1 o wydajności nominalnej 6,8 m

3

/s, w drążonym

wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją ssącą. Docelowa długość wyrobiska
600 m, pozostało jeszcze do wykonania 100 m. Przekrój wyrobiska na całym wybiegu wynosi
12 m

2

.

Rozkład temperatur prędkości powietrza bez stosowania schładzania jest następujący:

−

400 m – t

s

= 28°C, v= 0,9 m/s,

−

450 m – t

s

= 29°C, v= 0,85 m/s,

−

500 m – t

s

= 29,8°C. v=0,8 m/s.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 4-5 osobowych zespołach. Czas przeznaczony na realizację

90 minut. Po zakończeniu zadania przedstawiciele każdej z grup prezentują pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

przypomnieć jakie warunki klimatyczne powinny być na stanowisku pracy,

2)

wyznaczyć miejsce zabudowy urządzeń klimatycznych,

3)

określić sposób wykonania instalacji do obiegu skraplacza (wody chłodzącej),

4)

zaznaczyć na schemacie przestrzennym lokalizacje chłodnicy powietrza i chłodziarki,

5)

zaznaczyć na schemacie miejsce zabudowy wentylatora,

6)

sprawdzić czy ilość powietrza w wyrobisku jest wystarczająca do zabudowy wentylatora
pomocniczego podanego w treści ćwiczenia,

7)

zaprezentować efekty swojej pracy,

8)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

katalogi lub prospekty urządzeń chłodniczych, wentylatorów lutniowych, lutni,

−

literatura,

−

kartki papieru, przybory do rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przewietrzanie kopalń”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 8, 9, 10, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. b, 5. b, 6. b, 7. b, 8. b, 9. c, 10. d, 11. d,
12. b, 13. c, 14.a, 15. b, 16. b, 17. c, 18. c, 19.a, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozpoznać gazy kopalniane

B

P

c

2

Rozpoznać właściwości gazów
kopalnianych

B

P

a

3

Rozróżnić gazy trujące

B

P

b

4

Wyjaśnić do czego służy katatermometr

B

P

b

5

Określić do czego służy psychrometr

B

P

b

6

Określić dopuszczalne prędkości w
wyrobiskach górniczych

C

P

b

7

Wyjaśnić jaki to jest normalny prąd
powietrza w sieci wentylacyjnej kopalni

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8

Wyjaśnić czego jednostką jest 1 Budryk

C

PP

b

9

Określić w jakim czasie należy dokonać
rewersji powietrza

C

PP

c

10

Określić z jakich materiałów wykonujemy
nadproża tam wentylacyjnych murowych

C

PP

d

11

Określić warunki przewietrzania przez
dyfuzję

C

P

d

12

Określić warunki wykonywania tam
kompensacyjnych

C

P

b

13

Określić zasady lokalizacji tam
bezpieczeństwa

C

PP

c

14

Przeprowadzić oddymianie wyrobisk
górniczych

C

P

a

15

Określić zasady przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń

C

PP

b

16

Objaśnić zasady budowy lutniociągów
w polach niemetanowych

C

P

b

17

Określić odległości końca lutniociągów od
czoła przodka w polach metanowych przy
wentylacji ssącej

C

P

c

18

Wyjaśnić, jak przebiega obieg skraplacza
przy klimatyzacji pośredniej

C

P

c

19

Wybrać wyrobisko górnicze, nadające się
na lokalizację chłodnicy wyparnej wody

C

PP

a

20

Określić na czym polega klimatyzacja
centralna

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności, dotyczących przewietrzania kopalń.
Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Jakie własności ma dwutlenek węgla C0

2

?

a)

Bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięższy od powietrza.

b)

Ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, cięższy od powierza.

c)

Bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, niepalny, duszący, cięższy od powietrza, przy
większych stężeniach kwaskowaty.

d)

Bezbarwny, bez zapachu, trujący, palny, cięższy od powietrza.

2.

Jakie własności ma tlenek węgla CO? Jest to gaz bezbarwny
a)

bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, palny, wybuchowy.

b)

bez zapachu, w większych stężeniach kwaskowaty, trujący, niepalny.

c)

bez zapachu, niepalny, silnie trujący, dopuszczalne stężenie 20 ppm.

d)

cięższy od powietrza, silnie trujący, niewybuchowy.

3.

Która grupa gazów zaliczana jest w całości do gazów trujących?
a)

Wodór, metan, tlenek węgla, siarkowodór, azot.

b)

Siarkowodór, tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu.

c)

Butan, metan, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne, siarkowodór.

d)

Dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla.

4.

Katatermometr, to termometr
a)

rtęciowy do pomiarów temperatury górotworu w zakresie od 25

°

C do 60

o

C, ±0,2

°

C.

b)

alkoholowy na którym oznaczono tylko temperaturę 35

°

C i 38

°

C.

c)

alkoholowy o zakresie pomiarowym od 0

°

C do 100

°

C, z dokładnością pomiaru

±0,2

°

C.

d)

rtęciowy o zakresie pomiarowym od 20

o

C do 100

o

C, z dokładnością pomiaru

±0,2

°

C.

5.

Psychrometrem Assmana wykonujemy pomiary
a)

prędkości powietrza i temperatury suchej w wyrobiskach dołowych.

b)

temperatury suchej i wilgotnej powietrza kopalnianego.

c)

prędkości powietrza i ciśnienia w wyrobiskach dołowych.

d)

ciśnienia powietrza w wyrobiskach dołowych.

6.

W polach metanowych, w wyrobiskach korytarzowych prędkość powietrza
a)

nie powinna być mniejsza niż 0,2 m/s i nie większa niż 12 m/s.

b)

nie mniejsza niż 0,3 m/s i nie większa niż 8 m/s.

c)

nie mniejsza niż 0,15 m/s i nie większa niż 5 m/s.

d)

nie mniejsza niż 0,15 m/s, pod warunkiem zapewnienia właściwego składu
powietrza.

7.

Normalny prąd powietrza, to prąd
a)

którego kierunek zależy od oporu bocznic sąsiednich.

b)

którego kierunek nie zależy od oporu bocznic sąsiednich.

c)

prąd powietrza płynący od węzła o niwelacji wyższej do niższej.

d)

łączący prąd powietrza świeżego z prądem powietrza zużytego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

8.

1 Budryk = 1 Bd = 1 Ns

2

/m

8

, jest jednostką

a)

spadku potencjału izentropowego w bocznicy wyrobiska.

b)

oporu wyrobiska.

c)

natężenia przepływu powietrza w wyrobisku górniczym.

d)

ciśnienia powietrza w wyrobiskach górniczych.

9.

Urządzenia do rewersji powietrza należy utrzymywać w stanie umożliwiającym jej
wykonanie w czasie nie dłuższym niż
a)

5 minut.

b)

10 minut.

c)

20 minut.

d)

30 minut.

10.

Nadproże nad otworem komunikacyjnym w tamach murowych należy wykonywać
a)

z desek o minimalnej grubości 20 mm.

b)

z bali o grubości 50 mm.

c)

z belek drewnianych o przekroju kwadratowym.

d)

ze stali profilowej lub betonu zbrojonego.

11.

Dojścia do tam izolacyjnych w pokładach metanowych można przewietrzać przez
dyfuzję pod warunkiem, że odległość jej od opływowego prądu powietrza
a)

nie może być większa niż 1 m.

b)

nie może być większa niż 2 m.

c)

nie może być większa niż 3 m.

d)

nie wolno przewietrzać przez dyfuzję.

12.

Tamy kompensacyjne buduje się
a)

na głównych drogach przewozowych.

b)

w celu zmniejszenia różnicy ciśnień na tamach izolacyjnych.

c)

w wyrobisku łączących szyb wdechowy z szybem wydechowym.

d)

w wyrobiskach stanowiących krótkie spięcia w rejonach o dużym zagrożeniu
pożarowym.

13.

Tamy bezpieczeństwa bez drzwi z zapasem materiału potrzebnego do ich zamknięcia
budujemy
a)

w prądach wlotowych i wylotowych komór przyszybowych.

b)

w grupowych prądach powietrza świeżego.

c)

na wszystkich poziomach szybów wydechowych.

d)

na wszystkich poziomach szybów wdechowych.

14.

Jeżeli prowadzimy oddymianie wyrobisk, to tamę zasadniczą stawiamy
a)

na wlocie do wyrobiska w którym mamy pożar.

b)

w wyrobiskach, którymi dopływają do nas dymy.

c)

jako pierwszą tamę na podszybiu szybu wdechowego.

d)

w wyrobisku, którym dopływają dymy do szybu wydechowego.

15.

W polach niemetanowych, wyrobiska poziome możemy przewietrzać za pomocą
przegrody wentylacyjnej o długości do
a)

5 m.

b)

15 m.

c)

20 m.

d)

10 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

16.

W polach niemetanowych i niezagrożonych wyrzutami gazów i skał odległość końca
lutniociągu od czoła przodka nie powinna być większa niż
a)

8 m.

b)

10 m.

c)

12 m.

d)

15 m.

17.

W polach metanowych przewietrzanych wentylacją ssącą koniec lutniociągu od czoła
przodka nie powinien być w odległości większej niż:
a)

2 m.

b)

4 m.

c)

6 m.

d)

8 m.

18.

Obieg skraplacza, wody chłodzącej realizowany jest pomiędzy
a)

chłodnicą powietrza a chłodnicą wyparną wody.

b)

chłodnicą powietrza a agregatem chłodniczym.

c)

agregatem chłodniczym a chłodnicą wyparną wody.

d)

chłodnicą wyparną, chłodnicą powietrza i agregatem chłodniczym.

19.

Wskaż, w którym wyrobisku najlepiej jest zainstalować chłodnicę wyparną wody
a)

przekop wentylacyjny do szybu wydechowego w którym płynie 2200 m

3

/min

powietrza, o temperaturze 27

°

C.

b)

w chodniku wentylacyjny, w którym wydatek powietrza wynosi 400 m

3

/min, a jego

temperatura wynosi 30

°

C.

c)

w wyrobisku doprowadzającym powietrze do ściany.

d)

w przodku drążonego wyrobiska korytarzowego gdzie temperatura sucha przekracza
28

°

C.

20.

Klimatyzacja centralna polega na tym, że chłodnice powietrza budowane są w miejscach
gdzie występuje zagrożenie klimatyczne, a
a)

agregaty chłodnicze budowane są na wlotach do rejonów.

b)

agregaty chłodnicze i chłodnice wyparne wody instalowane są w rejonie podszybia.

c)

agregaty chłodnicze budowane są na wlotach do rejonów a chłodnice wyparne wody
w pobliżu szybów wydechowych.

d)

woda zimna do chłodnic powietrza sprowadzana jest rurociągami z powierzchni
i również jest odprowadzana rurociągami na powierzchnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Przewietrzanie kopalń

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przewietrzanie kopalń”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 6, 8, 9, 10, 13, 15, 16, 17, 18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 7, 11, 12, 14, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. c, 9. a, 10. d, 11. d,
12. d, 13. d, 14. a, 15. d, 16. d, 17. c, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić definicję wilgotności bezwzględnej

B

P

b

2

Wyjaśnić różnicę między termometrem
sychym i wilgotnym w psychrometrze
Assmana

B

P

a

3

Określić normy klimatyczne na stanowisku
pracy w górnictwie

C

P

d

4

Rozróżnić gazy kopalniane

C

PP

c

5

Określić jednostkę natężenia chłodzenia

C

PP

a

6

Określić wymagane prędkości powietrza
w wyrobiskach gorniczych

B

P

d

7

Określić bocznicę sieci wentylacyjnej

C

PP

a

8

Wykreślić schematy przestrzenne
wentylacyjne

C

P

c

9

Wykreślić schematy kanoniczne

C

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

10 Wyjaśnić pojęcie bocznicy poziomej

B

P

d

11

Wyznaczyć spadki potencjałów w sieci
wentylacyjnej

C

PP

d

12

Określić warunki sprowadzania powietrza na
upad

B

PP

d

13

Określić rodzaj zagrożenia, w zależności od
wartości ciśnienia za tamą izolacyjną

C

P

d

14

Określić warunki przewietrzania wyrobisk za
pomocą pomocniczych urządzeń
wentylacyjnych

C

PP

a

15

Określić warunki przewietrzania wyrobisk
przez dyfuzję

C

P

d

16

Określić zasady przewietrzania wentylacją
lutniową kombinowaną

C

P

d

17

Określić lokalizację czujników metanowych
w przodku wyrobiska

C

P

c

18

Określić wartości stężenia metanu, przy
których wyłączany jest organ urabiający
kombajnu chodnikowego

C

P

a

19

Wyjaśnić jak realizowany jest obieg
parownika przy klimatyzacji pośredniej

C

PP

c

20

Określić właściwy sposób zabudowy
końcowego odcinka lutniociągu tłoczącego
w przodku wyrobiska

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących przewietrzania kopalń. Zadania są wielokrotnego
wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

6.

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

7.

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole,

8.

w zadaniu do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania problemowe, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż
pozostałe.

11.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Co to jest wilgotność bezwzględna i w jakich jednostkach ją wyrażamy?
a)

Jest to stosunek wilgotności właściwej powietrza do wilgotności właściwej w stanie
nasycenia wyrażany w %.

b)

Masa pary wodnej wyrażona w jednostkach masy (kg lub g) zawarta w 1 m

3

powietrza.

c)

Jest to stosunek masy pary wodnej zawartej w 1m

3

powietrza do ilości pary wodnej

w stanie nasycenia przy tej samej objętości i wyrażany jest w %.

d)

Jest to masa pary wodnej nasyconej, dla danej objętości powietrza w temperaturze
suchej 20°C.

2.

Jaka jest różnica pomiędzy termometrem suchym a termometrem wilgotnym
w psychrometrze Assmana?
a)

Termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru mokrego
owinięty jest muślinem (szmatką) nawilżoną wodą.

b)

W zbiorniczku termometru mokrego jest woda a w zbiorniczku termometru suchego
jest rtęć.

c)

Zbiorniczek termometru mokrego wypełniony jest roztworem alkoholowym
a termometru suchego rtęcią.

d)

Termometry są takie same, przy czym zbiorniczek z rtęcią termometru suchego
owinięty jest bibułką mającą chronić go przed dopływem wilgoci.

3.

Kiedy obowiązuje skrócony czas pracy do 6 godzin licząc ze zjazdem i wyjazdem, dla
pracowników przebywających całą zmianę roboczą w miejscu pracy? Jeżeli temperatura
a)

sucha przekracza 33°C.

b)

jeżeli temperatura sucha nie przekracza 28°C a intensywność chłodzenia jest większa
od 11 katastopni wilgotnych.

c)

jeżeli temperatura wilgotna wynosi 28°C i jest wyższa od temperatury mierzonej
termometrem suchym, a intensywność chłodzenia jest większa od 11 katastopni
wilgotnych.

d)

jeżeli temperatura sucha w miejscu pracy jest większa od 28°C, a nie przekracza
33

o

C, lub intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych.

4.

Jakie własności ma siarkowodór H

2

S? Jest on

a)

bezbarwny, bez zapachu, bez smaku, silnie trujący, niepalny, cięższy od powietrza.

b)

bezbarwny o zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, niepalny, cięższy od powietrza.

c)

bezbarwny o przykrym zapachu zepsutych jaj, silnie trujący, palny, cięższy od
powietrza.

d)

ż

ółto-brązowy o przykrym zapachu zgniłych jaj, silnie trujący, palny, cięższy od

powietrza.

5.

W jakich jednostkach określamy wielkość chłodzącego działania atmosfery czyli
natężenia chłodzenia?
a)

Katastopniach.

b)

Budrykach.

c)

W stopniach Celsjusza, jako różnica temperatury suchej i wilgotnej [°C].

d)

W stopniach Celsjusza na sekundę,

t

T

T

2

1

−

[

o

C/s].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

6.

Prędkość prądu powietrza w wyrobiskach wybierkowych nie może przekraczać
a)

8 m/s.

b)

6 m/s.

c)

4 m/s.

d)

5 m/s.

7.

Jakie wyrobiska górnicze stanowią bocznicę wentylacyjną?
a)

Wyrobisko lub kilka wyrobisk połączonych szeregowo, łączące dwa węzły sieci
wentylacyjnej.

b)

Wyrobisko lub kilka wyrobisk połączonych szeregowo, przechodzących przez co
najmniej trzy węzły sieci wentylacyjnej.

c)

Wyrobiska równoległe łączące dwa węzły sieci wentylacyjnej.

d)

Wszystkie wyrobiska korytarzowe z wentylacją lutniową.

8.

Na schemacie przestrzennym wyrobiska pochyłe (dowierzchnie i upadowe) kreśli się
a)

podwójnymi liniami, pod kątem 30

o

w stosunku do przekopów i chodników.

b)

pojedynczymi liniami, pod kątem 45

o

w stosunki do chodników i przekopów.

c)

pojedynczymi liniami, pod kątem 60

o

w stosunku do chodników i przekopów.

d)

pojedynczymi liniami, prostopadłymi do chodników.

9.

Przekątny prąd powietrza, to jest prąd

a)

którego, kierunek zależny jest od oporu bocznic sąsiednich.

b)

płynący od węzła o większej wysokości niwelacyjnej do węzła o mniejszej
wysokości.

c)

płynący od węzła o mniejszej wysokości niwelacyjnej do węzła o większej
wysokości.

d)

którego kierunek jest niezgodny z kierunkiem działania wentylatora.

10.

W bocznicy poziomej depresja naturalna
a)

zależna jest od mocy zainstalowanych w niej maszyn i urządzeń.

b)

zależna jest od długości i przekroju wyrobiska.

c)

zależna jest od oporu wyrobisk sąsiednich.

d)

nie występuje.

11.

Określ kierunek przepływu powietrza i spadek potencjału izentropowego w bocznicy
pomiędzy punktem A = – 1000 Nm/m

3

a punktem B = – 1400 Nm/m

3

a)

– 2400 Nm/m

3

, od punktu A do punktu B.

b)

– 400 Nm/m

3

, od punktu B do punktu A.

c)

400 Nm/m

3

, od punktu B do punktu A.

d)

400 Nm/m

3

, od punktu A do punktu B.

12.

Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad dopuszcza się wyłącznie w przypadkach, gdy
ś

redni upad w bocznicy nie przekracza

a)

12° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 12° do 15°, a prędkość
powietrza jest większa niż 1,0 m/s.

b)

10° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 10° do 12°, a prędkość
powietrza jest większa niż 1,0 m/s.

c)

8° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 8° do 10°, a prędkość powietrza
jest większa niż 0,5 m/s.

d)

5° lub średni upad wyrobiska w bocznicy wynosi od 5° do 10

o

, a prędkość powietrza

jest większa niż 0,5 m/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

13.

Jeżeli pomiar ciśnienia za tamą izolacyjną wykonany U–rurką wykazał +10 mm H

2

O, to

mówimy, że
a)

poziom wody za tamą jest przekroczony o 30 mm słupa wody.

b)

należy zabudować tamę kompensacyjną z wentylatorem pomocniczym ssącym.

c)

jest na plusie, tzn. nie stwarza zagrożenia wypływu gazów zza tamy (tama zaciąga).

d)

jest na nadciśnieniu i stwarza zagrożenie wypływu gazów zza tamy (tama wyciska).

14.

Jaka może być maksymalna długość wyrobiska o wzniosie 8°, przewietrzaneg za pomocą
pomocniczych urządzeń wentylacyjnych w pokładach II kategorii zagrożenia
metanowego?
a)

6 m.

b)

8 m.

c)

10 m.

d)

12 m.

15.

W pokładach II kategorii zagrożenia metanowego, możemy przewietrzać przez dyfuzję
wyrobiska poziome
a)

o długości do 1 m stanowiące dojścia do tam izolacyjnych.

b)

wnęki odmetanowania.

c)

o długości do 3 m.

d)

do 2 m.

16.

Przy przewietrzaniu wyrobisk w polach metanowych wentylacją kombinowaną,
odległość końców lutniociągów od czoła przodka,nie powinna być większa niż
lutniociągu zasadniczego tłoczącego
a)

15 m a ssącego 3 m.

b)

12 m a ssacego 8 m.

c)

6 m a ssącego 8 m.

d)

12 m a ssącego 6 m.

17.

W polach metanowych przy wentylacji ssącej czujnik metanomierza wyłączającego –
rejestrującego o progu 1%, kontrolującego zawartość pod stropem, należy zabudować
a)

nad ostatnią lutnią zabudowaną w przodku do 1m od jej końca.

b)

w odległości do 10 m.

c)

między wlotem do lutni ssacej a czołem przodka – w odległości nie większej niż 6 m
od czoła przodka.

d)

w odległości 8 m.

18.

Kombajny chodnikowe w polach II – IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo
wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciągłym, z czujnikiem zabudowanym na
wysięgniku organu urabiającego. Czujniki te wyłączają organ urabiający kombajnu przy
przekroczeniu
a)

stężenia 2% metanu.

b)

stężenia 1% metanu i 26ppm tlenku węgla.

c)

stężenia 3% metanu.

d)

stężenia 1,5% metanu lub 0,0026% tlenku węgla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

19.

Przy klimatyzacji pośredniej obieg parownika polega na tym, że
a)

czynnik chłodniczy (Freon) krąży w obiegu zamkniętym pomiędzy parownikiem,
sprężarką, skraplaczem, rozprężarką i ponownie parownikiem.

b)

woda ciepła z parownika agregatu kierowna jest do chłodnic wyparnych wody
i powraca poprzez skraplacz do parownika.

c)

woda zimna z parownika agregatu chłodniczego płynie do chłodnicy powietrza skąd
powraca jako woda ciepła do parownika agregatu.

d)

jest to obieg zamknięty wody pomiędzy chłodnica powietrza a chłodnicą wyparną.

20.

W wentylacji z pomocniczym lutniociągiem ssącym, wyposażonym w urządzenia
odpylające lub pomocniczym lutniociągiem tłoczącym, wyposażonym w chłodnicę
powietrza, końcowy odcinek lutniociągu tłoczącego w przodku wyrobiska wyposaża się w
a)

lutnie elastyczne perforowane.

b)

klapę zamykającą wylot lutniociągu, lutnię wirową (10 m) i lutnię zasobnikową.

c)

klapę i lutnię zasobnikową.

d)

nie wolno dławić wylotu poprzez zmianę średnicy lutni lub zabudowę klapy
dławiącej wylot z lutni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Przewietrzanie kopalń

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

7.

LITERATURA

1.

Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wydaw. „Śląsk” Katowice
1979

2.

Firganek B. (red.) Zagrożenia naturalne w kopalniach. Sposoby prognozowania,
zapobiegania i kontroli. Wydaw. „Śląsk”. Katowice 1983.

3.

Frycz A., Kozłowski B.: Przewietrzanie kopalń metanowych. Wydaw. „Śląsk”
Katowice1979

4.

Frycz A.: Klimatyzacja kopalń. Wydaw. „Śląsk” Katowice 1981.

5.

Gawliczek J.: Ratownictwo górnicze w kopalniach głębinowych. Wydaw. „Śląsk”,
Katowice 2000

6.

Knechtel J.: Prace Naukowe GIG, Nr 835. Zagrożenia klimatyczne w polskich
kopalniach. Wydaw. GIG, Katowice 1998

7.

Maciejasz Z., Kruk F.: Pożary podziemne w kopalniach. Wydaw. „Śląsk” Katowice 1977

8.

Metody zwalczania zagrożenia temperaturowego w kopalniach Jastrzębskiej Spółki
Węglowej S.A. Biblioteka Szkoły Eksploatacji Podziemnej, seria Wykłady nr 30.
Kraków 2006

9.

Polskie Normy: PN– 73/G – 60101

10.

Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wydaw. „ Śląsk”, Katowice 1982

11.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 12.czerwca 2002 roku w sprawie
ratownictwa górniczego (Dz. U. Nr 94 poz. 838)

12.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego
zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr
139. poz.1169 z dnia 2 września 2002r) z późniejszymi zmianami

13.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.
w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217 poz. 1833) z późniejszymi zmianami

14.

Sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych. CSRG., Bytom. 2002

15.

Strumiński A.: Zwalczanie pożarów podziemnych w kopalniach. Wydaw. Zakład
Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1987

16.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo Geologiczno i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96)
Stan prawny – 1 maja 2004 r.

17.

Wacławik J., Cygankiewicz J., Knechtel J.: Warunki klimatyczne w kopalniach
głębokich. Wydaw. IGSMiE PAN. Kraków 1998.

18.

Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w podziemnych zakładach górniczych z dnia 9 czerwca 2006r. (Dz. U. Nr 124. poz. 863)

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998