1. Srebrzone komórki nerwowe zwoju międzykręgowego



zwój międzykręgowy otoczony jest 2 torebkami – zewnętrzną (zbudowaną z włókien
kolagenowych) i wewnętrzną (utworzoną przez 2-3 warstwy płaskich fibroblastów)



masę zwoju tworzy łącznotkankowy zrąb, utworzony z tkanki łącznej właściwej luźnej oraz
skupiska komórek rzekomojednobiegunowych, poprzedzielanych pęczkami włókien

nerwowych



każda komórka nerwowa pseudo jednobiegunowa oddaje jedną wypustkę, dzielącą się

następnie na akson i dendryt



preparat specyficznie barwiony (metodą srebrzenia AgNO3), co pozwala na uwidocznienie

aparatu Golgiego (widocznego w postaci zygzaków, haczyków, wężyków), układającego się
tutaj obwodowo, w układzie wianuszkowym



aparat Golgiego otacza duże, pęcherzykowate jądro komórki zwojowej, w której dodatkowo
można zidentyfikować drobnoziarnisty tigroid



każda komórka zwojowa otoczona jest pojedynczą warstwą komórek satelitarnych
o gwiaździstym kształcie, od których ograniczona jest przez szparę obkurczeniową



komórki satelitarne mają zwarte jądra i na zewnątrz pokryte są wytworzoną przez siebie
blaszką podstawną



obecne: włókna nerwowe, ciała komórek nerwowych; budowa regularna, uporządkowana;
aparat Golgiego zbudowany z diktiosomów i pęcherzyków



od zwoju współczulnego różni się uporządkowaną budową, rozmieszczeniem komórek
satelitarnych

2. Mitoza w komórkach roślinnych



widoczne są grupy komórek o wyraźnie widocznych ścianach komórkowych, co

jednoznacznie wskazuje na to, iż są to komórki roślinne



w komórkach tych widoczne są jądra komórkowe w różnych stadiach podziału – jest to

mitoza, stanowiąca kulminację cyklu komórkowego i składająca się z 2 etapów: podziału
jądra (kariokinezy, którą możemy obserwować pod mikroskopem) i podziału cytoplazmy

(cytokinezy, niewidocznej pod mikroskopem świetlnym)



mitoza składa się z interfazy i 4 faz właściwych – w stadium interfazy widzimy komórki

z typowym interfazowym jądrem – widoczna otoczka jądrowa, jądro, jąderka, chromatyna
o strukturze cienkich, delikatnych nici



wyróżniamy 4 fazy kariokinezy: profazę, metafazę, anafazę i telofazę



w profazie następuje kondensacja chromosomów, zanika otoczka jądrowa i jąderko,

centriole rozsuwają się, wyznaczając przyszłe bieguny komórki; chromosomy nie są
skupione w jednym miejscu – rozmieszczone chaotycznie



w metafazie chromosomy są najlepiej widoczne, układają się w płaszczyźnie równikowej
(położenie ekwatorialne), tworząc płytkę metafazową; każdy chromosom składa się z 2

chromatyd



w anafazie następuje ruch chromosomów w kierunku biegunów, wydłużenie wrzeciona

podziałowego (włókna wrzeciona kariokinetycznego przyczepiają się do centromerów)
i oddalenie się od siebie biegunów, siostrzane chromatydy się rozłączają



w telofazie następuje odtwarzanie struktury jąder, jąderka i otoczki jądrowej; chromatyny
położone na biegunach komórki, zakończenie podziału



silnie wybarwione jądro komórkowe, widoczna skondensowana chromatyna jądrowa
w postaci chromosomów/chromatyd; podziały asynchroniczne

3. Komórki tłuszczowe barwione Sudanem III



rodzaj tkanki łącznej o szczególnie małej masie istoty międzykomórkowej



główną masę tkanki stanowią komórki tłuszczowe (adipocyty), różnej wielkości i średnicy



komórki posiadają własną błonę podstawną, układają się (gromadzą) wokół naczyń



komórki wielokątne, występują w zgrupowaniach, które mają budowę płacikową, zrazikową



grupy komórek oddzielone są od innych grup komórek pasmami tkanki łącznej właściwej,
w której znajdują się liczne naczynia krwionośne i nerwy



komórka zawiera jedną dużą wakuolę tłuszczową, która wypełnia prawie całą objętość
komórki – kropla ta ujawniona jest dzięki specyficznemu barwieniu Sudanem III

(w barwieniu normalnym, podczas odwodnienia przy pomocy rozpuszczalników kropla
tłuszczowa zostałaby wypłukana)



zewnętrzną granicę komórki tłuszczowej stanowi niezwykle wąski rąbek cytoplazmy,
ściśniętej przez centralnie położoną kroplę lipidową – w miejscach, gdzie sporadycznie

widoczne są płaskie jądra komórkowe, cytoplazma jest nieco grubsza, tam też znajdują się
pozostałe organelle



wybarwione struktury – krople tłuszczu, po jednej w każdej komórce (tkanka tłuszczowa
żółta); pomiędzy komórkami widoczne łącznotkankowe struktury (włókna i komórki tkanki

łącznej)



<różnice między tkanką tłuszczową żółtą a brunatną:

w żółtej tłuszcz występuje w postaci pojedynczej kropli i jądro zepchnięte jest na obwód,

w brunatnej występuje wiele małych kropli tłuszczu, jądro leży centralnie;

w żółtej tłuszcz ma charakter egzogenny, w brunatnej jest wytwarzany przez komórkę;

tkanka brunatna zanika przy braku ACTH lub hormonów nadnerczy, zanika we wczesnych

latach życia; żółta nie zanika;

tkanka brunatna występuje: między łopatkami, w okolicy tętnicy podobojczykowej, w okolicy

nadnerczy, nerek, grasicy i przytarczyc; żółta - w całej tkance podskórnej>

4. Kosmki łożyska



makroskopowo widać płytę łożyskową z odchodzącymi od niej kosmkami



kosmki są palczastymi wypustkami łożyska, na przekroju mają owalny kształt



wyraźnie widoczny dwuwarstwowy nabłonek



wolna powierzchnia kosmka pokryta syncytiotrofoblastem, którego komórki pochodzą

z niżej leżących cytotrofoblastów



zrąb kosmka nazywany płytą kosmówkową, w której występują liczne naczynia, niekiedy

wypełnione erytrocytami



w tkance łącznej zrębu kosmka występują komórki mezenchymalne kształtu gwiaździstego

i duże makrofagi, zwane komórkami Hofbauera; okrągłe lub owalne, kwasochłonne,
piankowate



w przestrzeniach międzykosmkowych wyraźne złogi fibrynoidu – kwasochłonne, na
pograniczu tkanek matczynych i płodowych



kosmki ostateczne



wewnątrz widoczne liczne włosowate naczynia krwionośne z krwinkami



zrąb tworzy mezenchyma pozazarodkowa z komórkami kształtu gwiaździstego



ściana kosmka jest silnie zredukowana, cytotrofoblast zanika, syncytiotrofoblast ma postać

węzłów trofoblastu

5. Pępowina



narząd kształtu owalnego, makroskopowo widać 3 struktury – dwie tętnice i 1 żyłę



powierzchnia pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym omoczni sześciennym



wnętrze pępowiny stanowi nieunaczyniona tkanka galaretowata (galareta Whartona),

w której zatopione są jedna żyła pępkowa i dwie tętnice pępkowe (po porodzie silnie
obkurczone) – specyficzna konsystencja tej tkanki związana jest z wysoką zawartością

kwasu hialuronowego i bogactwem proteoglikanów siarczanowych



galareta Whartona zawiera komórki mezenchymatyczne o różnym kształcie



ściana naczyń tętniczych o charakterystycznej budowie – gruba błona wewnętrzna, błona
mięśniowa z metachromatyczną substancją podstawową, brak błony sprężystej (blaszek

sprężystych wewnętrznej i zewnętrznej), zamiast przydanki występuje tkanka łączna
śluzowa; na preparacie światło jest zapadnięte na skutek skurczu mięśniówki



żyła zawiera dużo włókien mięśniowych o różnym układzie – podłużnym, okrężnym,
skośnym.



na zewnątrz – tkanka łączna galaretowata, zrąb – mezenchyma pozazarodkowa



na zewnątrz – nabłonek owodniowy jednowarstwowy sześcienny/wielowarstwowy płaski



odróżniamy od pęczka naczyniowego: naczynia znajdują się w wyraźnie odgraniczonej
strukturze, jaką jest sznur pępowinowy; odmienna budowa naczyń krwionośnych

6. Plemniki



komórki rozrodcze męskie, zawierające haploidalny zestaw chromosomów; nie mają zdolności
dzielenia się.



jasny preparat, na którym to – na największym powiększeniu – widoczne są plemniki

z zasadochłonnie zabarwioną główką (czerwoną) i kwasochłonnie zabarwioną witką
(niebieską)



główka masz kształt owalny, zawiera jądro (skondensowane, w formie jednorodnej
chromatyny jądrowej) i akrosom, pokrywający przedni biegun jądra (2/3 powierzchni,

w formie czapeczki)



witkę (zdecydowanie dłuższa od główki – 45 mikrometrów, podczas gdy cały plemnik ma

ok. 60) można podzielić na 4 części: szyjkę (zawiera 2 centriole, jedna z nich stanowi ciałko
podstawne witki), wstawkę, odcinek główny (aksonemę otacza początkowo 9, później 7

włókien białkowych, osłonka włóknista) i odcinek końcowy(aksonema otoczona jedynie
błoną komórkową)



obok plemników prawidłowo wykształconych wyróżnić można plemniki o budowie
nieprawidłowej (posiadające zbyt krótką witkę, witkę złamaną, mające wady w budowie

główki itp.)



wstawka zawiera mitochondria (od środka: aksonema, 9 włókien keratynowych, mankiet

mitochondriów)



witka zbudowana z aksonemy, mikrotubuli, osłonki włóknistej



niebieski preparat z rozmazem; trudno znaleźć plemniki – należy szukać na obrzeżach

7. Nabłonek jednowarstwowy płaski z krezki jelita



preparat wysrebrzony, oglądany od góry



rząd płaskich, zwartych komórek, leżących na błonie podstawnej



składa się z komórek, których granice są pozazębiane – czarno-brązowa sieć odpowiada
granicom międzykomórkowym



komórki duże, jasne, brak przestrzeni międzykomórkowych lub bardzo niewielka jej ilość



jądra komórkowe owalne, leżące równolegle do błony podstawnej, w centralnym punkcie

komórki



komórki nie wykazują biegunowości ułożenia składników komórkowych

8. Tkanka łączna siateczkowata



utworzona przez delikatną sieć włókien srebrochłonnych (argentofilnych, retikulinowych;
kolagen typu III), na której rozpięte są komórki gwiaździste (otaczające całkowicie włókna,

na kształt mankietu) – komórki te, o kwasochłonnej cytoplazmie zaopatrzone są w liczne
wypustki, tworzące sieć (Wojtek mówi: głównie fibroblasty – kom siateczkowe, odnowa

innych rodzajów kom tkanki łącznej)



w oczkach tkanki okrągłe jądra limfocytów



dodatkowo występują komórki niezróżnicowane, fibrocyty, komórki dendrytyczne, komórki
splatające się, makrofagi



makrofagi, komórki dendrytyczne i splatające się uczestniczą w indukcji odpowiedzi
immunologicznej



komórki posiadają duże, okrągłe jądro, kwasochłonną cytoplazmę; łączą się ze sobą
wypustkami cytoplazmatycznymi, tworząc sieć



od innych tkanek łącznych różni się przewagą włókien retikulinowych



fibrocyty – forma spoczynkowa fibroblastów, odpowiedzialne za syntezę kolagenu

i macierzy

9. Tkanka łączna włóknista z krezki



substancja podstawowa ułożona warstwowo pod postacią blaszek, w których spoczywają

komórki, włókna i naczynia



cecha charakterystyczna: pomiędzy blaszkami widoczny płyn tkankowy, którego nadmiar

powoduje obrzęk



zawiera wszystkie rodzaje włókien łącznotkankowych: kolagenowe, sprężyste, retikulinowe



zawiera również wszystkie typy komórek: fibroblasty, fibrocyty, komórki plazmatyczne,
komórki tuczne, tłuszczowe, napływowe, histiocyty – są one trudne do odróżnienia,

widoczne jądra tych komórek



istota międzykomórkowa zbudowana z obfitej, silnie uwodnionej macierzy o niskim stopniu

agregacji makrocząsteczek, w której to właśnie luźno są rozrzucone pęczki włókien
kolagenowych i sieć włókien sprężystych



<odmiany tkanki łącznej włóknistej z krezki:

- błoniasta – tworzy błony surowicze otaczające jamę brzuszną, opłucnową, osierdziową;

od strony światła jamy błonę pokrywa nabłonek jednowarstwowy płaski

- pólkowa – w sieci większej i mniejszej, występują w niej pólka niewypełnione tkanką łączną

lub z jej skąpą ilością

- beleczkowata – beleczki z włókien kolagenowych tworzące sieć o dużych oczkach;

w warstwie siateczkowatej skóry właściwej oraz w oponie pajęczej>

10. Tkanka łączna zwarta o układzie regularnym włókien kolagenowych



występująca np. w ścięgnie



zbudowana z równolegle ułożonych pęczków włókien kolagenowych (kolagen typu I),
zatopionych w skąpej istocie podstawowej



układ pęczków włókien nadaje tkance charakter uporządkowany



między pęczkami włókien leżą nieliczne fibrocyty układające się w szeregi, nazywane

szeregami Ranviera



fibrocyty posiadają skrzydełkowate wypustki, którymi wypełniają wolne przestrzenie

pomiędzy włóknami klejodajnymi – wyglądają one jak ciemniejsze linie na powierzchni
fibrocytów, rozmieszczone wzdłuż całego szeregu Ranviera w postaci grzebieni



poszczególne pęczki włókien kolagenowych otoczone są luźniejszą tkanką łączną, całe
ścięgno otaczają pęczki włókien kolagenowych o przebiegu okrężnym



dominują włókna kolagenowe o regularnym układzie; nieliczne komórki



różni się od włókien nerwowych brakiem przewężeń Ranviera, jednolitą budową włókien,

obecnością nielicznych jąder komórkowych.

11. Chrząstka szklista z wyrostka mieczykowatego mostka



pokryta ochrzęstną z tkanki łącznej zbitej o układzie regularnym, w której znajdują się
fibroblasty, a na granicy komórki niezróżnicowane; ponadto w ochrzęstnej występują też

naczynia odżywiające chondrocyty i komórki mezenchymalne różnicujące się
w chondroblasty



ochrzęstna kwasochłonna, istota podstawowa pod ochrzęstną zasadochłonna – im głębiej,
tym bardziej zasadochłonna (spłaszczone komórki)



istota międzykomórkowa zbudowana z istoty podstawowej chrząstki barwiącej się
zasadochłonnie oraz z włókien kolagenowych typu II ułożonych nieregularnie, biegnących

w różnych kierunkach (niewidoczne na preparacie ze względu na inny współczynnik

załamania światła); istota międzykomórkowa skupia się wokół komórek, tworząc
zasadochłonnie wybarwione obszary – kule chondrytowe



komórki – chondrocyty i zewnętrzne chondroblasty – występują pojedynczo lub po kilka
jako grupa izogeniczna (powstała z podziału jednej komórki) – leżą w jamkach ochrzęstnych

(istoty między komórkowej)



chondrocyty o kształcie owalnym lub kulistym, z 1 lub 2 pęcherzykowatymi jądrami,

mniejsze na obwodzie (chrząstka młoda) i większe w środku (chrząstka stara)



obecne także chondroklasty oraz bezpostaciowa istota podstawowa składająca się
z glikozaminoglikanów (siarczan chondroityny



siarczan keratanu) i kwasu hialuronowego

12. Chrząstka włóknista z tarczki międzykręgowej



charakterystyczne „jodełkowate” uporządkowanie włókien kolagenowych (typ I) – włókna
zawsze są dobrze widoczne („nie zamaskowane”), ułożone w regularne pęczki



ubogokomórkowa – typowa jest dla tej tkanki niewielka liczba małych komórek –
pojedynczych chondrocytów, które umieszczone są w jamkach, biegnących zgodnie

z przebiegiem włókien



chondrocyty rozproszone w różowo zabarwionej macierzy; komórki o kształcie kulistym lub

owalnym, z 1 lub 2 pęcherzykowatymi jądrami



praktycznie brak grup izogenicznych



liczne włókna kolagenowe typu I ułożone w równoległe pęczki; chondrocyty w jamkach
chrzęstnych, ograniczone pęczkami włókien



istota podstawowa bezpostaciowa: proteoglikany i kwas hialuronowy; nieliczne
chondrocyty i chondroblasty

13. Chrząstka sprężysta z nagłośni



widoczna gęsta sieć zbudowana z licznych włókien elastycznych i sprężystych , otaczająca
bardzo liczne jamki chrzęstne, w których znajdują się grupy izogeniczne chondrocytów



chondrocyty w jamkach ochrzęstnych i istota międzykomórkowa słabiej rozwinięte



słabo widoczne chondrocyty, wyraźne jamki



chondrony najczęściej dwukomórkowe



sieć włókien sprężystych wybarwionych na niebiesko rezorcyno-fuksyną i na wiśniowo
orceiną



więcej chondrocytów w jamkach chrzęstnych niż w chrząstce włóknistej; dominują włókna
sprężyste, dość regularnie ułożone

14. Tkanka łączna zwarta blaszkowata



obecne są blaszki kostne, ułożone koncentrycznie wokół kanałów naczyniowych – osteony –
blaszki te, zbudowane z kolagenu typu I wypełniają objętość tkanki, zapewniając jej dużą

wytrzymałość



w środku osteonu tzw. kanał osteonu (dawniej kanał Haversa), zawierające przyżyciowo

włosowate naczynia krwionośne i nerw



naczynia krwionośne poszczególnych osteonów łączą się dzięki bocznym odgałęzieniom,

które biegną w poprzek kości w kanałach Volkmanna



na granicach przylegających do siebie blaszek kostnych znajdują się jamki kostne,

zawierające osteocyty (wypustki)



od strony zewnętrznej pokryta blaszkami podstawowymi zewnętrznymi, a od strony jamy

szpikowej blaszkami podstawowymi wewnętrznymi



kość pokryta jest okostną, zbudowaną z 2 warstw – zewnętrznej (tkanki łącznej zbitej, od

której odchodzą włókna zakotwiczające Sharpeya; wiele włókien kolagenowych, niewiele
komórek) i wewnętrznej (luźniejszej, z naczyniami i komórkami osteogennymi, mogącymi

różnicować się w osteoblasty)



istota międzykomórkowa zbudowana głównie z soli mineralnych (hydroksyapatyt). Osteoid
– kolagen typu I + macierz – organiczna substancja bezpostaciowa, białka niekolagenowe

(osteonektyna i osteokalcyna)



najbardziej peryferyjna warstwa osteonu nie zawiera kanalików kostnych i jest uboga

we włókna kolagenowe (linia cementowa)



poza blaszkami systemowymi (tworzącymi osteony) wyróżnia się blaszki:

międzysystemowe (wypełniają przestrzeń między osteonami), podstawowe zewnętrzne
(leżą w kilku warstwach pod okostną), podstawowe wewnętrzne (otaczają kość od strony

szpikowej)



osteoblasty (kom. kościotwórcze) – okrągłe, pęcherzykowate jądro z wyraźnym jąderkiem,

cytoplazma zasadowa, silnie rozwinięta RER i aparat Golgiego, wypustki; na powierzchni
zewnętrznej tworzących się blaszek kostnych



osteocyty – w jamkach kostnych; spłaszczone; jądra o zbitej chromatynie; słabo rozwinięta
RER i aparat Golgiego, mało pęcherzyków wydzielniczych



osteoklasty – duże i owalne; kilka/kilkanaście jąder; kwasochłonna cytoplazma; liczne
pęcherzyki hydrolazowe i lizosomy, mitochondria i polirybosomy; w zatokach erozyjnych

15. Krew - rozmaz



komórki morfotyczne zanurzone w bezpostaciowym płynie – osoczu (wodny roztwór białek

– albuminy, globuliny, fibrynogenu; soli nieorganicznych, aminokwasów, cukrów, lipidów)



rozróżnić możemy:



erytrocyty – okrągłe lub owalne komórki z centralnym przejaśnieniem, brak jądra, na
rozmazie wybarwione na czerwono, najliczniejsze; czasem mogą wykazywać odchylenia

w zakresie wielkości (anizocytoza) lub kształtu (poikilocytoza)



leukocyty, w skład których wchodzą granulocyty obojętno-, kwaso- i zasadochłonne oraz

limfocyty i monocyty



granulocyty obojętnochłonne – młode o jądrze pałeczkowatym, starsze o jądrze

segmentowanym; najliczniej występują 3 lub 4-segmentowe; charakteryzują się
obecnością wielu zasadochłonnych ziarnistości w kwasochłonnej cytoplazmie (ziarenka

swoiste oraz nieswoiste – azurofilne), są najliczniejsze z leukocytów

(50-75%)



granulocyty kwasochłonne – inaczej eozynofile, posiadają jedno, dwupłatowe,

„okularowate” jądro, kwasochłonne ziarnistości (lizosomy); rzadkie (2-4%)



granulocyty zasadochłonne – inaczej bazofile, z jądrem 2- lub 3-płatowym; obecność

licznych zasadochłonnych ziarnistości obejmujących całą komórkę; najrzadsze (0,5-1%)



limfocyty – T i B posiadają 1 jądro, obejmujące całą komórkę i cytoplazmę w postaci

zasadochłonnego rąbka w pobliżu jądra



monocyty – największy element morfotyczny (2x większy od granulocytów),

z 1 fasolowatego lub nerkowatego kształtu jądrem, zasadochłonną cytoplazmą z licznymi
azurofilnymi lub kwasochłonnymi ziarenkami



między erytrocytami znaleźć można fragmenty cytoplazmy megakariocytów –
trombocyty, których zadaniem jest zaczopowanie uszkodzonej ściany naczynia

i zahamowanie krwawienia w przypadku krwotoku

16. Szpik kostny - skrawek



dzielimy szpik na przedział naczyniowy i hemopoetyczny – szpik naczyniowy tworzą
nieliczne tętnice i liczniejsze żyły, główne szerokie naczynia zatokowe szpiku; szpik

hemopoetyczny tworzy zaś tkanka łączna z różnymi formami rozwojowymi elementów

morfotycznych krwi



pasma komórek tkanki łącznej siateczkowatej, zawierające gęsto upakowane, różnorodne

formy rozwojowe erytrocytów i granulocytów, pomiędzy którymi spotyka się liczne komórki
tłuszczowe



licznie występujące, możliwe do jednoznacznego zróżnicowania megakariocyty – duże
komórki, wielojądrzaste, których kuliste jądra ułożone są w kształcie obręczy lub wieńca –

są to komórki macierzyste trombocytów powstających poprzez oderwanie się fragmentów
cytoplazmy



również możliwe do zróżnicowania wśród różnych form erytro- i granulopoetycznych,
dzięki okrągłym, ciemno zabarwionym jądrom – normoblasty



liczne naczynia włosowate szpiku są bardzo szerokie, mają postać zatok, ich śródbłonek
zbudowany jest z komórek płaskich, wytwarzających pory; brak błony podstawnej



erytrocyty wytwarzane są w pobliżu naczyń zatokowych, bardziej dojrzałe formy położone
są bliżej śródbłonka



od tarczycy szpik różni się tym, że w pęcherzykopodobnych strukturach, którymi w tym
przypadku są naczynia zatokowe, brak koloidalnej wydzieliny



od ślinianek różni się brakiem komórek pęcherzykowych

17. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
podłużnym



zbudowana z długich, cylindrycznych, nierozgałęzionych i wielojądrowych komórek –
włókien mięśniowych o zróżnicowanej średnicy, barwiących się silnie kwasochłonnie



jądra leżą w obwodowej części sarkoplazmy, pod sarkolemą, otoczoną błoną podstawną –
towarzyszy im tkanka łączna z licznymi naczyniami włosowatymi



barwienie hematoksyliną żelazistą uwidacznia prążkowanie, które jest wynikiem tego, że
miofibryla zbudowana jest z równoległe ułożonych miofilamentów cienkich i grubych

układających się w naprzemiennie powtarzające się prążki jasne I (izotropowe) i ciemne A
(anizotropowe)



na sarkolemie, pod błoną podstawną znajdują się komórki satelitowe, dzięki którym włókna
mają zdolność do regeneracji



każda miofibryla otoczona śródmięsną (tk. łączna właściwa luźna, wł. kolagenowe,
siateczkowe, fibroblasty; naczynia włosowate, nerwy i naczynia krwionośne); pęczek –

omięsną (tk. łączna właściwa o zbitym utkaniu, wł. kolagenowe i siateczkowe; nieliczne
fibroblasty); a cały mięsień – namięsną (torebka z tk. łącznej właściwej zbitej, wł.

kolagenowe)



pomiędzy włóknami - komórki tkanki łącznej



włókna nie są rozgałęzione, ani spłaszczone, brak wstawek



budowa sarkomeru: prążek graniczny Z, ½ prążka I (izotropowego, jasny), prążek A

(anizotropowy, ciemny; w jego połowie – prążek H, w części środkowej H – prążek M),
½ prążka I. Prążki Z zawierają α-aktyninę i desminę, miejsce zakotwiczenia miofilamentów

cienkich (końce + filamentów aktynowych)



rozbudowana RER tworzy triady, kanaliki T na pograniczu prążka A i I;

sarkolema – liczne wgłobienia w postaci kanalików

18. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
poprzecznym



włókna mięśnia (komórki mięśniowe) widoczne są jako nierówne, wieloboczne pole ze
spłaszczonymi bokami, którymi łączą się sąsiadujące ze sobą włókna



jądra zgrupowane pod powierzchnią sarkolemy



brak wstawek



we włóknach widoczne są wyraźne miofibryle – składnik cytoplazmatyczny



między włóknami znajdują się przegrody łącznotkankowe, które zawierają naczynia

krwionośne:



namięsna – otacza cały mięsień



omięsna – otacza pęczki mięśniowe



śródmięsna – otacza włókna mięśniowe



poprzeczne prążkowanie nie jest widoczne – świadczy to o przekroju poprzecznym

19. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca



istota międzykomórkowa, w skład której wchodzi tkanka łączna właściwa i blaszki
podstawne, otaczające miokardiocyty



duża ilość naczyń krwionośnych w przestrzeni międzykomórkowej



miokardiocyty ułożone zdecydowanie bardziej chaotycznie, mniej regularnie niż w mięśniu

szkieletowym



komórki mięśnia sercowego są widlasto rozgałęzione, łączą się z sąsiednimi komórkami za

pośrednictwem bocznych anastomoz – wstawek, specyficznych dla serca (na preparacie
w przekroju podłużnym są to elementy ciemniejsze)



linia połączenia wstawkowego na przekroju jest zygzakowata, gdyż w tym rejonie błony
komórkowe tworzą palczaste, zazębiające się wypustki



obecną są 1-2 jądra, położone centralnie



widoczne prążkowanie, które jest wynikiem tego, że miofibryla zbudowana jest z równoległe

ułożonych miofilamentów cienkich i grubych układających się w naprzemiennie
powtarzające się prążki jasne I (izotropowe) i ciemne A (anizotropowe); wewnątrz prążka I

wyraźne linie Z; mimo wszystko prążkowanie zdecydowanie mniej widoczne niż w mięśniu
szkieletowym

20. Włókna nerwowe izolowane



preparat niebarwiony, utrwalony i wyczerniony osmem



wybarwione na czarno nawinięte błony komórkowe lemocytów – osłonki mielinowe



wyraźne przewężenia Ranviera (przerwy w osłonce mielinowej neurytów)



możliwe do zauważenia, delikatne wcięcia Schmidta-Lantermanna, biegnące skośnie do osi
długiej neurytu – nacięcia te odpowiadają rozluźnieniom w systemie koncentrycznie

ułożonych blaszek białkowo-lipidowych, które nie przerywają ciągłości komórek Schwanna



włókno nerwowe funkcjonuje jako wypustka neuronu (aksony)



w cytoplazmie: liczne mikrotubule i filamenty pośrednie (zgodnie z osią długą aksonu),

mitochondria, kanały SER, brak tigroidu



od ścięgna różni się wyraźnymi, jasnymi przerwami między osłonkami mielinowymi

(przewężenia Ranviera), brak włókien kolagenowych

21. Izolowane komórki nerwowe wielobiegunowe



komórki o charakterystycznym nieregularnym gwiazdkowatym kształcie z bardzo licznymi
długimi wypustkami – cecha wskazująca na to, iż jest to komórka nerwowa

wielobiegunowa



w obrębie komórki nerwowej wyróżniamy ciało komórkowe zawierające jądro (którego

w tym barwieniu nie widać) i znaczną część cytoplazmy, bardzo długie wypustki
cytoplazmatyczne (dendryty i akson)



miejsce odejścia aksonu od ciała komórkowego to podstawa aksonu.

22. Zwój nerwowy rdzeniowy



zwojem nerwowym nazywamy skupisko neuronów poza centralnym układem nerwowym



otoczony łącznotkankową torebką (odpowiednik onerwia i nanerwia nerwów rdzeniowych;
tk. łączna właściwa)



zrąb zwoju stanowi tkanka łączna wiotka (odpowiednik śródnerwia nerwów rdzeniowych),
otaczająca zwojowe komórki nerwowe, będące neuronami rzekomojednobiegunowymi

poprzedzielanymi pęczkami włókien nerwowych



ciała komórkowe neuronów leżą głównie w części obwodowej, pod torebką

łącznotkankową; każde z nich oddaje jedną wypustkę ku środkowi zwoju, która następnie
rozdziela się na kształt litery T (na akson – włókno dośrodkowe i dendryt – włókno

odśrodkowe)



ciało komórki zwojowej ma wyraźne, pęcherzykowate jądro, w cytoplazmie widoczne są zaś

liczne zasadochłonne ziarnistości



ciało komórki zwojowej otoczone pojedynczą warstwą spłaszczonych komórek

satelitarnych (amficytów) o gwiaździstym kształcie i przeplatających się wypustkach –
komórki te mają zwarte jądra, od zewnątrz otoczone są wytworzoną przez siebie blaszką

podstawną



komórki satelitarne oddzielone są od komórek zwojowych szparą obkurczeniową



w zwoju spotyka się też naczynia włosowate i fibrocyty

23. Zwój współczulny (anatomiczny)



otoczone torebką łącznotkankową



zrąb zwoju stanowi tkanka łączna wiotka, podtrzymująca komórki zwojowe



komórki zwojowe mają wyraźne pęcherzykowe jądra i w znacznej ilości ciałka Nissla – są

komórkami gwiaździstymi, wielobiegunowymi, mają liczne dendryty i jeden akson;

otoczone są komórkami glejowymi, zwane satelitarnymi



komórki zwojowe w odróżnieniu od komórek w zwoju rdzeniowym nie leżą obwodowo



oprócz komórek zwojowych w zwoju współczulnym znajdują się też komórki nerwowe
pająkowate – mniejsze od zwojowych, niecałkowicie pokryte komórkami satelitarnymi,

oddają liczne wypustki, tworzące synapsy z innymi komórkami pająkowatymi i z komórkami
zwojowymi

24. Pień nerwowy



pień nerwowy – inaczej nerw obwodowy



otoczony włóknistym nanerwiem (wł. kolagenowe i sprężyste, fibroblasty, naczynia

krwionośne)



składa się z równolegle ułożonych pęczków włókien nerwowych – przestrzeń pomiędzy

nimi wypełnia onerwie, utworzone również przez tkankę łączną, zawierającą również liczne
naczynia krwionośne



osłonki mielinowe wybarwione są czterotlenkiem osmu na czarno



wewnątrz pęczka, poszczególne włókna poprzedzielane są siecią włókien kratkowych, która

nosi nazwę śródnerwia



jądra fibrocytów, tworzących śródnerwie są ciemniejszego koloru

25. Kora móżdżku



wyraźnie, charakterystycznie pofałdowana struktura; składa się z 3 warstw: drobinowej,
zwojowej i ziarnistej



warstwa drobinowa składa się z komórek gwiaździstych małych (leżą na powierzchownej
części kory móżdżku, komórki wielowypustkowe, o charakterystycznych ciemnych jądrach

i wyraźnych ciałkach Nissla) i komórek gwiaździstych dużych (koszyczkowych – komórki
duże, dające wiele wypustek i leżące w wewnętrznej części warstwy drobinowej)



warstwa zwojowa składa się z dużych komórek nerwowych (komórek zwojowych,
Purkinjego, gruszkowatych), pomiędzy którymi leżą liczne astrocyty, oddające wypustki

biegnące przez warstwę drobinową ku powierzchni kory móżdżku, gdzie tworzą graniczną
błonę glejową



warstwa ziarnista obecna jest bardzo charakterystyczna na preparatach HE ze względu na
duże nagromadzenie się okrągłych, leżących blisko siebie komórek nerwowych –

w warstwie tej wyróżniamy komórki ziarniste małe, komórki ziarniste duże (Golgiego)
i komórki poziome



zewnętrznie do kory móżdżku znajduje się opona miękka, wewnątrz zaś istota biała
móżdżku

26. Naczynia włosowate, tętniczki i żyły



widoczne naczynia przed- i pozawłosowate łączą system tętniczo-żylny i naczynia
włosowate



naczynia włosowate mają ścianę złożoną z komórek śródbłonka położonych na blaszce
podstawnej i perycytów – komórek przydanki o gwiaździstym kształcie (macierzyste;

zawierają włókna kurczliwe i komórki żerne)



tętniczka (arteriola) ma trójwarstwową budowę ściany – błonę środkową stanowi

pojedyncza warstwa mięśniówki gładkiej



naczynia przedwłosowate (prekapilary) mają cienką ścianę zbudowaną z komórek

śródbłonka, położonych na błonie podstawnej – charakterystyczną cechą tych naczyń są
leżące na zewnątrz od błony podstawnej komórki mięśniowe gładkie o okrężnym przebiegu,

co daje efekt „krzyżowania się jąder” miocytów gładkich z jądrami komórek śródbłonka
leżącymi wzdłuż długiej osi naczynia



naczynia pozawłosowate (postkapilary) posiadają ciągłą warstwę perycytów i delikatny,
grubiejący łącznotkankowy mankiet



w momencie, gdy łącznotkankowy mankiet staje się już wyraźny i pojawiają się w nim
miocyty gładkie, postkapilara przechodzi w żyłkę



śródbłonek żyłek jest porowaty, blaszka podstawna nieciągła

27. Tętnica i żyła typu mięśniowego (pęczek naczyniowy)



tętnica typu mięśniowego (średniego kalibru) ma średnicę 0,3-1 mm



ściana tętnicy ma 3 warstwy: błonę zewnętrzną, środkową i wewnętrzną



błona wewnętrzna – składa się z śródbłonka położonego na błonie podstawnej
(komórki śródbłonka oddają tutaj wypustki dochodzące do miocytów gładkich błony

środkowej – połączenie neksus), warstwy pośredniej (złożonej z włókien
kolagenowych i miocytów gładkich) i blaszki sprężystej wewnętrznej (najgrubsza

warstwa błony wewnętrznej, złożona z włókien sprężystych o przebiegu okrężnym
i podłużnym; niewiele włókien kolagenowych. Włókna sprężyste po utrwaleniu dają

obraz pofałdowania powierzchni tętnicy – brak tego w żyle)



błona środkowa złożona jest z kilkudziesięciu warstw komórek mięśniowych gładkich,
ułożonych okrężnie; jest to najgrubsza warstwa ściany tętnicy. Między miocytami

znajduje się kolagen i elastyna. Na styku błony środkowej z błoną zewnętrzną występuje
blaszka sprężysta zewnętrzna (ostro odgraniczona od błony środkowej natomiast

rozpraszająca się w obrębie przydanki, zbudowana z dużej ilości włókien sprężystych)



błona zewnętrzna, utworzona z tkanki łącznej właściwej luźnej z włóknami

kolagenowymi, nielicznymi sprężystymi oraz komórkami tkanki łącznej; zawiera
naczynia naczyń, zmielinizowane i niezmielinizowane włókna nerwowe współczulne

(w niektórych tętnicach także przywspółczulne)



żyła (o szerszym świetle niż tętnica) ma cienką ścianę, składają się również z 3 warstw:



błona wewnętrzna – słabo wykształcona, blaszka sprężysta wewnętrzna nie powoduje
pofałdowania lub jest ono zdecydowanie słabsze



błona środkowa zdecydowanie cieńsza niż w tętnicach, o luźniejszym utkaniu,
zbudowana z kilku pokładów włókien mięśniowych ułożonych w pęczki, przeplatane

włóknami kolagenowymi i sprężystymi; jej utkanie jest znacznie luźniejsze niż w tętnicy
i zawiera więcej elementów łącznotkankowych



błona zewnętrzna jest najlepiej wykształconą warstwą, złożoną z tkanki łącznej
właściwej



kryterium diagnostycznym jest budowa błony środkowej – w tętnicy występują gęste
pokłady mięśniówki gładkiej, podczas gdy w żyle pokłady te są luźniejsze, występuje więcej

elementów łącznotkankowych takich jak włókna kolagenowe czy sprężyste



dodatkowym kryterium diagnostycznym jest wyraźność błony sprężystej wewnętrznej – jej

pofałdowanie po utrwaleniu jest zdecydowanie wyraźniejsze w tętnicy



w żyłach występują zdwojenia blaszki sprężystej wewnętrznej tworzące parzyste zastawki

żylne, w tętnicach typowych błona ta jest natomiast bardziej wyraźna i tworzy pofałdowanie



Żyły mają znacznie bardziej rozbudowaną przydankę.

cecha

tętnica

żyła

Grubość ściany

Większa

Mniejsza

Podział na warstwy

Wyraźny

Zatarty

Najgrubsza warstwa

Media

Przydanka

Włókna i blaszki sprężyste

Liczne

Nieliczne

Budowa medii

Błona mięśniowa lub
blaszki sprężyste i komórki
mięśniowe

Komórki mięśniowe i włókna
kolagenowe

Komórki mięśniowe w intimie i
przydance

Rzadko

Często

Naczynioruchowe włókna w
przydance

Liczne

Nieliczne

Zastawki

Brak

Niekiedy obecne

Różnorodność budowy

Mniejsza

Większa

28. Aorta



aorta zaliczana jest do tętnic typu sprężystego, czyli o dużym kalibrze (powyżej 1 mm)



makroskopowo widać preparat o kształcie koła, koloru czerwonego, z bardzo wyraźnym

światłem



mikroskopowo możemy rozpoznać 3 ściany, od strony zewnętrznej:



łącznotkankowa przydanka (znajdować się mogą w niej naczynia naczyń; dużo włókien
kolagenowych, niewiele sprężystych)



najgrubsza błona środkowa, w której skład wchodzą błony sprężyste zbudowane
z elastyny i w której widoczne są otworki – błony okienkowate, pomiędzy którymi

znajdują się miofibroblasty



błona wewnętrzna, składająca się z wyściełającego śródbłonka, położonego na błonie

podstawnej



charakterystyczny dla aorty, jak i ogólnie wszystkich tętnic typu sprężystego jest zasadniczo

brak mięśniówki



specyficzne barwienie fuksyną ma na celu uwidocznić szczególnie włókna sprężyste

29. Węzeł chłonny



makroskopowo preparat o kształcie fasolowatym, koloru fioletowego, o pełnej, pozbawionej
światła strukturze



węzeł otoczony jest łącznotkankową torebką, w której znaleźć można miejsca, gdzie
znajdowały się naczynia limfatyczne doprowadzające; torebka wnika w miąższ w postaci

beleczek, dzieląc węzeł na nisze



zrąb narządu zbudowany z tkanki łącznej siateczkowatej, w dużej części gęsto zasiedlonej

przez limfocyty – obszary nie zasiedlone przez limfocyty tworzą zatoki limfatyczne, czyli
drogi przepływu chłonki (na preparacie widoczne jako różowe pola, otoczone przez

fioletowo zabarwione limfocyty)



możliwe do rozróżnienia są 3 warstwy węzła chłonnego – kora, część przykorowa i rdzeń



w warstwie korowej charakterystyczne są grudki limfatyczne pierwotne i wtórne
z środkiem namnażania (jaśniejsza część grudki) i środkiem zagęszczenia (ciemniejsza,

obwodowa część grudki)



pomiędzy warstwą korową i przykorową nie ma wyraźnej granicy – wyznaczają ją właśnie

grudki chłonne



pas przykorowy tworzy utkanie limfatyczne rozproszone (brak grudek chłonnych!)



środkową część zrębu stanowi rdzeń, do którego we wnęce powinny dochodzić naczynia –
odprowadzające, tętnica oraz żyła



w części rdzennej znajdują się charakterystyczne plazmocyty; zatoki rdzenne
z charakterystycznym wysokim śródbłonkiem, liczne pasma gęsto ułożonych komórek

immunologicznie kompetentnych

30. Migdałek podniebienny



pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, który zagłębia się,
wytwarzając charakterystyczne, rozgałęzione krypty z licznymi grudkami chłonnymi

wtórnymi



nabłonek migdałka w następstwie przenikania limfocytów zredukowany do 2 lub 3 warstw
– w wyniku tego podstawne warstwy nabłonka są rozluźnione i zmieniają się

w siateczkowate pasmo (siateczkę nabłonkową)



krypty migdałka i utkanie limfatyczne w postaci pojedynczej warstwy grudek chłonnych

tworzy mieszek – migdałek podniebienny zbudowany jest właśnie z 10-20 mieszków
oddzielonych odchodzącymi od torebki łącznotkankowej przegrodami łącznotkankowymi

(migdałek ten jako jedyny zawiera torebkę łącznotkankową)



zrąb migdałka tworzy tkanka łączna siateczkowata – brak w niej naczyń krwionośnych,

występują jednak naczynia limfatyczne, otaczające grudki chłonne



poniżej utkania limfatycznego migdałka znajdować się może pasmo mięśniówki

szkieletowej, otaczającej zagłębienie migdałka



w odróżnieniu od pozostałych migdałków występuje tutaj torebka łącznotkankowa,

w odróżnieniu zaś od pozostałych narządów limfatycznych występują tutaj struktura
nabłonkowa i krypty

31. Śledziona



pokryta torebką łącznotkankową, która wnika do narządu w postaci beleczek, które tworzą

rusztowanie narządu



pod torebką grudki chłonne – ciałka Malphiniego – z wyraźnym centrum namnażania,

w którym zlokalizowane są limfocyty B



wnętrze narządu zajmuje tkanka łączna siateczkowata



2 typy utkania w obrębie zrębu – miazga czerwona i biała



miazgę czerwoną tworzy sieć komórek o typie fibrocytów, rozpiętych na licznych włóknach

oraz osiadłe makrofagi; w oczkach tkanki siateczkowatej występują wszystkie elementy
morfotyczne krwi; podstawowym składnikiem miazgi czerwonej są zatoki śledzionowe,

których anastomozy nadają miazdze czerwonej strukturę gąbczastą (stąd na przekroju
miazga czerwona widoczna jest w formie pasm zwanych sznurami śledzionowymi)



zatoki śledzionowe zbudowane są z komórek pręcikowych, których jądra wpuklają się do
ściany zatoki



miazga biała skupiona jest wokół tętnic centralnych, które na całej długości otoczone są
pochewką limfoidalną typu rozproszonego (okołonaczyniowa pochewka limfatyczna PALS);

z pochewkami limfoidalnymi związane są grudki chłonne uwypuklające się bocznie

w stosunku do tętnicy centralnej



najistotniejsze diagnostyczne są: brak podziału na część korową i rdzenną, brak zatok

brzeżnych oraz występowanie miazgi białej i czerwonej.

32. Grasica



otoczona torebką łącznotkankową, która wnika w głąb miąższu, oddając przegrody
łącznotkankowe



przegrody łącznotkankowe dzielą narząd, jednak dzieje się to tylko w części zewnętrznej –
stąd budowa grasicy jest pseudozrazikowa; wspólna dla całego narządu część centralna

nosi nazwę pnia grasicy



w każdym zraziku występuje część korowa (silnie się barwiąca, ze względu na bogactwo

limfocytów, a konkretniej tymocytów – im głębiej w korę, tym limfocyty mniejsze),
otaczająca centralnie położoną część rdzenną (zawiera ona znacznie mniej limfocytów,

zdecydowanie więcej zaś słabo barwliwych komórek nabłonkowych)



brak grudek chłonnych



zrąb grasicy zbudowany jest z komórek nabłonkowych rozciągniętych na kształt sieci
(stąd grasica nazywana jest narządem limfatyczno-nabłonkowym)



wyróżniamy następujące komórki nabłonkowe:



gwiaździste (nabłonkowo-siateczkowe) – najliczniejsze, tworzące sieć desmosomalną



barierowe – spłaszczone, oddzielające tkankę łączną i naczynia krwionośne od utkania
nabłonkowo-limfatycznego



ciałka Hassala – struktury charakterystyczne, występujące tylko w części rdzennej,
zbudowane z koncentrycznie ułożonych, spłaszczonych komórek nabłonkowych



w okresie adolescencji u człowieka grasica ulega inwolucji czyli zastąpieniu części komórek
przez tkankę tłuszczową

33. Migdałek gardłowy



pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym z widocznymi
komórkami kubkowymi (jaśniejsze pola)



w nabłonku znajdują się ponadto komórki M (pofałdowane na powierzchni), które są
miejscem przenikania wirusów



zrąb migdałka stanowi tkanka łączna siateczkowata



miąższ zbudowany z grudek limfatycznych i limfocytów, leżących między nimi



nie posiada torebki, ani krypt – wpuklenia nabłonka tworzą jedynie rowki



brak naczyń chłonnych doprowadzających



diagnostyka różnicująca narządów limfatycznych

cecha

migdałki

węzły

chłonne

grasica

śledziona

nabłonek

+

-

-

-

torebka łącznotkankowa

- *

+

+

+

podział na korę i rdzeń

-

+

+

-

zatoka brzeżna

-

+

-

-

ciałko Hassala

-

-

+

-

grudki chłonne

+

+

-

-

* migdałek podniebienny posiada torebkę (wykształconą z występującej pod nabłonkiem
błony śluzowej, tk. łączna wiotka)

34. Przysadka mózgowa



pokryta łącznotkankową torebką z tkanki łącznej luźnej



składa się z części gruczołowej i nerwowej



część gruczołową (płat przedni) różnicujemy na część przednią, pośrednią i guzową



część przednia – jej zrąb zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej wiotkiej,
zawierającej liczne włókna srebrnochłonne oraz naczynia włosowate typu okienkowego;

składa się z kilku rodzajów komórek: chromofobnych (drobne komórki
o niewybarwionej i pozbawionej ziarnistości cytoplazmie, z okrągłymi jądrami),

chromofilnych (mają okrągłe jądro, położone ekscentrycznie – wyróżniamy w zależności

od ziarnistości komórki kwasochłonne barwiące się na czerwono, takie jak somatotropy
czy mammotropy oraz komórki zasadochłonne barwiące się na niebiesko, jak

gonadotropy, kortykotropy i tyreotropy)



część pośrednia – o zwartej strukturze, brak naczyń krwionośnych, zbudowana

w pewnej części z cyst wypełnionych koloidem (cysty Rathkiego); ponadto występują
w niej komórki zrębowe i nieliczne komórki mukoidalne zawierające peptydy



część guzowa – otacza na kształt kołnierza trzon lejka, dobrze ukrwiona, tu również
występują grupy komórek chromofilnych i -fobnych



część nerwowa – stanowi część podwzgórza mózgowego; zbudowana z bezmielinowych
aksonów komórek nerwowych i komórek glejowych – pituicytów (odmiana astrocytów);

można w niej wyróżnić:



wyrostek lejkowaty – zawiera zakończenia aksonów komórek nerwowych (komórki

neurosekretoryczne) z jądra nadwzrokowego i przykomorowego podwzgórza,
z ziarnami wydzielniczymi – zakończenia te mają na preparatach wygląd

zasadochłonnych wysp, nazywanych ciałkami Herringa



szypuła – podobnie jak wyrostek lejkowaty, zbudowana z aksonów, zawiera ciałka

Herringa



wyniosłość pośrodkowa

35. Nadnercze



charakterystyczny kształt wydłużonego trójkąta (czapki napoleońskiej, trójlistnej
koniczyny)



narząd pokryty torebką łącznotkankową



2 główne części narządu: żółto zabarwiona kora i czerwono-brunatny rdzeń



w korze występują 3 warstwy:



kłębkowata – wstępują w niej komórki, zgrupowane w gniazda, arkady; komórki

położone bliżej torebki słabo zróżnicowane



pasmowata – komórki układają się w równoległe pasma



siatkowata – warstwa najsilniej wybarwiona, komórki tworzą krzyżujące się pasma
między nimi (przeplatająca się sieć), występują tutaj też szerokie naczynia krwionośne



w rdzeniu znajdują się komórki chromochłonne i zwojowe, widoczne są też przekroje żył
z grubymi ścianami

36.Tarczyca



gruczoł o budowie pęcherzykowej, objęty torebką łącznotkankową



zrąb narządu stanowi tkanka łączna luźna



miąższ składa się z pęcherzyków i leżących obwodowo komórek C



pęcherzyki utworzone przez nabłonek jednowarstwowy sześcienny zbudowany
z tyreocytów (pęcherzyki aktywne)i nabłonek jednowarstwowy płaski (tkanka

spoczynkowa) – w szczytowej części nabłonka znajdują się kwasochłonne pęcherzyki
wydzielnicze



w pęcherzykach znajduje się żel koloidowy, w którego skład wchodzi tyreoglobulina



w zrębie liczne naczynia włosowate typu zatokowego



brak dróg wyprowadzających

37.Skóra nieowłosiona



składa się z naskórka i skóry właściwej leżącej na tkance podskórnej



naskórek zbudowany z nabłonka wielowarstwowego rogowaciejącego utworzonego
przez keratynocyty układające się w 5 warstw: podstawną (1 warstwa komórek, barwi się

zasadochłonnie ze względu na rybosomy; kom dzielące się na błonie podstawnej), kolczystą
(kilka warstw komórek wielobocznych, również barwi się zasadochłonnie), ziarnistą (3-5

pokładów spłaszczonych komórek; zawierają ziarna z cytokeratynami), jasną (niestała,
tylko w grubych naskórkach i w czerwieni wargi) i zrogowaciałą (łuseczki rogowe;

keratynocyty wypełnione masą rogową)



między keratynocytami warstwy podstawnej występują melanocyty (o kształcie

gwiaździstym) i komórki dendrytyczne (Langerhansa)



zrogowaciała część nabłonka silnie kwasochłonna



na wolnej powierzchni naskórka odrywające się łuseczki rogowe



skóra właściwa zbudowana z tkanki łącznej właściwej, składa się z dwóch warstw:

brodawkowej (tworzącej wpuklenia do naskórka; zawiera kom immunologicznie
kompetentne) i siateczkowatej (tk. łączna właściwa zbita o nieregularnym utkaniu)



zawiera liczne naczynia krwionośne, gruczoły oraz receptory czuciowe



brak gruczołów łojowych, występują za to gruczoły potowe



tkanka podskórna – tkanka tłuszczowa żółta, podzielona przez tk. łączną na zraziki – romby
Langera. Ciałka Vatera-Paciniego

38. Skóra owłosiona



składa się z cienkiej warstwy zrogowaciałego naskórka (nabłonek wielowarstwowy płaski
rogowaciejący), skóry właściwej i tkanki podskórnej



naskórek tworzy wpuklenia do skóry właściwej i tkanki podskórnej tworząc mieszki
włosowe



obecne są mniej lub bardziej widoczne włosy, składające się z łodygi wystającej ponad
naskórek i korzenia umieszczonego w nabłonkowym mieszku włosowym



w skórze właściwej przebiegają włókna miocytów gładkich tworzące mięsień przywłośny



gruczoł łojowy znajdujący się kącie mięśnia przywłośnego (skurcz tego mięśnia powoduje

wyciśnięcie wydzieliny)



liczne gruczoły potowe oraz naczynia krwionośne



brodawka włosa – wpuklenie tkanki łącznej do mieszka włosowego

39. Język - budowa ogólna



narząd o budowie mięśniowo-łącznotkankowej



pokryty na górnej powierzchni błoną śluzową, tworzącą liczne uwypuklenia – tzw. brodawki



widoczne brodawki nitkowate, charakterystycznie spiczasto zakończone i wygięte w stronę
gardłową



pod warstwą błony śluzowej przeciska się warstwa łącznotkankowa (rozcięgno języka)



pod warstwą łącznotkankową znajduje się charakterystyczna mięśniówka szkieletowa
języka, na którą składają się 4 mięśnie - mięsień podłużny górny; mięsień poprzeczny,

mięsień pionowy i mięsień podłużny dolny – pomiędzy mięśniami również przeciska się

tkanka łączna luźna śródmięsnej i omięsnej



na dolnej powierzchni błona śluzowa gładka, mająca wielowarstwowy nabłonek

nierogowaciejący



w tkance łącznej znaleźć można naczynia krwionośne

40. Język - brodawki liściaste



uwypuklenia błony śluzowej pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
nierogowaciejącym (z cienką warstwą rogową)



boczne powierzchnie brodawek obfitują w wypustki, będące kubkami smakowymi



charakterystyczny kształt brodawek w przekroju poprzecznym – w każdej brodawce

pierwotnej znajdują się 3 brodawki wtórne, przybierające kształt trójpłatkowego liścia
(stąd nazwa)



poszczególnie brodawki oddzielają rowki



mogą im towarzyszyć leżące pod nimi gruczoły produkujące wydzielinę surowiczą

41. Ślinianka podżuchwowa



gruczoł o budowie pęcherzykowo-cewkowej



torebka i zrąb utworzony z tkanki łącznej



w zrębie liczne limfocyty i naczynia krwionośne



miąższ składa się z komórek surowiczych (80% masy narządu) i komórek śluzowych (5%
masy narządu) oraz przewodów wyprowadzających



komórki surowicze tworzą pęcherzyki, zaś komórki śluzowe cewki



pojedyncze komórki surowicze lub ich grupy tworzące półksiężyce surowicze

(Gianuzziego)



ściana pęcherzyków surowiczych zbudowana jest z 1 warstwy piramidalnych komórek

surowiczych z kulistym jądrem położonym centralnie i zasadochłonną cytoplazmą,
w wierzchołkowych częściach komórek znajdują się kwasochłonne ziarna zymogenu –

pęcherzyki mają nieregularne, szczelinowate światło



ściana cewek zbudowana jest z 1 warstwy komórek sześciennych, o szerokim świetle –

cytoplazma komórek jest bardzo jasna, ziarna wydzielnicze mucynogenu są bardzo liczne
w części przyszczytowej, spychają jądro ku podstawie, które z tego powodu jest owalne



przewody wyprowadzające składają się z wstawki (nabłonek sześcienny) i przewodów
prążkowanych (nabłonek sześcienny bądź częściej walcowaty)



dookoła części wydzielniczych komórki mioepitelialne

42. Ślinianka przyuszna



gruczoł surowiczy o budowie pęcherzykowej



torebka i zrąb utworzony z tkanki łącznej



w zrębie dużo limfocytów i komórek plazmatycznych, naczynia krwionośne



bardzo charakterystyczne, liczne komórki tłuszczowe



miąższ utworzony z części wydzielniczych gruczołów (pęcherzyków surowiczych)

i przewodów wyprowadzających



ściana pęcherzyków surowiczych zbudowana jest z 1 warstwy piramidalnych komórek

surowiczych z kulistym jądrem położonym centralnie i zasadochłonną cytoplazmą, obfita
w RER, w wierzchołkowych częściach komórek znajdują się kwasochłonne ziarna zymogenu

– pęcherzyki mają nieregularne, szczelinowate światło



pęcherzyki otoczone są komórkami mioepitelialnymi



przewody wyprowadzające składają się z wstawki (nabłonek sześcienny) i przewodów
prążkowanych (nabłonek sześcienny bądź częściej walcowaty) – przeważają przewody

prążkowane

43. Ślinianka podjęzykowa



gruczoł o budowie cewkowo-pęcherzykowej



w preparacie widoczne nagromadzenia komórek śluzowych (60%, cewki) oraz

surowiczych (30%, pęcherzyki) oraz przekroje przewodów wyprowadzających



ściana cewek zbudowana jest z 1 warstwy komórek sześciennych, o szerokim świetle –

cytoplazma komórek jest bardzo jasna, ziarna wydzielnicze mucynogenu są bardzo liczne
w części przyszczytowej, spychają jądro ku podstawie, które z tego powodu jest owalne



ściana pęcherzyków surowiczych zbudowana jest z 1 warstwy piramidalnych komórek
surowiczych z kulistym jądrem położonym centralnie i zasadochłonną cytoplazmą,

w wierzchołkowych częściach komórek znajdują się kwasochłonne ziarna zymogenu –
pęcherzyki mają nieregularne, szczelinowate światło



przewody wyprowadzające zbudowane z komórek nabłonka jednowarstwowego
sześciennego, typowe komórki pompujące jony - kwasochłonna cytoplazma



w preparacie widoczne także pierścienie (półksiężyce surowicze )Gianuzziego - komórki
surowicze nakładające się na cewki



widoczna, zdecydowana przewaga cewek nad pęcherzykami w całym preparacie pozwala
wnioskować, iż jest to gruczoł o charakterze mieszanym śluzowo- surowiczym, co wskazuje

jednoznacznie na śliniankę podjęzykową

44. Przełyk



widoczny przekrój przez narząd rurowy



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,

mięśniowa oraz przydanka – budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu
pokarmowego



błona śluzowa zbudowana jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego
nierogowaciejącego oraz łącznotkankowej błony śluzowej – nabłonek ten w przewodzie

pokarmowym występuje jedynie w przełyku i dalszej części odbytnicy



błona śluzowa wyraźnie pofałdowana, światło tego narządu rurowego jest dość

szczelinowate, charakterystycznie gwiazdkowate



na granicy błony śluzowej i podśluzowej znajduje się cienkiej grubości pokład komórek

mięśniowych gładkich – blaszka mięśniowa śluzówki



w błonie podśluzowej widoczne są gruczoły śluzowe (surowiczo-śluzowe, cewkowo-

pęcherzykowe), z komórkami o spłaszczonych jądrach położonych w podstawnych częściach
komórki



błona mięśniowa gruba, dostrzegalne 2 warstwy mięśni- wewnętrznie warstwa jest
najczęściej ułożona okrężnie, zewnętrzna warstwa zaś – podłużnie



w górnej części przełyku mięśniówka mięśni poprzecznie prążkowanych – cecha
charakterystyczna dla przełyku



najbardziej zewnętrznie dostrzegalna jest warstwa tkanki łącznej właściwej, budująca
przydankę



cieńsza warstwa mięśniowa niż w nasieniowodzie, brak wypustek błony śluzowej jak
w jajowodzie



obecne gruczoły przełykowe

45. Gruczoły dna żołądka



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,

mięśniowa oraz błona surowicza – budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu
pokarmowego



w błonie śluzowej widoczne są bardzo liczne cewkowe gruczoły (składające się z dna, szyjki
i ujścia) - widoczne są także dołki na szczytowej powierzchni błony śluzowej

(charakterystyczna cecha pofałdowania żołądka)



bardzo liczne (zwłaszcza w szyjce i dnie gruczołów) komórki o zasadochłonnej cytoplazmie,

owalnych jądrach i licznych pęcherzykach wydzielniczych – komórki główne gruczołów
żołądka (zajmują szczególnie dolną 1 – 1/3 gruczołu)



występujące w szyjce gruczołów komórki o kwasochłonnej cytoplazmie (typowe komórki
pompujące jony) – komórki okładzinowe



obecne są także komórki śluzowe



charakterystyczny skład komórkowych gruczołów pozwala stwierdzić, iż są to gruczoły dnia

żołądka



widoczne przy gruczołach dołki, zajmujące od 1/5 do 1/4 błony śluzowej są dołkami

żołądkowymi, na których ujście mają właśnie te przewody – nabłonek pokrywający dołki
żołądkowe jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym śluzowo zmienionym

46. Dwunastnica



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,
mięśniowa oraz przydanka – budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu

pokarmowego



w błonie śluzowej widoczne, wyraźnie wykształcone uwypuklenia – kosmki, oraz wgłobienia

nabłonka do błony śluzowej właściwej – krypty



kosmki są charakterystycznym elementem części przewodu pokarmowego, jakim jest jelito

cienkie



komórki Panetha na dnie krypt – kontrolują one florę bakteryjną



nabłonek charakterystyczny dla przewodu pokarmowego – jednowarstwowy walcowaty
(enterocyty + rąbek szczoteczkowy, kom. kubkowe i mukocyty, kom. endokrynowe)



w błonie podśluzowej liczne gruczoły (gruczoły Brunnera) składające się z komórek
śluzowych (jasna cytoplazma, spłaszczone jądro w podstawnej części komórki) i pewnej

liczby komórek surowiczych (zasadochłonna cytoplazma, okrągłe jądro w środkowej części
komórki), rozrzucone w tkance łącznej właściwej – (obecność gruczołów w błonie

podśluzowej jest charakterystyczna dla dwunastnicy)



błona mięśniowa układająca się charakterystycznie dla układu pokarmowego – wewnętrzna

warstwa okrężnie, zewnętrzna podłużnie



najbardziej zewnętrzną częścią warstwą ściany jest przydanka, zbudowana z tkanki łącznej

właściwej

47. Jelito czcze



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,
mięśniowa oraz przydanka – budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu

pokarmowego



w błonie śluzowej widoczne, wyraźnie wykształcone uwypuklenia – kosmki, oraz
wgłobienia nabłonka do błony śluzowej właściwej – krypty; kosmki są jednak tutaj wyższe,

bardziej smukłe



kosmki są charakterystycznym elementem części przewodu pokarmowego, jakim jest jelito

cienkie



nabłonek charakterystyczny dla przewodu pokarmowego – jednowarstwowy walcowaty



błona podśluzowa – zbudowana z tkanki łącznej właściwej, brak w niej gruczołów typowych
dla dwunastnicy



błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia, zwane fałdami Kertringa



błona mięśniowa układająca się charakterystycznie dla układu pokarmowego – wewnętrzna

warstwa okrężnie, zewnętrzna podłużnie



najbardziej zewnętrzną część ściany stanowi błona surowicza zbudowana z tkanki łącznej

właściwej, pokrytej nabłonkiem surowiczym – mesothelium



brak obfitego utkania limfoidalnego GALT (brak licznych limfocytów naciekających błonę

śluzową i podśluzową), charakteryzującego jelito kręte



jedynym fragmentem jelita, który charakteryzuje się tymi czynnikami jest jelito czcze



w porównaniu do dwunastnicy ma wyższe i smukłe kosmki z większą liczbą komórek
kubkowych, brak gruczołów Brunnera, szczególnie liczne i wysokie fałdy błony śluzowej

i podśluzowej, pokryte otrzewną

48. Jelito kręte



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,
mięśniowa oraz przydanka – budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu

pokarmowego



w błonie śluzowej widoczne, wyraźnie wykształcone uwypuklenia – kosmki, oraz

wgłobienia nabłonka do błony śluzowej właściwej – krypty; kosmki są tutaj rzadkie, niskie,
szerokie



kosmki są charakterystycznym elementem części przewodu pokarmowego, jakim jest jelito
cienkie



nabłonek charakterystyczny dla przewodu pokarmowego – jednowarstwowy walcowaty



w błonie śluzowej widoczne liczne limfocyty rozproszone w nabłonku i tkance łącznej

właściwej



w błonie podśluzowej tkanka łączna właściwa luźna



wyraźnie widoczne grudki limfatyczne tworzące kępki Peyera



nacieczenie limfoidalne błony śluzowej i podśluzowej – utkanie limfoidalne jelita GALT –

jednoznacznie wskazuje na jelito kręte



błona mięśniowa układająca się charakterystycznie dla układu pokarmowego – wewnętrzna

warstwa okrężnie, zewnętrzna podłużnie



najbardziej zewnętrzną część ściany stanowi błona surowicza zbudowana z tkanki łącznej

właściwej, pokrytej nabłonkiem surowiczym – mesothelium

49. Listewka zębowa



widoczne zgrubienie ektodermy powstałe z rozplenienia nabłonka ektodermalnego
(pod względem morfologicznym jest to nabłonek wielowarstwowy płaski) - zgrubienie to

wpukla się w podścielisko mezenchymatyczne



widoczny fałd zwany pierwotną listewką zębową - preparat przedstawia zatem listewkę

zębową



w bezpośrednim sąsiedztwie komórek ektodermalnych widoczne zagęszczenie

mezenchymy, z którego powstanie brodawka zębowa



listewki zębowe wykształcają narząd szkliwotwórczy (ameloblasty, kom. sześcienne, kom.

gwiaździste, jednowarstwowy nabłonek na błonie podstawnej); mezenchyma przylegająca
do listewek przekształca się w brodawki zębowe (powstaje z nich zębina, cement i miazga)



pod nabłonkiem leży mezenchyma z komórkami neuromezenchymalnymi (grzebienie
nerwowe); kom neuromezenchymalne tworzą 10 skupisk w łuku żuchwy i 10 w linii kości

szczękowych (indukują proliferację nabłonka, który wrasta w mezenchymę)



3 stadia rozwoju zawiązka zęba (listewki zębowej): stadium pączka, czapeczki, dzwonu

50. Dziąsło



jest to część błony śluzowej jamy ustnej pokrywającej wyrostki zębodołowe i otaczającej
szyjkę zęba



błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym
(na wysokości szyjki zęba styka się on ze szkliwem tworząc szczelne połączenia – komórki

nabłonka mają liczne hemidesmosomy)



w warstwie właściwej błony śluzowej utkanie limfatyczne MALT, liczne włókna kolagenowe

pochodzące od ozębnej (zakończenia więzadeł: cementowo-dziąsłowego i szczękowo-
dziąsłowego)



charakterystyczna bladość dziąsła spowodowana brakiem błony podśluzowej i słabym
unaczynieniem blaszki właściwej błony śluzowej



blaszka właściwa: tk. łączna zbita o regularnym układzie wł. kolagenowych (zakończenia
więzadeł); między pęczkami kolagenu – tkanka łączna mniej zbita + mastocyty

51. Ząb – przekrój podłużny



zbudowany z korony oraz korzenia zęba, granicą jest szyjka zęba; wewnątrz korony znajduje
się komora zęba, przechodząca w obrębie korzenia w kanał zęba – całość to jama zębowa



większość korony oraz korzenia zbudowana jest z zębiny, wybarwionej hematoksyliną



część koronowa zębiny pokryta szkliwem, którego brak na preparacie, ze względu na jego
wypłukanie i odwapnienie



część korzeniowa pokrywa cementem bezkomórkowym, w dolnej części komórkowym
(cementocyty z dużą ilością wypustek, włókna Sharpeya – kolagen)



główną masę zęba stanowi zębina (twardy, zmineralizowany składnik zęba z licznymi

włóknami kolagenowymi ułożonymi równolegle do powierzchni zębiny)



miazgę stanowi tkanka łączna galaretowata, której na preparacie również brak



zębina z kanalikami zębiny i wypustkami zębinowymi odontoblastów (leżą na pograniczu
zębiny i miazgi), widoczne przestrzenie międzykuliste w zębinie (rejony

niezmineralizowanej istoty organicznej)

52. Jelito grube



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,
mięśniowa oraz błona surowicza – budowa taka charakterystyczna jest dla cewy

pokarmowej



cechą charakterystyczną dla tego preparatu jest zanik kosmków i fałdów okrężnych, co

jednoznacznie wskazuje na jelito grube



obecne długie krypty jelitowe



nabłonek charakterystyczny dla przewodu pokarmowego – jednowarstwowy walcowaty
(za wyjątkiem części odbytniczej z nabłonkiem wielowarstwowym płaskim)



bardzo liczne komórki kubkowe i dokrewne



zewnętrzna warstwa błony śluzowej (podłużna) traci ciągłość – tworzy ona 3 taśmy jelita

grubego



występują pojedyncze grudki chłonne, pojedyncze limfocyty śródnabłonkowe i limfocyty

tkanki łącznej w błonie śluzowej i podśluzowej – utkanie limfoidalne GALT



w błonie surowiczej występują wysepki tłuszczowe – przyczepki sieciowe

53. Wyrostek robaczkowy



makroskopowo widzimy preparat o kształcie rurowatym, z delikatnie widocznym,
szczelinowatym światłem



łatwo dostrzegalna czterowarstwowość ściany, którą budują – błona śluzowa, podśluzowa,
mięśniowa (zbudowana z warstwy okrężnej i podłużnej) oraz błona zewnętrzna – budowa

taka charakterystyczna jest dla cewy pokarmowej



błonę śluzową i podśluzową wypełnia utkanie limfatyczne GALT



granica pomiędzy błoną śluzową i podśluzową zatarta ze względu na nacieki chłonne



bardzo liczne limfocyty naciekające nabłonek wyściełający jelito oraz nabłonek krypt,

tkankę łączną błony śluzowej właściwej i błonę podśluzową



w skład nabłonka wchodzą komórki absorpcyjne i komórki kubkowe



brak kosmków



obecność krypt (mniej regularnie ułożonych niż w jelicie grubym)



obecność komórek tłuszczowych w błonie podśluzowej



nieliczne gruczoły śluzowe

54. Wątroba



otoczona torebką łącznotkankową, zawierającą liczne komórki tuczne



zrośnięta z błoną surowicza pokrytą nabłonkiem surowiczym



tkanka łączna wnika w głąb narządu, rozgałęziając się na wiele odnóg i dzieląc narząd na

zraziki



w odnogach tkanki łącznej występują naczynia krwionośne i limfatyczne, przewody

żółciowe i nerwy, a także liczne włókna kolagenowe



zraziki zbudowane z hepatocytów układających się w beleczki wątrobowe promieniście

ułożone w kierunku żyły centralnej



żyła centralna ułożona centralnie w hepatocycie



w narożach zrazików anatomicznych przestrzenie bramno-żółciowe (tetrady wątrobowe),

w skład których wchodzi tętnica międzyzrazikowa, żyła międzyzrazikowa, przewód
żółciowy międzyzrazikowy i przewód limfatyczny



oprócz zrazika anatomicznego wyróżnić możemy gronko wątrobowe (zespół 2 hepatocytów,
kształtu romboidalnego, w którym wierzchołki stanowią 2 przestrzenie bramnożółciowe i 2

żyły centralne) oraz zrazik portalny (składa się z 3 sąsiadujących zrazików klasycznych,
środek zrazika portalnego stanowi przestrzeń bramnożółciowa, granicę zaś 3 żyły

centralne)



po obu stronach beleczek znajdują się naczynia włosowate typu zatokowego (sinusoidy),

których śródbłonek nie ma blaszki podstawnej, a jego komórki wspierają się jedynie na
mikrokosmkach hepatocytów i delikatnej sieci włókien siateczkowych – w ich świetle

znajdują się duże komórki Browicza-Kupffera (makrofagi)



hepatocyty są wielokątnymi komórkami z dobrze rozwiniętymi organellami komórkowymi

i jednym lub dwoma kulistymi jądrami (biegun naczyniowy i żółciowy)



między hepatocytami a komórkami śródbłonka znajdują się przestrzenie Dissego, w których

znajdują się komórki tłuszczowe okołozatokowe (lipocyty) , zawierające krople tłuszczu
z witaminą A

55. Trzustka



gruczoł zewnętrz- i wewnętrzwydzielniczy otoczony tk. łączną właściwą, która nie tworzy
wyraźnej torebki



miąższ trzustki podzielony na płaciki (zraziki) pomiędzy którymi znajduje się tkanka łączna
właściwa – daje to charakterystyczny wygląd trzustki (jak potrzaskane szkło)



tkanka łączna właściwa tworzy zrąb podtrzymujący liczne naczynia krwionośne oraz miąższ
składający się z pęcherzyków wydzielniczych (wykazujących dwubarwliwość) oraz

przewodów wyprowadzających, wstawek, a także rozproszonych grup komórek
endokrynowych (tworzących wyspy trzustkowe)



w pęcherzykach wydzielniczych bazofilna cytoplazma, duże jądro i przyszczytowo liczne
ziarna wydzielnicze zabarwione na czerwono – w świetle niektórych pęcherzyków komórki

śródpęcherzykowe (spłaszczone)



przewody wyprowadzające wysłane są jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym,

w skład którego wchodzą komórki kubkowe i endokrynowe (wstawka – przewód
wyprowadzający na terenie płacika, nabłonek jednowarstwowy sześcienny)



brak komórek mioepitelialnych



wśród ciemnych struktur zewnątrzwydzielniczych znajdują się jasne, okrągłe struktury –

wyspy trzustkowe, w których znaleźć można i rozróżnić naczynia włosowate

56. Tchawica



narząd rurowaty, charakterystycznego kształtu podkowy, z trójwarstwową ścianą, na którą

składa się błona śluzowa, podśluzowa i przydanka



w błonie śluzowej nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony (nabłonek dróg

oddechowych), blaszka właściwa (występuje w niej dużo włókien sprężystych, które
w dolnej części blaszki tworzą rodzaj błony sprężystej; ponadto występuje utkanie

limfatyczne błony śluzowej MALT)



w błonie podśluzowej obecne są śluzowe gruczoły tchawicze z nielicznymi komórkami

surowiczymi



podkowiaste chrząstki szkliste



pomiędzy wolnymi końcami chrząstek występuje tkanka łączna właściwa oraz podłużne
i poprzeczne mięśnie gładkie – jest to tzw. część błoniasta tchawicy z mięśniem tchawiczym



najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi przydanka łącznotkankowa



nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony: kom. urzęsione, kom. szczoteczkowate

(odbierają bodźce czuciowe), kom. ziarniste (endokrynowe, układ APUD), kom. kubkowe,
limfocyty

57. Płuco



narząd miąższowy o wyglądzie siateczki



miąższ stanowią pęcherzyki płucne i przegrody międzypęcherzykowe



ściany pęcherzyków zbudowane z nabłonka oddechowego (jednowarstwowy płaski), na

który składają się pneumocyty typu I (komórki bardzo płaskie), pneumocyty typu II i III
(o kształcie sześciennym; typ III – nieliczne, prawdopodobnie chemoreceptory)



zrąb pęcherzyków zbudowany z tkanki łącznej właściwej, podtrzymuje włosowate naczynia
krwionośne -w zrębie dużo włókien sprężystych



na preparacie widoczne są poszczególne odcinki dróg oddechowych - oskrzela (wysłane
błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem wielorzędowym walcowatym, pod nabłonkiem

blaszka właściwa błony śluzowej, zawierająca tkankę limfatyczną oskrzeli, włókna
sprężyste, pod nią występuje błona Reisessena, czyli warstwa miocytów gładkich

o spiralnym przebiegu), oskrzeliki (o mniejszej średnicy, z dobrze rozwiniętą warstwą

miocytów gładkich - nabłonek stopniowo przechodzi w jednowarstwowy walcowaty,
a następnie sześcienny urzęsiony; nie mają chrząstki i gruczołów; w nabłonku widoczne

swoiste komórki oskrzelikowe Clary) i przewody oddechowe (wysłane nabłonkiem
oddechowym, pod nim nieliczne pęczki miocytów gładkich)

58. Nerka



narząd miąższowy , składający się z nefronów, otoczony torebką łącznotkankową



na przekroju wyróżniamy korę (barwy różowej, struktura ziarnista) i rdzeń nerki (barwy
żółtawej, struktura pasmowata)



w korze wyróżnia się leżącą obwodowo korę kory oraz leżącą przyśrodkowo korę właściwą



w korze kory brak ciałek nerkowych



w korze właściwej widoczne są ciałka nerkowe, czyli kłębuszki naczyniowe zawieszone
w mezangium, otoczone dwulistkową torebką Bowmana (listek trzewny – pokrywa naczynia

włosowate, podocyty z wypustkami I i II rzędowymi; listek ścienny – wyściela otoczenie
torebki)



w ciałku nerkowym wyróżnia się biegun naczyniowy, w którym znajdują się tętniczka
doprowadzająca i odprowadzająca (+ kom. mezangium zewnętrznego) oraz biegun

kanalikowy, w którym rozpoczyna się kanalik I rzędu, część kręta.



w pobliżu ciałka nerkowego widoczny kanalik I rzędu, kanalik II rzędu i plamka gęsta (w jej

obrębie nabłonek sześcienny zamienia się w walcowaty)( kanalik I rzędu – rąbek
szczoteczkowy, przejście komórek w światło niewyraźne).



kora nerki wnika do rdzenia w postaci słupów nerkowych



rdzeń nerki w postaci piramid, których boczne i zewnętrzne powierzchnie stykają się z korą

– stożki piramid to brodawki nerkowe, zaś od podstawy piramid biegną promienie rdzenne,
wnikające do kory; każdy promień rdzenny jest kanalikiem zbiorczym



zrąb nerki zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej luźnej, która podtrzymuje naczynia
krwionośne, limfatyczne, miąższ nerki oraz komórki śródmiąższowe.



komórki śródmiąższowe obecne w korze i rdzeniu – w korze są to komórki podobne do
fibroblastów oraz limfocytów, w rdzeniu występują jako komórki śródmiąższowe typu I, II,

III

59. Moczowód



narząd o przekroju rurowatym, z charakterystycznym gwiaździsto-wężowym światłem
(spowodowanym skurczem mięśniówki)



ściana zbudowana z błony śluzowej, mięśniowej i przydanki



błona śluzowa pokryta nabłonkiem przejściowym, którego charakterystycznym

elementem jest obecność komórek baldaszkowatych, z których niektóre mają po 2 jądra – na
ich wolnej powierzchni znajdują się białkowe plamki, liczne fałdy i wgłobienia



błona śluzowa właściwa pokryta tkanką łączną właściwą luźną, zawierającą dużo włókien
kolagenowych i nieliczne włókna sprężyste



błona śluzowa ułożona w podłużne fałdy



błona mięśniowa składa się z 3 warstw miocytów gładkich – wewnętrzna podłużna,

środkowa okrężna, zewnętrzna podłużna – granice pomiędzy poszczególnymi granicami
zatarte ze względu na spiralny przebieg mięśniówki



przydanka złożona z tkanki łącznej właściwej luźnej, zawierającej liczne włókna sprężyste

60. Pęcherz moczowy



ściana zbudowana z błony śluzowej, mięśniowej i błony surowiczej



błona śluzowa wykazuje liczne fałdy, pokryta jest nabłonkiem przejściowym, którego
charakterystycznym elementem jest obecność komórek baldaszkowatych, z których

niektóre mają po 2 jądra – na ich wolnej powierzchni znajdują się białkowe plamki, liczne
fałdy i wgłobienia (rezerwa błony komórkowej dla wypełniającego się pęcherza)



błona mięśniowa składa się z 3 nieciągłych warstw miocytów gładkich, które się wzajemnie
przenikają - warstwa zewnętrzna i wewnętrzna o podłużnym przebiegu oraz środkowa

o przebiegu okrężnym



przydanka czyli tkanka łączna właściwa pokrywa większość powierzchni zewnętrznej

pęcherza - górna powierzchnia jest pokryta błoną surowiczą z nabłonkiem surowiczym na
powierzchni.

61. Jądro ludzkie



narząd podzielony na płaciki przez pasma tkanki łącznej właściwej



w płacikach znajduje się łącznotkankowy zrąb podtrzymujący składniki miąższu jądra, czyli
kanaliki plemnikotwórcze i komórki gruczołów śródmiąższowych



na przekroju widoczne ściany kanalików plemnikotwórczych zbudowane z nabłonka
plemnikotwórczego (błona podstawna, 3-5 warstw komórek mioidalnych podobnych do

miocytów gładkich) i tkanki łącznej właściwej luźnej



nabłonek plemnikotwórczy to rodzaj nabłonka wielowarstwowego, składającego się

z komórek podporowych Sertoliego (duże, wysokie komórki, rozciągające się od błony
podstawnej do światła kanalika, posiadające owalne lub trójkątne jądra i jasną cytoplazmę)

i komórek szeregu spermatogenezy (spermatogonie Ad z ciemnymi jądrami, spermatogonie

Ap z jasnymi jądrami, spermatogonie B z jądrami okrągłymi i grudkowatą chromatyną,
spermatocyty I rzędu, spermatocyty II rzędu, spermatydy i plemniki) – mniej zróżnicowane

komórki szeregu spermatogenezy znajdują się bliżej warstwy podstawnej, w miarę
różnicowania się przesuwają się ku światłu kanalika



pomiędzy kanalikami komórki śródmiąższowe jądra (komórki Leydiga), występujące
w grupach w tkance łącznej międzykanalikowej – są to dużej komórki o pęcherzykowatych

jądrach i kwasochłonnej cytoplazmie, tworzące gruczoł śródmiąższowy jądra



obwodowo błona biaława – zbita, włóknista torebka pokrywająca jądra z naczyniami

krwionośnymi i limfatycznymi

62. Najądrze



zbudowane z głowy, trzonu i ogona



głowa składa się z pozwijanych przewodzików odprowadzających, wysłanych

jednowarstwowym nabłonkiem sześciennym – komórki tego nabłonka mają różną
wysokość, naprzemiennie są wysokie i niskie stwarzając pofałdowania (charakterystyczne

światło przypominające zęby piły); ponadto obecna jest ściana łącznotkankowa, zawierająca
liczne komórki mięśniowe gładkie



głównymi składniki trzonu i ogona jest przewód najądrza – na przekroju widoczne są
wielokrotne przekroje tego przewodu, wysłanego nabłonkiem dwurzędowym

walcowatym, na którego powierzchni znajdują się stereocilia – nabłonek leży na błonie

podstawnej, pod nią tkanka właściwa luźna i liczne miocyty gładkie



przewód najądrza, w odróżnieniu od przewodzików odprowadzających ma wszędzie gładkie

światło



zrąb najądrza zbudowany z tkanki łącznej

63. Nasieniowód



narząd rurowaty, o nieregularnym świetle



ściana nasieniowodu zbudowana jest z błony śluzowej, mięśniowej i przydanki



błona śluzowa wytwarza 4-5 fałdów podłużnych, wysłana jest nabłonkiem

wielorzędowym walcowatym, część komórek posiada stereocilia



pomiędzy komórkami nabłonka znajdują się limfocyty.



pod nabłonkiem znajduje się właściwa błona śluzowa zawierająca liczne włókna sprężyste.



błona mięśniowa z 3 warstwami miocytów gładkich: wewnętrzna i zewnętrzna podłużna,

środkowa – okrężna



przydanka składa się z tkanki łącznej właściwej włóknistej



w bańce nasieniowodu wyższe fałdy oraz cieńsza błona mięśniowa



bardzo gruba warstwa mięśniowa pozwala odróżnić nasieniowód od pozostałych narządów

rurowych

64. Gruczoł krokowy



gruczoł cewkowo-pęcherzykowy otoczony torebką włóknistą



słabo zaznaczony podział na płaciki



obecne są duże, nieregularnie uformowane, często wielokrotnie wpuklające się odcinki
wydzielnicze – odcinki wydzielnicze charakteryzuje duże światło i nierówny zarys

wewnętrzny nabłonka



brak dróg wyprowadzających



nabłonek walcowaty o zmiennej wysokości, wyściełający fałdy odcinków końcowych;
cytoplazma kwasochłonna, mikrokosmki na powierzchni



szczególnie charakterystyczna jest obecność miocytów gładkich w przegrodach
łącznotkankowych prostaty, tworzących zrąb



niekiedy w świetle widoczne kamyki sterczowe



duże gruczoły główne, mniejsze gruczoły błony podśluzowej i śluzowej



(część cewkowatą – przewody odprowadzające wyściela nabłonek jednowarstwowy
walcowaty, a pęcherzyki – dwuwarstwowy walcowaty/sześcienny + limfocyty

śródnabłonkowe)

65. Jajnik



narząd pokryty torebką łącznotkankową (błona biaława), pod którą znajduje się nabłonek
jednowarstwowy sześcienny



korę jajnika stanowią pęcherzyki jajnikowe w różnych stadiach rozwojowych oraz miocyty
gładkie



w okolicach pęcherzyków widać tkankę łączną bogatą w komórki wrzecionowate



pęcherzyki jajnikowe pierwotne znajdują się na obwodzie kory jajnika, w pobliżu błony

białawej, składają się z pierwotnych oocytów i otaczającego komórkę rozrodzą
jednowarstwowego płaskiego nabłonka; są najliczniejsze, jądro położone ekscentrycznie



pęcherzyk jajnikowy wzrastający z wysokim, sześciennym a później walcowatym
nabłonkiem oraz mukopolisacharydową osłonką przejrzystą pomiędzy nabłonkiem

a komórką rozrodczą – w zewnętrznej części cytoplazmy widoczne ziarna korowe



pęcherzyk dojrzały Graffa z sierpowatą jamą pęcherzykową w przypadku młodego

pęcherzyka i z tworzącym się wzgórkiem jajonośnym – wielowarstwowy nabłonek
pęcherzykowy tworzy ścianę jamy pęcherzyka, zwaną warstwą ziarnistą



rdzeń jajnika (część naczyniowa) stanowią liczną liczne, pozwijane naczynia krwionośne,
limfatyczne i nerwy



zrębem jajnika jest tkanka łączna właściwa luźna

66. Jajowód



narząd rurowy z 3warstwową ścianą – błona śluzowa, mięśniowa i surowicza



błona śluzowa pofałdowana (charakterystyczne, delikatnie, rozgałęzione fałdy - labirynt),
z nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym pokrytym migawkami i komórkami

urzęsionymi, wydzielniczymi, klinowatymi i śródnabłonkowymi limfocytami



w błonie śluzowej znajdują się charakterystyczne tętnice spiralne



nabłonek spoczywa na blaszce właściwej zbudowanej z tkanki łącznej luźnej z włóknami
retikulinowymi



błona mięśniowa jest najgrubszą warstwą ściany jajowodu, składa się z 2 warstw –
wewnętrznej, w której miocyty układają się okrężnie i zewnętrznej, w której miocyty

układają się podłużnie; charakterystyczne w tej warstwie jest to, iż jest luźno utkana, granice
pomiędzy warstwami są dość zatarte



błona surowicza pokryta jest nabłonkiem surowiczym (mesothelium)



występuje krezka jajowodu, w pobliżu której znajdują się liczne naczynia tętnicze

67. Błona śluzowa macicy



jednowarstwowy nabłonek walcowaty z pojedynczymi komórkami urzęsionymi



pod nabłonkiem występuje blaszka właściwa błony śluzowej, w której występują 2 warstwy
– czynnościowa i podstawowa



warstwa czynnościowa jest warstwą o zmiennej budowie w zależności od fazy cyklu
menstruacyjnego – w fazie złuszczająco-regeneracyjnej następuje oderwanie części

czynnościowej i regeneracji nabłonka; w fazie proliferacyjnej część czynnościowa wzrasta;
w fazie sekrecyjnej gruczoły cewkowe błony śluzowej zaczynają się silnie skręcać, dając

charakterystyczny obraz „zębów piły”



warstwa podstawowa składa się z tkanki łącznej właściwej (z komórkami macierzystymi,
poprzebijana gruczołami cewkowymi), zakończeń gruczołów macicznych i licznych naczyń

krwionośnych



zrąb stanowią gwiaździste fibroblasty i fibrocyty, makrofagi, granulocyty i inne kom. tk.

łącznej i immunokompetentnej

68. Rogówka oka



na przekroju widoczne jest 5 warstw rogówki: nabłonek przedni, blaszka graniczna
przednia, istota właściwa, blaszka graniczna tylna i śródbłonek rogówkowy



nabłonek przedni rogówki jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
nierogowaciejącym – komórki tej warstwy mają na powierzchni drobne fałdy, między

którymi gromadzą się łzy, co utrudnia ich odparowanie



blaszka graniczna przednia (Bowmana) zbudowana jest z włókien kolagenowych tkanki

łącznej, nie ma w niej w żadnym wypadku komórek – w barwieniu HE ma kolor jasnoróżowy



istota właściwa rogówki – najgrubsza warstwa (ok. 90%), złożona z pęczków włókien

kolagenowych (ułożonych równolegle) i (nielicznych) fibroblastów; pomiędzy wiązkami
włókien kolagenowych widoczne są jedynie jądra silnie rozgałęzionych komórek tkanki

łącznej (ciałek rogówki)



blaszka graniczna tylna (Descemeta) – budowa analogiczna do blaszki granicznej
przedniej



śródbłonek zbudowany z nabłonka jednowarstwowego płaskiego



rogówkę charakteryzuje całkowity brak naczyń krwionośnych

69. Siatkówka



na przekroju widoczne jest 10 warstw siatkówki: warstwa barwnikowa, pręcików

i czopków, graniczna zewnętrzna, ziarnista zewnętrzna, splotowata zewnętrzna, ziarnista
wewnętrzna, splotowata wewnętrzna, komórek zwojowych, włókien nerwowych i graniczna

wewnętrzna



warstwa barwnikowa – nabłonek barwnikowy, jednowarstwowy sześcienny



warstwa pręcików i czopków – warstwa pierwszych neuronów wzrokowych



błona graniczna zewnętrzna – znajdują się tutaj zewnętrzne zakończenia komórek

glejowych podporowych



warstwa ziarnista zewnętrzna – znajdują się tutaj jądra komórek pręciko- i czopkonośnych



warstwa splotowata zewnętrzna – aksony komórek pręciko- i czopkonośnych



warstwa ziarnista wewnętrzna – jądra komórek dwubiegunowych, amakrynowych

i poziomych



warstwa splotowata wewnętrzna – aksony komórek dwubiegunowych i poziomych



warstwa komórek zwojowych – szereg komórek zwojowych o dużych jądrach,
z widocznymi jąderkami



warstwa włókien nerwowych – aksony komórek zwojowych



warstwa graniczna wewnętrzna – wewnętrzne zakończenia komórek glejowych