FINANSE PUBLICZNE 

W

YKŁAD 

2

 Z DNIA 17.03.2012 

 

~ BUDŻET PAŃSTWA ~ 

 
Budżet  państwa  -    zajmuje  centralne  miejsce  w  finansach,  dysponuje  ona  ogromnymi 
środkami  pieniężnymi.  Jest  ważny,  ponieważ  środki  finansowe  dzieli  praz  przesuwa  do 
samorządów terytorialnych.   
 
Budżet państwa należy rozumieć jako: 

a)  scentralizowany fundusz pieniężny 
b)  akt normatywny 
c)  plan  finansowy  państwa  –  który  musi  być  przedstawiony  do  października  roku 

poprzedzającego rok budżetowy. 

Jest to kryterium według ważności.  
 
Zasady budżetowe: 

1.  Równowagi – dochody = wydatki, jednak w praktyce jest inaczej. W budżecie musza 

być  ujęte  wszystkie  dochody  i  wydatki.  W  Polsce  ta  zasada  nie  jest  realizowana. 
Posiadamy  fundusze  publiczne,  agencje  –  środków  pieniężnych  dla  nich  nie 
uwzględnia się w budżecie. 

2.  Zupełności (powszechności)  
3.  Jedności – wszystkie dochody i wydatki musza być ujęte w jednym planie.  

a)  formalna – budżet wspólny dla państwa i jednostek samorządu terytorialnego.  
b)  materialna  –  dochody  gromadzimy  jako  całość  i  nie  wiążemy  ich  z  konkretnymi 

celami.  

4.  Jawności  
5.  Przejrzystości  -  związana  z  zasadą  jawności  –  każdy  obywatel  ma  prawo  zobaczyć 

jak  wyglądają  dochody  i  wydatki  państwa.  Na  podstawie  tych  danych  możemy 
rozpoznać procesy jakie zachodzą w gospodarce.  

6.  Realności – budżet musi być oparty na konkretnych wskaźnikach ekonomicznych.  
7.  Gospodarności – wydatki muszą być racjonalnie zagospodarowane.  
8.  Operatywności – plan powinien być łatwy do realizacji. 
9.  Jednoroczności -  planowany na rok kalendarzowy.  

 
Metody planowania budżetowego: 

a)  Przyrostowa  (tradycyjna)  –  podstawą  tworzenia  budżetu  na  rok  następny  jest  baza 

czyli rok poprzedni.  

b)  Programowania  budżetowego  (Planning  –  Programming  –  Budgeting  System 

PPSS)  –  realizowana  jest  trzeba  krokami:  identyfikacją  kosztów  które  będziemy 
musieli ponieść ; ustalenie celów za pomocą których będzie realizować ; znalezienie 
środków pieniężnych dla realizacji tych celów.  

c)  Analizy  kosztów  i  korzyści  (Cost  –  Benefit  Analysis  CBA)  –  ustala  się  z  jednej 

strony koszty na rok następny a potem zestawia z korzyściami jakie możemy ponieść.  

d)  Budżetowania  zerowego  (Zero  –  Base  –  Budgeting  ZBB)  –  co  rok  zaczynamy  od 

początku, tzw. biała kartka.  

 
 
 
 

Cechy budżetu zadaniowego: 



  Jasno sprecyzowany cel  



  Odniesienie do stanu istniejącego i potrzeb podmiotu planującego (państwa: jednostki 

samorządu terytorialnego) 



  Wskazanie szczegółowego zakresu zadania 



  Określnie odpowiedzialności (kto?) 



  Skalkulowanie kosztów rzeczywistych realizacji zadania 



  Specyfikacji czynności niezbędnych do realizacji zadania, rozplanowanie w czasie 



  Określnie mierników skuteczności – wskaźniki wykorzystania i efektywności 

 
Planowanie konkretnego zadania wymaga określenia: 



  Co  



  Za ile ? 



  W jakim czasie ?  



  Kto jest odpowiedzialny ?  

Każde  zadanie  identyfikowane  jest  za  pomocą  niepowtarzalnych  nazw,  która  powinna  być 
utrzymana przez cały czas podczas planowania oraz realizacji tego zadania.  
 
Słabości budżetu zadaniowego: 



 

jest to nowość więc są obawy i nieufności 



 

konieczność nauczenia się opracowania budżetu nową metodą  



 

pracochłonność 

  konieczność wypełnienia duże ilości dokumentów planistycznych 
  konieczność  zweryfikowania  tak  dużych  ilości  materiałów  oraz  rozpisania 

zadać według podziału klasy budżetowej.  



 

poniesienie dodatkowych nakładów finansowych (szkolenia, konsultacje, opracowania 
procedur) 

 
Zalety budżetu zadaniowego: 



 

pokazuje wszystkie zadania realizowane przez podmiot planujący (państwo, jednostki 
samorządu terytorialnego) 



 

rzeczywiste, pełne koszty realizacji zadania  



 

wskazuje odpowiedzialność za wykonanie poszczególnego zadania 



  przez mierniki wykonanie zadania 



 

określa pracochłonność zadania i czynności wykonywanych przez pracowników 



 

może być podstawą racjonalnego zatwierdzenia 



 

jest czytelny dla mieszkańców i decydentów/ posłów / senatorów 



 

powstaje  „od  dołu”  dzięki  czemu  pracownicy  współuczestniczą  w  procesie  jego 
powstania.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Formy organizacji gospodarki budżetowej: 

a)  jednostki budżetowe 

instytucje powiązane z budżetem metodą brutto – w całości finansowane z budżetu – dochody 
przechodzą  do  budżetu  państwa,  darowizny  mogą  zostać  ale  nie  muszą.  Plan  –  preliminarz 
budżetowy  –  na  jego  podstawie  dostarczają  środków  pieniężnych,  wojsko,  policja, 
sądownictwo, administracja publiczna, szkoły, domy opieki.    

b)  działalność usługowa jednostek budżetowych (dawniej środki specjalne) 

środki specjalne jako sklepiki w  szkole, wynajem Sali, składki na radę rodziców.  

c)  przedsiębiorstwa  użyteczności  publicznej  (Zakłady  budżetowe,  gospodarstwa 

pomocnicze - zlikwidowano) 

Świadczą  usługi  związane  z  dostarczaniem  dóbr  niezbędnych  do  podstawowej  egzystencji. 
Zakładane  zazwyczaj  przez  gminy,  samorządy.  Funkcjonują  jak  przedsiębiorstwa,  jeśli 
osiągną zysk to odprowadzają podatki.  
 
Zakłady  budżetowe  –  instytucje  powiązane  z  budżetem  metodą  netto  –  jeśli  miały  niedobór 
środków pieniężnych to budżet pomagał. D – W = dotacja budżetowa.  
Sporządzony preliminarz dochodów i wydatków.  Pobiera opłaty za swoją działalność. Mogą 
gromadzić  dochody  spoza  budżetu  przedszkola,  ośrodki  wypoczynkowe,  ośrodki  sportowe, 
zakłady  gospodarki  komunalnej.    Zostały  zlikwidowane  z  wyjątkiem  zakładów  gospodarki 
komunalnej.  Dawniej  gospodarstwa  pomocnicze  –  warsztaty  szkolne  przy  szkołach 
zawodowych, gospodarstwa rolne przy wojsku.  
 

Układ administracyjny Polski od 01.01.1999 

 

administracja rządowa 

 

   administracja 

samorządu  terytorialnego

 

 

 

 

 

 
 
premier 

ministerstwo       wojewoda 

 
 
 

 

 

 

 

 

        szczebel regionalny 

szczebel lokalny 

 
 
 
 

 

 

 

 

 

        budżet województwa 

budżet powiatu 

 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

budżet gminy  

 
 
wojewoda – przedstawiciel władzy centralnej w terenie.