„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alicja Jędrzejczyk

Przygotowanie materiałów stomatologicznych
322[01]Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. med. Małgorzata Figurska
mgr Katarzyna Zarębska


Opracowanie redakcyjne:
mgr Alicja Jędrzejczyk



Konsultacja:
mgr inż. Halina Śledziona









Poradnik stanowi podstawę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01]Z1.02
„Przygotowanie materiałów stomatologicznych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1. Klasyfikacja materiałów stomatologicznych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

10

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2.

Materiały do wypełnień czasowych

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

14

4.2.3. Ćwiczenia

14

4.2.4. Sprawdzian postępów

15

4.3.

Materiały podkładowe

16

4.3.1. Materiał nauczania

16

4.3.2. Pytania sprawdzające

17

4.3.3. Ćwiczenia

18

4.3.4. Sprawdzian postępów

19

4.4. Materiały do wypełnień stałych i używane w profilaktyce

20

4.4.1. Materiał nauczania

20

4.4.2. Pytania sprawdzające

22

4.4.3. Ćwiczenia

22

4.4.4. Sprawdzian postępów

23

4.5. Materiały używane w endodoncji, w protetyce i ortodoncji

24

4.5.1. Materiał nauczania

24

4.5.2. Pytania sprawdzające

25

4.5.3. Ćwiczenia

26

4.5.4. Sprawdzian postępów

27

4.6.

Materiały sanitarne i implantologiczne

28

4.6.1. Materiał nauczania

28

4.6.2. Pytania sprawdzające

29

4.6.3. Ćwiczenia

29

4.6.4. Sprawdzian postępów

30

5.

Sprawdzian osiągnięć

31

6.

Literatura

35

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej

przygotowania i zastosowania materiałów stomatologicznych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinieneś posiadać
przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności opanujesz po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,

−

materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby umożliwić
wykonanie ich w praktyce,

−

pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,

−

ć

wiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz

wykaz materiałów do wykonania ćwiczenia, pomogą ukształtować umiejętności
praktyczne i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,

−

sprawdzian postępów pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć, po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej
pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[01]Z1

Organizacja pracy

w gabinecie

stomatologicznym

322[01]Z1.01

Przygotowanie gabinetu

stomatologicznego do pracy

322[01]Z1.02

Przygotowanie materiałów

stomatologicznych

322[01]Z1.03

Przygotowanie aparatury

oraz instrumentów

stomatologicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
ś

rodowiska,

−

organizować pracę w gabinecie stomatologicznym,

−

stosować wiadomości dotyczące budowy anatomicznej, fizjologii i patofizjologii narządu
ż

ucia,

−

przeprowadzać badania jamy ustnej,

−

przeprowadzać wywiad chorobowy,

−

opracować plan profilaktyczno-leczniczy, stosować zasady prowadzenia dokumentacji
medycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dokonać klasyfikacji materiałów stomatologicznych,

−

scharakteryzować materiały do wypełnień czasowych i określić zasady ich
przygotowywania,

−

przygotować materiały do wypełnień czasowych,

−

rozróżnić materiały do wypełnień ostatecznych,

−

scharakteryzować cementy fosforanowe, krzemowe, karboksylowe i wodorotlenkowo-
wapniowe,

−

określić zasady przechowywania cementów,

−

określić zasady przygotowywania cementów,

−

zaplanować pracę i zorganizować stanowisko pracy,

−

dobrać materiały stomatologiczne do rodzaju zabiegu i wypełnienia,

−

przygotować cementy fosforanowe, krzemowe, karboksylowe, lecznicze i tlenkowo-
cynkowo-eugenolowe,

−

rozróżnić i określić zastosowanie materiałów złożonych,

−

określić wady i zalety amalgamatu,

−

określić zasady postępowania z resztkami amalgamatu,

−

scharakteryzować materiały do wypełniania kanałów korzeniowych,

−

przygotować materiały do wypełnień kanałów korzeniowych,

−

scharakteryzować materiały stosowane w protetyce i ortodoncji,

−

przygotować materiały do wykonania wycisków,

−

dokonać oceny przygotowanych materiałów stomatologicznych,

−

określić asortyment i zastosowanie implantów,

−

scharakteryzować materiały pomocnicze,

−

scharakteryzować materiały opatrunkowe stosowane w stomatologii,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Klasyfikacja materiałów stomatologicznych

4.1.1. Materiał nauczania

Materiałoznawstwo stomatologiczne znajduje się w programach nauczania jako osobna

dyscyplina naukowa. Zespół stomatologiczny realizuje świadczenia lecznicze w zakresie
stomatologii, dlatego ważne jest, aby każdy z członków zespołu posiadał gruntowną wiedzę
i umiejętności stosowania, przygotowania i doboru materiałów dentystycznych.

Dla użytkowników materiałów stomatologicznych ważnymi informacjami o materiale

czy leku są:
1)

charakterystyka biofizykochemiczna materiału czy leku,

2)

wpływ miejscowy i ogólny na tkanki ustroju,

3)

zastosowanie, wskazania do użycia (szczególnie ważne),

4)

sposób przygotowania postaci użytkowej (gotowy, ręczny, mechaniczny, automatyczny),

5)

zasady przechowywania,

6)

bezpieczeństwo dla personelu i pacjenta w czasie stosowania, np. amalgamat,

7)

certyfikacja

Ważne są także informacje o dostępności na rynku, zgodności z innymi materiałami, np.

podkładowymi i wypełnieniowymi oraz cena.

Wszystkie materiały i leki stomatologiczne stosowane w praktyce muszą mieć atesty

krajowe i międzynarodowe oraz uzyskać atest Zakładu Materiałów Medycznych Instytutu
Leków.

Od 1 maja 2004 r., czyli od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii

Europejskiej, obowiązuje Dyrektywa nr 93/583 EWO. Stosowanie jakichkolwiek materiałów,
będących wyrobami medycznymi, bez tego atestu jest bezprawne i ryzykowne.

Podstawowe

wymagania

użytkowe,

dotyczące

wszystkich

materiałów

stomatologicznych, sprowadzić można do następujących:

1)

bezpieczeństwo biologiczne dla tkanek i całego ustroju,

2)

neutralność chemiczna w środowisku ustrojowym - obojętność dla tkanek i obojętność
wobec aktywności biochemicznej tkanek,

3)

wymagana dla danej grupy materiału odporność mechaniczna,

4)

zespół właściwości fizycznych, odrębnych jakościowo dla każdej z grup użytkowych
omawianych materiałów, takich jak:

a)

szczelność brzeżna, hermetyczność,

b)

twardość i odporność na działanie sił żucia,

c)

homogenność wewnętrzna i porowatość zewnętrzna,

d)

rozszerzalność liniowa i objętościowa,

e)

trwałość użytkowa właściwa dla danej grupy,

f)

aktywność leczniczo-profilaktyczna.

Cechy idealnego materiału do wypełniania ubytków twardych tkanek zęba

(wg Skawińskiego) to:
1)

odpowiednią twardość i wytrzymałość na szkodliwe oddziaływanie wpływów
mechanicznych,

2)

odporność na działanie czynników chemicznych i elektrochemicznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

3)

trwałość kształtu i objętości zarówno w okresie kondensacji, jak i po całkowitym
związaniu materiału,

4)

minimalny stopień przewodnictwa cieplnego, wysoki stopień przylegania do ścian ubytku
zarówno w stanie plastycznym, jak i później po jego ostatecznym utwardzeniu,

5)

odpowiedni, zbliżony do zęba naturalnego, połysk, wygląd i barwę,

6)

łatwość obróbki i możliwość usuwania bez znacznej szkody dla tkanek zębowych,

7)

możliwość oddziaływania przeciwbakteryjnego.

Ważne przy wyborze materiału są praktyczne właściwości, np.:

1)

łatwość i bezpieczeństwo stosowania w warunkach jamy ustnej,

2)

łatwość przygotowania postaci użytkowej,

3)

plastyczność użytkowa,

4)

data produkcji i termin ważności,

5)

odporność na czynniki środowiska.

Ze względu na zastosowanie materiały stomatologiczne (z wyjątkiem materiałów

laboratoryjno-protetycznych i ortodontycznych) można podzielić na:

−

podstawowe,

−

pomocnicze

−

leki do stosowania miejscowego.

W tradycyjnym podziale materiałów stomatologicznych, podawanych w większości

publikacji, wyróżnia się:
1)

materiały

do

wypełnień

czasowych,

zwane

stomatologicznymi

materiałami

opatrunkowymi,

2)

materiały podkładowe, zwane cementami podkładowymi, w tym cementy lecznicze,

3)

cementy glassjonomerowe – GI (glassjonomery),

4)

konwencjonalne materiały do wypełnień ostatecznych - trwałych, stałych:

a)

cementy krzemowe, tzw. porcelany,

b)

amalgamaty,

5)

materiały kompozycyjne, kompomerowe, ormocerowe i preparaty pomocnicze
(wytrawiacze, systemy wiążące)

6)

materiały wypełnieniowe, np. stopy złota, tworzywa akrylowe,

7)

materiały do leczenia endodontycznego,

8)

laki i lakiery profilaktyczne,

9)

masy wyciskowe.

Uwzględniając przeznaczenie użytkowe, wyróżnia się:

1) materiały do wypełniania zębów:

a)

czasowe (opatrunkowe),

b)

podkładowe,

c)

do wypełnień stałych (trwałych),

2)

materiały endodontyczne (pasty),

3)

materiały wyciskowe (masy),

4)

laboratoryjne materiały protetyczno-ortodontyczne,

5)

leki stomatologiczne,

6)

materiały i preparaty pomocnicze,

7)

laki i uszczelniacze bruzd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

W opracowaniu pod redakcją prof. Ilewicza - „Materiały do wypełnień we współczesnej

dentystyce odtwórczej" znajdujemy aktualny podział materiałów, w którym autorzy
wyróżniają:
1.

Materiały tymczasowe:

−

dentyna wodna,

−

eugenolan cynku,

−

masy samoutwardzalne,

−

cementy prowizoryczne.

2.

Materiały podkładowe - materiały izolacyjne:

−

cementy fosforanowe,

−

cementy karboksylowe,

−

cementy szkło-jonomerowe (glassjonomerowe),

−

lakiery podkładowe,

−

linery na bazie żywic polimerowych.

3.

Materiały izolacyjno-lecznicze:

−

eugenolan cynku/cementy cynkowo-eugenolowe,

−

twardniejące preparaty na bazie wodorotlenku wapnia.

4.

Materiały lecznicze:

−

nietwardniejące preparaty na bazie wodorotlenku wapnia,

−

biopreparaty.

5.

Materiały do wypełnień stałych - materiały ceramiczne:

−

cementy krzemowe,

−

cementy krzemowo

−

fosforanowe.

6.

Materiały ceramiczno-organiczne:

−

cementy szkło-jonomerowe (glassjonomerowe).

7.

Materiały złożone na bazie żywic polimerowych:

−

materiały kompozytowe,

−

ormocery,

−

kompomery.

8.

Materiały organiczne:

−

szybko polimeryzujące masy akrylanowe.

9.

Stopy i roztwory metali:

−

amalgamaty srebra,

−

złoto

kohezywne.

Materiały

do

profilaktycznego

wypełniania

bruzd

międzyguzkowych/wypełniacze szczelin/laki szczelinowe:

−

laki na bazie materiałów kompozycyjnych,

−

laki na bazie kompomerów,

−

laki na bazie cementów szkło-jonomerowych (glassjonomerowych).

Wszystkie preparaty należ przechowywać zgodnie z zaleceniami producenta.
Przestrzegać daty ważności oraz unikać ekspozycji na światło, ciepło oraz wilgoci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są najważniejsze informacje o materiale czy leku.

2.

Jak dzielimy materiały ze względu na zastosowanie?

3.

Jak dzielimy materiały ze względu na przeznaczenie użytkowe?

4.

Jaki jest aktualny podział materiałów do wypełnień?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj podziału materiałów stomatologicznych ze względu na zastosowanie

i przeznaczenie użytkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować artykuły piśmienne,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

wykonać tabelę,

5)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

6)

dokonać podziału,

7)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Podział wg zastosowania

Podział wg przeznaczenia

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania materiałów,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 2

Dokonaj podziału tabelarycznego materiałów podkładowych.


Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować artykuły piśmienne,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

wykonać tabelę,

5)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

6)

dokonać podziału,

7)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania materiałów,

−

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać najważniejsze informacje, jakie trzeba wiedzieć o materiale

stomatologicznym czy leku?

2) podzielić materiały stomatologiczne ze względu na zastosowanie?

3) podzielić materiały ze względu na przeznaczenie użytkowe?

4) wskazać materiały do wypełnień wg aktualnego podziału?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2.

Materiały do wypełnień czasowych

4.2.1. Materiał nauczania

Materiałami czasowymi zwanymi tez opatrunkami są:

1)

gutaperka,

2)

cement cynkowo-siarczanowy,

3)

cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy,

4)

materiały samotwardniejące:
a)

chemoutwardzalne w warunkach jamy ustnej,

b)

ś

wiatłoutwardzalne,

5)

cementy prowizoryczne.
Są to materiały stosowane czasowo, przed założeniem materiału ostatecznego. Trwałość

tych materiałów określona jest na kilkanaście dni – do kilku tygodni.

Powinny być łatwe do zakładania i łatwe do usuwania z ubytku.
Ważną praktyczną cechą tych materiałów powinna być neutralność wobec leków, które

stosujemy w leczeniu, oraz korzystne oddziaływanie na tkanki zęba i przyzębia, szczególnie
na miazgę.

Gutaperka

Jest to żywica roślinna o właściwościach termoplastycznych (w temperaturze 50-60

o

C)

i chemoplastycznych (w obecności eteru lub chloroformu). Stosuje się ją bardzo rzadko jako
opatrunek, głównym jej zastosowaniem jest uszczelnianie kanałów w leczeniu endodontycznym
w postaci pałeczek dokanałowych.

Cement cynkowo-siarczanowy

Potocznie zwany fleczerem. Jest to materiał wieloskładnikowy, produkowany do użytku

stomatologicznego w postaci proszku i płynu.

Skład proszku: tlenek cynku, bezwodny siarczan cynku, tymol, mastyks, sproszkowana

guma arabska, dekstryna, magnezja.

Skład płynu: aqua destillata jako samodzielny składnik, często dodaje się fabrycznie

eugenol, fenol, boraks, gumę arabską.

Fleczer - bezpośrednio przed użyciem – zarabia się metalową szpatułką na matowej

powierzchni szklanej płytki, mieszając proszek z równą ilością płynu i dosypując porcjami
proszek do płynu.

Czas zarabiania, w zależności od żądanej konsystencji masy, wynosi od 15 do 25 s. Czas

wiązania uzależniony jest od konsystencji masy, temperatury otoczenia, temperatury płynu
i od techniki mieszania. Cement cynkowo-siarczanowy poza przeznaczeniem opatrunkowym
znajduje zastosowanie do czasowego mocowania elementów protetycznych, np. koron;
zarabia się go wówczas do konsystencji zagęszczonej śmietany. Dla celów opatrunkowych
sporządza się pastę konsystencji kitu.

Rys 1. Przykłady cementu cynkowo-siarczynowego [rysunek autora]

FLECZER

Multidentin, Tymodentin, Aquadentin,
Oxidentin, Fletscher, Providentin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Do tej grupy należą również pasty fleczerowe– preparaty samotwardniejące. Wiążą one

pod wpływem temperatury i wilgoci w jamie ustnej. Materiały te nie wymagają
przygotowania, są w postaci gotowej do użycia.

Rys 2. Przykłady past fleczerowych [rysunek autora]

Materiały samotwardniejące

Są zbliżone do past fleczerowych. W ich składzie znajduje się: tlenek cynku, dwutlenek

krzemu i składniki syntetyczne. Są w postaci gotowej pasty.

Cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy

Wśród materiałów stomatologicznych do czasowych wypełnień znaczące miejsce

zajmuje cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy. Podstawowy skład materiału to proszek
i płyn.

Proszek

Płyn

tlenek cynku – 60%,
dwutlenek krzemu – 34% i kalafonia

eugenol – 37,5%,
kwas ortoetoksybenzoesowy – 62,5%.

Zaletami użytkowymi cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego są:

1)

działanie lecznicze – odontropowe, przeciwbólowe, wysuszające,

2)

działanie bakteriobójcze (eugenol),

3)

dobra adhezja do ścian ubytku, zapewniająca hermetyczność,

4)

homogenność masy,

5)

wiązanie w obecności śliny,

6)

duża trwałość w jamie ustnej (sięgająca kilku tygodni),

7)

długi czas plastyczności poza jamą ustną (jednorazowe zarobienie większej ilości
materiału).

Wadami są:

1)

aktywność chemiczna z innymi materiałami, np. kompozycyjnymi,

2)

możliwość uszkodzenia miazgi przy niewłaściwym zarobieniu,

3)

utrzymujące się zaburzenia smaku (goździkowy).

Zarabianie: na matowej powierzchni płytki szklanej szpatułką metalową do odmierzonej

ilości płynu dodaje się porcjami proszek - nieustannie mieszając, aż do uzyskania
jednorodnej, połyskliwej masy, o plastelinowej konsystencji. Efektywny czas zarabiania,
w zależności od ilości materiału, wynosi od 60 do 90 s. Dobrze zarobiony materiał zachowuje
plastyczność użytkową do 3 godzin, którą można przedłużyć przechowując go w zamkniętym
szczelnie słoiczku.

Głównym wskazaniem do stosowania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolo-wego jest

próchnica głęboka niepowikłana oraz zaopatrzenie czasowe ubytków w leczeniu planowym
próchnicy z wysokim wskaźnikiem PUW.

Do tej grupy materiałów, nazywanych cementami cynkowo-eugenolowymi, zaliczamy

np.: Caryosan, Oxycinc, Vivat, Super EBA, Harvard Eugenat i inne.

PASTY

FLECZEROWE

Chemiczne: Provident, Cavit G i M,
Improvin, Temprit, Citodur, Coltosol,
Provipast, Światłoutwardzalne: Clip F

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Cementy prowizoryczne

W poszukiwaniu materiałów trwalszych materiałów szczelniejszych od materiałów

opatrunkowych wprowadzono tzw. cementy prowizoryczne. Materiały te oparte są na
mieszaninie tlenków cynku i krzemu, zarabianych roztworem kwasu fosforowego techniką
analogiczną do techniki sporządzania cementów fosforanowych czy krzemowych.

Zastosowanie: długoterminowe opatrunki, czasowe wypełnienia.
Wskazaniami do stosowania cementów prowizorycznych są:

1)

konieczność założenia hermetycznego opatrunku leczniczego na pośrednie lub
bezpośrednie przykrycie miazgi preparatami wodorotlenku wapnia,

2)

konieczność

założenia

szczelnego,

długoterminowego

opatrunku

w

leczeniu

endodontycznym,

3)

w trudnych warunkach dla retencji materiału typu fleczer lub podobnego,

4)

w przypadku przewidywanych długich przerw w leczeniu (urlop, choroba),

5)

w razie klinicznej potrzeby odroczenia ostatecznego wypełnienia.
Przykładami sa.: Multiplen, Plerodont, Harvard Verschluss-cement, Septo-Pack, Tem-

Pack, Ultraphos Temporary-Pack, Vonder-Pack.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz materiały do wypełnień czasowych?

2.

Jaki jest skład i sposób zarabiania fleczeru?

3.

Jaki jest skład i sposób zarabiania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego?

4.

Jakie znasz materiały samotwardniejące?

5.

Jakie znasz cementy prowizoryczne?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj cement cementowo-siarczanowy do czasowego zamocowania korony i do

opatrunku. Wskaż różnice w konsystencji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie narzędzia i wypełnienia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

wykonać polecenie i zarobić preparat,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania preparatu,

−

cement cynkowo-siarczanowy,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2

Przygotuj cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy. Omów jego właściwości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie narzędzia i wypełnienia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

wykonać polecenie i zarobić preparat,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania preparatu,

−

cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać materiały do wypełnień czasowych?

2) omówić skład i sposób zarabiania fleczeru?

3) omówić skład i sposób zarabiania cementu tlenkowo-cynkowo-

eugenolowego?

4) wskazać materiały samotwardniejące.

5) wskazać cementy prowizoryczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.3.

Materiały podkładowe

4.3.1

Materiał nauczania

Ta grupa materiałów stosowana jest jako zabezpieczenie miazgi zęba, leczonego

z powodu uszkodzenia twardych tkanek (ubytek), przed szkodliwym, toksycznym działaniem
materiałów używanych do wypełnień ostatecznych (stałych).Można je nazwać materiałami
izolującymi.

Cementy podkładowe, poza zastosowaniem wynikającym z ich nazwy, używane są

szeroko jako materiały mocujące elementy protetyczne, np. korony czy wkłady protetyczne.
Stosuje się je często jako materiał wypełnieniowy w zębach mlecznych, niekiedy
w endodoncji.

Do cementów podkładowych zalicza się;

1.

Cynkowo-fosforanowe (fosforanowe), używane pod materiały wypełnieniowe, jakimi są
amalgamaty i cementy krzemowe.

Należą tu np.:Agatos – „W" i „S", Adhesor, Harvard cement, Poscal, Elitę Cement,

Variofix.

Przygotowanie:

−

na matowej stronie płytki szklanej, metalową szpatułką,

−

bezwzględna czystość narzędzi (płytki i szpatułki),

−

właściwa, 12–18°C, temperatura płynu i płytki,

−

czas zarabiania: 30–45 s.,

−

dokładne proporcje składników: proszek + płyn (wg zaleceń producenta),

−

równomierne mieszanie, z dodawaniem proszku do płynu, bez zmiany proporcji,

−

zakaz mieszania składników cementu od różnych producentów.

2.

Polikarboksylowe, stosowane są do cementowania koron protetycznych, oraz jako
materiały podkładowe. Należą tu np.: Harvard Cement CC, Adhesor.

Technika zarabiania:

−

właściwe dla danego cementu, zgodne z instrukcją producenta proporcje, najczęściej
1,5–2,5części proszku na 1 część płynu,

−

odpowiedni czas zarabiania, zależny od przeznaczenia, ale nie dłuższy niż 30 s do
uzyskania masy połyskującej,

−

zarabianie na płytkach papierowych szpatułkami z tworzywa syntetycznego lub
metalowymi,

−

umycie pod bieżącą wodą szpatułki i używanych instrumentów (nakładacz, upychadło),
póki materiał jest plastyczny, lub zamoczenie po jego stwardnieniu w 10% roztworze
ługu sodowego.

3.

Wodorotlenkowo-wapniowe, używane głównie do bezpośredniego pokrycia miazgi oraz
w leczeniu endodontycznym. Uznawane są za cementy lecznicze, ponieważ:

−

silnie alkalizują środowisko – pH od 10 do 12,5,

−

działają odontotropowo na miazgę, działają przeciwbakteryjne,

−

nie działają drażniąco na miazgę. Należą tu np.: Biopulp, Calcipulpe, Roegan, Calxyl,
Dycal, Life, Ultra-Blend,Cavallite.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Mogą występować w postaci:

−

jako dwie pasty,

−

jako proszek i płyn (0,9% NaCl),

−

jako pasta samoutwardzalna,

−

jako liner światłoutwardzalny.

Przygotowanie:

Wymagające ręcznego zarabiania przygotowuje się z zachowaniem zasad aseptyki

(jałowa szpatułka i jałowa płytka). Konsystencja uzależniona jest od wykorzystania. Mogą
być w postaci dwóch past, które łączymy w równych proporcjach, w samomieszającej
strzykawce lub w postaci kapsułek do przygotowania w utrząsarce ewentualnie nakładamy
bezpośrednio ze strzykawki i utwardzamy lampą polimeryzacyjną.

4.

Glassjonomerowe (GI) inaczej szklano-jonomerowe lub szkło-jonomerowe, stosuje się do
odbudowy ubytków twardych tkanek zęba niepróchnicowego pochodzenia, wypełniania
ubytków próchnicowych w zębach mlecznych, jako podkłady wielowarstwowe pod
wypełnienia konwencjonalne, a szczególnie kompozycyjne, jako podkłady linearne
w płytkich ubytkach, do uszczelniania bruzd, szczelin, rowków i dołków szkliwnych,
stanowiących miejsca i punkty zmniejszonej odporności na próchnicę, do cementowania
ć

wieków okołomiazgowych, wkładów dokanałowych, oraz odbudowy koron na

wkładach dla celów protetycznych.
Cementy te wymagają ścisłego przestrzegania instrukcji określającej zasady

przygotowywania materiału do użytku.

Technika przygotowania:

−

używamy czystych narzędzi do zarabiania (najlepiej narzędzi jednorazowego użytku, np.
szpatułka i płytka papierowa),

−

przestrzegamy suchości narzędzi,

−

właściwie dozujemy składniki: proszek + płyn,

−

przechowujemy składniki w warunkach zalecanych przez producenta (temperatura,
suchość),

−

zabezpieczamy materiały gotowych przed dostępem światła i eliminujemy naświetlenie

5.

Cementy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe (omówione wcześniej).

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz materiały podkładowe?

2.

Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów fosforanowych?

3.

Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów polikarboksylowych?

4.

Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów wodorotlenkowo – wapniowych?

5.

Jaki jest sposób zarabiania i wykorzystania cementów glassjonomerowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli przykłady odpowiednich cementów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

3)

zaplanować tok postępowania, wykonać tabelę

4)

dokonać podziału cementów,

5)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Cementy

fosforanowe

Cementy

polikarboksylowe

Cementy

wodorotlenkowo-

wapniowe

Cementy GI

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały cementowe,

−

narzędzia do przygotowania materiałów,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wybierz i przygotuj cementy wodorotlenkowo- wapniowe. Zwróć uwagę na sposoby

zarabiania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zorganizować stanowisko pracy,

2)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

dokonać podziału cementów wodorotlenkowo - wapniowych,

5)

wykonać polecenie,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały cementowe,

−

narzędzia do przygotowania cementów,

−

poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać materiały podkładowe?

2) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów

fosforanowych?

3) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów

polikarboksylowych?

4) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów

wodorotlenkowo – wapniowych?

5) wyjaśnić sposób zarabiania i wykorzystania cementów

glassjonomerowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.4.

Materiały do wypełnień stałych i używane w profilaktyce

4.4.1. Materiał nauczania

Do wypełnień stałych jako wypełnienia ostateczne oprócz omówionych wcześniej

glassjonomerów zaliczamy:
1)

cementy krzemowe i krzemowo-fosforanowe

2)

amalgamaty (ortęcia).

3)

materiały złożone (kompozycyjne),

4)

materiały kompomerowe,

5)

materiały ormocerowe.

Cementy krzemowe i krzemowo-fosforanowe

Składają się z płynu i proszku. Przykładem są tu: Achatit, Silicap, Keratit, Cristal.

Ponieważ podczas mieszania proszku z płynem następuje uwalnianie wolnego kwasu
krzemowego, istnieje niebezpieczeństwo chemicznego uszkodzenia miazg (martwica
kwasowa). W związku z tym przy zakładaniu wypełnień tzw. krzemowych obowiązuje
zakładanie cementu podkładowego, np. fosforanowego, glassjonomerowego, z wodorotlenku
wapnia bądź podwójnego.

Do zmieszania proszku z płynem stosujemy gładką powierzchnię płytki szklanej

i niemetalową szpatułkę. Mieszamy w proporcjach zalecanych przez producenta. Cementy te
występują także w postaci kapsułek.

Amalgamaty (ortęcia)

Podstawowymi składnikami amalgamatów stomatologicznych są rtęć i srebro.

Amalgamaty dzielimy na:

1)

wysokosrebrowe,

2)

niskosrebrowe,

3)

wysokomiedziowe,

4)

niskomiedziowe.

Techniki przygotowania amalgamatu:

1)

kapsułkowane – wstrząsarki,

2)

w mieszalnikach ze wstrząsarką - automatyczne dozowanie i wstrząsanie w kapsułce,

3)

ręczne zarabianie – w moździerzu i pistelem szklanym, po uprzednim dokładnym
odmierzeniu, wymaganych do wielkości wypełnienia, ilości składników: rtęci i opiłków
metali w proporcji wagowej 1:1.

Zaletami materiałów amalgamatowych, są:

−

trwałość,

−

tolerancja na warunki jamy ustnej podczas ich zakładania, szczególnie na wilgotność,

−

łatwość i szybkość zakładania,

−

nieszkodliwość dla tkanek zęba i przyzębia,

−

działanie przeciwpróchnicowe (przez dodawanie fluoru w postaci fluorku cynawego),

−

taniość materiału i jego dostępność.

Wady amalgamatów:

−

niskie walory kosmetyczne, ograniczenie zastosowania do zębów bocznych,

−

metaliczne przewodnictwo termiczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

aktywność elektrochemiczna (elektrogalwamzacja jamy ustnej),

−

konieczność wtórnego opracowywania (polerowanie).

Zalecenie bhp:

1)

stosowanie bezpiecznych technik sporządzania amalgamatów, np. wstrząsarki,
mieszalniki z automatycznymi dozownikami,

2)

stosowanie nowoczesnych materiałów, eliminujących ręczne zarabianie,

3)

właściwe dozowanie materiału do wielkości ubytku, eliminujące powstawanie
szkodliwych resztek (kapsułki),

4)

racjonalizowanie czynności usuwania amalgamatowych wypełnień – z maska ustno-
nosową, usuwanie na mokro, z użyciem spryskiwacza i chłodzenia wodnego,

5)

przechowywanie składników (dotyczy rtęci i opiłków do ręcznego zarabiania)
w hermetycznych pojemnikach, w zamkniętych szafkach, dobrze oznakowanych,

6)

przechowywanie odpadów amalgamatowych - nadmiaru wypełnienia, starych, usuniętych
wypełnień – w oznakowanych, hermetycznych słoiczkach szklanych lub porcelanowych,
wypełnionych

5%

roztworem

jodowym

(Belladonny),

traktujemy

je

jako

odpadyniebezpieczne,

7)

obowiązkowe wietrzenie gabinetu lub stosowanie wymuszonej wentylacji.

Materiały złożone

Materiały kompozytowe, kompomerowe i ormocery mogą występować w postaci

rozrzedzonej tzw. flow oraz w postaci nierozrzedzonej.

Kompozyty – materiały estetyczne, polimeryzujące pod wpływem światła (np. Charisma,
Tetric, Te Econom, Miris, Enamel Plus) lub chemicznie (np. Isopast, Evicrol, Degufil) po
zmieszaniu bazy i katalizatora.

Kompomery – stanowią połączenie kompozytów z glassjonomerami, wiązanie ich następuje
dwufazowo pod wpływem działania światła oraz chemicznie, uwalniają fluor, np. Dyract
Extra, Twinky Star, Compoglass.

Ormocery – mają zdolność uwalniania fluoru, są alternatywą dla amalgamatów, np. Definite,
Admira.

Materiały pomocnicze
a)

wytrawiacze,

b)

systemy wiążące.
Nowoczesne systemy wiążące posiadają zdolność samowytrawiania, nie używamy wtedy

wytrawiaczy w żelu.

Materiały stosowane w profilaktyce

Do profilaktyki stosujemy:

−

laki szczelinowe do uszczelniania bruzd,

−

lakiery do impregnacji szkliwa,

−

glassjonomery do uszczelniania bruzd.
Laki służą do zabezpieczania zębów przed próchnicą w sposób mechaniczny

i chemiczny. Mechanicznie – blokują dostęp czynników kariogennych. Chemicznie –
impregnują szkliwo.

Lakiery stosujemy głównie do profilaktyki gładkich powierzchni szkliwa, wokół

aparatów ortodontycznych, remineralizacji, przy nadwrażliwości szyjek zębów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz lakiery i laki szczelinowe stosowane w profilaktyce?

2.

Jakie znasz cementy krzemowe?

3.

Jakie znasz sposoby zarabiania i postępowania z resztkami amalgamatów?

4.

Czym różnią się materiały złożone: kompozyty, kompomery i ormocery?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj wypełnienie krzemowe. Podaj przykłady nazw fabrycznych dwóch preparatów

krzemowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

przygotować wypełnienie,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania wypełnień,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj amalgamat do wypełnienia z użyciem wstrząsarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia i urządzenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

przygotować wypełnienie,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania wypełnień,

−

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać lakiery i laki szczelinowe stosowane w profilaktyce?

2) wskazać cementy krzemowe?

3) scharakteryzować amalgamaty, sposoby zarabiania i postępowania

z resztkami?

4) wskazać materiały złożone: kompozyty, kompomery i ormocery?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.5.

Materiały używane w endodoncji

,

w protetyce i ortodoncji

4.5.1. Materiał nauczania

Materiały do leczenia endodontycznego
1.

Ś

rodki do dewitalizacji miazgi – działają mumifikująco na miazgę, obecnie stosuje się

pasty bezarszenikowe. Wystepują wpostaci gotowych past. Przykładem są: Parapasta,
Caustinerff, Depulpin, Devipasta.

2.

Leki endodontyczne – służą do oczyszczania, poszerzania kanałów, leczenia stanów
zapalnych tkanek okołowierzchołkowych, stosujemy je w postaci wkładek lub płukanek.

Tabela 1. Przykłady leków endodontycznych

Nazwa leku

Postać

Zastosowanie

Antiforminum

roztwór

Odkażanie kanałów korzeniowych
w przebiegu zgorzeli miazgi zęba

Biopulp

proszek wodorotlenku
wapnia

Pokrycie miazgi, leczenie tkanek
okołowierzchołkowych

Camfenol

roztwór

Odkażanie kanałów korzeniowych

Chakaem

roztwór

Odkażanie kanałów korzeniowych
W leczeniu zgorzeli miazgi

Chloraminum

roztwór

Oczyszczanie kanału

Chlorphenol

roztwór

Przyżeganie niedostatecznie
zdewitalizowanej miazgi

Endosal

płyn

Chemiczne opracowanie kanału

Eugenol

płyn

Do odkażania

Parapasta

pasta

Ś

rodek dewitalizacyjny

Tymol

proszek

Odkażanie kanałów

Maści i pasty o działaniu
bakteriobójczym,
przeciwzapalnym,
przeciwbólowym: np.

Dekadent

maść

Leczenie zgorzeli i stanów zapalnych tkanek
okołowierzchołkowych

Pulpomixine

maść

Grinazol

pasta

3.

Wypełnienia endodontyczne – pasty uszczelniające stosowane razem z gutaperką.
Przykładem są: Caryosan, Diaket, AH Plus, Apexit, Endomethason, Resilon.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Materiały protetyczno-ortodontyczne
1)

masy podścielające- czasowe i stałe,

2)

materiały korekcyjne,

3)

materiały do tymczasowych uzupełnień protetycznych,

4)

kleje protetyczne,

5)

cementy ortodontyczne,

6)

zamki i pierścienie ortodontyczne.

7)

materiały wyciskowe.

Masy wyciskowe dzielimy je na sztywne i elastyczne. Najczęściej stosowane są masy

elastyczne alginatowe, polisulfidowe, silikonowe i polieterowe. Mogą być mieszane
maszynowo w specjalnych mieszalnikach lub ręcznie wg. Instrukcji zarabiania.

*gips

* masy termoplastyczne

sztywne

* woski wyciskowe

* masy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe.

Masy

agarowe - odwracalne

wyciskowe.

hydrokoloidowe

alginatowe - nieodwracalne

elastyczne

polisulfidowe

kondensacyjny

Elastomery silikonowe

addycyjny

polieterowe

Rys 3. Schemat materiałów podobierania wycisków

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz środki do dewitalizacji miazgi?

2.

Jakie znasz leki stosowane w endodoncji?

3.

Jakie znasz wypełnienia endodontyczne?

4.

Jakie znasz masy wyciskowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj dwa wypełnienia endodontyczne o różnym sposobie zarabiania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie wypełnienia i narzędzia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

przygotować wypełnienia,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały wypełnieniowe,

−

narzędzia do przygotowania wypełnień,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj masę alginatową do wycisku, wg zaleceń producenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednią masę wyciskową i narzędzia,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

przygotować masę do wycisku,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

materiały alginatowe stosowane do wycisków,

−

narzędzia do przygotowania masy wyciskowej,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić środki do dewitalizacji miazgi?

2) określić leki stosowane w endodoncji?

3) wskazać wypełnienia endodontyczne i opisać je?

4) określić masy wyciskowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4.6.

Materiały sanitarne i implantologiczne

4.6.1. Materiał nauczania

Materiały sanitarne – należą do podstawowych i niezbędnych artykułów podczas

wykonywania zabiegów stomatologicznych.

Bezpieczeństwo pracy zapewnia, stosowanie sprzętu i materiałów jednorazowego użycia,

takich jak:

1)

sterylne strzykawki i igły iniekcyjne,

2)

tampony, gaziki, wałeczki, prostokąty,

3)

rękawice ochronne,

4)

maski, osłonki i okulary ochronne,

5)

kubki, ślinociągi i ssaki,

6)

ś

liniaki i serwety papierowo-foliowe,

7)

ręczniki papierowe,

8)

fartuchy, torebki i rękawy ochronne papierowo-foliowe,

9)

opakowania zabezpieczające powierzchnie zabiegowe narzędzi itp.

Obecnie dostępne są fabrycznie przygotowane, sterylne i odpowiednio opakowane

materiały opatrunkowe i bielizna zabiegowa do jednorazowego użycia.

Materiały opatrunkowe

Do wykonywania materiałów opatrunkowych wykorzystywanych do zabiegów

stomatologicznych stosuje się watę, gazę i ligninę.

Wata
Służy do przygotowania kulek i kuleczek stosowanych do przemywania ubytków

próchnicowych, sączków do leczenia kanałowego zębów oraz wacików

Sposób przygotowania. Z odpowiedniej ilości waty dłońmi obu rąk formuje się luźne

kulki (ok. 1x1 cm) oraz kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki - kuleczki (ok. 1x1 mm).
Przygotowywanie sączków polega na nawijaniu, za pomocą kciuka i palca wskazującego,
małego paseczka waty na igłę Millera. Przygotowane materiały należy poddać sterylizacji
w autoklawie, a najlepiej nabyć gotowe – sterylne, fabrycznie przygotowane.

Gaza
Gazy używa się do wykonywania gazików, tamponów, sączków (seto-nów), opatrunków

uciskowych, stosowanych w chirurgii stomatologicznej i periodontologii.

Sposób przygotowania. Gaziki wykonuje się z płatka gazy (ok. 8x8 cm lub 10x10 cm),

której brzegi składa się do środka, a następnie wpół, do uzyskania gazika wielkości ok. 4x4 cm
lub 5x5 cm.

Tampony wykonuje się z płatka gazy ok. 8x8 cm, przez złożenie górnego i dolnego

brzegu do środka. Potem zwija się gazę tak, aby jej końce były idealnie schowane do środka
(nie mogą wystawać strzępy).

Sączki robi się z wąskiego paska gazy (szerokości 2–3 cm). Brzegi należy złożyć

z dwóch stron do środka, całość złożyć wpół i ciasno nawinąć na siebie.

Lignina
Stosuje się ją do wykonywania różnej wielkości wałeczków (kwadracików,

prostokątów), mających na celu ochronę zębów przed dostępem śliny, oraz płatów do
przykrywania lub zawijania narzędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Sposób przygotowania. Zwijając płatek ligniny w rulonik za pomocą np. łopatki

metalowej, a następnie tnąc go nożyczkami otrzymuje się odpowiedniej wielkości wałeczki
(ok. 2x1 cm lub 3x1 cm). Złożenie kilku płatów ligniny i odpowiednie ich pocięcie pozwoli
uzyskać kwadraty (prostokąty) wielkości ok. 2x2 cm lub 3x4 cm. Materiały te można nabyć
gotowe, różnej wielkości, z udogodnieniami, sterylne [2].

Implanty
W zależności od tkanek do, których je wprowadzamy możemy podzielić na:

−

podokostnowe,

−

ś

luzówkowe,

−

endodontyczne,

−

wewnątrzkostne.
Implanty wewnątrzkostne stanowią najbardziej rozpowszechnioną grupę. Wprowadza się

je do kości po wykonaniu tunelu frezem lub wiertłem. Implant składa się z części znajdującej
się w kości i z części znajdującej się w jamie ustnej. Po wprowadzeniu chirurgicznym
i okresie gojenia zaopatruje się go protetycznie. Nadbudowę stanowi łącznik protetyczny
i właściwe uzupełnienie. Implanty wykonane są z tytanu bądź materiału ceramicznego, mogą
też być tytanowe pokryte ceramiką. Kształt implantów wewnątrzkostnych najczęściej jest
cylindryczny lub stożkowy, nagwintowanie przebiega na całej ich długości z pominięciem
szyjki. Do implantacji potrzebny jest specjalny zestaw narzędzi oraz fizjodyspenser.

W implantologii oprócz samych implantów stosuje się również materiały kościozastępcze

oraz membrany do odbudowy wyrostka zębodołowego i kości.

4.6.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz materiały sanitarne?

2.

W jakim celu stosujemy: watę, gazę i ligninę?

3.

Co to są implanty?

4.

Do czego służą materiały kościozastępcze?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj kuleczki z waty do zastosowania w leczeniu stomatologicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie materiały,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

wykonać ćwiczenie,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

−

odzież ochronna,

−

wata,

−

pojemniczek na kuleczki z waty,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj wałeczki z ligniny służące do izolacji od śliny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zgromadzić odpowiednie materiały,

2)

zorganizować stanowisko pracy,

3)

zaplanować tok postępowania,

4)

zadbać o bhp i ochronę osobistą,

5)

wykonać ćwiczenie,

6)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury i instrukcje,

−

artykuły piśmienne,

−

odzież ochronna,

−

lignina, łopatka,

−

pojemniczek na wałeczki,

−

poradnik dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać materiały sanitarne?

2) określić cel stosowania: waty, gazy i ligniny?

3) zdefiniować implanty?

4) określić zastosowanie materiały kościozastępczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Zestaw zawiera 20 zadań.

5.

Do każdego zadania przyporządkowane są 4 możliwości odpowiedzi, jedna odpowiedź
jest prawdziwa.

6.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak X. W przypadku
pomyłki zakreśl błędną odpowiedź kółkiem i zaznacz x odpowiedź prawidłową.

7.

Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymujesz 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak
0 punktów.

8.

Rozwiązuj zadania samodzielnie.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW PYTAŃ TESTOWYCH

1.

Preparatem, który nie należy do materiałów czasowych jest
a)

fleczer.

b)

ormocer.

c)

tlenek cynku z eugenolem.

d)

cement prowizoryczny.

2.

Materiały kompozytowe nie mają w swoim składzie
a)

eugenolu.

b)

wypełniacza

c)

ż

ywicy.

d)

substancji polimerycznej.

3.

Przygotowanie amalgamatu wymaga
a)

przygotowaniu płytki szklanej.

b)

szpatułki metalowej.

c)

utrząsarki.

d)

a i b prawidłowe.

4.

Usuwanie resztek amalgamatu polega na
a)

wyrzuceniu do śmieci.

b)

traktowania jako materiał łatwopalny.

c)

traktowania jako materiał niebezpieczny.

d)

wyrzuceniudo kanalizacji.

5.

Do cementów fosforanowych zaliczamy
a)

fleczer.

b)

agatos.

c)

adhesor.

d)

amalgamat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6.

Preparatem nie zaliczanym do grupy cementów wodorotlenkowo-wapniowych jest
a)

Agatos.

b)

Biopulp.

c)

Calxyl.

d)

Calcipulpe.

7.

Płytki papierowe służą do
a)

przygotowania materiałów do wypełnień

b)

podawania narzędzi

c)

demonstracji higienicznych

d)

sprawdzania działania wierteł.

8.

Materiałem nie zaliczanym do opatrunków jest
a)

wata.

b)

gaza.

c)

ręcznik.

d)

lignina

9.

Do wykonania wałeczków chroniących od śliny stosujemy
a)

watę.

b)

gazę.

c)

włókninę.

d)

ligninę.

10.

Lakiery uszczelniające należą do
a)

narzędzi chirurgicznych.

b)

materiałów profilaktycznych.

c)

materiałów izolacyjnych.

d)

materiałów wyciskowych.

11.

Fleczer to
a)

materiał profilaktyczny.

b)

podkład.

c)

materiał endodontyczny.

d)

cement cynkowo-siarczanowy.

12.

Fluor nie jest uwalniany przez materiały z grupy
a)

ormocerów.

b)

kompomerów.

c)

amalgamatów.

d)

glassjonomerów.

13.

W postaci tzw. flow mogą występować
a)

kompomery.

b)

cementy krzemowe.

c)

fleczer.

d)

ś

rodki do dewitalizacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

14.

Ormocery mają właściwości
a)

kompomerów i fleczeru.

b)

amalgamatów i glassjonomerów.

c)

cementów krzemowych.

d)

kompozytów i i glassjonomerów.

15.

Resilon to
a)

materiał tymczasowy.

b)

gutaperka.

c)

masa wyciskowa.

d)

materiał do wypełnień kanałowych.

16.

Cementy wodorotlenkowo-wapniowe
a)

uwalniają fluor.

b)

nie działają odontotropowo.

c)

alkalizują środowisko.

d)

zakładamy je z formówkami.

17.

Preparatem, którego nie możemy zaliczyć do leków endodontycznych jest
a)

Dikamfen.

b)

Biopulp.

c)

Agatos.

d)

Kamfenol.

18.

Parapasta jest preparatem do
a)

endodoncji.

b)

wypełnień czasowych.

c)

stosowania w pracowni protetycznej.

d)

wypełnień stałych.

19.

Preparatem nie zaliczanym do uszczelniaczy kanałowych jest
a)

ormocer.

b)

Endomethason.

c)

Apexit.

d)

AH Plus.

20.

Rtęć wchodzi w skład
a)

ormocerów.

b)

kompozytów.

c)

amalgamatów.

d)

podkładów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Przygotowanie materiałów stomatologicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

6. LITERATURA

1.

Brandy H. H.: „Wprowadzenie do implantologii”. Urban & Partner, Wrocław 1998

2.

Jańczuk Z.: „Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych”. PZWL,
Warszawa 2006