CLIFFORD GEERTS, O GATUNKACH ZMĄCONYCH (NOWE KONFIGURACJE 

MYŚLI SPOŁECZNEJ) 

 

 

 

o 

Założenia, z których wychodzi Geerts: 

1)  nastąpiło pomieszanie form gatunkowych 

2)  uczeni zwrócili się w stronę „wyjaśniania” wynikającego z koncepcji konkretnego 

przypadku i interpretacji (odeszli od „wyjaśniania” związanego z prawem naukowym i 

jego realizacją) 

3)  analogie wywiedzione z humanistyki zaczynają odgrywać rolę w rozumowaniu 

socjologicznym 

 

o 

C. Geerts bada zwrot w kulturze, który doprowadził do konfiguracji nowej myśli 

społecznej 

o 

Powstał problem z zaszeregowaniem autora i zaklasyfikowaniem dzieła 

o 

Zmienił się „sposób naszego myślenia o myśleniu” 

o 

Cechy wiążące teksty ze sobą i cechy wyodrębniające je od siebie, charakteryzują je w 

takim samym stopniu: 

1)  potrafimy porządkować teksty z punktu widzenia praktycznego, relatywnego, w                           

związku z celami jakie chcemy osiągnąć 

2)  konwencje interpretacyjne są zbudowane tak by pasowały do sytuacji płynnej, 

zróżnicowanej, zdecentralizowanej, nieskładnej 

 

o 

Brak cech wyodrębniających nauki społeczne od innych nie spycha ich na margines; 

dzięki pomieszaniu gatunkowemu badacze nauk społecznych mogą teraz formułować 

swoje zadania zgodnie z koniecznością wewnętrzną i swoim powołaniem: 

1)  badacze mogą próbować odkryć porządek życia społecznego 

2)  mogą podjąć próbę ustalenia ex post związku swego działania z dyscyplinami 

pokrewnymi 

3)  mogą przyjąć postawę hermeneutyczną (interpretacyjną) 

4)  badacze pojmują życie społeczne w kategoriach symboli, których znaczenie musi 

zostać uchwycone jeśli mamy zrozumieć organizację społeczną i formułować jej 

zasady 

 

o 

Celem badaczy nauk społecznych jest: wyjaśnianie poprzez interpretację oraz  

wyodrębnienie tworzywa ludzkich doznań 

o 

Badania nad tym jak epoki, grupy ludzi, poszczególne osoby same dla siebie tworzą sens 

(istotą jest sens jaki przedmioty socjologicznego zainteresowania mają dla tych do których 

należą) 

o 

Nauki społeczne szukają analogi w dziedzinie humanistyki, czerpią z humanistycznych 

modeli analizy – świadczy to o destabilizacji gatunków oraz przełomie interpretacyjnym 

(analogie rozwijają teorie); dochodzi do współpracy humanistów z przedstawicielami 

nauk społecznych 

 

 

ANALOGIA GRY W TEORIACH SPOŁECZNYCH 

 

  dostrzeganie w rozmaitych zachowaniach różnych odmian gry 

  Wittgenstein: koncepcja form życia jako gier językowych; pojęcie działania 

intencjonalnego  jako zgodnego z regułą 

  ludyczna wizja kultury Huizingi – zabawa jako paradygmatyczna forma życia 

zbiorowego 

  von Neumann i Morgenstern – zachowania społeczne jako wielostronne manewry 

nastawione na podział dochodu końcowego 

  koncepcje Wittgensteina, Huizingi oraz von Neumanna i Morgensterna 

wprowadzają styl interpretacji łączący mocne poczucie formalnego porządku 

rzeczy z silnym poczuciem dowolności tego porządku  (!!!) 

  poglądy Ervinga Goffmana: życie to składnica różnych strategii gry (rodzaj gry 

zależy od życiowej sytuacji np. gry szpiegowskie, informacyjne, gra ekspresji itp.) 

  wszystkie koncepcje życia jako gry łączy pogląd, że istoty ludzie są poddane 

określonym regułom - reguły narzucają rodzaj strategii, strategie skłaniają ku 

działaniu, działania stanowią nagrodę same dla siebie 

  społeczeństwo to zbiór gier (zbiór konwencji i dostosowanych do nich trybów 

postępowania) 

  KONCEPCJA SPOŁECZEŃSTWA JAKO GRY NIE JEST AKCEPTOWANA 

PRZEZ HUMANISTÓW – WOLĄ ONI MYŚLEĆ O LUDZIACH JAKO 

ISTOTACH WOLNYCH !!! 

DRAMAT JAKO ANALOGIA ŻYCIA SPOŁECZNEGO 

 

o 

świat jest sceną, ludzie to kiepscy aktorzy 

o 

koncepcja wywodzi się z obrzędowej teorii dramatu (związek teatru i religii) oraz z idei 

czynności symbolicznych (związek teatru i retoryki) 

o 

koncepcje te podlegają ocenie humanistów gdyż to oni posiadają wiedzę o dramacie 

 

o 

obrzędowa teoria dramatu 

  jej zwolennikiem jest Victor Turner 

  „dramat społeczny” jako proces regeneracji 

  występuje na wszystkich poziomach życia społecznego 

  dramat wynika z sytuacji konfliktowych i narasta aż po rozstrzygnięcie, które 

następuje dzięki publicznie odegranym zachowaniom 

  wydobywa aspekt czasowy i zbiorowy działań 

 

o 

idea działań/czynności symbolicznych 

  cel: rozplątywanie znaczeń zawartych w inscenizowanych zachowaniach 

  zainteresowanie ekspresją 

 

 

ANALOGIA ŻYCIA JAKO TEKSTU 

 

o  najbardziej ryzykowana z analogii 

o  istotny jest  zapis jako utrwalanie znaczeń – mowa jest ulotna, jeśli jednak utrwali się ją 

na piśmie to też z czasem przeminie, ale pozostanie jej znaczenie 

o  tak samo jak z zapisem mowy jest z działaniem – działanie przeminie, ale jego znaczenie 

będzie trwać 

o 

poglądy Altona Beckera; tekst społeczny ma 4 główne porządki relacji: 

  relacje zachodzące w samym tekście (SPOJNOŚĆ) 

  miedzy tekstem społecznym a innymi tekstami społecznymi (INTERTEKSTOWOŚĆ) 

  między tekstem społecznym a ludźmi, którzy go konstruują (INTENCJA) 

  między tekstem społecznym a rzeczywistością pojmowaną jako coś zewnętrznego 

(ODNIESIENIE) 

o 

bliskie formy wyobrażeniowe tej teorii to: żarty, przysłowia, sztuka popularna