w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 5

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

W

artykule zostaną zaprezento-
wane dane dotyczące liczby

eksploatowanych przez zakłady ener-
getyczne wyłączników SN poszczegól-
nych typów.

wyłączniki

eksploatowane w Polsce

Bez wątpienia największymi użyt-

kownikami wyłączników SN w Pol-
sce są zakłady energetyczne (w znacz-
nie mniejszym stopniu są to duże za-
kłady – rafinerie, elektrownie, ko-
palnie itp.). Dostarczają one ener-
gię elektryczną poprzez rozległą sieć
energetyczną, która ciągle się zmie-
nia, budowane są nowe stacje, zamy-
kane stare, wykonywane są remon-
ty itp., co wpływa na liczbę i rodzaj

eksploatowanych wyłącz-
ników. Obecnie najwięk-
szą grupę eksploatowa-
nych wyłączników stano-
wią wyłączniki olejowe.
Stanowią one ponad 80 %

Na świecie w zakresie średnich napięć dominują dwie konstrukcje wyłączników, próżnio-

we oraz z sześciofluorkiem siarki SF6. Udział tych pierwszych w rynku światowym oce-

nia się na 50 do 70 % [1,2,3], w Europie jest on mniejszy i wynosi około 40 % [4]. Nato-

miast udział wyłączników SF6 w rynku światowym ocenia się na 25 do 35 % [3]. W Euro-

pie jest on większy i wynosi około 50

÷

60 % [4]. Udział pozostałych rodzajów wyłączni-

ków (powietrznych, olejowych, magneto-wydmuchowych) jest mały i w sumie nie prze-

kracza 5 %. Należy zaznaczyć, że mówimy o liczbie wyłączników produkowanych w da-

nym czasie. Natomiast dane te nie określają w jakimkolwiek stopniu liczby wyłączników

eksploatowanych, określającej stan faktyczny, oraz tendencji zmian w energetyce.

50

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

wyłączniki średnich napięć

eksploatowane w Polsce

mgr inż. Robert Fiuk – Politechnika Wrocławska

Rys. 1 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów na terenie czterech zakładów energetycznych w la-

tach 2000-2004:

a) liczba sztuk, b) udział procentowy

Rys. 2 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez cztery za-

kłady energetyczne w latach 2001-2004, w sztukach

a)

b)

Rys. 3 Liczba eksploatowanych wyłączników według poszczególnych typów przez cztery za-

kłady energetyczne: odpowiednio

a, b, c, d, w latach 2000-2004

a)

b)

c)

d)

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 5

całości

(rys. 1). Pozostałe konstruk-

cje mają znacznie mniejszy udział
największy spośród nich mają wy-
łączniki próżniowe (około 14 %), naj-
mniejszy – wyłączniki powietrzne,
tylko kilka sztuk, co przy dużej licz-
bie obserwowanych wyłączników nie
ma znaczenia. Na

rysunku 3 zapre-

zentowano liczbę eksploatowanych
wyłączników SN w poszczególnych
zakładach energetycznych. Jak moż-
na zaobserwować, mniejsze zakłady
eksploatują tylko dwa typy wyłącz-
ników – olejowe i próżniowe. Wyda-
je się to rozwiązaniem racjonalnym,
ponieważ mniej typów wyłączników
oznacza prostszą eksploatację.

Ciekawie przedstawia się też pod-

sumowanie zmian w zakresie licz-
by eksploatowanych wyłączników
(rys. 2). Wyłączniki olejowe są wy-
cofywane z użytkowania i zastępo-
wane głównie przez wyłączniki próż-
niowe. Tempo wymiany zwiększa się
z roku na rok.

W

tabeli 1 przedstawiono liczbę

eksploatowanych wyłączników SN
w kolejnych latach na terenie jednego
zakładu energetycznego, z uwzględ-
nieniem poziomu napięcia znamio-
nowego. Jak możemy zauważyć, liczba
eksploatowanych wyłączników mala-
ła niezależnie od poziomu napięcia,
pewnym zaskoczeniem może być tu-
taj przeważająca liczba wyłączników
15 kV. Dla innych zakładów energe-
tycznych struktura eksploatowanych
wyłączników pod względem napięcia
może być całkowicie odmienna, zależ-
na od struktury sieci eksploatowanej
przez dany zakład energetyczny.

Obecnie w zakresie średnich na-

pięć w eksploatacji dominują wyłącz-
niki olejowe, które są stopniowo za-
stępowane, głównie przez wyłączni-

Napięcie

[kV]

Na koniec roku [sztuk]

2000

2001

2002

2003

2004

1

÷

6

0

19

10

19

8

10

29

0

0

0

0

15

1116

1064

1064

1033

967

20

0

0

0

0

0

30

8

1

1

1

1

Tab. 1 Zmiana liczby wyłączników SN eksploatowanych przez jeden zakład energe-

tyczny w latach 2001-2004, z uwzględnieniem poziomu napięcia znamionowego

ki próżniowe. Oznacza to, że za 10
do 15 lat wyłączniki próżniowe będą
konstrukcją dominującą, jeżeli utrzy-
ma się dotychczasowe tempo zmian,
co pokywa się z obecnymi przypusz-
czeniami – że w zakresie SN będzie
dominowała technika próżniowa,
a SF6 będzie przeważał w wysokich
napięciach. Dodatkowym atutem
przemawiającym na rzecz wyłączni-
ków próżniowych (w zakresie SN) jest
to, że obecnie prowadzone są dysku-
sje nad wprowadzeniem recyklingu
SF6 [6], który jest gazem cieplarnia-
nym [5]. Wprowadzenie wymogu obo-
wiązkowego recyklingu SF6, oczywi-
ście podniosłoby koszty eksploatacji
wyłączników SF6, obniżając jednocze-
śnie ich konkurencyjność w stosunku
do wyłączników próżniowych.

literatura

1. J. H. Brunie, Circuit-Breakers

past, present and future, Electra
N°208 June 2003.

2. H. Fink, R. Renz, Future trends In

vacuum technology applications,
XXth International Symposium
on Discharger and Electrical Insu-
lation in Vacuum – Tours 2002.

3. P. G. Slade, R. K. Smith, The ap-

plication of Culter-Hammer vacu-
um interrupter to switch, control
land protest the World’s distribu-
tion circuits, Cultler-Humer 1999.

4. Cahier technique no. 198, Vacu-

um switching, Schneider Electric
2000.

5. CIGRE WG 23-02, SF6 and the

global atmosphere, Electra, Fe-
bruary 2002.

6. Technical brochure No. 234, SF6

recycling guide revision 2003,
Elektra N°209 August 2003.

51