1

Edukacja przedszkolna

w Polsce

dr Elżbieta Płóciennik

Trochę historii

Uchwała sejmowa w sprawie systemu edukacji
narodowej z dnia 13.10.1973 r. określała
przedszkola jako placówki opiekuńczo-
wychowawcze, kolejne po żłobkach.

Podstawowym zadaniem tych placówek było
przygotowanie dzieci do szkoły i pomoc
pracującym rodzicom w zapewnieniu ich dzieciom
opieki wychowawczej

Zasadniczymi funkcjami przedszkola były funkcja
opiekuńcza, wychowawcza, wyrównawcza
i społeczna

Trochę historii

1.01.1982 r. wprowadzono rozporządzenie „Statut
placówki wychowania przedszkolnego”, które
zawierało ogólne i szczegółowe zasady
organizowania tych instytucji

Placówki przedszkolne mogły być prowadzone przez
organa administracji państwowej, zakłady pracy,
organizacje społeczne, wyznaniowe i osoby
prywatne, ale praca wychowawcza miała mieć
charakter świecki

Trochę historii

W latach 80-tych funkcjonowały następujące

rodzaje placówek przedszkolnych:

Przedszkola i oddziały przedszkolne (do 25
dzieci pod opieką 1 nauczycielki)

Grupy przedszkolne w domach dziecka

Przedszkola i grupy przedszkolne specjalne –
dla wszystkich dzieci, których rozwój odbiega
od normy

Ustawa o samorządzie terytorialnym

(1990 r.)

Wprowadzono w Polsce dualistyczny model
ustroju administracji publicznej w terenie

Wyodrębniono dwa piony administracji
terenowej: rządowy (zbudowany na
zasadzie centralizmu i oparty na zawodowym
aparacie urzędniczym) oraz samorządowy
(ukształtowany na zasadzie decentralizacji)

Samorząd terytorialny powoływany jest do
wykonywania zadań publicznych w sposób
samodzielny.

Ustawa o samorządzie terytorialnym

(1990r.)

Gmina, jako organ prowadzący zakłada,
prowadzi, przekształca i likwiduje przedszkola
publiczne.

po zaopiniowaniu ich przez kuratora oświaty

Nadzór pedagogiczny nad działalnością
przedszkoli publicznych i niepublicznych
sprawuje kurator oświaty

2

Ustawa o samorządzie terytorialnym

(1990r.)

Gmina zapewnia warunki działania
przedszkola, wykonuje remonty oraz zadania
inwestycyjne w tym zakresie, zapewnia
obsługę administracyjną i finansową,
wyposaża placówki przedszkolne w pomoce
dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej
realizacji programów, powierza nauczycielom
stanowiska dyrektorów (w drodze
konkursów) oraz odwołuje ich, zatwierdza
roczne projekty organizacyjne przedszkoli

Podstawa prawna

funkcjonowania przedszkoli

Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 7 września

1991 r. określiła funkcje przedszkola

(edukacyjną, wychowawczą i opiekuńczą)

oraz adresata oferty – dziecko w wieku od 3

do 6 lat

System oświaty obejmuje przedszkola,
w tym z oddziałami integracyjnymi oraz
przedszkola specjalne

Podstawa prawna

funkcjonowania przedszkoli

Szkoła (także przedszkole) może być

zakładana i prowadzona przez:

1.

jednostkę samorządu terytorialnego

2.

inną osobę prawną

3.

osobę fizyczną

Podstawa prawna

funkcjonowania przedszkoli

Przedszkolem publicznym jest przedszkole,

które:

1.

prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie
w zakresie co najmniej podstawy
programowej wychowania przedszkolnego

2.

przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o
zasadę powszechnej dostępności

3.

zatrudnia nauczycieli posiadających
kwalifikacje określone w odrębnych
przepisach

Podstawa prawna

funkcjonowania przedszkoli

Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat (w
szczególnie uzasadnionych przypadkach od 2,5 roku)

Przedszkole realizuje podstawę programową wychowania
przedszkolnego określoną przez ministra właściwego do spraw
oświaty i wychowania.

Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie
przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym
zorganizowanym w szkole podstawowej.

Zapewnienie warunków do spełniania obowiązku jest zadaniem
własnym gminy.

Opłaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli
publicznych ustala rada gminy, a w przypadku innych przedszkoli
publicznych - organy prowadzące te przedszkola.

3

Nowelizacja Ustawy o systemie

oświaty z dnia 7.09.2007 r.

Na podstawie tej nowelizacji MEN w dniu
10.01.2008 r. wprowadził rozporządzenie
w sprawie rodzajów innych form wychowania
przedszkolnego, warunków tworzenia
i organizowania tych form oraz sposobu ich
działania

Dodatkowo można powoływać zespoły
wychowania przedszkolnego i punkty
przedszkolne

Nowe formy wychowania

przedszkolnego

Zespół wychowania przedszkolnego:

Obowiązek realizacji podstawy
programowej wychowania przedszkolnego

Zajęcia prowadzone są w niektóre dni
tygodnia, min. 3 godziny w ciągu
jednego dnia i minimum 12 godzin
w ciągu tygodnia

Czas pracy elastyczny

Liczba dzieci – od 3 do 25.

Nowe formy wychowania

przedszkolnego

Punkt przedszkolny:

Obowiązek realizacji podstawy
programowej wychowania przedszkolnego

Zajęcia prowadzone są we wszystkie
dni tygodnia przez cały rok szkolny,
min. 3 godziny w ciągu jednego dnia

Czas pracy elastyczny

Liczba dzieci – od 3 do 25

Dostępność do edukacji

przedszkolnej

W województwie łódzkim wychowaniem
przedszkolnym objętych jest zaledwie
54,08% dzieci w wieku 3-5 lat, na terenach
wiejskich wskaźnik ten jest o ponad połowę
mniejszy

(20% „Dobry start” FRD im. Komeńskiego)

Strategia Lizbońska zobowiązuje wszystkie
kraje członkowskie by do końca 2013r
posłały do przedszkoli 90% dzieci

(10-letni plan

rozwoju dla UE)

4

Dostępność do wczesnej

edukacji

Dzieci w wieku 2 lat w wysoko rozwiniętych
krajach objęte są edukacją i zajmują się nimi
wykwalifikowani pedagodzy; w Polsce opieką nad
nimi zajmują się placówki podlegające
Ministerstwu Zdrowia.

W marcu 2002 r. w Barcelonie Rada Europejska
ustaliła objęcie opieką co najmniej 33%dzieci
w wieku poniżej 3 lat, a w Polsce tylko ok. 4%
dzieci uczęszcza do publicznych żłobków (bariery
społeczne, prawne, ekonomiczne i organizacyjne)

Modele organizacyjne edukacji przedszkolnej

i opieki nad małym dzieckiem w Europie

Z jednolitą strukturą dla wszystkich dzieci

w wieku przedszkolnym (0- 5/6 lat) –

nauczyciele/opiekunowie mają te same

kwalifikacje i otrzymują podobne

wynagrodzenie, niezależnie od wieku dzieci,

którymi się opiekuję. Ten model występuje

w Finlandii, Islandii, na Łotwie, w Norwegii,

Słowenii i w Szwecji.

Modele organizacyjne edukacji przedszkolnej

i opieki nad małym dzieckiem w Europie

Z dwoma oddzielnymi typami instytucji (jedna

jest przeznaczona dla dzieci w wieku od 0 do 3 lat,

a druga – dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat -

najczęściej spotykany podział wiekowy).

Typy te różnią się zasadniczo w odniesieniu do

kwalifikacji kadr, wymagań dotyczących jakości

kształcenia /opieki oraz sposobu finansowania.

Model ten jest bardziej niż model pierwszy

rozpowszechniony w Europie i jest stosowany także

w Polsce.

Sytuacja społeczna i edukacyjna

małych dzieci w Polsce

Brak powszechnej świadomości na temat roli

wczesnej edukacji w przyszłym życiu człowieka –
problemy rozwojowe małych dzieci nie są

uwzględniane w polityce społecznej samorządów

lokalnych.
Brak rozwiązań systemowych w zakresie działań na
rzecz zaspokojenia potrzeb dzieci poniżej 7 roku

życia.
Brak koordynacji i współpracy między lokalnymi

instytucjami (przychodnie lekarskie, szkoły, policja,
gminne ośrodki pomocy społecznej, powiatowe

centra pomocy rodzinie).

W polskim prawodawstwie brak istotnych regulacji
prawnych wspierających, a nie wyręczających
rodzinę, w pełnieniu jej zadań.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zawiera
podstawowe zapisy praw należnych dzieciom
i określa zakres ich ochrony – zapisy mają jednak
charakter ogólny i deklaratywny, brak aktów
wykonawczych normujących sytuację dzieci w
Polsce.

Sytuacja społeczna i edukacyjna

małych dzieci w Polsce

Brak systemu monitorowania efektów działań
instytucji odpowiedzialnych za wspieranie rozwoju

małego dziecka.

Brak jednolitego programu upowszechniania edukacji
przedszkolnej jako instrumentu wyrównywania szans

edukacyjnych oraz integracji różnych podmiotów

społecznych wokół problematyki wspierania rozwoju

małego dziecka i jego rodziny.

Sytuacja społeczna i edukacyjna

małych dzieci

5

Strategia Rozwoju Edukacji

w latach 2007-2013

Wprowadzenie nowych form

organizacyjnych wychowania

przedszkolnego

Samodzielne grupy przedszkolne tworzone

przez gminy na terenie możliwie

najbliższym miejscu zamieszkania dzieci, na

wniosek rodziców oraz po zapewnieniu

przez nich warunków lokalowych do

prowadzenia zajęć.

Objęcie dzieci 5-letnich rocznym obowiązkowym
wychowaniem przedszkolnym lub też przyznanie

tym dzieciom prawa do rocznego wychowania

przedszkolnego; gminy byłyby zobowiązane do

zapewnienia realizacji tego uprawnienia.

Decyzja o obniżeniu wieku rozpoczęcia obowiązku

szkolnego do 6 lat – te właśnie działania przyjmuje

się w strategii (wdrożenie wcześniejszego
obowiązku szkolnego podzielono na etapy, ze

względu na skumulowanie się dwóch roczników: 6-

i 7-latków

).

Strategia Rozwoju Edukacji

w latach 2007-2013

Programu operacyjny ,,Wykształcenie

i kompetencje”

Narodowy plan rozwoju 2007-2013

Cele działań:

zwiększenie liczby dzieci objętych edukacją

przedszkolną

zapewnienie wysokiej jakości edukacji wspierającej

indywidualny rozwój dzieci i ich przygotowanie do
nauki szkolnej

przekonanie społeczeństwa o znaczeniu edukacji
przedszkolnej dla edukacyjnego i społecznego rozwoju

dziecka

Zakres działań:

upowszechnienie edukacji przedszkolnej (także jej

alternatywnych form) i wzmocnienie edukacji wczesnoszkolnej,

w tym między innymi: szkolenie kadry, wyposażenie, wymiana

doświadczeń, dowóz dzieci

promowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych

i metodologicznych

prowadzenie działań o charakterze informacyjno- promocyjnym

wskazujących korzyści uczestnictwa dzieci w edukacji

przedszkolnej, adresowanych w szczególności do środowisk

o najniższym wskaźniku upowszechnienia edukacji

przedszkolnej

Programu operacyjny ,,Wykształcenie

i kompetencje”

Narodowy plan rozwoju 2007-2013

Oczekiwane rezultaty

zapewnienie dzieciom w wieku 3-5 lat możliwości
uczestnictwa w edukacji przedszkolnej

przygotowanie warunków wprowadzenia

obowiązku edukacji przedszkolnej 5-latków

zapewnienie łagodnego przejścia dzieci z edukacji

przedszkolnej do edukacji szkolnej

podniesienie świadomości społecznej dotyczącej
wagi wczesnej edukacji w rozwoju dziecka

zwiększenie aktywności podmiotów
odpowiedzialnych za prowadzenie edukacji
przedszkolnej

skuteczne wyrównywanie szans edukacyjnych
dzieci i młodzieży pochodzących z różnych
środowisk i przeciwdziałanie zjawiskom segregacji
uczniów w szkole, w miejscu zamieszkania,
w zależności od statusu rodziny i dotychczasowych
osiągnięć

Oczekiwane rezultaty

6

„

państwa członkowskie powinny więcej

inwestować w kształcenie przedszkolne jako

skuteczny sposób tworzenia podstaw dla

dalszego uczenia się, zapobiegania

porzucaniu nauki, poprawy wyników

równego dostępu i ogólnych poziomów

umiejętności”

Postulaty UE