Korpus słu

ż

by cywilnej w Polsce - ramy prawne

funkcjonowania

Ustawa z 21 listopada o Słu

ż

bie Cywilnej

Opracowanie

Autor: Paweł Czop
III rok Administracja stacjonarna I stopnia
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytetu Jagiellońskiego

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

2

Wstęp...................................................................................................................................... 3
Członkowie Korpusu Służby Cywilnej .................................................................................. 3
Wymagania i zatrudnienie w Korpusie Służby Cywilnej ...................................................... 3
Szef Służby Cywilnej ............................................................................................................. 4
Rada Służby Cywilnej ............................................................................................................ 5
Nabór i system ocen w Służbie Cywilnej............................................................................... 5
Wyższe stanowiska w Służbie Cywilnej ................................................................................ 6
Przeniesienie........................................................................................................................... 7
Wygaśnięcie stosunku pracy .................................................................................................. 8
Obowiązki członka Korpusu Służby Cywilnej ...................................................................... 9
Odpowiedzialność dyscyplinarna w Służbie Cywilnej ........................................................ 10

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

3

Wst

ę

p

Podstaw funkcjonowania korpusu służby cywilnej w Polsce należy szukać w artykule

153 Konstytucji – działa w celu „zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego,
bezstronnego politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa”. Te cele zostaną później
powtórzone w ustawie o służbie cywilnej i w kodeksie służby cywilnej.

Korpus służby cywilnej jest z mocy samej Konstytucji zaliczony do administracji

rządowej, jego zwierzchnikiem jest Prezes Rady Ministrów. Jako zwierzchnik wydaje akty
regulujące strukturę i działanie korpusu.

Jednakże bezpośrednią podstawą prawną funkcjonowania korpusu jest ustawa z 21

listopada 2008 r., która określa, kto tworzy korpus służby cywilnej, sposoby nawiązywania
stosunku pracy w służbie cywilnej, obowiązki członków korpusu, organizację korpusu oraz
powołuje centralny organ odpowiadający za działanie korpusu - Szefa Służby Cywilnej oraz
Radę Służby Cywilnej, jako organ pomocniczy Prezesa Rady Ministrów.

Członkowie Korpusu Słu

ż

by Cywilnej

W rozumieniu ustawy członkami korpusu służby cywilnej są pracownicy na

stanowiskach urzędniczych, zatrudnieni na podstawie umowy o pracę lub mianowania w
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w urzędach ministrów i centralnych organów
administracji rządowej, urzędach wojewódzkich i urzędach terenowych organów
administracji rządowej, komendach, inspektoratach i jednostkach organizacyjnych
stanowiących aparaty pomocnicze kierowników zespolonych wojewódzkich i powiatowych
służb, inspekcji i straży. Do korpusu służby cywilnej ustawa włącza także powiatowych i
granicznych lekarzy weterynarii, jak również pracowników zatrudnionych na stanowiskach
urzędniczych w Biurze Nasiennictwa Leśnego oraz Urzędzie Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Biobójczych.

Jak widać, korpus służby cywilnej tworzą pracownicy całej administracji rządowej, od

urzędów najwyżej w hierarchii, jak ministerstwa czy urzędy organów centralnych, przez
urzędy na szczeblu województwa aż do najniższych, na szczeblu powiatu?

Z korpusu służby cywilnej wyłączeni są natomiast pracownicy urzędów jednostek

samorządu terytorialnego i pracownicy służby zagranicznej – te materie są uregulowane w
ustawach o pracownikach samorządowych i służbie zagranicznej.

Wymagania i zatrudnienie w Korpusie Słu

ż

by Cywilnej

Osoba chcąca zostać członkami służby cywilnej, czyli starająca się o zatrudnienie na

stanowisku urzędniczym w administracji rządowej musi spełniać następujące wymagania:
posiadać obywatelstwo polskie, korzystać z pełni praw publicznych, nie może być skazana
prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe,
posiada wymagane dla konkretnego stanowiska kwalifikacje oraz cieszy się nieposzlakowaną
opinią.

Powyższe wymagania mają na celu zapewnienie należytego wykonania

podstawowego zadania służby cywilnej, ujętego zarówno w Konstytucji jak i ustawie:
„zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań
państwa”. Zapewnienie zawodowego wykonania zadań realizuje się poprzez wymóg

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

4

odpowiednich kwalifikacji, polityczną neutralność osiąga się poprzez zatrudnianie na
podstawie obiektywnych kryteriów, kryteriów nie „klucza politycznego”. Wymóg
obywatelstwa polskiego ma na celu ochronę bezpieczeństwa i interesów państwa –
pracownicy administracji rządowej nierzadko mają dostęp do informacji tajnych lub
niejawnych, a zatrudnienie obywatela państwa obcego na wysokim stanowisku np. w
ministerstwie spraw wewnętrznych mogłoby narazić bezpieczeństwo państwa.

Wymóg obywatelstwa polskiego został jednak złagodzony w przypadku stanowisk na

których praca nie polega bezpośrednio lub pośrednio na wykonywaniu władzy publicznej i
nie ma związku z bezpieczeństwem państwa. O zatrudnienie na takim stanowisku mogą się
ubiegać obywatele państw Unii Europejskiej lub innych państw, z którymi Polska zawarła
stosowną umowę międzynarodową – wprowadzono jednak wymóg znajomości języka
polskiego, potwierdzonej odpowiednim dokumentem (wykaz uznawanych dokumentów
znajduje się w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów).

Wymóg niekaralności również ma chronić interesy państwa – istnieje bowiem

uzasadniona obawa, że osoba która popełniła już przestępstwo, może je popełnić ponownie, a
będąc zatrudniona w administracji może wyrządzić znaczne szkody – dotyczy to w
szczególności przestępstw skarbowych.

Ostatni wymóg może się wydawać trudny do zweryfikowania ze względu na

nieostrość pojęcia, jednakże ma on swój istotny cel. Administracja rządowa i organy państwa
muszą działać zgodnie z zasadami ogólnymi Kodeksu Postępowania Administracyjnego, m.in.
zasadą pogłębiania zaufania do organów państwa i zasadą przekonywania. Naiwnością byłoby
sądzić, że obywatele będą mieli zaufanie do urzędu, gdzie zatrudniona jest osoba o wątpliwej
reputacji.

Drugą możliwością zatrudnienia w administracji rządowej, obok umowy o pracę jest

mianowanie. Limit mianowań powiązany jest z polityką budżetową, gdyż środki na
wynagrodzenia pochodzą z budżetu państwa – dlatego limit mianowań określa się na rok
budżetowy, a nie kalendarzowy. Corocznie Rada Ministrów określa limit mianowań i
przedkłada go Sejmowi wraz z projektem ustawy budżetowej.

Każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach w służbie cywilnej,

nabór na stanowiska jest otwarty i konkurencyjny, co jest realizacją artykułu 60 Konstytucji,
który mówi, że wszyscy obywatele korzystający z pełni praw publicznych mają dostęp do
służby publicznej na równych zasadach.

Szef Słu

ż

by Cywilnej

Organem odpowiadającym za działanie służby cywilnej jest Szef Służby Cywilnej,

powoływany przez Prezesa Rady Ministrów spośród urzędników służby cywilnej, po
zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej. Szef wyznacza spośród urzędników osobę, która w
razie konieczności będzie go zastępować.

Wymogi stawiane przed osobą mającą zająć to stanowisko są poszerzone o wymogi

posiadania tytułu naukowego magistra lub równorzędnego, znajomości co najmniej jednego
języka urzędowego Unii Europejskiej, posiadanie co najmniej 5-cioletniego doświadczenia na
kierowniczym stanowisku w administracji publicznej. Szef Służby Cywilnej nie może być
także ukarany zakazem zajmowania stanowisk kierowniczych ani dysponowania środkami

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

5

publicznymi. Ostatnim wymogiem jest zakaz bycia członkiem partii politycznej (nie może
być Szefem również osoba, która w ciągu 5 lat była członkiem partii politycznej) – co jest
realizacją jednego z głównych celów służby cywilnej – neutralnego politycznie wykonywania
zadań publicznych.

Szef Służby Cywilnej składa corocznie Prezesowi Rady Ministrów sprawozdanie o

stanie służby cywilnej i realizacji jej zadań. Prezes Rady Ministrów w ciągu 3 miesięcy
przyjmuje albo odrzuca sprawozdanie. W przypadku odrzucenia jest to przesłanką do
odwołania Szefa Służby Cywilnej. Szef może zostać również odwołany, jeżeli przestanie
spełniać wymogi swojego stanowiska, np. zostanie pozbawiony praw publicznych lub
sprzeniewierzy się ślubowaniu, które musi złożyć obejmując stanowisko. Aby odwołać Szefa
Służby Cywilnej konieczna jest opinia Rady Służby Cywilnej.

Do zadań Szefa Służby Cywilnej należy czuwanie nad przestrzeganiem zasad służby

cywilnej, kierowanie zarządzaniem zasobami ludzkimi służby cywilnej, przygotowywanie
projektów aktów dotyczących Służby Cywilnej, planowanie i organizowanie szkoleń
centralnych, nadzorowanie środków budżetowych przeznaczonych na wynagrodzenia dla
urzędników mianowanych, upowszechnianie informacji o wolnych stanowiskach w służbie
cywilnej oraz upowszechnianie informacji dotyczących służby cywilnej. Do jego zadań
należy też przygotowanie dla Rady Ministrów strategii zarządzania zasobami ludzkimi w
służbie cywilnej (zawiera ramy finansowe, określenie celów strategicznych, sposób realizacji).

Rada Słu

ż

by Cywilnej

Rada Służby Cywilnej jest organem opiniodawczo-doradczym Prezesa Rady

Ministrów, zajmuje się opiniowaniem projektów strategii zarządzania zasobami ludzkimi,
planów szkoleń, etyki korpusu, projektów aktów normatywnych dot. służby cywilnej,
projektu ustawy budżetowej (w części dot. służby cywilnej). Do jej zadań należy też ocena
przebiegu postępowań kwalifikacyjnych. Rada może wysłać swojego przedstawiciela by
obserwował proces naboru na wyższe stanowisko kierownicze. Jeżeli stwierdzi
nieprawidłowości, może zwrócić się do Szefa Służby Cywilnej o ponowne przeprowadzenie
naboru.

Skład Rady to 15 członków, powołuje ich Prezes Rady Ministrów: 8 spośród osób

spełniających warunki dla członków służby cywilnej, posiadających odpowiednią wiedzę,
doświadczenie i autorytet; 7 na wniosek klubów parlamentarnych. Kadencja Rady trwa 6 lat,
co 3 lata następuje wymiana połowy składu.

Nabór i system ocen w Słu

ż

bie Cywilnej

Nabór na stanowiska w służbie cywilnej przeprowadza dyrektor generalny urzędu.

Ogłoszenie o naborze umieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady
Ministrów. Z przeprowadzonego naboru sporządza się protokół, który zawierza liczbę
nadesłanych ofert, informację o metodach naboru wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru.
Z osobą podejmującą pracę po raz pierwszy w służbie cywilnej podejmuje najpierw służbę
przygotowawczą, która ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie. Jej czas i zakres
określa dyrektor generalny urzędu. Z obowiązku odbycia służby przygotowawczej zwolnieni

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

6

są absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Służba przygotowawcza
zakończona jest egzaminem.

Po 8 miesiącach pracy następuje pierwsza ocena pracownika, dokonywana przez

bezpośredniego przełożonego. Ocenia on m.in. postawę pracownika, zaangażowanie, postępy
w pracy, relacje z innymi pracownikami, terminowość wykonywania zadań. Na pierwszą
ocenę ma również wpływ ocena z egzaminu kończącego służbę przygotowawczą oraz
sprawozdanie pracownika z realizowanych przez niego zadań.

Ocena przełożonego jest kierowana do dyrektora generalnego urzędu wraz z

wnioskiem o zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony (w przypadku oceny pozytywnej)
albo o nie zawieranie umowy o pracę (w przypadku oceny negatywnej).

Pierwsza ocena nie dotyczy absolwentów Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

gdyż domniema się, że takie osoby są dostatecznie przygotowane i nie ma potrzeby dalszej
weryfikacji ich umiejętności.

System ocen daje gwarancję, że zatrudniona zostanie osoba zdolna do zawodowego i

rzetelnego wykonywania zadań publicznych, co jest naczelnym celem służby cywilnej.
Warunki i sposób dokonywania pierwszej oceny znajdują się w Rozporządzeniu Prezesa
Rady Ministrów z 5 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania ocen
urzędników służby cywilnej. Są to m.in. wiedza specjalistyczna i umiejętność jej
wykorzystania, zorientowanie na osiąganie celów, doskonalenie zawodowe, postawa etyczna,
skuteczna komunikacja, pozytywne podejście do obywatela i radzenie sobie w sytuacjach
kryzysowych, kryzysowych także samodzielność i inicjatywa.

Warto nadmienić, że absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej podejmują

pracę na stanowiskach wskazanych przez Prezesa Rady Ministrów, przedstawione przez Szefa
Służby Cywilnej.

Stosunek pracy między pracownikiem administracji może z czasem przekształcić się

w stosunek pracy na podstawie mianowania, co ma wpływ na wynagrodzenie pracownika.
Urzędnikiem mianowanym może zostać osoba, która posiada przynajmniej 3-letni staż pracy
w służbie cywilnej, posiada tytuł naukowy magistra lub równorzędny, zna co najmniej jeden
język obcy i jest żołnierzem rezerwy. Powyższe wymagania należy spełnić łącznie z
wymogami stawianymi przed pracownikami służby cywilnej. Oprócz tego kandydat musi
uiścić opłatę w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia. Krajowa Szkoła Administracji
Publicznej

przeprowadza

postępowanie

kwalifikacyjne,

obejmujące

trzyczęściowy

sprawdzian: wiedzy, umiejętności i predyspozycji kierowniczych. Szczegółowo reguluje tę
materię Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 stycznia 2007 r. w sprawie sposobu
przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej. Sprawdzian obejmuje
m.in. znajomość prawa administracyjnego, konstytucyjnego, Unii Europejskiej, finansów
publicznych, procesów decyzyjnych w administracji publicznej, polityki zagranicznej,
organizacji i zarządzania. Mianowania dokonuje Szef Służby Cywilnej w imieniu RP,
przyznając równocześnie urzędnikowi najniższy z 9 stopni służbowych.

Wy

ż

sze stanowiska w Słu

ż

bie Cywilnej

Ustawa wylicza również szereg tzw. wyższych stanowisk w służbie cywilnej – są to

stanowiska dyrektorów generalnych i kierowników departamentów (lub równorzędnych

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

7

jednostek) w urzędach organów centralnych i urzędów wojewódzkich oraz Kancelarii Prezesa
Rady Ministrów. Wymagania dla tych stanowisk są wyższe, dot. m.in. co najmniej rocznego
stażu na stanowisku kierowniczym, a dla dyrektora generalnego 6-letniego stażu na
kierowniczym stanowisku w jednostce sektora finansów publicznych.

Obsadzenie stanowiska następuje, jak w przypadku wszystkich stanowisk w służbie

cywilnej, w drodze otwartego naboru, – ale w tym przypadku znacznie większe znaczenie
odgrywa doświadczenie kandydata. Nabór przeprowadza zespół powołany przez Szefa Służby
Cywilnej lub dyrektora generalnego urzędu (zależnie od stanowiska, które ma zostać
obsadzone). Urzędnik zatrudniony na wyższym stanowisku kierowniczym nie przechodzi
służby przygotowawczej, nie podlega także pierwszej ocenie.

Szczególną pozycję w służbie cywilnej posiada dyrektor generalny urzędu. Ten organ

zapewnia funkcjonowanie i ciągłość pracy urzędu – aparatu pomocniczego organu
administracji, bez którego nie jest w stanie podejmować żadnych działań. Dyrektor czuwa nad
fachową

obsługą

administracyjną

organów,

sprawuje

nadzór

nad

jednostkami

organizacyjnymi urzędu, dba o terminowość wykonywanych zadań, gospodaruje mieniem
urzędu, udziela zamówień publicznych, ustala regulaminy jednostek organizacyjnych oraz
regulaminy pracy, ogłasza i przeprowadza nabory na stanowiska w strukturach urzędu,
zawiera umowy o pracę a także dysponuje funduszami nagród i świadczeń socjalnych.

Dyrektorzy generalni urzędów funkcjonują w urzędach ministrów, przewodniczących

komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, urzędach centralnych organów
administracji rządowej, urzędach wojewódzkich (pod jego jurysdykcją znajdują się urzędy
zespolonych służb, inspekcji i straży) oraz Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Dyrektor generalny, aby zapewnić ciągłość pracy urzędu musi niezwłocznie po

objęciu stanowiska wskazać osobę, która w razie konieczności będzie go zastępować – dzięki
temu nawet w przypadku nieprzewidzianych okoliczności nie istnieje obawa, że prace urzędu
zostaną sparaliżowane. Innym obowiązkiem dyrektora generalnego jest składanie corocznych
sprawozdań Szefowi Służby Cywilnej z realizacji swoich ustawowych obowiązków.

Przeniesienie

Jeżeli zaistnieje konieczność i przemawiają za tym ważne interesu urzędu lub służby

cywilnej, urzędnik zatrudniony na wyższym stanowisku kierowniczym może zostać
przeniesiony na inne stanowisko, ale tylko takie, które odpowiada jego kwalifikacjom i
przygotowaniu zawodowemu, jest równorzędne pod względem płacy ze stanowiskiem, jakie
zajmował wcześniej, zanim objął wyższe stanowisko oraz znajduje się w tej samej
miejscowości. Przeniesienia dyrektora generalnego może dokonać Szef Służby Cywilnej na
wniosek kierownika urzędu (np. na wniosek wojewody w odniesieniu do dyrektora
generalnego urzędu wojewódzkiego). Przeniesienia urzędnika zajmującego inne wyższe
stanowisko może dokonać dyrektor generalny urzędu.

Przeniesionemu urzędnikowi przysługuje dotychczasowe wynagrodzenie, jeżeli jest

wyższe od wynagrodzenia na stanowisku, na które został przeniesiony przez okres od jednego
do trzech miesięcy, zależnie od czasu, przez jaki zajmował poprzednie, lepiej płatne
stanowisko.

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

8

Możliwość przeniesienia wyższego urzędnika gwarantuje ciągłe i fachowe działanie

urzędu i jego jednostek organizacyjnych – jeżeli nagle opróżnione zostanie któreś z wyższych
stanowisk, dyrektor generalny jest w stanie szybko obsadzić wakat, dzięki czemu nie będzie
dłuższego przestoju w pracach urzędu, jaki mogłaby powodować procedura naboru na
stanowisko.

Analogicznie, pozostali urzędnicy również mogą być przeniesieni przez dyrektora

generalnego urzędu, ale tylko za ich zgodą. Urzędnik nie może jednak być przeniesiony do
urzędu w innej miejscowości na okres dłuższy niż dwa lata. Niedopuszczalne jest
przeniesienie urzędnika więcej niż dwa razy w trakcie trwania stosunku pracy.
Niedopuszczalne jest też przeniesienie na stanowisko do innej miejscowości kobiety w ciąży
lub jedynego opiekuna dziecka do lat 15-stu. W przypadku likwidacji urzędu urzędnicy są
przenoszeni do innych urzędów w tej samej miejscowości. Na decyzję o przeniesieniu
przysługuje urzędnikowi odwołanie do Prezesa Rady Ministrów.

Jeżeli wobec urzędnika zostało wszczęte postępowanie karne lub dyscyplinarne,

dyrektor generalny urzędu może zawiesić go w pełnieniu obowiązków służbowych. Okres
zawieszenia trwa do zakończenia postępowania, ale nie dłużej niż trzy miesiące. Zawieszenie
urzędnika nie ma wpływu na jego wynagrodzenie – tylko w przypadku tymczasowego
aresztowania urzędnika jego stosunek pracy z mocy prawa ulega zawieszeniu i otrzymuje on
tylko połowę wynagrodzenia.

Wyga

ś

ni

ę

cie stosunku pracy

Stosunek pracy z urzędnikiem służby cywilnej może wygasa w wyniku

prawomocnego orzeczenia wobec niego w ramach kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby
cywilnej, prawomocnego skazania za przestępstwo umyślne lub umyślne skarbowe, utraty
praw publicznych, orzeczenia zakazu pełnienia funkcji publicznych, upływu trzech miesięcy
nieobecności w pracy z powodu aresztowania, a także odmowy złożenia ślubowania.
Rozwiązanie stosunku pracy może również nastąpić w przypadku odmowy wykonania
decyzji o przeniesieniu urzędnika na inne stanowisko.

Stosunek pracy z urzędnikiem ulega rozwiązaniu (z zachowaniem trzymiesięcznego

okresu wypowiedzenia) w przypadku wystawienia urzędnikowi dwóch, następujących po
sobie negatywnych ocen, utraty nieposzlakowanej opinii, stwierdzeniu przez lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych trwałej niezdolności do pracy lub odmowy
poddania się takiemu badaniu, a także likwidacji urzędu przy równoczesnym braku
możliwości przeniesienia urzędnika oraz osiągnięcia przez urzędnika wieku 65 lat.

Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia może nastąpić w sytuacji ciężkiego

naruszenia obowiązków służbowych, popełnienia przestępstwa, utraty uprawnień
wymaganych na zajmowanym stanowisku z winy urzędnika przy równoczesnym braku
możliwości przeniesienia na inne stanowisko, odpowiadające jego kwalifikacjom. Jest
możliwe również w przypadku spowodowanej chorobą nieobecności w pracy trwającej dłużej
niż rok.

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

9

Obowi

ą

zki członka Korpusu Słu

ż

by Cywilnej

Urzędnicy służby cywilnej nie mogą być radnymi, członkami partii politycznych ani

publicznie manifestować swoich poglądów politycznych, ze względu na apolityczność służby
cywilnej. Urzędnikom nie wolno także uczestniczyć w strajkach ani akcjach protestacyjnych,
które mogą zakłócić funkcjonowanie urzędu. Urzędnicy na wyższych stanowiskach
kierowniczych ponadto nie mogą być członkami związków zawodowych.

Obowiązki członków korpusu służby cywilnej to przestrzeganie prawa, ochrona

interesów państwa, praw człowieka i obywatela, racjonalne gospodarowanie środkami
publicznymi, dochowanie tajemnicy ustawowo chronionej, rzetelne, bezstronne, sprawne i
terminowe załatwianie spraw a także rozwijanie wiedzy zawodowej i godne zachowanie na
służbie i poza nią. W ramach wykonywania swoich zadań urzędnicy nie mogą kierować się
partykularnymi interesami.

Członkowie służby cywilnej są zobowiązani wykonywać polecenia swoich

przełożonych. Jeżeli urzędnik sądzi, że poleceni jest niezgodne z prawem lub może być
pomyłką, jego obowiązkiem jest poinformować przełożonego na piśmie. Jeżeli przełożony
pisemnie potwierdzi polecenie, urzędnik musi je wykonać.

Między urzędnikami nie może zaistnieć stosunek podległości, jeżeli pozostają w

związku małżeńskim, w stosunku przysposobienia, opieki, kurateli, pokrewieństwa do
drugiego stopnia lub powinowactwa pierwszego stopnia. Takie sytuacje powodowałyby, że
urzędnicy nie są bezstronni.

W związku z wymogiem nieposzlakowanej opinii urzędnika oraz obowiązku godnego

zachowania niedopuszczalne jest wykonywanie przez urzędnika zajęć sprzecznych z ustawą
lub obniżających zaufanie do służby cywilnej.

Dodatkowe zajęcia zarobkowe urzędnik może podjąć tylko za każdorazową zgodą

dyrektora generalnego urzędu. Dyrektor urzędu musi uzyskać taką zgodę od Szefa Służby
Cywilnej.

Co 24 miesiące sporządza się ocenę okresową każdego urzędnika służby cywilnej,

zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Oceny dyrektorów
generalnych dokonują kierownicy ich urzędów, oceny kierowników departamentów dokonują
dyrektorzy generalni, a oceny pozostałych urzędników ich bezpośredni przełożeni. W razie
uzyskania oceny negatywnej, urzędnik jest oceniany ponownie po upływie 6 miesięcy. Jeżeli
po raz drugi otrzyma ocenę negatywną, jego stosunek pracy może zostać rozwiązany.
Urzędnikowi przysługuje prawo do sprzeciwu w ciągu 7 dni po zapoznaniu się z oceną, a
jeżeli sprzeciw zostanie odrzucony, przysługuje mu odwołanie do sądu pracy.

Pracownicy i urzędnicy służby cywilnej otrzymują wynagrodzenie zasadnicze,

dodatek specjalny wynikający ze specyfiki wykonywanych zadań oraz dodatek za wieloletnią
służbę, który po pięciu latach pracy wynosi 5% i rośnie co roku o 1% aż do maksymalnie
20%. Urzędnicy posiadają stopnie służbowe, od których uzależniona jest wysokość dodatku,
jaki przysługuje urzędnikom za posiadany stopień. Urzędnik, który otrzymał dwie pozytywne
oceny jedna po drugiej może zostać na wniosek swojego przełożonego awansowany na
kolejny stopień służbowy. Oprócz tego członek korpusu może otrzymać dodatek zadaniowy
jako wynagrodzenie za dodatkowe zadania powierzone przez przełożonego.

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

10

Ponadto członkowie korpusu otrzymują nagrodę jubileuszową po 20 latach pracy w

wysokości 75% wynagrodzenia miesięcznego. Co każde kolejne 5 lat przysługuje kolejna
nagroda o odpowiednio zwiększonej wysokości aż do 400% wynagrodzenia po 45 latach
pracy. W czas pracy wliczane są wszystkie okresy zatrudnienia, także te poza służbą cywilną.

Członkom korpusu służby cywilnej przysługuje także dodatkowe wynagrodzenie

roczne, tzw. „trzynastka”. Nadto, członek korpusu może otrzymać nagrodę za szczególne
osiągnięcia zawodowe. Członkom korpusu odchodzącym na emeryturę przysługuje odprawa
w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Jeżeli urzędnik korpusu służby cywilnej zostaje przeniesiony na stanowisko w

urzędzie w innej miejscowości, przysługuje mu mieszkanie udostępnione przez urząd albo
miesięczne świadczenie na pokrycie kosztów najmu mieszkania – jeżeli urzędnik lub jego
małżonek nie posiada lokalu mieszkalnego w miejscowości do której został przeniesiony.
Ponadto w tej sytuacji urzędnikowi przysługuje jednorazowe świadczenie z tytułu
przeniesienia w wysokości trzykrotnego wynagrodzenia miesięcznego, oraz zwrot kosztów
przejazdu urzędnika i jego rodziny oraz przewozu mienia.

Czas pracy członków służby cywilnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i

ś

rednio 40 godzin tygodniowo. Za przepracowane na polecenie przełożonego godziny

nadliczbowe przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Urzędnikom w zamian za
pracę w niedziele i święta przysługują dni wolne. Należy też pamiętać, że jeżeli wymagają
tego potrzeby urzędu, członkowie korpusu mogą otrzymać polecenie pracy nawet w nocy i w
ś

więta. Urzędnikom po 5 latach pracy przysługuje też dodatkowy urlop, który po każdym

roku jest zwiększany o jeden dzień aż do maksymalnie 12 dni.

Warto też wspomnieć, że członkowie korpusu służby cywilnej korzystają z ochrony

przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych, co niewątpliwie podnosi powagę służby
cywilnej.

W ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych i zapewnienia fachowego

wykonywania zadań publicznych, członkowie służby cywilnej uczestniczą w szkoleniach.
Wyróżnia się cztery typy szkoleń: centralne (planowane, organizowane i nadzorowane przez
Szefa Służby Cywilnej, który współdziała w tym zakresie z Krajową Szkołą Administracji
Publicznej), powszechne, w ramach indywidualnego programu rozwoju zawodowego oraz
specjalistyczne. Dyrektor generalny urzędu może skierować urzędnika posiadającego
wykształcenie prawnicze na aplikację legislacyjną, zakończoną egzaminem.

Odpowiedzialno

ść

dyscyplinarna w Słu

ż

bie Cywilnej

Ustawa o służbie cywilnej szczegółowo reguluje kwestię odpowiedzialności

dyscyplinarnej. Do odpowiedzialności dyscyplinarnej może zostać pociągnięty członek
służby cywilnej za naruszenie obowiązków. Postępowanie dyscyplinarne nie może być
wszczęte później niż trzy miesiące od momentu, w którym dyrektor generalny dowiedział się
o naruszeniu ani po upływie dwóch lat od popełnienia czynu. Nieobecność członka korpusu,
przez którą nie może on złożyć wyjaśnień powoduje wstrzymanie biegu tego terminu. Kary za
przewinienie dyscyplinarne nie wymierza się, jeżeli od czynu upłynęły 4 lata..

Kary dyscyplinarne wobec pracowników to upomnienie, nagana, obniżenie

wynagrodzenia zasadniczego (nie więcej niż 25% na nie dłużej niż 6 miesięcy) miesięcy

Seria wydawnicza Paweł Czop przedstawia: opracowanie ustawy o Służbie Cywilnej

11

wydalenie z urzędu. Wobec urzędników można zastosować też karę pozbawienia możliwości
awansowania na wyższy stopień służbowy przez dwa lata lub obniżenie stopnia służbowego.
Wydalenie z urzędu niesie ze sobą dodatkową dolegliwość – przez pięć lat osoba skazana nie
może podjąć pracy w korpusie służby cywilnej.

W sprawach mniejszej wagi dyrektor generalny może upomnieć członka korpusu na

piśmie. Po roku kara upomnienia ulega zatarciu. Na takie upomnienie przysługuje sprzeciw,
wnoszony do dyrektora generalnego. Wniesienie sprzeciwu powoduje przekazanie sprawy
rzecznikowi dyscyplinarnemu oraz wszczęcie postępowania wyjaśniającego.

Sprawy dyscyplinarne rozpatruje w I instancji komisja dyscyplinarna (powoływana

spośród pracowników urzędu przez dyrektora generalnego), w II instancji Wyższa Komisja
Dyscyplinarna Służby Cywilnej (powoływana w składzie 15 członków przez Prezesa Rady
Ministrów na wniosek Szefa Służby Cywilnej). W sprawach dyscyplinarnych dotyczących
dyrektorów generalnych w I i II instancji sprawę rozpatruje Wyższa Komisja.

W I instancji komisje orzekają w składzie pięciu członków, jeżeli rzecznik

dyscyplinarny wniósł o wydalenie z urzędu, w pozostałych przypadkach w składzie trzech
członków. W II instancji komisja orzeka w składzie pięciu członków.

Dyrektor generalny powołuje też rzecznika dyscyplinarnego. Dla prowadzenia spraw

przeciw dyrektorom generalnym rzecznika powołuje Szef Służby Cywilnej. Rzecznik
wszczyna postępowanie wyjaśniające i przekazuje sprawę dyscyplinarną do komisji. W
trakcie rozprawy rzecznik dyscyplinarny pełni rolę „oskarżyciela”.

Obwinionemu przysługuje prawo do korzystania z pomocy wskazanego przez siebie

obrońcy. Jeżeli obwinionemu grozi wydalenie z urzędu, a nie wskazał on obrońcy, komisja
przyznaje mu obrońcę spośród członków korpusu.

Rozprawa jest jawna, nieusprawiedliwiona nieobecność nie powoduje jej odroczenia.

Komisja wysłuchuje rzecznika dyscyplinarnego, obwinionego i jego obrońcy. W
uzasadnionych przypadkach rozprawa może być utajniona. Od orzeczenia komisji przysługuje
odwołanie w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia. Od orzeczeń II instancji stronom i
Szefowi Służby Cywilnej przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego sądu pracy i
ubezpieczeń społecznych. Od orzeczenia sądu apelacyjnego nie przysługuje kasacja.