Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

Bożena Borys – Szopa

Wiceprzewodnicząca Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP

Organa nadzoru nad warunkami pracy w wybranych

krajach Unii Europejskiej

Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej szczególnego znaczenia w zakresie

ochrony pracy nabiera poznanie organów nadzoru nad warunkami pracy oraz zakresy ich
kompetencji i uprawnień.

We wszystkich państwach Unii Europejskiej głównym organem nadzoru nad warunkami
pracy jest Inspekcja Pracy, która w większości krajów podporządkowana jest odpowiednim
ministrom (Ministrowi Pracy, Ministrowi Zdrowia, Ministrowi Spraw Socjalnych, Ministrowi
Zatrudnienia).

W Polsce Państwowa Inspekcja Pracy podporządkowana jest pod Sejm, a nadzór nad

nią wykonuje Rada Ochrony Pracy przy Sejmie RP. Należy przy tym stwierdzić, że brak jest
norm prawa międzynarodowego (zarówno przepisów MOP jak i prawa Unii Europejskiej)
regulującego kwestie organizacyjne inspekcji krajowych, pozostawiając to kompetencji
państw członkowskich. Pełna autonomia i swoboda w zakresie organizacyjnego
podporządkowania dotyczy zarówno organów kontrolnych (np. Państwowej Inspekcji Pracy)
jak i organów nadzorczo-doradczych (np. Rady Ochrony Pracy).

Polska

Organem posiadającym najszersze uprawnienia kontrolne w zakresie nadzoru nad

warunkami pracy w Polsce jest Państwowa Inspekcja Pracy powołana ustawą o Państwowej
Inspekcji Pracy z dnia 6 marca 1981 r. z późn. zm.
Zgodnie z jej zapisami Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi. Nadzór nad nią w
zakresie ustalonym ustawą sprawuje Rada Ochrony Pracy.

Pozostałe organa nadzoru podlegające pod poszczególnych ministrów to m.in.: Wyższy Urząd
Górniczy, Urząd Dozoru Technicznego, Urzędy Nadzoru Budowlanego, Inspekcja Sanitarna
i wiele innych, ukierunkowanych na szczególne rodzaje działalności (np.: Inspekcja Drogowa
itp.)

Republika Federalna Niemiec

Podstawowe obowiązki w zakresie nadzoru nad warunkami pracy w tym kraju

powierzono Ministrowi Pracy i Spraw Socjalnych oraz podlegającej mu Inspekcji Pracy
(Urzędom Kontroli Przemysłowej) i Przemysłowej Służbie Zdrowia.

1

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

Niemiecki system zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym

charakteryzuje się niezwykłą stałością rozwiązań prawnych i ekonomicznych. Bezpieczne
i higieniczne warunki pracy wymuszają nie tylko działania administracyjno – nakazowe, ale
przede wszystkim mechanizmy ekonomiczne. Głównym z nich jest zróżnicowana i ruchoma
składka ubezpieczeniowa od ryzyka wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Istniejące w tym kraju Urzędy Kontroli Przemysłowej posiadają status Państwowej

Inspekcji Pracy. Stanowią wyodrębnioną, specjalną administrację państwową. Działają w
imieniu władz administracyjnych poszczególnych krajów związkowych, podlegając
odpowiednim ministrom pracy.

Do ich kompetencji należą wszystkie sprawy związane z ochroną pracy, min.:

-

warunki technicznego bezpieczeństwa pracy,

-

ochrona środowiska i przestrzeganie przez pracodawców przepisów ochronnego prawa
pracy.

Urzędy te posiadają uprawnienia do przeprowadzania kontroli wraz z udzielaniem

porad, dostęp do wszelkich informacji, wgląd w dokumentację, sprawdzanie, pobieranie
próbek, sporządzanie opinii. Mają prawo do wydawania zarządzeń, nakazów z rygorem
natychmiastowej wykonalności w celu usunięcia bezpośrednich zagrożeń zdrowia lub życia
pracowników, wszczynają administracyjne postępowanie egzekucyjne w celu przymuszenia
do wykonania wydanych zarządzeń (kara pieniężna, wykonanie zastępcze, przymus
bezpośredni).

Odpowiedzialność za wykonanie ubezpieczenia społecznego od ryzyka wypadków

przy pracy i chorób zawodowych powierzono w tym kraju Zrzeszeniom Zawodowo –
Ubezpieczeniowym (są to instytucje prawa publicznego) w których obligatoryjnie zrzeszeni
są pracodawcy danych branży. Zrzeszenia te posiadają własną inspekcję techniczną, która
przeprowadza kontrole warunków pracy, badania przyczyny i okoliczności wypadków przy
pracy, ponadto pełni funkcje doradczą w sprawach bhp.

Wielka Brytania

Nadzór nad warunkami pracy powierzono Sekretarzowi Stanu d/s. Zatrudnienia

podlegającemu Ministrowi Pracy oraz funkcjonującej w Wielkiej Brytanii Komisji
Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (HSC) i Inspekcji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
(HSE). Uprawienia i obowiązki tych organów reguluje Ustawa o Bezpieczeństwie i Higienie
Pracy ( HSW Act. z 1974r.).

Komisja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (HSC) jest urzędem państwowym

składającym się maksymalnie z 10 członków (Przewodniczącego, którego powołuje Minister
Pracy, po 3 przedstawicieli pracodawców i pracowników oraz przedstawicieli organów
administracji lokalnej i organizacji zawodowych).

Do podstawowych zadań Komisji i Inspekcji należy:

-

określanie standardów i norm ochrony pracy,

-

przygotowywanie propozycji zmian w obowiązujących przepisach,

-

współpraca z instytucjami tworzącymi przepisy prawa,

-

wydawanie wytycznych i poradników,

-

prowadzenie, publikowanie i promocja badań,

2

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

-

prowadzenie dochodzeń powypadkowych oraz reprezentowanie Wielkiej Brytanii we
Wspólnocie Europejskiej i na forum międzynarodowym.

Inspekcja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (HSE) jest organem wykonawczym

Komisji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (HSC). Powierzono jej nadzór nad zakładami
pracy i egzekucję przepisów w zakresie bhp. W ramach Inspekcji działa Laboratorium ds.
Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, które przygotowuje i udziela porad technicznych
i naukowych.

Pozostałe instytucje odgrywające istotną rolę w systemie bezpieczeństwa i higieny pracy w
Wielkiej Brytanii:

-

Oddział Technologiczny we Władzach ds. Energii Atomowej,

-

Krajowa Rada Ochrony Radioaktywnej,

-

Instytut Norm Brytyjskich.

Francja

Nadzór nad warunkami pracy we Francji powierzono głównie Ministerstwu Pracy

i podlegającemu mu Inspektoratowi Pracy ( SDTE), Ministerstwu Rolnictwa
posiadającemu właściwy dla rolnictwa Inspektorat oraz Ministerstwu Transportu
z Inspektoratami właściwymi dla poszczególnych rodzajów transportu (tj. transport
drogowy, kolejowy, powietrzny, wodny i śródlądowy ).

Dla inspektoratów wszystkich ministerstw procedury, kompetencje, wynagrodzenie,

warunki pracy i szkolenia są wspólne. Ponadto Ministerstwu Przemysłu przyporządkowano
Inspektorat Górniczy, któremu powierzono nadzór nad bezpieczeństwem w kopalniach, w
kamieniołomach, w sektorze energetycznym, w górnictwie morskim oraz ochronę środowiska.

Inspektoratowi Pracy (SDTE), który składa się z 95 Departamentów – zgodnie z podziałem
administracyjnym kraju powierzono egzekwowanie przepisów kodeksu pracy oraz
pozostałych przepisów dot. warunków pracy i ochrony pracowników, udzielanie
pracodawcom i pracownikom informacji technicznych i prawnych oraz wdrażanie polityki
i strategii Rządu w zakresie zatrudniania, szkolenia i kształcenia zawodowego.

Okręgowe Biura Inspekcji Pracy kontrolują min:

-

czas pracy i urlopy,

-

wynagrodzenia za pracę,

-

ochronę pracy kobiet i pracowników młodocianych,

-

przestrzegania zasady równości płci,

-

bezpieczeństwo i higienę pracy,

-

przestrzeganie układów zbiorowych pracy w zakresie płac, oraz przedstawicielstwa
pracowników w zakładzie.

Sprawowanie nadzoru nad realizacją ustawodawstwa w dziedzinie higieny pracy i ochrony
zdrowia powierzono Inspekcji Lekarskiej.

Rada Najwyższa ds. Zapobiegania Zagrożeniom Zawodowym to ogólnokrajowy

organ kierowany przez Ministra Pracy, w skład którego wchodzą przedstawiciele rządu,
pracodawców, pracowników i ekspertów. Pełni on rolę doradczą i konsultacyjną, opiniuje
„programy działania” przedstawiane przez Dyrektoriat ds. Stosunków Pracy.

3

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

Pozostałymi organami nadzoru nad warunkami pracy są:

-

Krajowa Agencja ds. Warunków Pracy,

-

Krajowy Instytut Badawczy ds. Bezpieczeństwa,

-

Organizacja ds. Ochrony Pracy w Budownictwie i przy Robotach Publicznych,

-

Krajowa Kasa Ubezpieczeń Chorobowych .

Irlandia

Irlandzkiemu Ministerstwu Pracy podlega Krajowa Rada Bezpieczeństwa i Higieny

Pracy (utworzona na podst. Ustawy o bezpieczeństwie i zdrowiu w miejscu pracy z 1989r.)
oraz Inspekcja Pracy.

Krajowa Rada Bezpieczeństwa i Higieny Pracy to organ trójstronny, w skład którego
wchodzą:

-

pracodawcy,

-

pracownicy

-

przedstawiciele rządu.

Główne zadania Rady to:

-

wspieranie działań legislacyjnych w zakresie bhp,

-

prowadzenie poradnictwa i szkoleń,

-

prowadzenie badań i studiów,

-

wpływanie na kształtowanie polityki dot. zdrowia i bezpieczeństwa.

Inspekcja Pracy w Irlandii sprawuje nadzór nad przestrzeganiem ustawy o Bezpieczeństwie i
Zdrowiu w Miejscu Pracy, dotyczy ona wszystkich pracowników, pracodawców, osób
prowadzących działalność gospodarczą oraz bezpieczeństwem osób niezatrudnionych
(z zewnątrz), które mogą być zagrożenie przez działalność przedsiębiorstwa.

Hiszpania

W Hiszpanii nadzór nad warunkami pracy powierzono Państwowemu Instytutowi

Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (jest to organ naukowo-techniczny administracji
państwowej w skład którego wchodzą przedstawiciele rządu, pracodawców i pracowników)
oraz Krajowej Komisji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy – organ doradczy, kolegialny
administracji centralnej.

Ministerstwu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podporządkowano Inspekcję Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych, której powierzono kontrolę przestrzegania przepisów prawa
pracy, przepisów BHP oraz przepisów ubezpieczeń społecznych, a ponadto kontrole dot.
zatrudnienia i migracji.

Dania

Ministrowi Pracy w Danii podlega Rada Środowiska Pracy oraz Służba Środowiska

Pracy (Inspekcja Pracy). Rada upoważniona jest m.in. do występowania z wnioskami
i zaleceniami, prowadzi badania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych
w środowisku pracy, zarządza Funduszem na Rzecz Środowiska Pracy.

4

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

Inspekcja Pracy działa na podstawie Ustawy o środowisku pracy, sprawuje nadzór nad

przemysłem metalowym i poligraficznym, budownictwem, transportem, handlem,
rolnictwem, leśnictwem, przemysłem spożywczym, usługami i szkolnictwem.

Integralną częścią struktury organizacyjnej Inspekcji Pracy jest Instytut Medycyny

Pracy. Prowadzi on prace i badania naukowe, wykonuje on analizy i badania na zlecenie
Inspekcji, prowadzi Kliniki Medycyny Pracy, zajmuje się rejestracją produktów, toksykologią
i biologią.

Finlandia

Głównymi organami nadzoru nad warunkami pracy w Finlandii są: Narodowy Urząd

Bezpieczeństwa Pracy, Narodowy Urząd Zdrowia i Instytut Medycyny Pracy –
podlegające Ministrowi Zdrowia i Spraw Socjalnych. Ponadto Krajowa Rada
Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, która jest organem wykonawczym w zakresie ochrony
zdrowia; kieruje i nadzoruje pracą Inspekcji Pracy.

W skład Krajowej Rady Bezpieczeństwa i Higieny Pracy wchodzą przedstawiciele:

-

pracowników,

-

pracodawców,

-

Parlamentu, oraz

-

innych organizacji związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Krajowa Rada Bezpieczeństwa i Higieny Pracy i pod jej nadzorem i kierownictwem
Inspekcja Pracy są zobowiązane do nadzorowania przestrzegania postanowień Ustawy
o Środowisku Pracy z 1978r. i przepisów wykonawczych do tej ustawy.

Inspektorat Pracy w Finlandii przeprowadza bieżące kontrole, wydaje nakazy i zakazy,
których nieprzestrzeganie podlega karze grzywny, może zarządzić odszkodowanie.

Holandia

Nadzór i kontrolę przestrzegania Ustawy o Warunkach Pracy z 1994 r. powierzono

Inspektoratowi Pracy podlegającemu Ministrowi Spraw Socjalnych i Zatrudnienia.

Do głównych uprawnień urzędników Inspektoratu Pracy należy:

-

prawo wchodzenia i kontroli wszystkich przedsiębiorstw, instytucji i innych miejsc
(oprócz budynków mieszkalnych),

-

podejmowanie wszelkich badań, w szczególności: wykonywanie testów i pomiarów,
rysunków i zdjęć fotograficznych, pobieranie próbek do dalszych badań,

-

wszczynanie dochodzeń w razie wypadku,

-

wydawanie poleceń ustnych i pisemnych dotyczących zagrożeń dla zdrowia lub życia
pracowników,

-

wydawanie poleceń dotyczących skierowania pracowników na badania lekarskie,
jeżeli charakter pracy i warunki jej wykonania uzasadniają konieczność ich
przeprowadzenia.

5

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
I Konferencja Naukowa BEZPIECZEŃSTWO PRACY – EDUKACJA - ŚRODOWISKO

Wykaz literatury:

1. W. MUSZALSKI „Inspekcja Pracy w Anglii, RFN i Francji” – Polityka Społeczna

2/94

2. „Ochrona pracy. Rozwiązania niemieckie” Gliwice 1991r.
3. Cytowane ustawy – Francja, Szwecja, W. Brytania.
4. „Systemy ochrony pracy w wybranych krajach Unii Europejskiej” – Informacja nr 680

Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz 1999r.

5. B. BORYS-SZOPA „Organa nadzoru nad warunkami pracy w Polsce na tle organów

nadzoru w Unii

Europejskiej”, Zamość 2000r.

6