SOFTWARE

42

PC

Format

6/2007

Przy identyfi kacji płyty głównej bardzo

ważny jest nie tylko jej model, ale

także wersja (ang. revision). Płyta

o konkretnym symbolu, ale w wer-

sjach 1.0, 1.2, 2.0 czy kolejnych to

znacznie zmieniony produkt. Insta-

lując BIOS od niewłaściwej wersji,

możesz uszkodzić płytę.

Zarówno producenci płyt głównych,

jak i sprzedawcy procesorów czasem

posługują się kodowymi oznaczeniami

procesorów, a nie nazwami handlowymi.

I tak procesory Pentium 4 z wolniejszą

magistralą FSB (400 MHz) mają kodowe

oznaczenie Willamette, te szybsze zaś

– Northwood. W serwisach aukcyjnych

można też znaleźć sporo procesorów

Barton – to nic innego, jak kodowe

oznaczenie ostatnich, najbardziej wy-

dajnych modeli Athlona XP.



Rozpoznawanie komponentów i ocena ich możliwości

Rozbudowa komputera

Nowy procesor

Skutecznym sposobem zwiększenia

wydajności komputera jest wymia-

na procesora. Jakiego układu moż-

na użyć, zależy od płyty głównej:

rodzaju zainstalowanego na niej

gniazda, wykorzystanego

chipse-

tu



42>05

,

BIOS-u



42>06

, a nawet

układów zasilania.

Postępowanie przy wymianie

procesora zawsze się składa z dwóch

ważnych kroków. Po pierwsze trzeba

sprawdzić wyposażenie kompute-

ra: model płyty głównej (np. Asus

A7N8X), rodzaj podstawki proceso-

ra (np. Socket A), a także model pro-

cesora zainstalowanego w podstaw-

ce (np. Athlon XP 2000+). W drugiej

kolejności trzeba znaleźć dane tech-

niczne płyty (najlepiej na stronie

WWW producenta) i sprawdzić, do

jakich procesorów jest przystosowa-

na, a także jakie aktualizacje BIOS-u

są dostępne dla płyty. Aktualizacje

zazwyczaj zapewniają współpracę

z kolejnymi modelami procesorów,

więc trzeba przeczytać, jakie moż-

liwości daje najnowsza z nich.

Zebranie wszystkich szczegółów

dotyczących płyty jest ważne, ponie-

waż nie ma jednej odpowiedzi, jakie

procesory można zainstalować w da-

nej podstawce. Na przykład w nie-

których płytach da się zamontować

tylko procesory Pentium 4 (Socket

478) o częstotliwości do 2 GHz

– ograniczeniem bywa magistrala

systemowa 400 MHz (szybsze pro-

cesory potrzebowały 533 lub 800

MHz). Nie wszystkie płyty są też

dostosowane do wszystkich mnoż-

Wersje płyt głównych

Nazwy kodowe procesorów

ników, a w skrajnym przypadku – ze

względu na nieobsługiwany mnoż-

nik – nowy procesor będzie działał

wolniej niż stary. Niektóre płyty,

szczególnie te tańsze, mają układy

zasilania o ograniczonej wydolności

prądowej i mogą nie działać z naj-

szybszymi modelami procesorów.

Najlepszym i najprostszym narzę-

dziem, które pozwoli jednoznacznie

rozpoznać płytę główną oraz pro-

cesor w komputerze, jest program

CPU-Z. W PC Formacie 2/2007 pisa-

liśmy, jak sprawdzić za jego pomocą

te komponenty.

Identyfi kacja

Jeżeli zamierzasz wymienić procesor

na szybszy, musisz zwrócić najwięk-

szą uwagę na typ układu i częstotli-

wość jego pracy – pole



,

rodzaj podstawki – pole

,

a także nazwę kodową układu – pole

. Jeżeli w komputerze za-

montowany jest jeden z najszybszych

modeli z daną podstawką, nie warto

zawracać sobie głowy rozbudową.

Wszystkie niezbędne dane do-

tyczące płyty głównej znajdują

się w zakładce

. W polu

znajdziesz nazwę pro-

ducenta płyty, w polu

nazwę

modelu. Istotne są też informacje

w sekcji

, przede wszystkim

wersja i data jego wydania



.

Pozwolą one ustalić, czy dysponu-

jesz najnowszą wersją BIOS-u dla

danej płyty, czy istnieje możliwość

jego aktualizacji. Zdarza się (te in-

formacje zwykle znajdziesz w opi-

sach nowszych wersji BIOS-u dla

naszej płyty), że do obsługi szyb-

szych wersji procesorów BIOS płyty

musi być zaktualizowany.

Dane techniczne

Jeśli już wiesz, kto jest producen-

tem twojej płyty głównej, przejdź

na stronę WWW tej fi rmy. Gdy nie

znasz adresu, zacznij od wyszuki-

warki Google. W pole wyszukiwa-

nia wpisz nazwę fi rmy, jaką pokazał

program CPU-Z, np. Gigabyte Tech-

nology Co., Ltd. albo po prostu Gi-

gabyte. Następnie przejdź do działu

płyt głównych (ang. mainboards lub

motherboards), a w nim odszukaj

płyty dla takiej podstawki, jaką ma

twoja płyta (np. Socket 478). Wy-

świetli się lista produktów, na której

znajdziesz swoją płytę.

Informacji o swoim modelu płyty

możesz poszukać także w prostszy

sposób – korzystając z lokalnej wy-

szukiwarki na stronie producenta.

Najczęściej specyfi kacja płyty

głównej obejmuje obsługiwane mo-

dele procesorów. Informacja taka

jest prezentowana zwykle jako

pierwszy szczegół techniczny. Bywa

jednak bardzo ogólna, np. że dana

płyta współpracuje ze wszystki-

mi modelami Celerona, Pentium 4

i Pentium D (choć jest starsza niż te

procesory). Niektórzy producenci,

jak np. wspomniana fi rma Gigaby-

te, prezentują bardzo szczegółowe

informacje o zgodności procesorów

z danymi płytami. Po kliknięciu

na

(czy też

w wersji angiel-

skiej) otrzymasz bardzo dokładne

informacje, z jakimi procesorami

dana płyta współpracuje, a z jakimi

nie (i czy ewentualnie potrzebuje

aktualizacji BIOS-u).

01

RAM

ang. Random Access Me-

mory, podstawowy rodzaj

pamięci cyfrowej zwany

też pamięcią o dostępie

swobodnym; w pamięci

RAM przechowywane są

wykonywane programy

i dane, wyłączenie zasila-

nia oznacza utratę danych

02

plik wymiany

to specjalny plik (zwany

też plikiem stronicowania

lub pamięcią wirtualną),

będący „przedłużeniem”

pamięci RAM; jest wyko-

rzystywany w przypadku,

gdy uruchamianym apli-

kacjom zabraknie pamięci

RAM

03

DDR

pamięć teoretycznie

dwa razy wydajniejsza

od pierwszych pamię-

ci SDRAM, bo dane

przesyłane są dwa razy

w każdym pojedynczym

cyklu zegara; najnowsza

(współczesna) odmiana

tej pamięci to DDR2

04

Dual Channel

tryb pracy pamięci po-

zwalający na zwiększenie

przepustowości dzięki

połączeniu dwóch kana-

łów 64-bitowych w kanał

128-bitowy; wymaga wy-

korzystania par modułów

umieszczonych w odpo-

wiednich gniazdach

05

chipset

zestaw układów sterują-

cych płyty głównej, który

odpowiada za komunika-

cję pomiędzy procesorem

a pozostałymi kompo-

nentami; zwykle składa

się z dwóch układów,

tzw. mostka północnego

i południowego

06

BIOS

ang. Basic Input/Output

System, oprogramowanie

zaszyte w układach pół-

przewodnikowych płyty

głównej, odpowiadające za

podstawowe funkcje kom-

putera, a więc uruchomie-

nie procesora, wykrywanie

dysków itp.

Słownik: trudne terminy

TEMAT NUMERU

temat numeru_3.indd 42

2007-04-27 12:02:28

Certyfikacja PitStop - Wydawnictwo BAUER

TEMAT NUMERU

43



PC

Format

6/2007

Rozbudowa komputera





Przewodnik po podstawkach procesorów

Sposoby montażu procesorów na

płycie głównej zmieniają się bardzo

szybko. Niektóre podstawki istnieją

zaledwie kilka miesięcy, po czym

producenci wprowadzają następ-

ne. Wynika to przede wszystkim

ze względów technicznych, ale cza-

sem też marketingowych.

Pierwszym uniwersalnym gniaz-

dem procesorów był Socket 3, póź-

niej przez długi czas Socket 7, a ko-

lejne procesory były już montowane

w złączach krawędziowych (podob-

nie jak karty rozszerzeń) Slot 1 (pro-

cesory firmy Intel) i Slot A (AMD).

Szybko jednak się z tego wycofano

i obecne procesory znowu są mon-

towane w gniazdach.

Złącza procesorów AMD

Socket A był prawdopodobnie najpo-

pularniejszym i najdłużej stosowa-

nym gniazdem do procesorów firmy

AMD. Pasowały do niego układy

Athlon i Duron, następnie Athlon

XP i pierwsze wersje Semprona. Wy-

miana starszego modelu procesora

w wersji Socket A może być bardzo

korzystna, gdy zmienisz np. eko-

nomicznego Durona 600 MHz na

Athlona XP 2800+ (z jądrem Barton)

lub jeszcze nowszego Semprona.

Niestety, istnieją niewielkie szanse,

by stara płyta, na której w 2000 roku

instalowano Durona, poprawnie ob-

służyła procesory wyprodukowane

4 lata później.

Socket 754 był już podstawką

głównie do pierwszych procesorów

64-bitowych: Athlonów 64 i Sem-

pronów. Następny Socket 939 doda-

wał dwukanałową obsługę pamięci

i pozwalał osiągnąć wyższe często-

tliwości pracy procesorów. Współ-

pracował także z nielicznymi ukła-

dami Athlon 64 X2, Athlon 64 FX

i Opteron. Jeśli masz więc starszą

płytę z gniazdem Socket 939, istnie-

je możliwość rozbudowy komputera

nawet o procesor dwurdzeniowy.

Najnowszym gniazdem do proce-

sorów firmy AMD jest Socket AM2.

Umożliwia przede wszystkim obsłu-

gę pamięci DDR2, a współpracuje

z wszystkimi nowymi modelami

procesorów AMD, m.in. Sempro-

nami, Athlonami 64 oraz Athlona-

mi 64 X2. Ponieważ Socket AM2

występuje w najnowszych kompu-

terach, przeciętny użytkownik nie

ma potrzeby zmieniania takiego

procesora.

Złącza procesorów Intel

W przypadku procesorów Intela

dość długą żywotnością wykazał

się Socket 370, w którym były

instalowane procesory Celeron,

Pentium II i Pentium III (do 1,33

GHz). Niestety, wprowadzając ko-

lejny procesor, Pentium 4, produ-

cent opracował do niego zupełnie

nową podstawkę. Przez pierwszych

kilka miesięcy był to Socket 423,

a później przez długi czas Soc-

ket 478. I właśnie w tym ostatnim

przypadku istnieją bardzo duże

możliwości rozbudowy.

Socket 478 obsługiwał procesory

o ogromnej rozpiętości – Pentium 4

od 1,4 do 3,4 GHz, ekonomiczne

Celerony, unowocześnione Celerony

D, a nawet Intel Pentium 4 Extreme

Edition. Najszybsze z tych układów

Możliwości wymiany procesorów Intela

Gniazdo

procesora

Procesor

Celeron (D)

Pentium 4

Pentium D

Socket T (LGA775)

zalecamy wymianę na najtańszy Core

2 Duo* (700 zł), Pentium D 9xx* (od

350 zł) albo Pentium 4* (250 zł); w każ-

dym przypadku zauważysz poprawę wy-

dajności

zalecamy wymianę na najtańszy Core 2

Duo* (700 zł) albo Pentium D 9xx* (od

350 zł)

jeśli masz model z serii 800, zaleca-

my wymianę na nowszy technologicz-

nie Pentium D 9xx* (np. 945, 700 zł),

a jeszcze lepiej na najtańszy Core 2 Duo*

(700 zł)

Socket 478

zmień Celerona na Pentium 4, np. 2 GHz

(na aukcjach 100 zł); poprawa wydajno-

ści będzie widoczna, ale w dalszym ciągu

będzie to przestarzały komputer, czeka

cię jego wymiana

jeśli masz słaby Pentium 4, np. 1,7 GHz,

możesz zmienić go na nieco szybszy

model 2 GHz (na aukcjach 100 zł), ale

niewiele zyskasz; czeka cię wymiana

komputera

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

Socket 423

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

stare i dość nietypowe gniazdo proceso-

ra, jeśli masz słaby Pentium 4, np. 1,2

GHz, możesz zmienić go na nieco szyb-

szy model 1,7 GHz (na aukcjach 50 zł),

ale niewiele zyskasz; czeka cię wymiana

komputera

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

Socket 370

zamiana Celerona na Pentium III przynie-

sie znaczny wzrost wydajności, szczegól-

nie gdy wymienisz np. Celerona 500 MHz

na Pentium III 1,26 MHz (koszt ok. 150

zł); jednak wciąż będzie to bardzo prze-

starzała konfiguracja

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

starsze gniazda

rozbudowa nieopłacalna, komputer nadal pozostanie urządzeniem przestarzałym, konieczna jest wymiana większej liczby

komponentów (płyty głównej, procesora i pamięci) bądź całego komputera

Możliwości wymiany procesorów AMD

Gniazdo procesora

Procesor

Duron, Athlon (XP)

Sempron

Athlon 64

Socket AM2

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

stosunkowo nowy procesor, ale jeśli

potrzebujesz większej wydajności,

zalecamy wymianę na układ dwurdze-

niowy Athlon 64 X2, np. model 4600+

(650 zł)

stosunkowo nowy procesor, ale jeśli

potrzebujesz większej wydajności, za-

lecamy wymianę na układ dwurdze-

niowy Athlon 64 X2, np. model 4600+

(650 zł)

Socket 939

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

polecić możemy wymianę na dwurdzenio-

wy procesor Athlon 64 X2*, np. model

4600+ (700 zł), ewentualnie jedno-

rdzeniowy (np. 3500+), ale w tym przy-

padku niewiele zyskasz na wydajności

komputera

jeśli masz jeden ze słabszych proceso-

rów, zalecamy wymianę na dwurdzenio-

wego Athlona 64 X2*, np. model 4600+

(700 zł), ewentualnie jednordzeniowy

(np. 3500+), ale w tym przypadku nie-

wiele zyskasz

Socket 754

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

układ możesz wymienić np. na Athlona 64

3000+ (240 zł), co da minimalny przy-

rost wydajności, szybsze Athlony 64 dla

tej podstawki nie są już dostępne, nawet

na aukcjach

możesz jedynie wykorzystać szybszy mo-

del, np. 2800+ zmienić na 3000+ (240

zł), co praktycznie nie da przyrostu wy-

dajności, szybsze Athlony 64 dla tej pod-

stawki nie są już dostępne

Socket A

do tego gniazda powinien pasować je-

den z pierwszych procesorów Sempron*

(koszt ok. 200 zł) lub najwydajniejsze

modele Athlona XP* z jądrem Barton

(koszt 200-300 zł); zamiana może dać

znaczny wzrost wydajności

Sempron to ostatni procesor do gniazd

Socket A, możliwa jest jedynie jego za-

miana na wyższy model (np. z 2200+ na

2800+, koszt ok. 200 zł)

nie ma procesora pasującego do takiej

podstawki

starsze gniazda

rozbudowa nieopłacalna, komputer nadal pozostanie urządzeniem przestarzałym, konieczna jest wymiana większej liczby

komponentów (płyty głównej, procesora i pamięci) bądź całego komputera

wciąż są drogie i nie warto w nie

inwestować. Jednak np. procesor

Pentium 4 2,0 GHz można kupić

za ok. 200 zł. Jeśli masz wolniej-

szego Celerona, z pewnością jego

wymiana da widoczną poprawę wy-

dajności.

Następcą Socketu 478 stał się

współczesny Socket T, czyli inaczej

LGA775 (Land Grid Array). Gniaz-

do wyróżnia się tym, że ma spręży-

ste blaszki dotykające do punktów

stykowych w obudowie procesora.

* sprawdź, czy płyta główna obsłuży ten model – może być do tego konieczna aktualizacja BIOS-u, a niekiedy starsze płyty w ogóle nie są w stanie obsłużyć nowszych

procesorów (mimo zgodności obudowy procesora z gniazdem na płycie)

Konstrukcja ta jest dostępna na

rynku od 3 lat, współpracuje m.in.

z Celeronami, Pentium 4, Pentium

D, a także najnowszymi Core 2 Duo.

Nie oznacza to jednak, że w każ-

dym przypadku można zainstalo-

wać w podstawce najnowszy proce-

sor – znacznym ograniczeniem jest

chipset i układy zasilające. Nawet

względnie nowe płyty, produkowa-

ne w ubiegłym roku do Pentium D,

często nie współpracują z układami

Core 2 Duo.

temat numeru_3.indd 43

2007-04-27 12:02:40

Certyfikacja PitStop - Wydawnictwo BAUER

SOFTWARE

TEMAT NUMERU

44

PC

Format

6/2007

Przy wymianie procesora najtrudniejszą czyn-

nością jest zdjęcie i ponowne założenie zestawu

chłodzącego. Niestety, trudno jest podać jedną

instrukcję, więc podajemy kilka przykładów.

Współczesne procesory AMD

1

Odciągnij w lewo dźwignię

n

dociskającą zestaw chłodzący.

2

Zdejmij metalową klamrę najpierw z jed-

nego, a następnie drugiego zaczepu (możesz

sobie pomóc śrubokrętem).

Możesz już zdjąć zestaw chłodzący z procesora.

Starsze procesory AMD

1

Śrubokrętem mocno dociśnij klamrę mo-

cującą zestaw chłodzący, a drugim śrubo-

krętem podważ ją i zdejmij z zaczepu:

Uważaj, by nie wyłamać uchwytów mocujących

radiator.

2

Zdejmij klamrę z drugiego zaczepu, a na-

stępnie zestaw chłodzący z procesora.

Intel LGA775

1

Przekręć dwa przeciwległe zaczepy o 90

stopni w lewo (właściwy kierunek pokazu-

ją strzałki na zaczepach):

Następnie wyciągnij bolce z otworów płyty.

Ú

Demontaż starego i montaż nowego procesora

2

Czynność powtórz z dwoma pozostałymi

zaczepami i zdejmij radiator.

Socket 478

1

Odchyl dwie dźwignie

n

dociskające radia-

tor do procesora.

2

Podważ zestaw chłodzący najpierw z jednej,

następnie z drugiej strony i zdejmij z pro-

cesora.

Demontaż procesora

Zazwyczaj wyjęcie starego procesora ogranicza

się do jednej czynności: odciągnięcia dźwigni

znajdującej się na brzegu podstawki.

1

Odchyl lekko w bok dźwignię, by zwolnić

ją z zapadki

n

.

2

Unieś dźwignię do góry. Możesz już wyjąć

procesor z gniazda (w przypadku podstaw-

ki LGA775 konieczne będzie jeszcze odchylenie

blaszki przykrywającej procesor):

Ze starego procesora wytrzyj resztki pasty ter-

moprzewodzącej, najlepiej za pomocą acetono-

wego zmywacza do paznokci lub płynu WD40.

Podobnie postąp z radiatorem.

Montaż nowego procesora

Przy montażu trzeba zwrócić uwagę na prawi-

dłowe położenie nowego procesora w podstaw-

ce. Nie wolno go wciskać, powinien sam w nią

wpaść.

1

W przypadku większości konstrukcji pod-

stawka procesora ma naniesiony trójkątny

znacznik, czasem jest on nadrukowany na lami-

nacie płyty

n

.

Taki sam znacznik ma też procesor

n

i zgodnie z nim należy montować urządzenie

w podstawce.

W przypadku podstawki LGA775 ma ona wy-

pustki

n

,

które muszą trafić w dwa wcięcia w obudowie

procesora.

2

Zamknij dźwignię blokującą procesor

w podstawce.

3

Nałóż na procesor odrobinę pasty termo-

przewodzącej (wielkości ziarnka ryżu),

a następnie rozsmaruj po jego powierzchni.

4

Załóż zestaw chłodzący na procesor, po-

stępując w odwrotnej kolejności niż przy

jego demontażu. Wyjątkiem jest zestaw do pod-

stawki LGA775 – cztery kołki mocujące trzeba

z powrotem przekręcić o 90 stopni, a później

wcisnąć je w otwory płyty głównej (ciche pstryk-

nięcie będzie oznaczało, że zaczep został zamo-

cowany).

Rozbudowa komputera

Ú

temat numeru_3.indd 44

2007-04-27 12:02:57

Certyfikacja PitStop - Wydawnictwo BAUER