EUMETAZOA

DEUTEROSTOMIA

SZKARŁUPNIE

ECHINODERMATA

LILIOWCE

CRINOIDEA

JEŻOWCE

ECHINOIDEA

STRZYKWY

HOLOTHURIOIDEA

WĘŻOWIDŁA

OPHIUROIDEA

ROZGWIAZDY

ASTEROIDEA

ECHINODERMATA

* boczna linia rozwojowa zwierząt wtóroustych, które utraciły pierwotną symetrię dwuboczną i wtórnie

stały się organizmami o symetrii pięcioramiennej
* żyją wyłącznie w morzach o pełnym zasoleniu

* związane z dnem zbiorników lub rzadziej unoszące się w toni wodnej
POCHODZENIE

* grupa reliktowa (szczyt świetności w paleozoiku)
* najstarsze szczątki znamy z kambru

* przodkami najprawdopodobniej były robakokształtne zwierzęta mające wtórną jamę ciała
(celomę) podzieloną na segmenty

* zwierzęta te następnie przeszły do osiadłego trybu życia, tracąc przy tym dwuboczną symetrię
* z nich rozwinęło się wiele niezależnych grup szkarłupni osiadłych (prawie wszystkie wymarły

pod koniec paleozoiku i pozostały jedynie liliowce)
* pozostałe szkarłupnie poruszające się na dnie wywodzą się od swych osiadłych przodków, którzy

powtórnie przeszli do aktywnego trybu życia (pojawiły się na początku paleozoiku)

PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY I ZNACZENIE SZKARŁUPNI

CRINOIDEA

* najbardziej pierwotna gromada osiadłych szkarłupni

* kształt kieliszków przytwierdzonych do podłoża łodyżką rożnej długości
* otwór gębowy znajduje się pośrodku kielicha, skierowany jest ku górze i otoczony ramionami

* żywią się zawiesiną organiczną

* mają tarczę centralną i odchodzących od niej pięć grubych ramion

* w większości drapieżne, polują na morskie ślimaki, małże, pierścienice i inne bezkręgowce, a nawet
ryby

* nieliczne są detrytofagami (odżywiają się szczątkami - detrytusem)
* poruszają się za pomocą nóżek ambulakralnych

ASTEROIDEA

* ciało składa się z tarczy centralnej i pięciu wyraźnie oddzielonych, ruchliwych i obłych w przekroju

ramion
* ramiona mogą się rozgałęziać

* mułożerne
* nie mają odbytu

OPHIUROIDEA

* kształt kulisty, czasami nieco spłaszczony
* pokryte mocnych pancerzem wapiennym zaopatrzonym w ruchliwe kolce

* do rozcierania pokarmu służy im specyficzny narząd żujący, zwany latarnią Arystotelesa
* niektóre są jadalne

ECHINOIDEA

* ciało wydłużone, wałeczkowate (stąd ich potoczna nazwa ogórki morskie)
* nie mają płytek wapiennych tworzących pancerz, w skórze tkwią jedynie drobne wapienne igiełki

* pięcioramienna symetria zostaje zatarta, co jest związane ze sposobem lokomocji
* otwór gębowy położony z przodu ciała

* odżywiają się planktonem i detrytusem (mułożerne)
* z suszonych i wędzonych strzykw Holothuria edulis przyrządza się w Chinach wyszukaną potrawę

- trepang

HOLOTHURIOIDEA

* filtratory i mułożercy żywiący się szczątkami (detrytusem)
* spełniają ważną rolę czyścicieli w zbiornikach morskich

* niektóre jeżowce i rozgwiazdy (KORONA CIERNIOWA), zjadając polipy koralowców przyczyniają
się do nieszczenia raf koralowych (inwazja tych rozgwiazd w ostatnich latach spowodowała zagrożenie

dla Wielkiej Rafy Koralowej u wschodnich wybrzeży Australii)
* największe znaczenie gospodarcze mają strzykwy, poławiane w celach kulinarnych w wielu

miejscach świata
* kolce niektórych jeżowców i rozgwiazd zawierają jad, przez co zwierzęta te mogą być

niebezpieczne dla człowieka

ZNACZENIE

BUDOWA CIAŁA I WYBRANE CZYNNOŚCI ŻYCIOWE SZKARŁUPNI

BUDOWA CIAŁA

* pięcioramienna symetria ciała
* brak wyodrębnionej głowy u osobników

dorosłych
* larwy są dwubocznie symetryczne,

co wskazuje na pochodzenie szkarłupni
od zwierząt o takiej właśnie symetrii

* niektóre jeżowce i strzykwy wtórnie
utraciły promienistą symetrię ciała i znów

stały się dwubocznie symetryczne

WAPIENNY SZKIELET

* składa się z licznych płytek o
porowatej strukturze, tworzących

sztywny pancerz otaczający całe
zwierzę

* nie jest to typowy szkielet
zewnętrzny, bo tworzące go płytki są

wytworem skóry właściwej
(pochodzą z mezodermy), a nie

entodermalnego naskórka (jak u
stawonogów)

* płytki pancerza są często
zaopatrzone w kolce, u jeżowców

poruszane za pomocą mięśni

OTWÓR GĘBOWY I ODBYTOWY

* u przemieszczających się szkarłupni
otwór gębowy położony jest po spodniej

stronie ciała a odbytowy po
grzbietowej (wyjątkiem są strzykwy,

leżący jakby na boku, które otwór
gębowy mają z przodu a odbytowy z tyłu

ciała)
* otoczony wieńcem czułków otwór

gębowy liliowców skierowany jest ku
górze, a jelito tworzy pętlę, tak że otwór

odbytowy znajduje się obok gębowego

ODDYCHANIE

* słabo wykształcone narządy
oddechowe przybierają postać

wyrostków skórnych (jeżowce) lub
specyficznych worków połączonych z

końcową częścią jelita (płuca wodne u
strzykw)

* wiele nie ma w ogóle narządów
oddechowych

UKŁAD KRWIONOŚNY

* bardzo uproszczony zwany układem hemalnym
* składa się z systemu zatok i kurczliwego naczynia zastępującego serce

* układ ten jest zdublowany przez specyficzny dla szkarłupni układ wodny
(ambulakralny)

* składa się on z kanałów rozgałęziających się po całym ciele, w których krąży woda
morska

* kanały te tworzą wiele drobnych wypustek, które wystają na zewnątrz ciała w
postaci wydłużonych banieczek (nóżek ambulakralnych)

* nóżki służą do poruszania się (skurcze mięśni powodują wtłaczanie lub
odprowadzanie wody z nóżek, a przez to ich ruch), zwiększają powierzchnię wymiany

gazowej oraz spełniają funkcje przyssawek i narządów dotykowych
* rozgwiazdy za pomocą nóżek rozerwać skorupy małży, którymi się żywią

* występuje tu jeszcze trzeci układ krążenia zwany parahemalnym składający się z
szeregu połączonych jam i przestworów międzykomórkowych

UKŁAD WYDALNICZY

* nie występuje
* usuwanie zbędnych metabolitów odbywa się

głównie na drodze dyfuzji całą powierzchnią
ciała

* w układzie hemalnym funkcjonują specjalne
komórki (podocyty), które pochłaniają

metabolity, a następnie przedostają się do
układu wodnego i stąd na zewnątrz ciała

UKŁAD NERWOWY

* składa się z centralnego pierścienia
otaczającego jelito (nie jest to jednak obrączka

okołogardzielową, pierścień nie zawiera zwojów
nerwowych, jest to jedynie układ

włókien /szlaków nerwowych/, łączących ze
sobą nerwy promieniste) i promieniście

odchodzących od niego nerwów
* nie ma mózgu ani wyspecjalizowanych narządów

zmysłów

REGENERACJA

* duża zdolność do regeneracji
* niektóre rozgwiazdy mogą z pojedynczego

oderwanego ramiona odtworzyć cały organizm

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

* zwierzęta rozdzielnopłciowe
* brak zaznaczonego demorfizmu płciowego

* zapłodnienie zewnętrzne
* rozwój złożony (planktoniczna larwa o

dwubocznej symetrii)