SZKARŁUPNIE

Typ szkarłupnie obejmuje:



rozgwiazdy



jeżowce



strzykwy



wężowidła



liliowce

Pochodzenie i ewolucja:

* najstarsze szczątki datowane są na dolny kambr

* ich przodkami prawdopodobnie były robakokształtne

mające wtórną jamę ciała (celomę) podzieloną na

segmenty

* po przejściu do osiadłego trybu życia utraciły

symetrię dwuboczną

* większość szkarłupni wymarła pod koniec paleozoiku

* najstarszą gromadą, która przetrwała z tamtego

okresu są liliowce

Charakterystyka ogólna:



występują: wyłącznie w pełnosłonych morzach na wszystkich

głębokościach (nie występują w Bałtyku)



mało ruchliwe przydenne saprofagi, filtratory lub drapieżniki



zwierzęta całkowicie różniące się od innych bezkręgowców



blisko spokrewnione z kręgowcami



larwy szkarłupni i pewnych prymitywnych strunowców

wykazują wiele cech wspólnych



znanych jest ok. 6000 gatunków szkarłupni – są to zwierzęta

morskie o symetrii promienistej (nie dwubocznej)



dorosłe postacie nie mają wyodrębnionej głowy



nie mają przodu ani tyłu, mają zaś stronę gębową i

przeciwgębową

ROZGWIAZDA

Ciało rozgwiazdy składa się z tarczy centralnej, od której

odchodzi promieniście 5-20 ramion lub więcej. Na spodniej

stronie tarczy w centrum znajduje się otwór gębowy. Cała

skóra zwierzęcia „wytapetowana” jest małymi, płaskimi

kolcami z węglanu wapnia. Niektóre z nich mogą się

wydłużać wrzecionowato, przy czym pewne wydłużone w

ten sposób kolce mogą być ruchome. Wokół podstawy

niektórych z nich, zwłaszcza w pobliżu delikatnych

uwypukleń skóry służących za skrzela do oddychania,

wyrastają cienkie kolce podobne di szczypczyków,

tzw.

PEDICELARIA

, które są poruszane za pomocą

specjalnych mięśni. Pedicelaria utrzymują w czystości ciało

rozgwiazdy.

SYSTEM AMBULAKRALNY

-

służy zwierzęciu do

poruszania się i atakowania ofiary.

Spodnia strona ramienia rozgwiazdy wyposażona jest w setki par

rurkowatych cienkościennych nóżek zakończonych przyssawką –

mięsistym cylindrem, u którego podstawy znajdują się umięśnione

woreczki zwane ampułkami. Przy wysuwaniu nóżki następuje skurcz

ampułki i wstrzyknięcie wody do nóżki. Skurcze mięśni nóżki

wyciskają wodę z powrotem do ampułki i nóżka chowa się. Rurkowate

nóżki są połączone kanałami promienistymi biegnącymi wzdłuż

ramion, te zaś z kolei są połączone z kanałem okrężnym znajdującym

się w tarczy centralnej.

Szkarłupnie nie maja specjalnego układu oddechowego czy układu

krążenia. Obie te funkcje spełnia płyn wypełniający obszerną jamę ciała

i opłukujący narządy wewnętrzne. Brak również układu wydalniczego

- produkty przemiany materii wydalane są w drodze dyfuzji. Układ

nerkowy składa się z obejmującego przełyk pierścienia nerwowego, od

którego odchodzą pnie nerwowe do ramion. U zwierząt tych brak

jakiegokolwiek skupienia komórek nerwowych, które by można nazwać

mózgiem.

WĘŻOWIDŁA

Podobnie jak rozgwiazdy mają tarcze centralną, lecz

ramiona ich są długie i cienkie, zdolne do szybkich ruchów.

Uszkodzone ramiona mogą ponownie odrastać.

JEŻOWCE

Wyglądem swoim przypominają żywą poduszkę na igły. Kuliste ciało

jeżowca pokrywają długie, cienkie, ruchome igły, pomiędzy którymi

sterczą nóżki ambulakralne. U tych stworzeń nastąpiło zlanie się

płytek wapiennych w jedną kulista skorupę, w środku której na

spodniej stronie znajduję się otwór gębowy. Nóżki ambulakralne

ustawione na powierzchni skorupy wpięciu szeregach, sa dłuższe i

cieńsze niż u rozgwiazd, jednak cały system ambulakralny jest

podobny.

STRZYKWY

Ogórki morskie, stanowią czwartą gromadę szkarłupni. Wiele z tych

zwierząt ma barwę zieloną i kształtem swym przypomina korniszony

(stąd też ich nazwa). Podobnie jak zwierzęta innych typów posiadają

wieniec czułków otaczających otwór gębowy. Tak samo jak rozgwiazdy

maja układ ambulakralny, wiele gatunków posiada zewnętrzne nóżki

ambulakralne.

W niesprzyjających warunkach środowiska (zbyt wysoka temperatura,

brak tlenu lub nadmierne rozdrażnienie) strzykwa kurczy się

gwałtownie i wyrzuca na zewnątrz układ trawienny. Po ponownym

ustaleniu się sprzyjających warunków strzykwa regeneruje swój układ

trawienny.

LILIOWCE

Ostatnia gromada szkarłupni - pod względem planu budowy są

podobne do rozgwiazd, gdyż otwór gębowy znajduje się u nich

na górnej powierzchni i jest otoczony licznymi ramionami. Całe

zwierze osadzone jest na długiej łodyżce, za pomocą której

liliowce przytwierdzają się do podłoża. Obecnie znanych jest

więcej form kopalnych liliowców niż żyjących współcześnie.

CIEKAWOSTKI

Korona cierniowa

Suszone strzykwy

PRZECIWZAPALNE ROZGWIAZDY

KONIEC

Karolina Urbanowicz

Marta Kosiak

Paulina Pastewka