SZKARŁUPNIE

1. Cechy szkarłupni

• żyją w wodach słonych

• promienista (pięciopromienna) symetria ciała

• dwuboczna symetria ciała larw

• u form dorosłych brak wyodrębnionej głowy

• duża zdolność regeneracji

• bardzo uproszczone układy (brak układu wydalniczego)

2. Budowa szkarłupni

1. ogólna

• obecność wapiennego szkieletu składającego się z licznych płytek (wytwór mezodermy!) o porowatej strukturze (tworzą pancerz)

• pancerz często zaopatrzony w kolce (u jeżowców poruszają się dzięki mięśniom)

• częścią pancerza jest też płytka madreporowa

• u przemieszczających się osobników otwór gębowy po spodniej stronie ciała, a odbytowy po grzbietowej (wyjątkiem strzykwy gdzie otwór gębowy leży z przodu, a odbytowy z tyłu)

• u liliowców otwór gębowy otoczony wieńcem czułków obok odbytowego

• u jeżowców w otworze gębowym występuje narząd żujący - tzw. latarnia Arystotelesa

2. układy

• oddechowy

• słabo wykształcone narządy oddechowe (nie zawsze występują)

• u jeżowców mają postać wyrostków skórnych

• u strzykw mają postać specyficznych worków połączonych z końcową częścią jelita (tzw. płuca wodne)

• krążenia

• krwionośny

• otwarty układ krwionośny

• składa się z systemu zatok i kurczliwego naczynia (zastępuje serce)

• brak barwników oddechowych

• wodny

• składa się z systemu kanalików rozgałęzionych po całym ciele, w których krąży woda morska

• kanały tworzą liczne wypustki, które wystają na zewnątrz ciała w postaci wydłużonych banieczek - nóżek ambulakralnych

• parahemalny

• składa się z wielu połączonych jam i przestworów międzykomórkowych

3. Rozmnażanie

• występuje rozdzielnopłciowość (brak dymorfizmu płciowego)

• zapłodnienie zewnętrzne

• rozwój złożony

4. Znaczenie

• źródło pożywienia dla człowieka

• oczyszczanie zbiorników wodnych

• niszczenie raf koralowych (zjadanie polipów koralowców)

usuwanie zbędnych metabolitów przez dyfuzję przez liczne, cienkościenne wyrostki ciała, a także przez podocyty (specjalne komórki funkcjonujące w układzie hemalnym, które pochłaniają metabolity, następnie przedostają się do układu wodnego, a stąd na zewnątrz ciała)

łączy układ wodny ze środowiskiem zewnętrznym

szkarłupnie mają trzy układy krążenia

zwany u szkarłupni układem hemalnym

inaczej układ ambulakralny

służą do poruszania się (skurcz mięśni powoduje wtłaczanie lub odprowadzanie wody z nóżek - skutkiem ruch), zwiększają powierzchnię wymiany gazowej, pełnią funkcje narządów dotykowych i przyssawek

2

2

---