Barbara Bokus
1
Barbara Bokus
1
W jakich kontekstach rozwija się człowiek?
I układ odniesienia: Kontekst
wewnętrzny
(biologiczny)
Rozwój człowieka jest uwarunkowany jego genotypem,
który stanowi
środowisko wewnętrzne
,
biologiczne
,
związane z unikatowym dla każdej osoby wyposażeniem
genetycznym;
II. Układ odniesienia: Kontekst
zewnętrzny
,
tj. otoczenie fizyczne
i środowisko społeczne (w tym: środowisko wychowawcze)
Ludzie nie tylko reagują na zachowania innych,
co interpretują nawzajem swoje zachowania, odczytując ukryte
intencje
III.
Interakcja kontekstów: wewnętrznego i zewnętrznego
• ad. Kontekst społeczny rozwoju człowieka
• Pokazując rozwój jako proces wymiany między
jednostką a społecznym otoczeniem, Tillmann (1996)
wprowadza pojęcie „
płaszczyzn społecznych pola
socjalizacji”:
• Poziomy:
- Intrapersonalny
- Interpersonalny
- Grupowy
- Instytucjonalny
- poziom Społeczeństwa lokalnego i globalnego
•
Margaret Mead (1970/1978, 2000-
Kultura i
tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego
)
ukazuje, jak wzajemne relacje między pokoleniami
wpływają na tworzenie środowiska socjalizacji dzieci.
Wyróżnia się
trzy typy kultur
ze względu a to,
kto jest kluczowym czynnikem socjalizacji
I.
Kultura postfiguratywna
(starsze pokolenie
socjalizuje młodsze)
II.
Kultura kofiguratywna
(socjalizacja jest wzajemna)
III.
Kultura prefiguratywna (
pokolenie młodsze zaczyna
odgrywać rolę dominujacą i dokonuje (re)socjalizacji
pokoleń starszych)
Inne modele kontekstów rozwoju człowieka:
np. autorstwa Frances D. Horowitz (1987, 1998)
Kontekst zewnętrzny rozwoju ujmowany
na czterech poziomach, pozostających we
wzajemnych dynamicznych związkach:
-Środowisko jako kontekst kulturowy
-Środowisko jako wspierający system społeczny
-Środowisko jako tworzenie okazji do uczenia się
-Środowisko jako układ stymulujący:
wielkość, siła, różnorodność, wzorzec stymulacji
Otoczenie społeczne a wspieranie rozwoju
dziecka.
Porównania międzykulturowe
(patrz np. przykłady 1-3,
Blok rozszerzający 16 w: Brzezińska (2005)
Społeczna
psychologia rozwoju
Uwarunkowania i kształtowanie
otwartości człowieka na zmienność
(rola dzieciństwa)
Czynniki rozwoju:
-
Specyficznie ludzkie wyposażenie genetyczne
-
Bezpośrednie indywidualne doświadczenie
-
Posrednio dostępne dziedzictwo pokoleń
-
Własna (zabawowa) aktywność (dziecka)
Każdy z tych czynników, jak też ich interakcja)
coś innego może wnosić do kształtowania się otwartości
ad. I.
Do specyfiki wyposażenia genetycznego dziecka należy wielkie
jego „niewykończenie” i podatność na kształtowanie różnymi
sposobami, wielka zatem jego plastyczność
(Babska, 1985, s. 11)
Repertuar gotowych od urodzenia, stosunkowo sztywnych form
funkcjonowania (wrodzonych odruchów),
choć wyrażają one niewątpliwie „
mądrość ciała
”,
jest stosunkowo niewielki:
-
te, które zapewniają utrzymanie organizmu przy życiu,
np.noworodek potrafi ssać, utrzymywać stałą temperaturę ciała
(jeżeli nie urodzi się przedwcześnie)
-
gotowe formy zachowania zapewniające kontakt
ze zmysłowo dostępnym światem
(nastawienie wzroku i innych receptorów na jak najlepszy odbiór
bodźców (tzw. reakcje orientacyjne)
- bezinteresowne (ujawniane w pierwszych tygodniach)
zachowania, jakby zabawowe
(„ssanie dla ssania”,
„patrzenie
dla patrzenia”...)
Plastyczność obserwujemy np. w odniesieniu do ruchów
lokomocyjnych, manipulacyjnych (tę plastyczność zapewniają
odziedziczone cechy budowy peryferycznych narządów
wykonawczych)
– Uwarunkowania dojrzewanem mózgu zdolność
do tworzenia „kombinacji”, składania elementów w
większe całości (plastyczność czynności myślowych)
- Wyjątkowa wrażliwość i reaktywność wobec „dorosłych
osobników tego samego gatunku”
ad. II . Bezpośrednie indywidualne
doświadczenia
a otwartość
(na przykładzie Kamali odnalezionej w roku
1920
w wilczej jamie w Indiach)
ad. III. Przejmowanie dziedzictwa
kulturowego
warunkiem otwartości na to co ludzkie
ad. IV. Znaczenie własnej zabawowej
aktywności dziecka dla uzyskania
otwartości wobec tego,
co dopiero będzie