Wykład 10-12 (5)

Wspomaganie rozwoju nastolatka

(źródło: Mateusz Wiliński, 2008)

Nastolatek: Rozwiązanie wątków rozwoju z dzieciństwa

w okresie kształtowania się tożsamości

Sukces (elastyczność)	Nastolatek wie, kiedy można, a kiedy nie można komuś zaufać; rozróżnia sytuacje bezpieczne od niebezpiecznych; Jest zdolny do umiejscawiania siebie w otaczającym świecie.	Nastolatek jest zdolny do rozróżniania „Ja” od „nie-Ja”; jest zdolny do samokontroli, ale z umiejętnością dawania za wygraną (odpuszczenia kontroli); ma możliwość samodzielnego rozwiązywania problemów, mimo towarzyszącego temu lękowi.	Nastolatek potrafi wybrać i realizować cel zgodny z jego potrzebami; dąży do jego zrealizowania, ale nie za wszelką cenę; samodzielnie inicjuje własną aktywność, nie jest zależny od propozycji z zewnątrz. chętnie przebywa w grupie (czas wolny).	Nastolatek ma doświadczenie sukcesu; orientuje się w swoich mocnych i słabych stronach potrafi wykonywać powierzone mu zadania. jest zdolny do współpracy w grupie w celu wykonania zadania; dba o innych.
Wątek rozwoju	Zaufanie	Odrębność	Inicjatywa	Kompetencja
Zagrożenie dla formującej się tożsamości (sztywność)	Nastolatek jest nadmiernie naiwny lub nadmiernie nieufny; nie ma poczucia bezpieczeństwa/niebezpieczeństwa; nie potrafi się odnaleźć w otaczającym świecie.	Nie jest zdolny do samodzielności, brakuje mu zdolności do rozróżniania „Ja, nie-Ja”, przejawia nadmierny lęk, który powoduje, że „daje za wygraną” lub nadmiernie kontroluje swoje zachowanie, co uniemożliwia mu działanie.	Nastolatek nie jest nastawiony na realizację celów, często wycofuje się z podejmowanej aktywności; tłumi swoje pragnienia i działania prowadzące do realizacji celów jest zależny od zewnętrznych nakazów i zakazów - bez nich nie wie, co robić; ma ograniczone kontakty towarzyskie.	Nastolatek ma uogólnione poczucie nieskuteczności swego działania; brak mu orientacji w swoich mocnych stronach; obawia się wykonywać powierzone zadania; nie potrafi współpracować w grupie, nie dba o innych lub obawia się kontaktów z ludźmi.

Jak postąpić, gdy decyzje podejmowane przez nastolatka

są w konflikcie z jego dobrem?

• Choć młody człowiek zbliża się do dorosłego życia, jeszcze nie potrafi być za siebie w pełni odpowiedzialny.

• Nastolatek, w przeciwieństwie do dorosłego, nie jest w stanie ponieść wszystkich konsekwencji swoich decyzji.

• Odpowiedzialność za niego i jego dobro spoczywa więc na bliskich mu dorosłych!

• Dorosły powinien wyznaczyć dla niej/go stałe i czytelne granice (np. powrót do domu przed 24) oraz określić, które zachowania są dopuszczalne, a które nie (np. „wolno Ci zaprosić kolegę do domu wieczorem, ale nie może zostać na noc”).

• Tak ustalone granice powinny być konsekwentnie egzekwowane.

Ile wsparcia potrzebuje nastolatek?

• Nastolatek potrzebuje kontaktu z dorosłymi.

• Szczególnie z najbliższymi osobami, od których jest zależny.

• Więź ta daje mu poczucie pewności i możliwość uzyskania wsparcia,

gdy będzie tego potrzebował.

• Młody człowiek, bez względu na to, ile wsparcia otrzymał we wcześniejszych etapach życia, nie jest jeszcze w pełni samodzielny - wciąż będzie potrzebował pomocy.

• By móc mu ją dać, konieczne będzie ułożenie z nim na nowo sposobu wzajemnego komunikowania się, pamiętając, że właśnie tworzy się jego własny świat.

• Nie trzeba budować tej komunikacji od początku - młody człowiek będzie tym bardziej skory do kontaktu (a sam kontakt będzie tym lepszy), im więcej dostał od bliskich przez okres dzieciństwa.

Jak rozmawiać z dzieckiem o jego seksualności? Nastolatek podejmując (lub inicjując) rozmowę na temat seksu ma pewne oczekiwania od osoby dorosłej. Mimo że oczekiwań tych jest wiele, w zależności od różnych sytuacji, możemy je pogrupować według potrzeb dziecka, z których wypływają. Każdej wyróżnionej grupie oczekiwań można przypisać jakąś funkcje, którą one pełnią: Funkcja Informacyjna Konfrontacyjna Więziotwórcza Wspierająca Rola Zdobywanie wiedzy o faktach Zweryfikowanie wiedzy zdobytej z innych źródeł. Uczestniczenie dorosłego w ważnych sprawach nastolatka Otrzymanie pomocy w sytuacji postrzeganej jako zbyt trudna Co jest ważne dla dziecka? Prawdziwość informacji; wyczerpujące odpowiedzi. Odwołanie się do doświadczenia dorosłego; atmosfera zaufania Poczucie bezpieczeństwa; możliwość rozmowy na każdy temat. Uspokojenie, obniżenie napięcia; rozwianie lęku poprzez wyjaśnienie Seksualność człowieka rozwija się przez całe dzieciństwo. Omawianie problemów dorastania powinno być kontynuacją wcześniejszych rozmów z dorosłymi na temat seksu. Rozmowa z dorosłym powinna dotyczyć nie tylko aktualnych przeżyć, ale również przygotować dziecko na nowe doświadczenia związane z dojrzewaniem. W związku z tym nie należy odsuwać rozmów na temat seksualności na nieokreśloną przyszłość oraz podejmować ich dopiero w momencie ważnego wydarzenia (pierwsza miesiączka, pojawienie się mutacji, inicjacja seksualna). Ważne, by w edukacji seksualnej dziecka uczestniczyli zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Rozwiązaniem tej potrzeby, może być dokonanie podziału tematów poruszanych między dwoje rodziców (często dziecko samo podejmuje taką decyzję, zwracając się, np. do rodzica tej samej płci z problemami intymnymi, a do rodzica odmiennej w kwestii wyboru partnera) lub znalezienie profesjonalnego wsparcia poza łonem rodziny (lekarz, pedagog, psycholog). Żadna z rozmów nie powinna mieć charakteru „decydującego” i zamykającego daną kwestię poruszaną przez nastolatka. Młody człowiek wciąż gwałtownie się rozwija, co wiąże się z pojawianiem się u niego wielu wątpliwości, nawet w obrębie spraw, które wydają się dorosłym już wyjaśnione. W związku z tym istotne jest, by rozmowa z dorosłym odbywała się w formie dialogu z prawem dziecka do dopuszczenia do głosu, zadawania nieograniczonych pytań i otrzymywania pełnych i wyczerpujących odpowiedzi.

Inicjacja seksualna: zakazywać czy uświadamiać?

• Dorosły ma jedynie pośredni wpływ na decyzje nastolatka w kwestii rozpoczęcia życia seksualnego (podobnie jak na próbowanie „zakazanego owocu”).

• Nawet w przypadku najbardziej surowych zakazów ograniczających swobodę młodego człowieka, nikt nie jest w stanie egzekwować ich

w każdej sytuacji, np. podczas wycieczki klasowej.

• Konsekwencją takich ograniczeń może być bunt nastolatka, który może doprowadzić do trudnych przeżyć (np. inicjacja z „pierwszym, lepszym” partnerem), a nawet ciąży.

• W obliczu takich zagrożeń lepszym rozwiązaniem jest uświadamianie młodemu człowiekowi istoty współżycia seksualnego i innych ryzykownych dla niego zachowań, wagi odpowiedniego wyboru pierwszego partnera oraz potrzeby używania środków zabezpieczających przed chorobami wenerycznymi i niechcianą ciążą.

Dorastaniu towarzyszy intensywny rozwój społeczny. Grupa rówieśnicza staje się najważniejszym punktem odniesienia - to właśnie na jej gruncie nastolatek szuka ludzi, którym może zaufać oraz idei, które nadadzą kierunek poszukiwaniom własnej tożsamości. Młody człowiek przejmuje te idee od swoich rówieśników lub dostępnych i modnych wzorów.

Niebezpieczne idee… Jak pomóc nastolatkowi się z nich uwolnić?

Wymuszanie na nastolatku zmiany postawy czy zachowania nie spełni swojego zadania, a będzie miało wręcz odwrotny skutek. Bez względu na zachowanie dorosłych, idee wybrane przez nastolatka wkrótce zostaną przez niego odrzucone. Jest to jedna z prawidłowości rozwoju. Jeśli dorosły będzie bez nadmiernych emocji, konsekwentnie i stanowczo podkreślał swoje opinie na temat tych idei, przyspieszy ten proces.

Trud dorastania

Podstawowym zadaniem okresu dorastania jest uformowanie się własnej tożsamości nastolatka. Efektem tego ma być odpowiedzialne podejmowanie przez niego zobowiązań w dorosłym życiu. Formowanie się tożsamości jest efektem:

1. procesu separacji, czyli oddzielania się psychicznego, także emocjonalnego od opiekunów i związanego z nim stopniowego usamodzielniania się oraz

2. rozmaitych przemian rozwojowych typowych dla okresu dorastania.

Zmianom tym towarzyszą „normalne”, „typowe” dla tego okresu problemy wychowawcze.

Formowanie tożsamości

	Wątki rozwoju	Problemy wychowawcze
Stopień separacji	Początek dojrzewania	Utrata kontaktu z dzieckiem
		Gwałtowne przyśpieszenie rozwoju fizycznego	Manifestowanie swojej seksualności
		Sprawdzanie granic - co wolno, a czego nie	Ryzykowne eksperymentowanie
		Intensywny rozwój społeczny	Bunt przeciwko regułom/normom, autorytetom
		Szukanie własnej tożsamości	Niepodejmowanie i lekceważenie obowiązków
		Dorosła osoba	Podejmowanie zobowiązań

Niepełnosprawność jako czynnik uszkadzający proces rozwoju

Tak jak w przypadku dzieci sprawnych, tak i w przypadku osób z niepełnosprawnością, nie da się określić jednego wspólnego przebiegu procesu dorastania. Poniższe uwagi pełnią więc rolę pewnych ram, przybliżających tę skomplikowaną problematykę.

Jak znaleźć równowagę między samodzielnością a wspieraniem dziecka?

Dla dorastającego najważniejsza jest możliwość samodzielnej konfrontacji z istotnymi dla niego wyzwaniami i własnymi problemami. Wiąże się z tym ryzyko, że młody człowiek w tych zmaganiach odniesie porażkę. Jednak nawet zupełna klęska będzie dla nastolatka bardziej korzystna, niż uniemożliwienie mu konfrontacji z trudnościami. Wynika z tego, że trzymanie dziecka „pod kloszem”, mimo że uchroni je przed różnymi zagrożeniami, samo jest największym zagrożeniem!

Jak adekwatnie wspierać nastolatka, którego samodzielne funkcjonowanie jest poważnie ograniczone?

Przede wszystkim nie należy rezygnować z pracy nad zwiększeniem jego samodzielności. Szansą dla takiego nastolatka jest sprzyjające środowisko oraz zainteresowanie innych ludzi jego osobą. Ważne jest, by pracować nad rozwojem jego kompetencji społecznych (np. umiejętności porozumiewania się i działania w zespole). Jest to najlepszy sposób na umożliwienie mu samodzielnego zabiegania o życzliwość otaczających go ludzi. Z odpowiednimi umiejętnościami nawiązywania i utrzymywania kontaktu z innymi nastolatek będzie miał w przyszłości szansę na własną egzystencję poza kręgiem rodziny.

Jakie są etapy radzenia sobie z utratą sprawności podczas dorastania?

Etapy radzenia sobie z utratą sprawności podczas dorastania Wyróżnione etapy nie mają określonego czasu trwania; szybkość dojścia do akceptacji utraty sprawności zależy jednak bardzo mocno od wielkości i jakości wsparcia oferowanego młodemu człowiekowi przez jego najbliższe otoczenie. Szok: Nastolatek neguje utratę sprawności, nie przyjmuje tego do wiadomości. Pogrąża się w niepokoju, płaczu, bezsilności, odrzuca wszystkie kontakty z ludźmi. Już podczas tego etapu mogą się pojawić u niego ryzykowne zachowania związane z uciekaniem przed rzeczywistością (np. zażywanie alkoholu, narkotyków). Dezorganizacja i rozpacz: Niepełnosprawny traci nadzieję na odzyskanie sprawności, a wraz z nią poczucie sensu swego życia. Często pojawiają się u takiej osoby symptomy depresji wraz z dalszą ucieczką w ryzykowne zachowania. Reakcja rozłączenia: W tej fazie następuje stopniowe pogodzenie się z utraconą sprawnością i przystosowywanie do nowej sytuacji życiowej.

Obraz siebie - niepełnosprawność jako źródło braku akceptacji własnej osoby

Odmienny wygląd i sposób funkcjonowania młodego człowieka często prowadzą do braku akceptacji swojego ciała i siebie jako osoby.

Nie mogąc „stać się sprawnym”, nastolatek poprzez różne zachowania próbuje radzić sobie ze swoją odmiennością, np.:

1. unika kontaktu z innymi ludźmi, szczególnie przeciwnej płci,

2. przejawia nadmierną nieśmiałość i podporządkowuje się innym (lub wręcz przeciwnie),

3. nie podejmuje wyzwań, w których na jakość rozwiązania problemu/zadania wpływa niepełnosprawność,

4. odcina się od doznań płynących z własnego ciała i lekceważy te sygnały,

5. utożsamia się z negatywnymi ocenami własnej osoby wyrażanymi przez innych ludzi.

Tak długo, jak młody człowiek nie będzie akceptował samego siebie, będzie potrzebował tych sposobów, by móc utrzymać dobre samopoczucie i równowagę w życiu, mimo że uniemożliwiają mu one uzyskanie realistycznego oglądu samego siebie.

Bez poznania samego siebie dorastający nie będzie potrafił podjąć trafnych decyzji dotyczących własnej osoby i swojej przyszłości. Z kolei, dokonane na tym etapie błędne wybory mogą wpłynąć na jakość jego całego przyszłego życia.

Jak wspomagać niesprawnego nastolatka w osiąganiu świadomości samego siebie?

Jedynym sposobem, by pomóc nastolatkowi w zaakceptowaniu jego odmienności jest skonfrontowanie go z nią: wymaga to delikatności i uwagi ważne jest, by odróżnić, czy niechęć do konfrontacji wynika z lęku, czy z braku jego gotowości do stanięcia „twarzą w twarz” z problemem, jeśli podstawą odmowy jest lęk, należy pomóc nastolatkowi go pokonać, np. odpowiednio go motywując do zmiany stosunku do siebie, w przypadku, gdy nastolatek nie jest gotowy (tj. zdecydowanie odmawia podjęcia prób konfrontacji), należy czekać na odpowiedni moment, cierpliwie stwarzając mu okazję do poznawania siebie i swojej odmienności. W jaki sposób można skonfrontować nastolatka z jego odmiennością? Wydaje się, że sposobów jest kilka, o różnej skuteczności w zależności od ograniczeń podopiecznego: Uprawianie jakiegokolwiek sportu: aktywność fizyczna, pozwala sprawdzić granice własnych możliwości i zmusza do oswajania się z własnym ciałem. Branie udziału w warsztatach socjoterapeutycznych, teatralnych, aktorstwa oraz dykcji: poprawią one umiejętności komunikacji nastolatka z otoczeniem, dadzą mu wgląd w to, jak jest odbierany przez innych i uświadomią mu, że ma na to wpływ, dodadzą mu pewności siebie. Oswajanie dziecka z własnym wyglądem poprzez stwarzanie mu okazji do obserwowania siebie: robienie mu zdjęć, nagrywanie go kamerą VHS (np. regularne nagrywanie uroczystości rodzinnych i ważnych momentów z życia). Zachęcanie go do utrwalania swoich przemyśleń w formie audio i odsłuchiwania ich po jakimś czasie: da mu to większy wgląd w istotę własnych myśli i sposób ich formułowania, pozwoli poznać i zaakceptować brzmienie swojego głosu.

Jaki wpływ ma dorosły na przejawianie buntu przez nastolatka?

W relacji opiekun - nastolatek, dorosły ma większy wpływ na to, jak ułożą się stosunki między nim a dorastającym. To po jego stronie stoi doświadczenie, wiedza oraz możliwość podejmowania wiążących decyzji dotyczących przyszłości młodego człowieka. Sytuacji buntu nastolatka wobec dorosłego (a więc wobec jego decyzji, doświadczeń, wiedzy a także obrazu świata), często nie da się uniknąć. Można jednak złagodzić jego przebieg, odpowiednio dostosowując swoje zachowanie do sytuacji.

Proces formowania się tożsamości.

Formy pomocy dla dziecka niepełnosprawnego i jego opiekuna

Zgłaszany problem	F O R M A P O M O C Y
		Wsparcie instytucjonalne		Obszar wspólny	Wsparcie oferowane w ramach III sektora
		Poradnictwo i oddziaływania informacyjne	Instytucje służby zdrowia	Oddziaływania psychoterapeutyczne	Stowarzyszenia rodziców	Organizacje osób niepełnosprawnych
Utrata sprawności	Uzyskanie informacji o charakterystyce przebiegu procesu radzenia sobie z utratą sprawności.	Rehabilitacja (pomoc w ograniczeniu zasięgu i skutków zdrowotnych niepełnosprawności). Dobór sprzętu ortopedycznego zwiększającego samodzielność dziecka Dofinansowanie zakupu sprzętu ortopedycznego Profilaktyka dalszego ograniczenia sprawności	Wspieranie dziecka i opiekuna w procesie radzenia sobie z utratą sprawności	Wymiana doświadczeń związanych z utratą sprawności dziecka i uzyskanie wsparcia dla opiekuna.	Umożliwienie dziecku wymianę doświadczeń z rówieśnikami o podobnych przeżyciach. Zapewnienie dziecku źródła adekwatnego wsparcia poza kręgiem rodziny.
Ograniczenie sprawności	Uzyskanie diagnozy realnych ograniczeń dziecka związanych z jego niepełnospraw-nością. Uzyskanie wsparcia instytucjonalnego			Wspieranie procesu rehabilitacji (np. poprzez zwiększanie motywacji).		Wymiana doświadczeń i sposobów adekwatnego wspierania dziecka z niepełnosprawnością.
Ograniczający lęk opiekunów	Uzyskanie diagnozy o stopniu rozwoju dziecka. Uzyskanie wiedzy o charakterystycznych, typowych, związanych z wiekiem dziecka wyzwaniach i trudnościach przed nim stojących.	Uzyskanie informacji o faktycznych ograniczeniach zdrowotnych dziecka	Wsparcie procesu usamodzielniania się dziecka (poprzez psychoterapię dziecka i/lub opiekunów)	Wymiana doświadczeń związanych z rozróżnianiem sytuacji potencjalnego/realnego zagrożenia dziecka.	Zapewnienie dziecku źródła adekwatnego wsparcia poza kręgiem rodziny.
Trudności wychowawcze	Uzyskanie wiedzy o źródłach, charakterze i konsekwencjach trudności . Profilaktyka dalszego rozwoju trudności wychowawczych	Nie dotyczy	Dostarczenie opiekunowi narzędzi do samodzielnego radzenia sobie z trudnościami wychowawczymi.	Wymiana doświadczeń i sposobów adekwatnego rozwiązywania problemów wychowawczych	Nie dotyczy
Odrzucenie przez rówieśników	Zdiagnozowanie i uzyskanie wiedzy o źródłach, charakterze i konsekwencjach trudności dziecka w kontakcie z innymi.	Nie dotyczy	Rozwijanie kompetencji społecznych dziecka, np. poprzez udział w socjoterapii	Wymiana doświadczeń i sposobów adekwatnego wspierania dziecka w poszukiwaniu grupy odniesienia.	Odnalezienie odpowiedniej grupy odniesienia (o podobnych przeżyciach, obrazie świata i możliwościach)
Przekroczenie granicy bezpieczeństwa^2	Uzyskanie informacji o źródłach, charakterze i konsekwencjach kryzysu. Bezpośrednie uzyskanie wsparcia.	Interwencja medyczna ograniczająca konsekwencje zdrowotne kryzysu.	Interwencja psychologiczna ograniczająca konsekwencje psychiczne kryzysu.	Wymiana doświadczeń i sposobów adekwatnego wspierania dziecka w sytuacji kryzysu.	Zapewnienie dziecku większego wsparcia o szerszym zakresie.

Lista wybranych ośrodków
oferujących pomoc opiekunom dzieci niepełnosprawnych

Lista została instytucji została opracowana na podstawię informacji powszechnie dostępnych w Internecie. Głównym kryterium doboru stowarzyszeń i instytucji był ogólnopolski charakter ich działalności. Lista zawiera spis ośrodków wraz z:

1. opisem ich działań statutowych,

2. wyróżnionymi zadaniami realizowanymi na rzecz osób niepełnosprawnych,

3. odnośnikami do zasobów internetowych danej instytucji.

Nie jest to lista kompletna, ani nie zawiera wyczerpujących informacji. Ma jedynie ułatwić opiekunom osób niepełnosprawnych i im samym dalsze poszukiwania różnych form pomocy i wsparcia.

Nazwa instytucji	Opis działań statutowych	Wybrane realizowane zadania
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych www.pfron.org.pl strona posiada wersję dla niedowidzących! Dane kontaktowe: Al. Jana Pawła II 13 00-828 Warszawa tel. [phone]	PFRON jest funduszem celowym, tj. takim, który dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację swoich zadań. Środki funduszu przeznaczane są na rehabilitację zawodową i społeczną oraz zatrudnianie osób niepełnosprawnych (m.in. wspomaganie zatrudniania, zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, wsparcie edukacji, realizację programów własnych, współfinansowanie projektów Europejskiego Funduszu Społecznego).	Realizuje programy PFRON. Realizuje programy Unii Europejskiej. Prowadzi Infolinię dla osób niepełnosprawnych (0-800-533-335, czynna: poniedziałek-piątek w godz. 10-18). Informacje można również uzyskać pocztą elektroniczną pod adresem [e-mail] oraz chat na stronie www.pfron.tai.pl. Prowadzi Ośrodki Informacji dla Osób Niepełnosprawnych (pełna lista na stronie www),
Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem www.twk.org.pl/ Dane kontaktowe: Zarząd Główny ul. Oleandrów 4/10 00-629 Warszawa tel. [phone] fax. [phone] Adresy placówek PTWK znajdują się na stronie internetowej.	Towarzystwo powstało w 1960 r. jako organizacja społeczno-naukowa stawiająca sobie za zadanie krzewienie w społeczeństwie idei rehabilitacyjnych i wiedzy o osobach niepełnosprawnych, rozwój nauki rehabilitacji oraz włączanie osób niepełnosprawnych w nurt życia społecznego. Towarzystwo działa na terenie całej Polski poprzez 26 oddziałów, które w bezpośrednich kontaktach z osobami niepełnosprawnymi ustalają formy działalności oraz zakres udzielanej pomocy.	Prowadzi pomoc społeczną dla rodzin osób niepełnosprawnych. Prowadzi działalność charytatywną. Promuje zachowania prozdrowotne wśród osób niepełnosprawnych. Prowadzi działania z zakresu profilaktyki i rehabilitacji leczniczej. Promuje zatrudnienie i aktywizację zawodowa osób niepełnosprawnych, Organizuje różne formy: wypoczynku, kultury i sztuki, kultury fizycznej i sportu osób niepełnosprawnych; Prowadzi działalności wydawniczą. Udziela pomocy materialnej i organizacyjnej inwalidom i ich rodzinom. Organizuje: działalność instruktażową i doradczą; grupy wsparcia rodziców dzieci o różnych schorzeniach, zespoły problemowe, kluby, banki pomocy terapeutycznych, grupy twórców niepełnosprawnych i inne. Wspomaga rozwój dzieci niepełnosprawnych
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym www.psouu.org.pl Dane kontaktowe: Zarząd Główny ul. Głogowa 2B, 02-639 Warszawa tel. [phone] fax. [phone] Adresy placówek PSOUU znajdują się na stronie internetowej.	Misją stowarzyszenia jest dbanie o godność ludzką, miejsce w rodzinie i wśród innych ludzi oraz szczęście osób niepełnosprawnych intelektualnie. Stowarzyszenie wspierana rodziny, aby były one w stanie sprostać sytuacjom, które pociąga za sobą fakt urodzenia dziecka z upośledzeniem umysłowym i wspólne życie oraz przekształcać własny ból w gotowość niesienia pomocy innym. Celem stowarzyszenia jest działanie na rzecz wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną, tworzenia warunków przestrzegania wobec nich praw człowieka, prowadzenia ich ku aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym oraz wspieranie ich rodzin.	Organizowanie i prowadzenie różnego rodzaju placówek, programów i usług dla niepełnosprawnych intelektualnie w zakresie kompleksowej, wielodyscyplinarnej rehabilitacji i terapii, edukacji, przygotowania do pracy, zatrudnienia, opieki mieszkaniowej, rekreacji oraz wspierania w samodzielności, Prowadzenie pomocy rodzinom osób niepełnosprawnych intelektualnych (m.in. przez udostępnianie informacji, poradnictwo życiowe i prawne, grupy wsparcia, krótkoterminowe zastępowanie w opiece itp.), Współpracuje z organami władzy rządowej i samorządowej w zakresie zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych i ich rodzin oraz formułowania odpowiedniej polityki społecznej, szkolenia rodziców i profesjonalistów, Prowadzi działalność wydawniczą i współpracę z mediami w celu zmiany postaw społecznych.
Polski Związek Głuchych www.pzg.org.pl Dane kontaktowe: Zarząd główny: ul. Podwale 23 00-261 Warszawa, tel. [phone] fax. [phone] txt. 635 79 11 Adresy placówek PZG znajdują się na stronie internetowej.	Związek działa na terenie całej Polski, otacza swoją opieką i udziela pomocy około 100.000 członków i podopiecznych. Celem Polskiego Związku Głuchych jest zrzeszanie osób niesłyszących i innych osób z wadą słuchu dla zapewnienia im pomocy we wszystkich sprawach życiowych. Realizacji tych celów służy między innymi działalność   117 ośrodków rehabilitacji i wsparcia społecznego niesłyszących.	Prowadzi Centrum Edukacyjne Języka Migowego, Wydaje czasopismo „Świat Ciszy” Sprawuje opiekę nad osobami z uszkodzonym słuchem oraz nad dziećmi słyszącymi rodziców niesłyszących. Prowadzi rehabilitację: słuchu i mowy, społeczną i zawodową. Udziela pomocy w podnoszeniu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, Organizuje i prowadzi szkolenia oraz działalność edukacyjną. Organizuje różne formy działalności kulturalnej, artystycznej, sportowej, turystycznej i rekreacyjnej niesłyszących, Udziela pomocy w sprawach socjalno-bytowych, Prowadzi działania w zakresie ochrony i promocji zdrowia oraz profilaktyki zdrowotnej i społecznej, Promuje zatrudnienie i aktywizacja zawodową osób z uszkodzonym słuchem. Prowadzi działalność charytatywną. Podejmuje działania na rzecz integracji. Prowadzi poradnictwo zawodowe, prawne, psychologiczne, pedagogiczne, społeczne i rodzinne. Prowadzi działalność informacyjną i doradczą.
Polski Związek Niewidomych www.pzn.org.pl strona posiada wersję dla niedowidzących! Dane kontaktowe: Biuro Zarządu Głównego ul. Konwiktorska 9, 00-216 Warszawa, tel. centrala: [phone]; sekretariat: [phone] Adresy placówek PZN znajdują się na stronie internetowej.	PZN jest stowarzyszeniem ogólnopolskim, posiadającym osobowość prawną, zarejestrowanym w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Związek zrzesza obecnie ponad 80 tysięcy osób niewidomych i słabowidzących, niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym. Są to osoby dorosłe i dzieci. Celem Polskiego Związku Niewidomych jest społeczna integracja, rehabilitacja, ochrona interesów zawodowych, ekonomicznych i społecznych oraz przeciwdziałanie dyskryminacji osób niewidomych i słabowidzących, a także reprezentowanie członków Związku wobec organów naczelnych państwa, administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz innych instytucji	Prowadzi biblioteki z księgozbiorem brajlowskim. Prowadzi rehabilitację podstawową, leczniczą, społeczną i zawodową. Prowadzi własne ośrodki wsparcia, lecznicze, szkoleniowe, rehabilitacyjne i informacyjne. Zaopatruje w sprzęt rehabilitacyjny, Organizuje różne formy działalności kulturalnej, artystycznej, sportowej, turystycznej i rekreacyjnej niewidomych, Prowadzi działalność wydawniczą, Rozwiązuje problemy socjalno-bytowe, Działa na rzecz aktywizacji zawodowej osób niewidomych, Organizuje różne formy kształcenia osób niewidomych. Organizuje konferencje, sympozja, konkursy, szkolenia dla osób pracujących z niewidomymi oraz dla nich samych i ich opiekunów; Organizuje pomoc indywidualną dla członków w rozwiązywaniu życiowych problemów,
Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji http://www.integracja.org Dane kontaktowe: ul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, tel. [phone]; fax. [phone]	Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji jest organizacją pożytku publicznego. Ideą przewodnią tej organizacji jest integracja społeczna osób niepełnosprawnych oparta na współistnieniu, współpracy i partnerstwie we wszystkich relacjach życia obywatelskiego. Podejmowane przez stowarzyszenie inicjatywy skupiają się na zwiększaniu aktywności i samodzielności osób niepełnosprawnych, dostarczaniu informacji i udzielaniu porad.	Wydaje ogólnopolskie czasopismo „Integracja”. Prowadzi Portal internetowy dla osób niepełnosprawnych: www.niepelnosprawni.pl Realizuje kampanie społeczne i edukacyjne na rzecz osób niepełnosprawnych Prowadzi Centra Informacyjne dla Osób Niepełnosprawnych. Wydaje książki, poradniki i przewodniki Aktywizuje zawodowo osoby niepełnosprawne Organizuje szkolenia, konferencje i spotkania prasowe
Poradnie Psychologiczno Pedagogiczne Adresy poradni na terenie Polski: http://www.cmppp.edu.pl	Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15. stycznia 2001 określa zasady działania poradni oraz ich statut. W Rozporządzeniu tym stwierdza się, że publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne i inne publiczne poradnie specjalistyczne udzielają dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej w tym: pomocy logopedycznej, pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, udzielają rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży. Korzystanie z pomocy udzielanej przez publiczne poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne. Poradnie obejmują opieką dzieci i młodzież od urodzenia, aż do zakończenia przez nie edukacji szkolnej.	Wspomaga wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży. Prowadzi profilaktykę uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży. Udziela pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka (w tym niepełnosprawnym). Wspomaga wychowawczą funkcję rodziny (w tym rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym). Pomaga uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej. Prowadzi edukację prozdrowotnej wśród uczniów, rodziców i nauczycieli. Pomaga rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów. Udziela pomocy młodzieży (i rodzicom) w rozwiązywaniu problemów okresu dojrzewania. Poradnia realizuje zadania w szczególności poprzez: diagnozę, konsultację, terapię, psychoedukację, rehabilitację, doradztwo, mediację, interwencje w środowisku ucznia, działalność profilaktyczną oraz informacyjną.

Źródło: Opracowanie Mateusz Wiliński na podstawie stron internetowych wymienionych organizacji oraz Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15. stycznia 2001 (Dz. U. z dnia 23 lutego 2001 r.)

Np. Dofinansowania zakupu specjalistycznego sprzętu, uzyskanie orzeczenia lub opinii (o potrzebie specjalnego nauczania, kształcenia specjalnego lub o specjalnych potrzebach edukacyjnych/zawodowych).

Szkolenie z zakresu umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z innymi

Źródło opracowania - wymienione w tekście strony internetowe

Strona internetowa czasopisma - http://www.pzg.org.pl/sc

Jak zamówić? - http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/2200

Szczególnie godny polecenia jest poradnik przygotowany przez zespół redakcyjny portalu, który znajduję się pod adresem: http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/827

O ś c z a s u - kolejność pojawiania się poszczególnych problemów
w rozwoju dziecka

Historia i przeszłość

ODPOWIEDŹ

NIEPEŁNOSPRAWNYM?

CECHA

Wymagania otoczenia

KIM JESTEM?

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

Do jakich miejsc, grup, ludzi przynależę?

Jaki jestem

we własnym przekonaniu?

Jaki jestem

w odbiorze innych?

Proces formowania się tożsamości

Utrata sprawności

Odrzucenie ze strony osób znaczących

Ograniczający lęk

u opiekuna

Nadmierna opieka

z ich strony innych innych otoczenia

Brak akceptacji siebie jako „niepełnosprawnego”

Brak niezależności w relacjach

z dorosłymi

Ograniczony wybór drogi życiowej

Tożsamość negatywna

Akceptacja ze strony osób znaczących

Pewność i spokój opiekuna

Optymalna opieka ze strony otoczenia

Akceptacja części siebie jako „niepełnosprawnego”

Niezależność

w relacjach z dorosłymi

Uwzględniający własne ograniczenia wybór drogi życiowej

Tożsamość osiągnięta

Drogi formowania się tożsamości u niepełnosprawnego nastolatka w zależności od reakcji otoczenia

na utratę sprawności

Przykłady zachowań dorosłych łagodzących bunt	Przykłady zachowań dorosłych zaostrzających bunt
Ustalenie w rozmowie z nastolatkiem czytelnych zasad i konsekwentne ich wymaganie („chodzenie spać o stałej porze”)	Wymuszanie decyzji na nastolatku („Idź spać! Jutro idziesz wcześnie rano do szkoły i nie możesz się znów spóźnić!”)
Pozwolenie nastolatkowi na poniesienie konsekwencji własnych zachowań (np. „Jeśli nie wypierzesz swoich rzeczy, nie oczekuj, że ja zrobię to za Ciebie”)	Szantażowanie nastolatka. („Jeśli nie zrobisz prania nie wyjdziesz wieczorem z domu”)
Przekazywanie własnych zrównoważonych opinii nastolatkowi („Nie podoba mi się w tym chłopaku…”)	Udzielanie nieproszonych rad („Nie powinieneś zadawać się z tym chłopakiem. To dla Ciebie nie dobre”).
Informowanie nastolatka o swoich możliwościach spełnienia jego potrzeb („Nie mogę teraz z Tobą porozmawiać, muszę przygotować się do pracy. Jeśli chcesz możemy porozmawiać jutro”)	Ignorowanie nastolatka oraz jego potrzeb („Nie mogę teraz! Nie przeszkadzaj mi”).
Próbowanie zrozumienia nastolatka, w szczególności jego ograniczeń i możliwości („Dlaczego nie odrabiasz zadań domowych?”)	Stosowanie kar fizycznych.

---