Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku

Wydział Architektury i Wzornictwa

Katedra Wzornictwa Przemysłowego

Relacja pomiędzy człowiekiem a psem

Czyli psie problemy i rozterki

Praca Magisterska: Ewelina Worobik

Promotor: starszy wykładowca Marek Średniawa

Gdańsk 2012

2

Spis treści

1. Wstęp............................................................................................................................................ 4

2. Psychologia i charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym

............................................. 7

3. Funkcja zabawy w życiu przedszkolaka .................................................................................. 10

4. Rys historyczny

.......................................................................................................................... 14

5. Doświadczenie ............................................................................................................................ 16

5.1 Część wstępna. ...................................................................................................................... 17

5.2 Memory.

................................................................................................................................ 18

5.3 Co ma pies? Dyskusja o budowie.

......................................................................................... 20

5.4 Mały – duży........................................................................................................................... 20

5.5 Pokarmy dobre i złe. .............................................................................................................. 21

5.6 "Burza mózgów" - czy ważne jest karmienie i dlaczego? ...................................................... 21

5.7 Niezapomniane chwile

.......................................................................................................... 22

5.8 Pożegnanie z Szerii ............................................................................................................... 23

5.9 Wizyta w innych grupach wiekowych dzieci

........................................................................ 23

6. Analiza stanu istniejącego ......................................................................................................... 26

6.1 Analiza początkowego problemu projektowego

.................................................................... 26

6.2 Zajęcia edukacyjne w schronisku dla zwierząt

...................................................................... 27

6.3

Zabawki edukacyjne .............................................................................................................. 28

7. Problem projektowy

.................................................................................................................. 32

8. Założenia Projektu .................................................................................................................... 33

9. Proces Projektowy

..................................................................................................................... 34

9.1 Koncepcje rozwiązania

.......................................................................................................... 34

9.2 Wybór koncepcj .................................................................................................................... 38

9.2.1 Analiza

........................................................................................................................... 38

9.2.2 Wybór ............................................................................................................................. 47

9.2.3 Rozwinięcie koncepcji .................................................................................................... 49

9.3 Wybór materiały .................................................................................................................... 56

9.4 Inspiracje

............................................................................................................................... 56

9.5 Modelowanie.

........................................................................................................................ 58

9.5.1 Wnioski

.......................................................................................................................... 69

9.5.2 Inspiracje kreskówkami .................................................................................................. 69

9.6 Model – emocje – kolor

......................................................................................................... 72

3

10. Scenariusz zajęć ....................................................................................................................... 76

11. Mapa myśli............................................................................................................................... 79

12. Bibliografia

.............................................................................................................................. 80

4

1. Wstęp

Wybór tematu mojej pracy magisterskiej nie jest przypadkowy, jest częścią mojej

osobowości. Pies dla mnie jest nie tylko najlepszym przyjacielem, to członek rodziny.

Sama mam obecnie psa. Od wczesnego dzieciństwa w moim domu były zwierzęta

począwszy od chomika, królika poprzez kota oraz psa. Wiedziałam, że zwierzę to nie

zabawka, to coś co czuje, przywiązuje się, może chorować, można się z nim świetnie

bawić, ale to także obowiązek dla rodziny. Wspominam z nostalgią chwile radości, ale

także smutne chwile pożegnań z naszymi ulubieńcami. Moje odczucia oraz coraz bardziej

nagłaśniany w mediach „ psi problem” skłoniły mnie do głębszego przeanalizowania tego

zagadnienia. Ponadto potępiam znęcanie się nad zwierzętami, nie rozumiem ludzi, którzy

potrafią podnieść rękę na psa, oddać swojego pupila, czy też go porzucić. Chciałam także

pomóc innym ludziom przeżywać takie wyjątkowe chwile oraz pomóc zwierzętom uniknąć

złego losu.

Niepisana umowa pomiędzy psem a człowiekiem została zawarta ok. 10000 lat

temu, „upolowane” szczeniaki hodowano w siedliskach, eliminowano agresywne,

a pozostałe wykorzystywano do polowań, obrony, pilnowania. Burzliwy rozwój następuje

w okresie rewolucji przemysłowej. W XVIII wieku wprowadzono zakaz walki psów,

pojawiają się pierwsze nieoficjalne wystawy psów. W XIX wieku w oficjalne wystawy

angażują się nawet rodziny królewskie, następuje rozwój relacji „pies pupil domu”,

pojawia się moda na spacery z psem, nawiązanie do życia wiejskiego. Zgodnie z niepisaną

umową pomiędzy psem a człowiekiem pies wykonuje z całego serca swoje obowiązki

począwszy od małego westa do doga harlekina, kundelka czy psa rasowego, psa

myśliwskiego czy ozdobnego. Te wszystkie psiaki pomimo różnicy wyglądu czy też

charakteru łączy jedno oddanie, miłość do swojego właściciela przyjaciela. Dzielnie

pilnują domu, chronią przed niebezpieczeństwem, niektóre pomagają w polowaniach czy

też przy tępieniu szkodników. Wszystkie psy są towarzyszami do końca życia dla swoich

właścicieli, są lojalne i czułe. Dla psa nie jest ważne, czy ma pełną miskę, dach nad głową

ważne jest, by być blisko swojego pana. Skrzywdzony psiak potrafi zaufać ponownie, czy

to oznacza, że nie ma uczuć? Nie, to znaczy, że człowiek jest częścią jego życia.

Można także znaleźć medyczne udowodnienie dłuższego życia u ludzi

posiadających psy. Praktyka lekarska potwierdza, że towarzystwo psa, kota lub innego

5

puszystego stworzonka działa na człowieka uspokajająco oraz powoduje obniżenie

ciśnienia krwi, co zmniejsza ryzyko zawału czy wylewu. Głaskanie psa, drapanie kota za

uszami czy inne pieszczoty ulubionego zwierzątka koją stres i zmniejszają powszechnie

obecne „choroby cywilizacyjne”.

Szczególnie w środowisku miejskim daje się nam we znaki życie w nieustannym

pośpiechu i napięciu. Napięcie to można rozładować najlepiej przez kontakt z przyjaźnie

usposobionym psem lub kotem. Fakt ten uświadamia nam, że nawet w obłędnym

kołowrocie naszej cywilizacji pozostało jeszcze trochę nieskażonej prostoty

i bezpośredniości uczuć.

Przyglądając się otaczającym nas psom, możemy zauważyć różnicę pomiędzy nimi

Są psy kochane i uwielbiane przez człowieka, psy - które spotkały na swojej drodze

lekkomyślnych ludzi, porzucone, niechciane, są też takie, które zaznały okrucieństwa

fizycznego od człowieka. Wszystkie psy są towarzyszami swoich właścicieli do końca

życia.

Swoją uwagę w analizie skupiłam na ostatnich grupach, zadając sobie pytanie: co

może skłaniać ludzi do pozbywania się swoich czworonogów, o które bardzo często

wcześniej dbali? Odpowiedzi szukałam najpierw w schroniskach u osób, które zajmują się

podobnym problemem. Sporządziłam w tym celu także ankietę, żeby sprecyzować

kierunek rozmów, uzyskać w miarę pełną odpowiedź na nurtujące mnie pytania.

Kontaktowałam się ze schroniskami w różnej części Polski w celu uniknięcia zawężenia

problemu, swoją uwagę skupiłam jedynie na psach. Odwiedziłam także schronisko

w Lublinie. Ustaliłam, że tak naprawdę nie ma dominujących okresów, w których ludzie

pozbywają się psów. Ponadto nie stwierdzono dominacji rasy lub kilku ras, nie

zaobserwowano także korelacji ze statusem społecznym. Wnioski wyciągnięte na

podstawie tych rozmów były dla mnie pewnym zaskoczeniem, pomogły mi jednak

sprecyzować istotę problemu. Wszyscy moi rozmówcy zgodzili się ze mną, że problem

tkwi w braku świadomości. Okazało się więc, że nie najważniejszym aspektem jest złe

zachowanie psów czasem wręcz uciążliwe, ale fakt, że nie wszyscy biorąc psa do domu,

mają świadomość, że to nie tylko przyjemność, ale także i obowiązek, że z tego

szczeniaczka urośnie w niektórych przypadkach bardzo duże zwierzę, że niektóre psy

6

potrzebują bardzo dużo ruchu. Można by wymieniać jeszcze wiele takich punktów, ale

wszystkie sprowadzają się do jednego braku świadomości.

Brałam także pod uwagę możliwość poprawy bytu psów poprzez poprawienie

komfortu pobytu ich w schronisku, jednak podkreślane przez te placówki problemy

finansowe oraz zaobserwowane sposoby radzenia sobie z nimi w jak najbardziej

praktyczny sposób zmieniły moją decyzję. Doszłam także do wniosku, że lepiej

zapobiegać niż leczyć.

Postanowiłam skierować swój projekt do najmłodszych. Uznałam, że ludzie dorośli

mają wiele możliwości zmiany swojego myślenia, problem może jedynie tkwić

w chęciach. Natomiast dzieci dopiero poznają świat, uczą się żyć. Zwłaszcza, że dzieci

w dzisiejszych czasach są zadbane, ale często tylko zewnętrznie. Rodzice w pogoni za

karierą i zabezpieczeniem materialnym zapominają o kształtowaniu ich rozwoju,

uwrażliwianiu na otaczających ich świat. Często te obowiązki scedowują na szkołę.

Analizując różne grupy wiekowe, uczestniczyłam także w zajęciach dzieci

z gimnazjum w schronisku w Lublinie. Ostatecznie uznałam, że kształtowanie wrażliwości

powinno się odbywać jak najwcześniej, wtedy efekty powinny być najlepsze. Dlatego

wybrałam dzieci w wieku przedszkolnym. Mam świadomość ogromnego wyzwania, jakie

stoi przede mną, gdyż nie mam styczności z małymi dziećmi, są dla mnie jedną wielką

zagadką i przerażeniem.

Mam jednak nadzieję, że dzieci najpełniej wczują się w myśl przewodnią mojej pracy:

„Jesteś na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś"

Lis do Małego Księcia

7

2. Psychologia i charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym

Wiek przedszkolny traktowany jest jako niezwykle ważny okres w życiu

człowieka. Uważany bywa jako okres ważny dla kształtowania osobowości człowieka,

okres nabywania ważnych, cennych doświadczeń. Okres przedszkolny jest pierwszym,

którego nie obejmuje amnezja dziecięca. W tym wieku najistotniejszym przemianom

podlega relacja z otoczeniem w zakresie uczenia się. Dziecko w wieku niemowlęcym

i poniemowlęcym uczy się według tzw. „własnego programu”. Znaczy to, że uczy się ono

spontanicznie, naturalnie, w każdych okolicznościach, niejako mimowolnie

i przypadkowo. „Uczenie się reaktywne” to druga forma uczenia się. Uczenie to odbywa

się pod kierunkiem dorosłego, który pełni rolę nauczyciela. Staje się ono działalnością

celową, ukierunkowaną, z wyraźnie wyodrębnionymi etapami. Działalność ta wymaga od

uczącego się coraz większej samodzielności intelektualnej, zdolności koncentrowania się

na wykonywanym zadaniu, wytrwałości w pokonywaniu pojawiających się przeszkód.

M. Debesse nazywa ten wiek „wiekiem koziołka”:

„Dziecko nie stanowi miniatury człowieka dorosłego. Impulsywne, niespokojne, ciekawe

i gadatliwe, lubiące zabawy i opowieści, zmyśla różne historie nie raz aż do popadania

w mitomanię i w naturalny sposób zmierza do właściwego mu stylu życia. Czy to będzie

chłopiec, czy dziewczynka, zawsze odznacza się nieco przysadzistą sylwetką, dużą głową

osadzoną na tułowiu już nieco wyszczuplonym dzięki chodzeniu, ma gesty harmonijne,

twarz rozjaśnioną i zwróconą ku światu, który je przyciąga. Przywodzi na myśl postać

z bajki ,zwinnego koziołka tańczącego na leśnych polanach, z fletem przy ustach. Nie

mając wprawdzie kopytek, przypomina radość życia właściwą małemu koziołkowi, jego

instynkty, jego naiwną bezwstydność, a także jego bezpośredni kontakt z ziemią, tak bardzo

jeszcze bliską. Jego myślenie animistyczne wciąż zaciera granicę między życiem człowieka,

a życiem zwierząt. Podobnie jak to dzieje się w bajce, miesza rzeczywistość ze światem

wyobrażonym. Nie można powiedzieć, że kocha przyrodę, jak to później czynić będzie

młody człowiek. Czyni jednak więcej: jeszcze trochę żyje wśród przyrody, a jest to radosne

uczestnictwo i upojenie.”

W mojej pracy najistotniejszym jest rozwój psychiczny dziecka dlatego też skupię się tylko

na nim.

8

Wiek przedszkolny wyodrębnia się jako okres rozwojowy, w którym zabawa jest

dominującą formą działania, a poznawanie rzeczywistości dokonuje się w drodze

swobodnego, okolicznościowego gromadzenia doświadczeń. Rozwój psychiczny w tym

okresie ulega szybkim zmianom, postępuje rozwój sfery poznawczej i działalności dziecka

oraz jego życia emocjonalnego i społecznych form zachowania. W okresie tym dzieci

cechuje duża jeszcze pobudliwość psychoruchowa, wskutek czego łatwo tracą równowagę

uczuciową, przejawiają zmienność zachowania, trudno im panować nad sobą, łatwo się

męczą i nudzą.

W literaturze można spotkać kilka podziałów rozwoju dzieci. Przedstawię jeden z nich:



3 – 4 lata - w tym wieku dzieci są na ogół mało samodzielne i uzależnione emocjonalnie

od dorosłych, szczególnie potrzebują indywidualnego traktowania. Przejawiać mogą

trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska. Uwaga dzieci jest krótkotrwała,

szybko zmieniają przedmiot swoich zainteresowań, łatwo się męczą. Motywem ich

działania jest głównie zabawa, która polega jeszcze na manipulowaniu przedmiotami.

Wraz z rozwojem wyobraźni wzbogacają się jednak prymitywne początkowo zabawy

tematyczne, konstrukcyjne a także twórczość plastyczna.



5 – 5,5 lat - ten wiek cechuje zwiększona samodzielność dzieci, nasila się potrzeba

nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. W tych latach dziecko osiąga stadium konkretno

- wyobrażeniowe myślenia i mowy, rozwija się jego ciekawość poznawcza, której

szczególnym wyrazem są pytania stawiane dorosłym. Aktywność umysłowa dzieci jest

jednak nadal powiązana z ich działalnością, z różnymi rodzajami zabaw, których treść się

wzbogaca, z rozwojem ekspresji plastycznej. Z wiekiem wzrasta możliwość skupienia

uwagi, co ułatwia dzieciom branie udziału w różnych zajęciach.



5,5 – 7 lat - w tym okresie wzrasta samodzielność dziecka, zdolność przestrzegania norm

współżycia społecznego, rozwija się poczucie obowiązku. Ujawniają się uczucia wyższe,

intelektualne, społeczne i estetyczne. Dzieci w tym wieku żywo interesują się przyrodą,

techniką, pracą ludzi w różnych zawodach. Na podłożu ich myślenia konkretno –

wyobrażeniowego wytwarzają się zaczątki myślenia abstrakcyjnego, słowno - logicznego.

Zabawa jednak nadal odgrywa w rozwoju dziecka podstawową rolę.

Opanowanie nowych wiadomości w wieku przedszkolnym i nabywanie coraz to bardziej

złożonych umiejętności będzie przebiegało optymalnie jedynie wtedy, gdy dziecko będzie

9

kierowane przez dorosłego – nauczyciela, który będzie dążył do tego, aby jego program

stymulacji rozwoju dziecka i kierowania jego przebiegiem stawał się owym

„wewnętrznym” programem samego dziecka.

10

3. Funkcja zabawy w życiu przedszkolaka

W życiu każdego człowieka można wyodrębnić trzy podstawowe formy aktywności:

* zabawa

* nauka

* praca

Zabawę możemy określić jako działalność podejmowaną dla przyjemności, która

sama taką przyjemność sprawia. To forma aktywności dziecka, w której w sposób

najbardziej wszechstronny i naturalny dokonuje się proces nauczania, uczenia się.

Przebiega ona przy wtórnym udziale wyobraźni zdolnej kreować wtórną rzeczywistość.

Obserwując zabawę dzieci, możemy orzekać o stanie rozwoju dziecka, a także jego

sytuacji rodzinnej.

Zabawa należy do pierwszych aktywnych wypowiedzi człowieka. W różnych

językach pojęcia „zabawa”, „bawienie się” czy „bawić się” posiadają wiele znaczeń.

W każdej z wielkich historycznych cywilizacji zabawa występowała zarówno jako

działanie dziecka, jak i osób dorosłych. We wszystkich europejskich językach zabawa

oznacza różnoraką ludzką aktywność, która niesie za sobą radość i przyjemność.

W starożytności Grecy rozumieli zabawę jako typową aktywność przynależną dzieciństwu,

u Rzymian oznaczała radość, przyjemność natomiast w judaizmie – radość i śmiech.

W ujęciu psychologicznym i pedagogicznym zabawa to specyficzna jakość działania,

naturalnie przebiegający proces, wyraz twórczości, wyzwolenia i niezależności. Według

J.Huizinga zabawa ujawnia się jako specyficzna jakość działania, różniąca się od

„zwyczajnego” życia, upiększa życie, uzupełnia je i w tej właśnie mierze jest niezbędna.

To dobrowolna czynność lub zajęcie, dokonywana w pewnych ustalonych granicach czasu

i przestrzeni, według dobrowolnie przyjętych, lecz bezwarunkowo obowiązujących reguł.

Jest celem samym w sobie, towarzyszy jej uczucie napięcia, radości i świadomość

odmienności od zwyczajnego życia. W. Okoń natomiast określa zabawę jako działanie

wykonywane dla własnej przyjemności, oparte na udziale wyobraźni, tworzące nową

rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia

11

społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania

i przekształcania rzeczywistości.

Przedstawione definicje akcentują rolę wolności, fantazji, wyobraźni i kreatywności

w zabawie, tworzenia sytuacji nierzeczywistych, których funkcja polega na wzbogaceniu

codzienności. Zabawę można więc określić jako „pośrednika nowego” prowadzącego do

zwrotu wiedzy o realnej codzienności. Przyrost doświadczenia w zabawie odbywa się

poprzez nowe, twórcze możliwości działania oraz plastyczność ról.

W swym rozumieniu zjawiska zabawy większość autorów podkreśla wewnętrzną

motywację bawiącego się (dobrowolność, spontaniczność), która jest aktywizowana

informacjami z otoczenia bądź impulsami wewnętrznymi (emocje, napięcie, dysonans

poznawczy). Istotną rolę pełni także wymiar pozytywnych emocji i przyjemności

czerpanej z zabawy, objawiającej się radością i potwierdzeniem pozornej bezcelowości

zabawy. Zabawa to aktywność stymulowana przez ciekawość, chęć i radość z sukcesu.

Z. Vajda opisuje zabawę jako czynność „tak-jakby”, którą autorka tłumaczy jako

podwójną świadomość rzeczywistości, przy której wczuwaniu się granica pomiędzy

fantazją a realnością ulega zatarciu, inaczej niż w realnej rzeczywistości. W nawiązaniu do

koncepcji autorki można podkreślić, że każda zabawka i zabawa ma charakter wirtualny,

a wirtualność ma swój ścisły związek z realnością. Jakość zabawy mierzona jest tym, jak

dokładnie dziecko odzwierciedla realność, zaś jakość zabawki – na ile czyni ona to

możliwym.

Zabawy można podzielić ze względu na treść oraz ze względu na organizację.

Wśród pierwszej grupy zabaw możemy wyróżnić: zabawy tematyczne, konstrukcyjne,

ruchowe, badawcze, tropiące.

Zabawy tematyczne zwane także zabawą w role, zabawą twórczą bądź zabawą

symboliczną pojawiają się już w drugim roku życia i zajmują około 1/3 całej aktywności

zabawowej. Istotą tej grupy zabaw jest temat i role, które z niego wypływają, ponadto

elementami zabaw tematycznych są czynności zabawowe (sprzedawanie itp.) oraz sytuacja

zewnętrzna zabawy – zwłaszcza rekwizyty. Czas trwania zabawy tematycznej ulega

zmianie, u 3-4-latków wynosi 10 – 15 minut, natomiast u 5-6-latków 40 – 60 minut.

Zabawy tematyczne mają znaczenie zarówno dla rozwoju społecznego – stosunku

12

społecznego, ról, zadań, współpracy w zabawie, jak i rozwoju emocjonalnego – dzieci

przeżywają role, które odgrywają, wpływają także na rozwój intelektualny – pozwalają

przyswoić wiele nowych pojęć. Dzieci około piątego roku życia zaczynają rozgraniczać

sytuacje „na niby” i w rzeczywistości, w świecie fikcji dzieci stwarzają sytuacje zastępcze

związane z wyobraźnią, jest to tzw. funkcja kompensacyjna zabaw tematycznych.

Zabawy konstrukcyjne dotyczą czynności, w wyniku których z materiału

konstrukcyjnego powstaje określony wytwór niezależnie od tego, czy został sporządzony

według wzoru, czy z wyobraźni dziecka. Ta grupa zabaw pobudza wyobraźnię i inwencję

twórczą dziecka, kształtuje orientację przestrzenną, spostrzeganie proporcji oraz analizę

i syntezę, podnosi sprawność manualną i ogólną sprawność dłoni. Wpływa także na rozwój

procesów poznawczych, a przede wszystkim w ramach myślenia rozwijane są operacje

umysłowe.

Zabawy dydaktyczne są to takie zabawy, w których treści zawarte jest zadanie do

wykonania. Różnią się od innych zabaw tym, że odnoszą się do sfery poznawczej

i intelektualnej, a dzieci nie uczestniczą w tworzeniu reguł zabaw. Zabawy dydaktyczne są

formą dostarczania i utrwalania wiedzy o świecie, pełnią rolę w rozwoju społecznym

dzieci, przyczyniają się także do rozwoju procesów poznawczych, ponadto uczą

odpowiednio się zachowywać w sytuacjach wygranej i przegranej.

Zabawy ruchowe – zabawy, w których odwołujemy się do wyobraźni dziecka.

Mają swoją fabułę, czyli treść ruchową, którą łączy się z muzyką oraz elementami estetyki,

wykorzystując przybory i przyrządy. Ta grupa zabaw zaspakaja przede wszystkim

ogromną potrzebę ruchu, rozwija sprawność motoryczną, dziecko zyskuje orientację

w przestrzeni, ponadto rozwijają pamięć ruchową oraz pomagają w ustaleniu lateralizacji

i pełnią funkcję tzw. ludyczną czyli dostarczają przyjemności.

Zabawy tropiące wywodzą się z zabaw w łowy, posiadają elementy chowania,

tropienia, wodzenia po śladzie. Omawiane zabawy pozwalają na swobodną działalność

dziecka, angażują sferę osobowości, dostarczają radości odkrycia oraz kształtują sferę

społeczną – dzieci muszą przestrzegać norm i uczyć się działać w grupie. Zabawy tropiące

mają także aspekt umysłowy – dzieci posługują się symbolami (strzałki, znaki, itp.),

ponadto w zabawach tego typu korzysta się z powietrza, ruchu, słońca.

13

Jak wynika z powyższej analizy każda grupa zabaw zaspakaja inne potrzeby

dziecka, w inny sposób wpływa na kształtowanie osobowości małego człowieka. Z tego

też względu dziecku potrzebne są wszystkie rodzaje zabaw, gdyż zabawa jest dla wieku

przedszkolnego podstawową formą aktywności.

14

4. Rys historyczny

Zabawa jest podstawową kategorią ludzkiego zachowania społecznego. J. Huizinga

stwierdził, że bez zabawy nie byłoby cywilizacji, że zabawa wyprzedzała jej powstanie,

a na pewno była jej motorem. W opinii tego autora zabawa jest wielkością daną kulturze,

egzystującą przed samą kulturą, towarzyszącą jej i przenikającą ją od samego początku.

Na podstawie historycznych analiz możemy stwierdzić, że prawie wszystkie

cywilizacje zapewniały jednostkom pewien rodzaj zabaw. Według J. Huizingi pierwotne

formy ludzkiego współżycia nasycone były tzw. aktywnością ludyczną - zabawową.

Występowała ona w prostych postaciach już u ludów pierwotnych, odgrywała znaczącą

rolę u najstarszych kultur. W społeczeństwach zorganizowanych atmosferę ludyczną

wykorzystywały mity i kulty. Zabawa odgrywała więc dużą rolę nie tylko w życiu dzieci,

ale i u dorosłych, była wizerunkiem społeczności oraz sposobu życia warstw danego

społeczeństwa, jego rozwoju technicznego, poziomu myślenia i odczuwania, wrażliwości

estetycznej i związków z naturą. Zabawa integrowała grupy, była upiększeniem

codzienności. Poprzez tę formę działań społeczeństwa komunikowały swoje poglądy na

świat, manifestowały istotne wartości.

W zabawie wspólnota wyrażała swoje rozumienie życia i świata. Wszystkie ważne

aktywności i działania np. mity, rytuały, folklor, taniec, muzyka, teatr miały swoje

praźródła w zabawie, dlatego też elementy zabawowe można odnaleźć w prawie każdej

dziedzinie ludzkiego funkcjonowania, np. w sporcie, sztukach artystycznych, stylach

architektury, filozofii „carpe diem”.

Zabawy zmieniały się wraz z modą i rozwojem cywilizacji. Jednak szczególnie

w zabawie tradycyjnej badacze upatrują funkcji kulturotwórczej i społecznej, która

pozwala na wzmacnianie przynależności do grupy, podporządkowanie się normom

i regułom społeczności. Według M. Kielar-Turskiej człowiek współczesny w obawie przed

unifikacją (ujednoliceniem, sprowadzeniem do jednej postaci), jaką niosą środki

masowego przekazu, odczuwa potrzebę powrotu do swych korzeni, do swej

autentyczności. Badania autorki wykazały pokoleniową zmienność aktywności ludycznej,

w której odzwierciedlają się tendencje, patologie i zagrożenia współczesnych norm

kulturowych i społecznych. Zmiana dotyczyła wielu parametrów zabawy, między innymi

15

jej struktury i formy. Zabawy ruchowe zostały wyparte przez statyczne gry komputerowe,

a czynności ludyczne o typie obrzędów, tradycji, baśni, mitów stają się też w coraz

mniejszym stopniu polem do spotkań i przebywania dorosłych z dziećmi.

Zdaniem socjologów i antropologów zabawa i zabawka towarzyszyły

społeczeństwu ludzkiemu od jego powstania i tworzyły część składową kulturowego

dziedzictwa każdego narodu. Wspomagając tworzyć kulturę, tradycję i obrzędowość,

ułatwiały przekazywanie wartości uznawanych przez społeczeństwa jako cenne

i pożądane, wpływały zarówno na rozwój społeczny, jak i jednostkowy.

16

5. Doświadczenie

W pracy projektowej ze względu na brak doświadczenia w kontaktach z małymi

dziećmi istotnym dla mnie było zorganizowanie spotkania z dziećmi w wieku

przedszkolnym, czyli grupy, którą wybrałam jako adresata mojego projektu o czym

pisałam już we wcześniejszych rozdziałach. Chcąc się skupić na podnoszeniu świadomości

ludzi, zgodnie z myślą przewodnią mojej pracy: „jesteś na zawsze odpowiedzialny za to,

co oswoiłeś", istotnym dla mnie było poznanie stanu faktycznego czyli zachowania dzieci

w obecności psa, ich wiedza na temat potrzeb psów oraz codziennej pielęgnacji, budowy

psa i możliwości wspólnego spędzania czasu.

Doświadczenie przeprowadziłam w dwóch przedszkolach, świadomie wybierając

placówkę mieszczącą się w mieście i na wsi oraz różne grupy wiekowe małych odbiorców

mojego projektu. Przedszkole w Lublinie, dzieci w wieku 3 - 3,5 lat, wiejskie

w Piotrowicach w grupie 5 - 6 latków. Zajęcia przeprowadziłam sama w obecności

wychowawców, istotnym punktem spotkania była obecność mojego psa. Chcę podkreślić

dużą życzliwość osób, z którymi miałam przyjemność współpracować oraz zaufanie

związane z obecnością Szerii na zajęciach. Ze względu na kompletny brak doświadczenia

w pracy z małymi dziećmi skorzystałam z pomocy mojej mamy, nauczyciela z wieloletnim

doświadczeniem. Istota naszej współpracy dotyczyła problemu: jak w zrozumiały sposób

przekazać informację małym odbiorcom, jak skupić ich uwagę, gdy koncentracja małego

dziecka jest tak krótkotrwała, jak zainteresować zagadnieniem, żeby zajęcia przyniosły

oczekiwany efekt, jak przeprowadzić zajęcia, aby uzyskać pozytywną aktywność dzieci,

jak utrzymać dyscyplinę na zajęciach, aby powyższe efekty były wogóle możliwe. Zajęcia

miały charakter zabawy edukacyjnej, pogadanki, dyskusji, "burzy mózgów". Składały się

z dziewięciu etapów:

17

5.1 Część wstępna

Niezwykle istotny okazał się moment nawiązania kontaktu, wzbudzenia

zainteresowania. Ten etap poświęciłam na zaprezentowanie Szerii, chętni mieli możliwość

przywitania się z moim psem. Ponadto ważne dla mnie było uzyskanie informacji, czy

dzieci mają w domu zwierzęta, jakie oraz w jaki sposób o nich opowiadają.

Wnioski:

a. radość dzieci z obecności psa, zainteresowanie nim, jednostki nie poddały się

sympatycznej atmosferze, nie wykazały żadnego zainteresowania naszą obecnością,

bardziej odczuwalne w Lublinie,

b. delikatność, czułość w kontaktach z psem przede wszystkim w Lublinie.

18

5.2 Memory

W zabawie wykorzystałam zdjęcia graficzne różnych ras psów, także mojej Szerii.

Dla każdej rasy przygotowałam zdjęcia małego i dużego psa. Zadanie dzieci polegało na

odnalezieniu par.

19

Wnioski:

a. duże zainteresowanie tą formą,

b. chętny udział w zabawie,

c. szybka spostrzegawczość, jednak większa u dzieci z przedszkola w Lublinie,

d. radość z odnalezienia zdjęcia Szerii.

20

5.3 Co ma pies? Dyskusja o budowie
Wnioski:

a. większość dzieci posiadała wystarczające informacje o budowie psa, oczywiście na

miarę swojego wieku.

5.4 Mały – duży

Przedstawiłam zdjęcia psa młodego i dorosłego tej samej rasy. Istotą zabawy było

wskazanie przez dzieci różnic, ich przyczyn oraz uzyskanie informacji o podstawowej,

systematycznej roli człowieka w życiu psów czyli karmieniu.

Wnioski:

a. szybkie wskazanie różnic,

b. problem z określeniem - pies urósł,

c. duży problem sprawił dzieciom wniosek dotyczący codziennego karmienia psa,

pomocna okazała się moja sugestia odnośnie codziennych, porannych czynności dzieci.

21

5.5 Pokarmy dobre i złe

Zadanie dzieci polegało na sklasyfikowaniu pokarmów przedstawionych na

zdjęciach na dwie grupy, którymi można karmić psy oraz których nie powinny spożywać.

Wnioski:

a. w nielicznych przypadkach dzieci popełniły błąd,

b. chętnie angażowały się w zabawę, dodając zupełnie trafne komentarze.

5.6 "Burza mózgów" - czy ważne jest karmienie i dlaczego?
Wnioski:

a. dzieci nie mają świadomości, że posiadanie psa wiąże się z codziennymi obowiązkami,

b. nie dostrzegają związku, że pies nakarmiony jest szczęśliwy, bawi się, biega, rośnie,

ładnie się prezentuje.

22

5.7 Niezapomniane chwile

Istotą mojej pracy jest podwyższanie świadomości - pies to obowiązek, ale

i ogromna przyjemność. W zabawie wykorzystałam zdjęcia z różnych form zabaw z psem,

wspólnego spędzania czasu. Dzieci miały za zadanie opowiedzieć, z czym kojarzą się im

pokazywane zdjęcia.

Wnioski:

a. zabawa wskazała ogromną różnicę odnośnie roli psa w domu wśród dzieci z miasta

i wsi. Zdecydowana większość dzieci z przedszkola w Piotrowicach nie wykazała

23

zaangażowania w tej dyskusji, nie czuła radości z rozmowy na ten temat. Smycz była

rzeczą, której nie potrafiły nazwać. Ewidentnie dla dzieci pies ma za zadanie pilnować

domu, jego miejsce jest w budzie na łańcuchu.

5.8 Pożegnanie z Szerii

Wnioski:

a. zabawa zbliżyła nas do siebie, pokonałam niepokój związany ze spotkaniem z dziećmi,

b. dzieci bardzo chętnie korzystały z bezpośredniego kontaktu z moim psem, wykazując

bardzo duże zaufanie do Szerii,

c. jednostki nie uległy ogólnej niezwykle ciepłej i miłej atmosferze,

d. dzieci z żalem żegnały się z nami.

5.9 Wizyta w innych grupach wiekowych dzieci

Zainteresowanie naszym spotkaniem w obu przedszkolach było bardzo duże, ta

część spotkania nie była planowana, projekt powstał spontanicznie. Chętnie z niego

skorzystałam, interesowała mnie reakcja dzieci, ich pierwszy kontakt z Szerii.

24

Wnioski:

a. duże zainteresowanie, otwartość dzieci,

b. zbyt duże zaufanie do nieznajomego psa, które mogło wynikać z rasy Szerii, mała

znajomość psich sygnałów emocjonalnych,

b. jednostki uważają, że pies śmierdzi, więc nie można go głaskać.

Podsumowanie

1. Spotkanie z przedszkolakami było dobrym pomysłem, wyszłam zmęczona, ale

szczęśliwa. Dużo czytałam, rozmawiałam o psychice dzieci w wieku przedszkolnym, lecz

teraz dopiero zaczynam ją po prostu czuć, rozumieć, a poza tym dzieci już mnie nie

przerażają.

2. Dzieci cechowała spontaniczność, otwartość, zaufanie w kontaktach z Szerii.

Mogło się na to złożyć wiele czynników. Na pewno miejsce, w którym odbywało się

spotkanie. Myślę, że czują się w przedszkolu bezpiecznie, dzieci w większości były

pogodne, uśmiechnięte. Także Szerii, która bardzo lubi dzieci. Jest niezwykle radosnym

psem, lubiącym pieszczoty i zainteresowanie. Sam wygląd także mógł wzbudzić zaufanie -

mała, biała, radosna kuleczka. Cieszył mnie ten kontakt z Szerii, jednak muszę podkreślić,

że odczytywanie psich sygnałów przez dzieci jest bardzo słabe, ponadto chłopcy wykazują

mniejszą delikatność w kontaktach z psem, także dzieci z przedszkola w Piotrowicach.

3. Świadomość dzieci - pies to obowiązek, ale i przyjemność jest jednak mniejsza

niż oczekiwałam. Mam wrażenie, że dla wielu nie jest to przyjaciel, który świetnie, że po

prostu jest, można z nim spędzać wyjątkowe chwile, trzeba także o niego zadbać, jednak

jest to przyjemny obowiązek.

4. Miłym zaskoczeniem dla mnie był wydaje mi się dobry poziom wiedzy, jednak

odczuwalne jest właściwe jej ukierunkowanie.

25

Problemy:

a. słabe rozpoznawanie stanów emocjonalnych,

b. brak łączenia zmian w wielkości psa z jego wzrostem,

c. pies na łańcuchu,

d. pies obrońca – przyjaciel,

e. nie zawsze właściwe traktowanie psa.

26

6. Analiza stanu istniejącego

6.1 Analiza początkowego problemu projektowego

Jak już pisałam we wstępie jestem miłośniczką psów, bliski emocjonalnie jest mi

więc temat relacji psa z człowiekiem. Starałam się zagłębić w oparciu o literaturę psią

psychologię, aby lepiej zrozumieć te wyjątkowe czworonogi. Określiłam problem

projektowy – „problem pozbywania się psów z domu.” Nawiązałam kontakt ze

schroniskiem w Lublinie, jak później dowiedziałam się, jednym z lepszych w Polsce.

Uważałam, że przeprowadzenie wywiadu z osobami zajmującymi się podobnym

problemem może dać mi odpowiedź na wiele moich wątpliwości. Sporządziłam ankietę,

którą przeprowadziłam także w innych schroniskach z różnej części Polski. Chciałam

w ten sposób uzyskać wyniki jak najbardziej obiektywne.

Kierunek ten okazał się trafnym posunięciem. Ludzie chętnie dzielili się swoją

wiedzą i spostrzeżeniami na ten temat, a ja mogłam zacząć powoli porządkować swoje

przemyślenia.

Wnioski:

Okazało się, że ludzie tak naprawdę nie są świadomi, jakie obowiązki niesie ze

sobą posiadanie psa, źle wychowany może niszczyć mieszkanie czy dom, ponadto pies

wiąże się z kosztami, odpowiedzialnością za niego. Dzięki tej analizie podjęłam kolejny

krok: nauka – kształcenie – uczenie wrażliwości - uświadomienie, czym jest pies,

a ponieważ największe efekty daje jak najwcześniejsza nauka z tego też względu

postanowiłam skierować swój projekt do przedszkolaków.

27

6.2 Zajęcia edukacyjne w schronisku dla zwierząt

http://www.przedszkoleziarenko.pl

Wiele schronisk w całej Polsce prowadzi zajęcia edukacyjne dla szkół. Generalnie

mają one program zróżnicowany i dostosowany do wieku dzieci tzn. dla przedszkolaków,

szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej.

Uczestniczyłam w dwóch zajęciach organizowanych przez pracowników

schroniska w Lublinie. Pierwsze zajęcia odbywały się bezpośrednio w schronisku,

uczestniczyli w nich uczniowie 6 klasy, dotyczyły równych gatunków zwierząt. Zajęcia te

można podzielić na trzy części. Pierwsza część to forma pogadanki, przedstawiono

dzieciom, dlaczego psy i koty trafiają do schroniska, jak można adoptować zwierzęta oraz

jakie obowiązki mają ludzie w stosunku do czworonogów. Dzieci poznały historię

niektórych zwierząt, które trafiły do schroniska. Druga to wycieczka po schronisku.

Zauważyłam, że dzieci zdawały sobie sprawę z cierpienia tych zwierząt. Trzecią część

poświecono na zwiedzanie egzoterrarium jedynego w Polsce. Dzieci dowiedziały się,

dlaczego ludzie pozbywają się gadów, otrzymały także podstawowe informacje o ich

hodowli. Ta część spotkała się z dużym zainteresowaniem dzieci, mogły one zobaczyć

zwierzęta bardzo zaniedbane przez ich wcześniejszych właścicieli.

Drugie zajęcia, w których uczestniczyłam były to tzw. zajęcia wyjazdowe, zostały

przeprowadzone w prywatnym przedszkolu w Lublinie, obejmowały tylko tematykę

gadów. Pokazano dzieciom ślimaka, żółwia dwie jaszczurki i dwa węże. Prowadzący

28

zajęcia uświadamiał dzieci, jak należy zachowywać się w obecności gadów, opowiadał, jak

się je hoduje w domu. Ogromną atrakcje stanowiła możliwość dotknięcia zwierząt,

szczególnie węża boa dusiciela o imieniu Misia. Część dzieci bała się prezentowanych

zwierząt, ciekawość jednak pokonała strach. Można zauważyć, że u dzieci dotyk –

bezpośrednie obcowanie ze zwierzętami - jest istotnym elementem poznawczym.

6.3 Zabawki edukacyjne

Obecnie na rynku jest duży wybór zabawek edukacyjnych, firmy prześcigają się

w pomysłach i technologii. Przeglądając katalogi z propozycjami zabawek, na pierwszy

rzut oka można pozazdrościć dzieciakom możliwości. Moje dzieciństwo nie było 100 lat

temu, ale około 20, rodzice lubili wybierać zabawki edukacyjne, wiec znając je, obserwuję

jednocześnie duży postęp w tej dziedzinie. Zastanawiam się, czy większy wybór oznacza,

że zabawki są teraz lepsze, czy dzieci mają większe możliwości w rozwijaniu się niż ja

i moi rówieśnicy 20 lat temu? Czy może obecnie zabawki edukacyjne mają większe

zadanie niż moje?

Wyróżniłam kilka grup zabawek edukacyjnych:

* Kształtujące pamięć

http://kidshaus.typepad.com

29

-„Memory” to gra dla 2 – 4 osób w wieku od 4 do 99 lat. Jest świetną zabawą kształtującą

pamięć – wygrywa gracz, który zbierze największą liczbę par identycznych obrazków.

http://www.dzieckowcentrum.pl

-„Nawlekaj nie czekaj” to gra przeznaczona dla dzieci od 3 roku życia. Zadaniem

grających jest po odkryciu karty zaobserwowanie przez kilka sekund kolejności kolorów,

następnie po sygnale jak najszybsze umieszczenie na lince kolorowych kul w kolejności

zgodnej z układem odczytanym na karcie.

* Podstawowa nauka życia

- nauka sznurowania

http://www.drewniane-zabawki.com

30

* Emocje i zachowanie w grupie

http://www.sklep.educarium.pl/

- Duża lalka „emocje” – seria dużych lalek do swobodnych zabaw dzieci lub do zajęć

organizowanych przez nauczyciela. Dzieci identyfikują się z dużą i miękka postacią, co

pozwoli im łatwiej otworzyć się na rozmowę.

* Przyrodnicze

- Budowa kwiatu

http://www.przyrodnicze.pl

31

- Cykl inkubacji kurczęcia

- Cykl rozwojowy żaby

http://www.przyrodnicze.pl

32

7. Problem projektowy

Drogę problemu projektowego przedstawia poniższy schemat:

Pies

Psie problemy

Problem pozbywania się psów

Brak świadomości

Interakcja pomiędzy człowiekiem a psem

33

8. Założenia projektu.



Podwyższenie świadomości ludzi w interakcji pomiędzy człowiekiem a psem

Wybór odbiorcy: przedszkolak

Zaprojektowanie zabawki edukacyjnej



Model

Zaprojektowanie zabawki o prostym przekazie

Wykonanie modelu rzeczywistego 1:1



Dokumentacja projektu

Praca pisemna zawierająca analizę, problem projektowy i drogę projektową

34

9. Proces projektowy

9.1 Koncepcje rozwiązania

Koncepcja A - emocje

Grupa ta ma uświadamiać dzieci o mowie ciała psa niczym słowa wierszyka: „Wy

nie wiecie, a ja wiem jak rozmawiać z moim psem”. Dzieci, podobnie jak dorośli, bardzo

często mylnie odczytują mowę psa. Nie rozumieją ich, często kończy się to pogryzieniem

dzieci przez psa. Sama w dzieciństwie biegłam z otwartymi ramionami do psa bez względu

na to czy szczekał, czy też nie. Musiałam mieć dużo szczęścia, tym bardziej że bardzo

często w moich ramionach lądowały psy bezpańskie.

Także w dorosłym życiu poprzez obserwację próbowałam zrozumieć swoje psy.

Z życia przypomina mi się scena, kiedy moja najmłodsza siostra wyciągała na siłę naszego

psa spod stołu. Czakli warczała, szczerzyła kły, ale i tak była wyciągnięta. Brak

świadomości mojej siostry był oczywisty, nigdy na szczęście nie skończyło się to

katastrofą.

Forma sugerować będzie stan psychiczny psa - prosta i czytelna

Koncepcja B – potrzeby i odczucia

Grupa ta ma uczyć dzieci o psich odczuciach i potrzebach. Powstała ona głównie

w oparciu o wnioski, jakie zostały wyciągnięte po zajęciach w przedszkolach. Postaram się

wypośrodkować problemy z brakiem świadomości dzieci z przedszkola zarówno

miejskiego, jak i wiejskiego. Chcę ukazać dzieciom poprzez zabawę także negatywne

skutki złego zachowania.

35

Rozwiązanie 1. Pokarm

W jednej z zabaw, jakie przygotowałam dla dzieci z przedszkola, zadanie

maluchów polegało na podzieleniu pokarmów na dwie grupy: takie, które może jeść pies

oraz których nie może. Zauważyłam, że była to świetna zabawa dla dzieciaków, większość

znała odpowiedź, ale niektóre miały z tym problem. Trudność polegała na określeniu

dlaczego psy muszą jeść.

Koncepcja polegała by na uczeniu dzieci zdrowego odżywiania psów.

Rozwiązanie 2. Pies rośnie

Bardzo często spotykana jest taka sytuacja, że ludzie przebywający na wakacjach

w górach kupują sobie owczarka podhalańskiego, bo biała kuleczka oczarowuje turystów.

Pod presją uroczych dzieci rodzice kupują szczeniaka, szybko jednak okazuje się, że mały

szczeniaczek wyrasta na bardzo dużego psa. Ludzie nie są świadomi, nie zastanawiają się,

że pies podobnie jak i dziecko także rośnie.

Projekt będzie miał za zadanie uświadomić dzieci, że mały szczeniaczek może stać się

dużym psem.

36

Rozwiązanie 3. Łańcuch

Będąc na zajęciach w wiejskim przedszkolu, zauważyłam przewagę dzieci, które

mają psy na działce trzymane na łańcuchu i sporadycznie biegające luzem – stare metody

posiadania psa w gospodarstwie. Jest XXI w., a ta opcja nadal pozostaje zakorzeniona

w świadomości tych ludzi.

Projekt ten będzie uświadamiał dziecko, że trzymanie psa na łańcuchu nie jest dla niego

przyjemne.

37

Rozwiązanie 4. Wspólna zabawa

Kolejny projekt, który powstał w oparciu o moje obserwacje dotyczył zabawy

z psem. Dzieci nie zdają sobie sprawy, że pies oprócz swoich obowiązków z wielką

przyjemnością brałby udział we wspólnych zabawach. Pamiętam z dzieciństwa zabawy

całą rodziną w „głupiego Jasia”. Dżeki był najlepszym graczem. Czakli, kolejny pies, także

świetnie grała w kosza.

Projekt ten ma pokazywać wspólną zabawę oczywiście inteligentną, inspirowaną np. na

frisbee.

Rozwiązanie 5. Pozory często mylą

Projekt inspirowany stwierdzeniem jednej dziewczynki, bardzo bolesnym dla

mnie. Powiedziała, że nie przywita się z moją Szeri, gdyż psy śmierdzą. Zdziwiło mnie to,

mój pies jest śnieżnobiały. Często ludzie, podobnie dzieci, oceniają przedmioty, ludzi czy

zwierzęta po pozorach.

Projekt ten ma za zadanie zainteresować dzieci nie pierwszym wrażeniem – wyglądem,

lecz bardzo pozytywnymi odczuciami powstałymi po głaskaniu maskotki.

Rozwiązanie 6. Pielęgnacja

Dzieci czasem mają zbyt lekkie podejście do zwierząt. Nie zdają sobie sprawy, że

zwierzęta, a w moim wypadku psy, też czują.

Rozwiązanie 7. Pies na smyczy

Obserwując małe dziewczynki mieszkające niedaleko mnie, zauważyłam w jaki

sposób wyprowadzają swojego psa rasy Chihuahua. Nie należą one do grzecznych, miłych,

kulturalnych dzieci. Ich pies jest ciągnięty na smyczy, czasem nawet „leci” w powietrzu.

Z takim zachowaniem dzieci czy też osób dorosłych spotkałam się wielokrotnie.

38

Projekt ten będzie dotyczył nauki od najmłodszych lat, jak należy wyprowadzać psa.

9.2 Wybór koncepcji

Po analizie wybrałam dwa rozwiązania. Doszłam do wniosku, że powinnam zająć

się zarówno pierwszą, jak i drugą koncepcją.



Emocje



Karmienie psa

9.2.1 Analiza

Emocje

Na podstawie obserwacji moich psów oraz wniosków z książki Stanley'a Coren'a

„Jak rozmawiać z psem" wyd. Galaktyka, Łódź 2007, sporządziłam szkice zewnętrznych

zmian obserwowanych u czworonogów, towarzyszących poszczególnym emocjom.

39

Mowa ciała – ogon

Mowa ciała – uszy

Ostrzegawczy, rytuał

powitalny i lekka

informacja dla

nieznajomych, ogon na linii

grzbietu lub sztywno

wyprostowany

Spokojne

zainteresowanie, ogon

na linii grzbietu lub

luźno trzymany

Oznaka pewności
siebie, ogon lekko
uniesiony nad grzbiet

Ogon poniżej linii grzbietu,

ale niezbyt nisko, to

normalna postawa

spokojnego psa, któremu

nic nie grozi

Kiedy ogon jest opuszczony

jeszcze niżej i trzymany tuż

przy nogach, to oznaka

słabości psychicznej lub

fizycznej, lekkiego

zdenerwowania lub

przygnębienia

Kiedy nasz pies

zaczyna

chowad swój ogon

między nogami,

to woła wówczas:
'Jestem przerażony!
Nie rób mi nic złego!'

40

Przedstawiona analiza potwierdza istnienie u czworonoga elementów, które są

„ruchome”, ulegają zmianie w różnych stanach emocjonalnych.

Zainteresowanie - uszy nastawione,

lekko pochylone do przodu, to inny

sygnał od aktywnej, agresywnej i

pełnej wyzwania reakcji pewnego

siebie dominanta

Kiedy nasz pies odchyla uszy do

tyłu, kładzie je tak, że przylegają

one zupełnie do głowy, a przy

okazji odsłania zęby i marszczy

nos, jest to sygnał lękowej agresji

ze strony uległego psa, który czuje

się zagrożony

Inaczej już 'mówią do nas,' uszy

odchylone do tyłu i przylegające do

czaszki, ale bez ukazywania zębów,

marszczenia nosa i czoła, czy

wyprostowanego ciała. Ich

wymowa brzmi: 'Wiem, że nic mi

nie zrobisz, bo ja jestem niegroźny

Podobnie odchylone do tyłu uszy,

ale w połączeniu z jednocześnie
podniesionym wysoko ogonem,

mrugającymi oczami, rozluźnionym,

otwartym pyskiem to przyjacielski

gest, zapraszający do zabawy

41

Elementy ciała psa ulegające przemianom

\

Przedstawione szkice stanowiły podstawę w wyodrębnieniu i projektowaniu różnych

stanów emocjonalnych:

42

Czujny i skupiony

Jeśli w najbliższym otoczeniu dzieje się coś ciekawego, ten zestaw sygnałów

informuje nas, że pies się tym zainteresował i stał się czujny.

Rozluźniony

Ten zestaw sygnałów oznajmia, że pies jest spokojny, zadowolony, nie jest

zainteresowany ani nie czuje się zaniepokojony tym, co dzieje się dookoła niego.

Ogon prosty

Uszy pochylone do przodu

Oczy szeroko
otwarte

Pysk
zamknięty

Ogon luźno opuszczony

Uszy stojące

Głowa wysoko
podniesiona

Pysk otwarty

43

Dominacja, agresja

Ten zestaw sygnałów prezentuje bardzo dominujący i mocno pewny siebie pies,

który podkreśla swoją dominację i grozi agresją, jeśli zostanie sprowokowany.

Lęk, agresja

Nos zmarszczony

Ogon sztywny, może byd
zjeżony

Grzbiet zjeżony

Uszy skierowane do przodu

Nos
zmarszczony

Wargi podciągnięte

Widoczne zęby

Pysk otwarty

Sztywne łapy

Ciało
obniżone

Grzbiet zjeżony

Ogon podkulony

Uszy do tyłu

Wargi podciągnięte

44

Stres i niepokój

Taką mowę ciała bardzo często widać u psów wałęsających się. Ten zestaw

sygnałów świadczy o tym, że pies przeżywa bardzo silny stres. Przyczyna stresu może

leżeć w warunkach zewnętrznych, albo mieć podłoże społeczne, sygnały nie są skierowane

do nikogo konkretnego.

Lęk, uległość

Takie sygnały świadczą o lekkim wylęknieniu psa i okazywaniu przez niego

uległości. Są to przede wszystkim sygnały uspokajające przeciwnika, stojącego wyżej

Ciało obniżone

Uszy do tyłu

Gwałtowne
dyszenie

Ogon nisko

Uszy do tyłu

Gładkie czoło

Spojrzenie ucieka w
bok

Oblizuje
pysk

Ciało obniżone

Pysk do góry

Ogon nisko

45

w hierarchii i łagodzące problem w stadzie, aby uniknąć dalszego zagrożenia czy

wyzwania do walki.

Paniczny strach, całkowite podporządkowanie (bierna uległość)

Taka postawa świadczy o całkowitej rezygnacji i podporządkowaniu. Pies

podkreśla swój niski status społeczny i płaszczy się przed stojącym wyżej w hierarchii, aby

go uspokoić i uniknąć konfrontacji.

Ogon podkulony

Leży na grzbiecie
widoczny brzuch

Uszy płasko do tyłu

46

Swawola

Taka swawolna postawa jest zaproszeniem do zabawy i mogą towarzyszyć jej

szczekanie pełne ekscytacji, pozorne ataki i ucieczki (często można to obserwować

w zabawie dwóch psiaków). Może to być stosowane jako 'znak interpunkcyjny' w celu

zaznaczenia, że wszystkie poprzednie, niezbyt delikatne zachowania były udawane i nie

stanowiły wyzwania czy groźby.

Karmienie psa

Czyli co czworonóg może jeść a czego nie.

Co podajemy swojemu psu, odgrywa bardzo ważną rolę, poniższy podział powstał na

podstawie rozmów z weterynarzem.

Pokarm zabroniony:

czekolada,

winogrona i rodzynki,

kości drobiowe,

Ogon do góry

Uszy do góry

Pysk otwarty język może
byd widoczny

Front
obniżony

47

cebula, czosnek,

wątroba,

surowe białko,

kawa,

ziemniaki,

surowe ryby,

surowe jajka,

grzyby,

tłuste produkty mleczne.

Pokarm polecany:

różnego rodzaju karmy dla psów,

marchewka,

seler,

banany,

jabłka,

gotowane mięso

ryż

kasza

szparagi

pietruszka

kości

9.2.2 Wybór

Wybór stanów emocji psa



Rozluźniony

Wybrałam ten sygnał ponieważ pokazuje psa, który jest spokojny i nie zagraża nikomu,

jest nastawiony pozytywnie zarówno do człowieka jak i otaczającego go świata.



Czujny i skupiony

48

Ten natomiast jest czymś zainteresowany, pomimo skupionej uwagi nie jest psem

agresywnym. Często tą postawę zauważam u mojego psa, kiedy przygotowuję coś

w kuchni, każdy mój ruch jest bacznie obserwowany z wiadomego powodu.



Dominujący / Agresywny

Bywają psy bardzo dominujące, które szukają zaczepki, ta postawa właśnie ukazuje

takiego psa.



Lęk / Agresja

Drugi przypadek psów agresywnie nastawionych, przy czym powodem takiej postawy jest

lęk.



Stres i niepokój

Bardzo zależało mi na ukazaniu takiej postawy, gdyż jest głównie spotykana u psów

porzuconych. Nie jest to pies agresywny, jednakże bardzo zestresowany. I to od nas

zależy, od naszej postawy, jak rozluźnić tego czworonoga.



Lęk / uległość

Uwzględniając tę pozycję, chcę pokazać ludziom, że kiedy nasz czworonóg przyjmuje taki

stan, chce nas m.in. uspokoić, taki mały zabieg terapeutyczny. Jest też nam

podporządkowany.

Powyższe wybrane przeze mnie stany są z jednej strony podobne do siebie, jednak

zawierają tę subtelną, ale bardzo istotną różnicę. Można je podzielić na trzy grupy:

a. pies agresywny,

b. pies uległy ale zestresowany,

c. w przyjazny sposób nastawiony do człowieka.

Moim zdaniem są to bardzo ważne grupy mowy ciała Przedstawienie psa

agresywnego może wyczulić dzieci na unikanie kontaktów z nim, uległy zestresowany,

49

pozwoli na zrozumienie czworonoga. Natomiast przyjazny zachęci nas do wspólnych

zabaw i poznawania siebie nawzajem.

Wybór jedzenia dla psa

Uznałam że w projekcie będą brały udział jedynie pokarmy, które pies może jeść, chcę

w ten sposób utrwalać w pamięci dzieci właściwe nawyki żywienia psów.

karma dla psa,

marchewka,

jabłko,

mięso,

kość,

psi przysmak,

woda.

9.2.3 Rozwinięcie koncepcji

Emocje

Rozwiązanie 1

Podzielenie 6 stanów emocji na 3 grupy. W każdej grupie znajdą się formy pupila, które

będą charakteryzować jego nastawienie do człowieka. Dziecko dzięki temu w przyszłości

będzie rozumiało i poprawnie odczytywało psie sygnały. Dodatkowo każda z grup będzie

się różniła kolorem w celu podkreślenia różnic emocjonalnych.

50

- pies pozytywnie nastawiony: czujny i skupiony, rozluźniony

kolor zielonym

-pies negatywnie nastawiony: dominujący agresywny, agresywny zestresowany

Kolor czerwony

51

Pies neutralny: zestresowany i niespokojny, zlękniony- uległy

Kolor żółty

Rozwiązanie 2

Pupil będzie stworzony z kilku elementów, bądź elementy będą się poruszać .

Dzieci poruszając np. ogonem będą mogły same określić i opowiedzieć stan emocjonalny.

Elementy ciała psa, które zmieniają się przy jego nastroju będą zaznaczone kolorem.

Składa się z kilku elementów

52

Elementy poruszające się

Pies karmiący

Rozwiązanie 1

Forma psa będzie budowana z pokarmów jakie on może jeść

53

Rozwiązanie 2

Pies będzie karmiony formami pokarmów

Rozwiązanie 3

Pies będzie karmiony formami z nadrukowanymi pokarmami

54

Uznałam jednak że warto nagrodzić dzieci za energię wkładaną w karmienie pieska

i połączyć to z wcześniejszą koncepcją - pies rośnie. Dlatego dodałam do tej koncepcji

karmiącej rozrastanie się psa.

Elementy które rozrastałyby się pod wpływem karmienia.

Rozwiązanie 1

Cała forma rozwija się

55

Tylko element brzucha

Miejsca zaznaczone na niebiesko będą się rozwijały przy karmieniu, natomiast zaznaczone

na fioletowo poprzez mechaniczne działanie danej osoby.

Sposób wzrostu psa

Rozwiązanie 1

Forma będzie pomarszczona, pod wpływem rozrastania będzie się powiekszać.

56

9.3 Wybór materiału

Od samego początku byłam zdecydowana wykorzystać materiały naturalne, ogólnie

dostępne, atrakcyjne pod względem ceny. Projektuję zabawkę edukacyjną, skierowaną

głównie do przedszkolaków. Pochodzę z rodziny nauczycielskiej, więc wiem, że oprócz

formy istotny jest także aspekt ekonomiczny. Uznałam, że moja podróż w modelowaniu

przy pomocy igły, nitki i materiału będzie trafnym wyborem. Pluszaki zawsze

towarzyszyły każdemu w dzieciństwie, ogólnodostępne, zabawa z nimi dawała wiele

możliwości. Przyjemny, naturalny materiał może się bardziej kojarzyć z psem. W sklepach

tekstylnych poszukiwałam miłego , o bogatej gamie kolorów materiału. Wahałam się

pomiędzy pluszem, filcem a polarem.

Plusz – niezwykle miły w dotyku, niestety zbyt wiotki.

Filc – zbyt szorstki, nie kojarzył mi się z czymś naturalnym, zbyt drogi.

Polar – miły w dotyku,atrakcyjna cena, kojarzy mi się z czymś ciepłym – kocykiem na

zimne noce. Jednak coś mi w nim nie odpowiadało, dlatego uznałam, że wykorzystam

lewą stronę materiału.

9.4 Inspiracje

Inspiracjami do mojej pracy było handmade i nawiazanie do starych zabawek pluszaków.

57

58

Formy psów i nie tylko, wykonane recznie za pomocą igły nitki i materiału, czy za pomocą

włóczki, robione na drutach. Niektóre z nich mają bogatą formę, a niektóre z kolei bardzo

prostą.

9.5 Modelowanie
Początkowo chciałam wybrać formę główną, która będzie się przeobrażała w konkretnych

rozwiązaniach. Całość inspirowana moim psem rasy West higlant White terier.

* Emocje

59

Rozluźniony

60

Czujny i skupiony

61

Dominujący agresywny

62

Lęk i agresja

63

Stres i niepokój

64

Lęk i uległość

65

Wstępnie wybrane formy

66

Forma przekształcajaca się, składająca się z kilku elementów

67

Forma, która się rusza

68

Pies karmiący

69

9.5.1 Wnioski:
- podział na trzy grupy kolorystyczne nie jest dobrym rozwiązaniem, kolor powinien

działąć na stan emocjonalny,

- podział na grupy jest jednak złym rozwiazaniem,

-wykorzystanie koloru białego, na czym mi bardzo zależało ze względu na kolor mojego

psa,niestety nie jest praktyczne w zabawce dla dziec,

- forma zabawki jest mało atrakcyjna, brak widocznych emocji.

9.5.2 Inspiracje kreskówkami

My Little Pony

Angry Birds

70

Inspiracja mangą i anime

Chi's sweet home

Moje szkice

Rozluźniony

Czujny i skupiony

71

Dominujący agresywny

Lęk agresja

Sters i niepokój

Lęk i uległość

72

9.6 Model – emocje – kolor

Kolor

Rozluźniony

73

Czujny i skupiony

Dominujący, agresywny

74

Lęk, agresja

Stres, niepokój

75

Lęk i uległość

9.7 Modele ostateczne

76

10. Scenariusz zajęć

Tytuł: Pupil -„Jesteś na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś”

Cel ogólny: relacja pomiędzy człowiekiem a psem

Cele szczegółowe:



podwyższanie świadomości ludzi w interakcji pomiędzy człowiekiem a psem,



mowa ciała psa,



psie emocje,



psie odczucia i potrzeby,



właściwe karmienie psa,



pies rośnie,



reakcje dzieci na psie emocje,



zachowanie dzieci przy poszczególnych psich emocjach.

Metody:



„burza mózgów”,



pogadanka,



pokaz,



dyskusja.

Środki dydaktyczne:



modele psów,



modele psich pokarmów.

Przebieg zajęć:

1. Pokazanie dzieciom sześciu modeli psów z różnymi emocjami:

rozluźniony – żółto- pomarańczowy,
czujny i skupiony – pomarańczowo – zielony,
dominujący, agresywny – czerwono – szafirowy,
lęk, agresja – czerwono – brązowy,
stres, niepokój – żółto – brązowy,
lęk i uległość – różowo – niebieski.

2. Dzieci dzielą pieski na trzy grupy:

psy przyjaźnie nastawione,
psy groźne,
psy smutne, wystraszone.

3. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów przyjaźnie nastawionych (rozluźniony

oraz czujny, skupiony), dzieci wskazują różnicę pomiędzy dwoma psami.
Rozluźniony – pies spokojny nie zagraża nikomu, pozytywnie nastawiony zarówno

77

do człowieka, jak i świata. Uszy stojące, głowa wysoko podniesiona, pysk otwarty
z widocznym językiem, ogon luźno opuszczony.
Czujny, skupiony – pies czymś zainteresowany, ma skupioną uwagę, bacznie
obserwuje. Uszy pochylone do przodu, oczy szeroko otwarte, pysk zamknięty, ogon
prosty.

4. Zwrócenie uwagi dzieci na tak zwane ruchome części ciała psa: ogon, uszy,

pyszczek oraz różnice w ich ustawieniu związane z określonym stanem
emocjonalnym psa.

5. Dyskusja dotycząca różnych sytuacji, w których dzieci miały kontakt z psem

rozluźnionym oraz czujnym - skupionym, podsumowana własnym doświadczeniem.

6. Omówienie zachowania dzieci w obecności psa rozluźnionego oraz czujnego,

skupionego. Pies przyjaźnie nastawiony, nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo,
zachęca nas do wspólnej zabawy, poznawania siebie nawzajem.

7. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów groźnych (dominujący, agresywny oraz

lęk, agresja ), dzieci wskazują różnice pomiędzy dwoma psami.
Dominujący, agresywny – pies szukający zaczepki, bardzo dominujący. Uszy
skierowane do przodu, nos zmarszczony, wargi podciągnięte, widoczne zęby, pysk
otwarty, sztywne łapy, grzbiet zjeżony, ogon sztywny, może być zjeżony.
Lęk, agresja – pies agresywny, powodem agresji jest lęk. Uszy do tyłu, nos
zmarszczony, wargi podciągnięte, grzbiet zjeżony, ogon podkulony, ciało obniżone.

8. Dyskusja dotycząca ewentualnych sytuacji, w których dzieci mogły mieć kontakt

z psami z grupy groźnych, podsumowana własnymi doświadczeniami.

9. Uczulić dzieci na kontakt z psem agresywnym, dominującym. Przy ewentualnym

spotkaniu należy spokojnie odejść, natomiast jeśli będzie biegł położyć się i zakryć
głowę. W przypadku psa okazującego lęk, agresję należy spokojnie odejść tyłem lub
bokiem.

10. Wspólnie z dziećmi omówienie grupy psów smutnych, wystraszonych (psy

okazujące stres, niepokój oraz lęk, uległość), dzieci wskazują różnice pomiędzy
dwoma psami.
Psy okazujące stres, niepokój – bardzo zestresowane, nie są agresywne, postawa
często obserwowana u psów porzuconych. Uszy do tyłu, ciało obniżone, ogon nisko
gwałtowne dyszenie.
Psy okazujące lęk, uległość – pies podporządkowany człowiekowi, chce swoją
postawą uspokoić ludzi. Pysk do góry, spojrzenie ucieka w bok, oblizuje pysk, uszy
do tyłu, ciało obniżone, ogon nisko.

11. Dyskusja dotycząca sytuacji w których dzieci miały kontakt z psami okazującymi

stres, niepokój oraz lęk, uległość podsumowana własnymi doświadczeniami.

12. Omówienie zachowania dzieci w obecności psa okazującego stres, niepokój oraz

lęk, uległość. W pierwszym przypadku pies nie zaatakuje nas, może być jednak
chory, należy odejść najlepiej bokiem, wtedy piesek będzie wiedział, że nie zrobimy
mu krzywdy. W drugim przypadku można pochylić się nad nim i jeżeli pozwoli
pogłaskać.

78

13. Pokazanie dzieciom kolejnego psa do przeobrażania, wspólne modelowanie

ruchomych części ciała psa zgodnie z poznanymi emocjami.

14. Pokazanie dzieciom pieska tak zwanego karmiącego oraz różnych psich pokarmów.

Zwrócenie uwagi dzieci na pusty brzuszek pieska, wspólne przeanalizowanie czy
danymi pokarmami można karmić psy. Dzieci karmią pieska. Pokazanie dziecim
drugiego psa karmiącego, szukanie różnic między nimi, nakarmienie także drugiego
pieska.

Proponowane zajęcia można przeprowadzić w jednym dniu lub w ciągu dwóch dni.

Wtedy pierwszego dnia można omówić emocje i karmienie, natomiast drugiego
dnia modelowanie i nadal karmienie lub pierwszego dnia emocje i modelowanie,
natomiast drugiego karmienie, wykorzystując więcej niż jednego psa.

79

11. Mapa myśli

80

12. Bibliografia



Antoine de Saint Exupery, Mały książe



Desmon Morris, Dlaczego pies merda ogonem: o czym mówi nam zachowanie

psa…



John Fisher, Okiem psa. Poradnik psiej psychologii, Państwowe Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne



M. Przetacznik – Gierowska.,Świat dziecka. Aktywność – poznanie – środowisko.

Kraków 1993



M. Przetacznik – Gierowska, Wiek przedszkolny, w: Psychologia rozwojowa dzieci

i młodzieży (red) M. Śebrowska, Warszawa 1972



St. Lipina, Wyzwalanie aktywności umysłowej dzieci, Wychowanie w przedszkolu,

1987/1



Stanley Coren, Jak rozmawiać z psem, wyd. Galaktyka, Łódź 2007



W. Okoń, O zabawach dzieci, WSiP, Warszawa 1950