K

S

. P

AWE

à

M

ĄKOSA

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw

áa II

EWANGELIZACYJNY WYMIAR KATECHEZY

W TWÓRCZO

ĝCI KS. PROF. MIECZYSàAWA MAJEWSKIEGO

Ze wzgl

Ċdu na przemiany kulturowe zmierzające w kierunku laicyzacji

i dekonfesjonalizacji coraz cz

ĊĞciej nawoáuje siĊ do poprzedzenia katechezy

ewangelizacj

ą lub realizacji tzw. katechezy ewangelizacyjnej. Propozycja taka

wydaje si

Ċ sáuszna, brakuje jednak jej konkretyzacji i w praktyce nie do koĔca

wiadomo, jak i gdzie taki rodzaj formacji mia

áby siĊ odbywaü. Niniejsza reß eksja

stawia sobie za cel w

áączenie siĊ w trwające poszukiwania inspiracji dla kate-

chezy ewangelizacyjnej poprzez odwo

áanie do przemyĞleĔ ks. prof. Mieczysáa-

wa Majewskiego. Jest on twórc

ą katechezy integralnej – kierunku najbardziej

dojrza

áego, uksztaátowanego na bazie krytycznej analizy poprzednich kierunków

katechetycznych. Na problematyk

Ċ niniejszego artykuáu skáadaü siĊ bĊdą: gene-

za i istota katechezy integralnej, znaczenie terminów „ewangelizacja” i „nowa
ewangelizacja” w publikacjach ks. M. Majewskiego, relacje pomi

Ċdzy ewangeli-

zacj

ą a katechezą, inspiracja dla wspóáczesnej formacji chrzeĞcijaĔskiej.

1. Geneza i istota katechezy integralnej

Znacz

ącą rolĊ w powstaniu katechezy integralnej odegraáa koncepcja ka-

techezy kerygmatycznej oraz katechezy antropologicznej. Wed

áug zaáoĪeĔ ke-

rygmatycznych punktem wyj

Ğcia dla katechezy powinno byü Objawienie BoĪe,

a nast

Ċpnie naleĪy podąĪaü w kierunku czáowieka. Z kolei katecheza antropolo-

giczna koncentrowa

áa siĊ na sytuacji egzystencjalnej adresatów katechezy. Ka-

techezie kerygmatycznej zarzucano zbytnie oderwanie od

Ğwiata i nieuwzglĊd-

nianie uwarunkowa

Ĕ, w jakich Īyją katechizowani. Z kolei koncepcja katechezy

antropologicznej w praktyce zacz

Ċáa eliminowaü pierwiastek nadprzyrodzony

i sprowadza

ü katechezĊ do lekcji wychowawczych. Z krytyki tych ujĊü powstaáa

katecheza integralna

1

.

1

Por. M. Majewski. Warto

Ğci antropologiczne i kerygmatyczne we wspóáczesnej katechezie. „Ka-

techeta” 19:1975 nr 4 s. 154; R. Murawski. Etapy rozwoju katechezy. AK 71:1978 nr 417 s. 66-68.

82

Katecheza ewangelizacyjna

Jej pionierem by

á francuski katechetyk Jospeh Colomb, uwaĪany za twórcĊ

podstawowej zasady, na której opiera si

Ċ katecheza integralna – zasady wier-

no

Ğci Bogu i czáowiekowi. W dziele pt. Le service de l’Evangile

2

stwierdzi

á, Īe

wierno

Ğü Bogu polega przede wszystkim na uwzglĊdnieniu integralnoĞci de-

pozytu wiary i hierachiczno

Ğci treĞci przekazywanych w katechezie. WiernoĞü

cz

áowiekowi miaáaby natomiast polegaü na personalnym podejĞciu do adresa-

tów katechezy i tworzeniu osobistych wi

Ċzi

3

. Zagadnieniem wzajemnych relacji

katechezy g

áoszącej chrzeĞcijaĔskie orĊdzie oraz interpretującej doĞwiadczenie

cz

áowieka zająá siĊ takĪe Adolf Exeler

4

.

Za prekursora katechezy integralnej w Polsce uznaje si

Ċ ks. Mariana Finke

5

.

Akcentowa

á on nie tylko koniecznoĞü gáoszenia kerygmatu, ale równieĪ wyjĞcia

naprzeciw uwarunkowaniom antropologicznym

6

. Tak

Īe ks. Roman Murawski po-

stulowa

á wiernoĞü Bogu i czáowiekowi w zmieniającej siĊ sytuacji egzystencjal-

nej

7

. Z kolei abp Jerzy Stroba wskazywa

á na koniecznoĞü integracji wszystkich

cech katechezy wiernej Bogu i cz

áowiekowi (Objawienie BoĪe, chrystocentryzm,

Ko

Ğcióá, czáowiek)

8

. Katechetykiem, który wywar

á wpáyw na rozwój katechezy

integralnej w Polsce, by

á takĪe o. Jan CharytaĔski

9

. Za twórc

Ċ zwartej koncepcji

katechezy integralnej uwa

Īa siĊ jednak ks. prof. Mieczysáawa Majewskiego.

Celem katechezy integralnej jest dojrza

áa postawa wiary, ĞciĞle związana

z dojrza

áą osobowoĞcią. Podmiotem ma byü caáy KoĞcióá jako Lud BoĪy, w którym

poszczególne stany i

Ğrodowiska peánią sobie wáaĞciwe funkcje

10

. Tre

Ğcią kateche-

zy powinna by

ü historia zbawienia, która stanowiáaby klucz interpretacyjny, wyjaĞ-

niaj

ący Ğwiat i czáowieka w Ğwietle sáowa BoĪego, mający jako ostateczny punkt

odniesienia osob

Ċ Jezusa Chrystusa. Taka katecheza wchodziáaby w Īycie KoĞcioáa

i

Ğwiata i prowadziáaby poprzez ich przemianĊ do eschatycznej przyszáoĞci

11

. Inny-

2

J. Colomb. La service de l’Evangile. Paris 1967.

3

Majewski. Fundamentalne problemy katechetyki. Lublin 1981 s. 47–48; J. Bargowicz. Uwa-

runkowania skuteczno

Ğci katechezy. Studium pastoralno-katechetyczne w oparciu o dorobek Josep-

ha Colomb. W

áocáawek 1993 s. 11–12.

4

A. Exeler. Katecheza g

áoszeniem nauki BoĪej i interpretacja doĞwiadczenia. „Katecheta”

15:1971 nr 1 s. 35. Potrzeb

Ċ katechezy wiernej Bogu i czáowiekowi najpeániej przedstawia A. Exe-

ler w ksi

ąĪce pt. Wesen und Aufgabe der Katechese. Freiburg 1966.

5

M. Finke. Odnowa katechetyczna. (Zarys katechetyki kerygmatycznej). W: Wspó

áczesna

my

Ğl teologiczna. red. tenĪe. PoznaĔ 1964 s. 559–589.

6

Por. J. Charyta

Ĕski. Posáuga polskiej katechezie okresu soborowego. „Katecheta” 13:1987

nr 1 s. 12-15.

7

Por. Murawski. Katecheza wierna Bogu i cz

áowiekowi. Kat 18:1974 nr 5 s. 198–200.

8

J. Stroba. W kierunku katechezy integralnej – Synod 1977. W: Ewangelizacja. red. J. Kruci-

na. Wroc

áaw 1980 s. 49–50.

9

A. Offma

Ĕski. Katecheza integralna w duchu Soboru WatykaĔskiego II w ujĊciu ks. Jana

Charyta

Ĕskiego. Kat 36:1992 nr 4 s. 193–200.

10

Majewski. To

ĪsamoĞü katechezy integralnej. Kraków 1995 s. 105; zob. tenĪe. Katecheza

wspólnoty, we wspólnocie i dla wspólnoty. RTK 28:1981 z. 6 s. 107–115.

11

Por. J. Kudasiewicz. Wst

Ċp do historii zbawienia. Lublin 1974 s. 13.

83

Ks. Pawe

á Mąkosa Ewangelizacyjny wymiar katechezy w twórczoĞci ks. prof. M. Majewskiego

mi s

áowy, treĞcią katechezy byáaby wiĊc caáa ludzka rzeczywistoĞü interpretowana

w duchu Ewangelii

12

. Natomiast w metodyce katechezy integralnej proponuje si

Ċ

wielo

Ğü i róĪnorodnoĞü metod przy uwzglĊdnieniu kryteriów doboru

13

.

Katechez

Ċ integralną sam jej twórca zdeÞ niowaá w nastĊpujący sposób:

„Katecheza integralna nawi

ązuje do katechetyki korelacji, zespalającej Obja-

wienie Bo

Īe i doĞwiadczenie czáowieka; rozwija zasady teologiczne (wiernoĞci

Bogu i cz

áowiekowi), psychologiczne (dyferencjacji i integracji), pedagogiczne

(interakcji i komunikacji) i dydaktyczne (koncentracji i korelacji). Ma wiele

Ĩró-

de

á (KoĞcióá i Ğwiat przecinające siá w punkcie wiary), podmiotów Trójca ĝwiĊ-

ta i Ko

Ğcióá, a w nim osoby i grupy tak duszpasterzy jak i wiernych, wymiarów

(biblijny, liturgiczny, moralny, ekumeniczny, eschatologiczny, egzystencjalny),
tre

Ğci (teologiczne i humanistyczne) i metod (dostosowanych do potrzeb), dziĊki

którym pog

áĊbia siáy i wzmacnia jednoĞü katechetyczną, przez co pomaga kate-

chizowanym w wi

ązaniu ze sobą faktów i prawd oraz formowaniu dojrzaáych

postaw wiary”

14

.

2. Znaczenie terminów „ewangelizacja” i „nowa ewangelizacja”

w publikacjach ks. Majewskiego

Wyja

Ğniając pojĊcie „ewangelizacja”, ks. Majewski odwoáuje siĊ do doku-

mentów Ko

Ğcioáa powszechnego oraz do twórczoĞci znanych katechetyków, np.

o. Jana Charyta

Ĕskiego i ks. Romana Murawskiego. Co prawda, w niektórych

publikacjach ks. Majewski z za

áoĪenia unika jednoznacznego okreĞlenia tego po-

j

Ċcia, powoáując siĊ przy tym na papieĪa Pawáa VI, który w adhortacji Evange-

lii nuntiandi twierdzi

á, Īe kaĪda próba zdeÞ niowania tej bogatej i wielostronnej

rzeczywisto

Ğci moĪe prowadziü do jej zuboĪenia, a nawet wypaczenia (por. EN

17), to jednak w innych miejscach podejmuje prób

Ċ charakterystyki tej rzeczy-

wisto

Ğci. Gáównym dokumentem, do którego siĊ odwoáuje, jest wspomniana ad-

hortacja Evangelii nuntiandi, uwa

Īa, Īe to wáaĞnie ona wyczerpująco omawia

problematyk

Ċ związaną z ewangelizacją.

Za tym dokumentem M. Majewski wyró

Īnia szerokie i wąskie rozumienie

ewangelizacji. Opisuj

ąc ewangelizacjĊ w sensie szerokim, ks. Majewski cytuje pa-

pie

Īa Pawáa VI: „Ewangelizacja jest tym samym, co zanoszenie Dobrej Nowiny

do wszystkich kr

Ċgów rodzaju ludzkiego, aby przenikając swą mocą od wewnątrz

tworzy

áa z nich nową ludzkoĞü” (EN 18). W takim ujĊciu ewangelizacja to caáa

„dzia

áalnoĞü KoĞcioáa, która jest kontynuacją misji Jezusa, a zmierza do rozpo-

wszechnienia na wszystkie czasy i kraje dobrodziejstwa, jakiego Chrystus doko-

12

Majewski. Propozycja katechezy integralnej.

àódĨ 1978 s. 105.

13

Zob. Ten

Īe. Indywidualizacja w katechezie. EK T. 7. Lublin 1997 kol. 176.

14

Ten

Īe. Integralna katecheza. EK. T. 7. Lublin 1997 kol. 335.

84

Katecheza ewangelizacyjna

na

á dla naszego zbawienia”

15

. Odwo

áując siĊ do dokumentu Episkopatu wáoskiego

o ewangelizacji z 1976 roku pt. L’evangelizzazione del mondo contemporaneo, ks.
Majewski okre

Ğla ewangelizacjĊ jako dziaáalnoĞü, „przez którą KoĞcióá, pod wpáy-

wem Ducha

ĝwiĊtego, przepowiada i urzeczywistnia zbawienie, jakie Ojciec oÞ a-

rowuje przez Syna, Jezusa Chrystusa, ukrzy

Īowanego i zmartwychwstaáego”

16

.

Z kolei przez ewangelizacj

Ċ w sensie Ğcisáym rozumie on „pierwsze gáoszenie

Ewangelii tym, którzy jej nie s

áyszeli albo po usáyszeniu nie przyjĊli dostatecznie”

(por. EN 51–56)

17

. W odniesieniu za

Ğ do wáoskiego dokumentu katechetycznego pt.

Documento di base

18

precyzuje: „ewangelizacja jest g

áoszeniem zbawienia tym, któ-

rzy z ró

Īnych powodów jeszcze siĊ z nim nie zetknĊli i w nie nie zaangaĪowali”

19

.

Ks. Majewski w nawi

ązaniu do Evangelii nuntiandi wyróĪnia takĪe ewange-

lizacj

Ċ ad intra i ad extra. Jego zdaniem dziaáalnoĞü ad intra (tzw. autoewangeli-

zacja) jest zg

áĊbianiem wiary, nadziei, czynnej miáoĞci i modlitwy, co prowadzi do

nieustannej odnowy Ko

Ğcioáa i pozwala zachowaü jego ĞwieĪoĞü, gorliwoĞü i moc

(por. KK 8, DM 5, EN 15)

20

. Tylko Ko

Ğcióá, który jest ewangelizowany, moĪe pro-

wadzi

ü ewangelizacjĊ ad extra, adresowaną do ludzi niewierzących, bĊdących poza

Ko

Ğcioáem

21

. Ks. Majewski podkre

Ğla, Īe KoĞcióá w swojej misji ewangelizacyjnej

nie mo

Īe zapomnieü o tym, Īe bĊdzie ona wáaĞciwie przyjĊta tylko wówczas, kiedy

razem z ewangelizacj

ą innych podejmie on ewangelizacjĊ siebie samego. Paweá VI

zawar

á tĊ myĞl w sáowach: „KoĞcióá zawsze winien byü ewangelizowany, jeĪeli chce

zachowa

ü swą ĞwieĪoĞü, gorliwoĞü i owocnoĞü gáoszenia Ewangelii” (EN 15)

22

.

Odwo

áując siĊ konsekwentnie do Evangelii nuntiandi, ks. Majewski wyróĪnia

nast

Ċpujące elementy (etapy) ewangelizacji rozumianej szeroko (EN 21–38)

23

:

a)

ĝwiadectwo, które polega na Īyciu zgodnym z Ewangelią, bĊdące – jak
mówi Pawe

á VI – milczącym, ale bardzo mocnym i skutecznym wieszcze-

niem Dobrej Nowiny (por. EN 21; 26)

24

.

b) Bezpo

Ğrednia proklamacja Dobrej Nowiny o zbawieniu w Jezusie Chrystu-

sie, która stanowi centralny element ewangelizacji (por. EN 22).

c) Odpowied

Ĩ wiary na usáyszane Sáowo BoĪe, przejawiające siĊ w nawróceniu,

przynale

ĪnoĞci do KoĞcioáa, udziale w Īyciu sakramentalnym, Ğwiadectwie.

d) Zwalczanie „krzywdy i zaprowadzanie sprawiedliwo

Ğci” na Ğwiecie (por.

EN 30–38).

15

Ten

Īe. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. (Mps) Lublin 1997 s. 14.

16

Tam

Īe.

17

Tam

Īe. 14.

18

Torino 1970.

19

Majewski. Fundamentalne problemy katechetyki. dz. cyt. s. 81.

20

Por. Ten

Īe. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 14.

21

Tam

Īe.

22

Ten

Īe. Fundamentalne problemy katechetyki. dz. cyt. s. 79.

23

Ten

Īe. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 15–16.

24

Por. Ten

Īe. ToĪsamoĞü katechezy integralnej. dz. cyt. s. 86.

85

Ks. Pawe

á Mąkosa Ewangelizacyjny wymiar katechezy w twórczoĞci ks. prof. M. Majewskiego

e) Ewangelizacja kultury (ewangelizacja usi

áuje kulturĊ nasyciü Ewangelią)

oraz inkulturacja Ewangelii (ewangelizacja pragnie si

Ċ zadomowiü, dostrze-

gaj

ąc obecne w kulturze dobra i wartoĞci, por. EN 20), przy czym inkultu-

racja nie jest elementem czy etapem ewangelizacji, lecz bardziej sposobem
realizacji pozosta

áych czynników ewangelizacji.

Ks. prof. Majewski rozumie zatem ewangelizacj

Ċ tak jak papieĪ Paweá VI

w adhortacji Evangelii nuntiandi i analogicznie do tego dokumentu wyró

Īnia

w

ąskie i szerokie jej rozumienie. Podejmuje takĪe próbĊ okreĞlenia sposobów

realizacji nowej ewangelizacji i czyni to, opieraj

ąc siĊ gáównie na publikacji au-

torstwa I. Viganò pt. Nowa ewangelizacja

25

. W nawi

ązaniu do tego autora ks.

Majewski uwa

Īa, Īe nowoĞü wspóáczesnej ewangelizacji polega na nowoĞci na-

st

Ċpujących elementów: perspektyw, dziedzin, zaáoĪeĔ doktrynalnych, ewangeli-

zatorów, metody i j

Ċzyka oraz niebezpieczeĔstw. W nowoĞci perspektyw chodzi

przede wszystkim – jego zdaniem – o poszukiwanie nowej formy, uwzgl

Ċdnia-

j

ącej przyszáoĞü Ğwiata i jednoczeĞnie wiernej wobec integralnoĞci orĊdzia zba-

wienia

26

. Nowo

Ğü dziedzin objĊtych ewangelizacją polega przede wszystkim

na poszanowaniu godno

Ğci osoby ludzkiej, prawa do Īycia, wolnoĞci religijnej,

demokracji, uwzgl

Ċdnieniu problematyki kulturalnej czy ekonomicznej. W tym

wymiarze nowej ewangelizacji chodzi g

áównie o „przezwyciĊĪenie dramatycz-

nego rozd

ĨwiĊku miĊdzy kulturą i Ewangelią”

27

. W nowo

Ğci zaáoĪeĔ doktrynal-

nych podkre

Ğla siĊ natomiast gáównie eklezjologiĊ komunii. NowoĞü ewangeli-

zatorów odnosi si

Ċ z kolei do zaangaĪowania ludzi Ğwieckich w ewangelizacyjne

dzie

áo KoĞcioáa

28

(por. ChL 46). Nowo

Ğü metody i jĊzyka polegaü ma zaĞ na

szczególnym wykorzystaniu osi

ągniĊü nauk biblijnych, ale takĪe technicznych

oraz psychologii, socjologii i pedagogiki. Podnoszony jest równie

Ī postulat, by

j

Ċzyk ewangelizacji byá „jĊzykiem biblijnym, symbolicznym i problemowym”

29

.

Oprócz tych kwestii ks. Majewski zwraca uwag

Ċ na nowoĞü niebezpieczeĔstw, za

które uznaje nadu

Īycia natury doktrynalnej, duszpasterskiej czy liturgicznej

30

.

3. Relacje pomi

Ċdzy katechezą a ewangelizacją

Oprócz wyja

Ğnienia czym jest katecheza integralna, ewangelizacja i nowa

ewangelizacja w uj

Ċciu ks. Majewskiego naleĪy dokonaü analizy jego twórczo-

Ğci dotyczącej relacji pomiĊdzy ewangelizacją a katechezą, co pozwoli lepiej

25

Kraków 1990.

26

Majewski. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 23–24.

27

Tam

Īe. s. 24.

28

Tam

Īe. s. 25–26.

29

Tam

Īe. s. 26–27.

30

Tam

Īe. s. 27.

86

Katecheza ewangelizacyjna

zrozumie

ü jego poglądy na temat obu tych rzeczywistoĞci

31

. Okre

Ğlając relacje

pomi

Ċdzy ewangelizacją i katechezą, ks. Majewski uwzglĊdnia szerokie i wąskie

rozumienie ewangelizacji, pisze on: „Je

Īeli bierzemy pod uwagĊ ewangelizacjĊ

w szerokim znaczeniu, to katecheza w niej otrzymuje podstawy i staje si

Ċ jedną

z form ewangelizacji

Ğwiata”

32

. Analizuj

ąc natomiast ewangelizacjĊ w Ğcisáym

znaczeniu i katechez

Ċ, ks. Majewski twierdzi, Īe są to „dwie róĪne i autonomicz-

ne, cho

ü ĞciĞle związane ze sobą, formy posáugi Sáowa”

33

. Jego zdaniem ewan-

gelizacja prowadzi do pierwszego zetkni

Ċcia z orĊdziem chrzeĞcijaĔskim, a kate-

cheza jest jego kontynuacj

ą, zwielokrotnieniem i pogáĊbieniem

34

. Ks. Majewski

wyja

Ğnia na innym miejscu, Īe od katechezy wymaga siĊ integralnego przekazu

depozytu wiary w sposób dostosowany do odbiorców (por. KO 13; DFK 16)

35

.

Ewangelizacja zatem – zdaniem ks. Majewskiego – w sensie

Ğcisáym kierowana

jest do niewierz

ących lub obojĊtnych, natomiast katecheza adresowana jest do ludzi

wierz

ących i polega na przekazie caáego depozytu wiary w sposób pogáĊbiony, ale

te

Ī dostosowany do moĪliwoĞci odbiorców

36

. Majewski uznaje potrzeb

Ċ katechezy

jako takiej, adresowanej do ludzi wierz

ących, jednoczeĞnie jednak jest Ğwiadomy

zachodz

ących dynamicznie procesów laicyzacji. Z tego wzglĊdu uwaĪa, Īe „do

wspó

áczesnego Ğwiata trzeba pójĞü z ewangelizacją, która powaĪnie traktuje fazĊ za-

pocz

ątkowania wiary, koncentruje siĊ na Jezusie Chrystusie i Jego Dobrej Nowinie,

a zmierza do wywo

áania osobistego przeĪywania rzeczywistoĞci nadprzyrodzonej,

licz

ąc siĊ z mentalnoĞcią, potrzebami i kulturą laicką wspóáczesnego Ğwiata”

37

.

W uj

Ċciu Ks. Majewskiego katecheza i ewangelizacja w sensie Ğcisáym są

autonomicznymi formami pos

áugi sáowa

38

, cho

ü zachodzi miĊdzy nimi wzajemne

przenikanie i oddzia

áywanie

39

. Oprócz tego,

Īe proponuje on ewangelizacjĊ jako

antidotum dla wspó

áczesnej laicyzacji

40

, wspomina tak

Īe o katechezie ukierunko-

wanej ewangelizacyjnie. W nawi

ązaniu do ks. Romana Murawskiego

41

pisze o po-

trzebie wprowadzania elementów ewangelizacyjnych do katechezy. Co ciekawe,

31

Zamiast poj

Ċcia „katecheza” Majewski uĪywa czĊsto terminu „przepowiadanie kateche-

tyczne”.

32

Majewski. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 18.

33

Tam

Īe. s. 18; J. CharytaĔski. Katechizacja jako forma ewangelizacji. „Katecheta” 19:1975

nr 3 s. 147; P. M

ąkosa. Wkáad ks. prof. Mieczysáawa Majewskiego w rozwój katechetyki polskiej.

Lublin 2004.

34

Por. Majewski. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 8.

35

Ten

Īe. Katecheza permanentna. Kraków 1989 s. 99; por. tenĪe. ToĪsamoĞü katechezy inte-

gralnej s. 86.

36

Ten

Īe. Fundamentalne problemy katechetyki. dz. cyt. s. 81.

37

Ten

Īe. ToĪsamoĞü katechezy integralnej. dz. cyt. s. 86; tenĪe. Katecheza permanentna. dz.

cyt. s. 103.

38

Ten

Īe. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 18.

39

Ten

Īe. ToĪsamoĞü katechezy integralnej. dz. cyt. s. 83.

40

Ten

Īe. Aktualne wyzwania katechetyczne. dz. cyt. s. 28.

41

Murawski. Ewangelizacyjny charakter katechezy. „Ateneum Kap

áaĔskie” 1992 nr 498 s.

181–193.

87

Ks. Pawe

á Mąkosa Ewangelizacyjny wymiar katechezy w twórczoĞci ks. prof. M. Majewskiego

postulat ten zosta

á wysuniĊty z powodu przeniesienia??? katechezy do szkoáy (pisaá

te s

áowa w 1997 roku). Ks. Majewski zauwaĪa, Īe kiedy katecheza odbywaáa siĊ

w paraÞ i, brali w niej udziaá zasadniczo ludzie wierzący. Natomiast w Ğrodowisku
szkolnym, przynajmniej dla pewnej cz

ĊĞci uczniów, nauczanie religii stanowi do-

piero pierwszy kontakt z prawdami wiary. Z tego te

Ī wzglĊdu – jego zdaniem – po-

trzebuj

ą oni przede wszystkim ewangelizacji w sensie Ğcisáym, a dopiero potem

katechezy. Majewski podkre

Ğla jednak, Īe na jednej lekcji znajdują siĊ uczniowie

wierz

ący, obojĊtni i niewierzący, i z tego powodu szkoáa powinna byü jednoczeĞ-

nie miejscem dla ewangelizacji i katechezy

42

. W tym kontek

Ğcie Majewski mówi

o ewangelizacji katechetycznej i katechezie ewangelizacyjnej

43

.

Z jednej strony zatem ks. Majewski zauwa

Īa, Īe istnieją autonomiczne for-

my ewangelizacji i katechizacji, z drugiej dostrzega potrzeb

Ċ istnienia katechezy

ewangelizacyjnej, która te elementy b

Ċdzie ze sobą áączyü. Twierdzi, Īe taka we-

wn

Ċtrzna synteza jest moĪliwa bez podwaĪenia ich autonomii, tak istotnej dla ich

rozwoju, a nawet mo

Īe przyczyniü siĊ do jej wzmocnienia

44

. Na czym ma jednak

polega

ü ich specyÞ ka – tego nie precyzuje. Co wiĊcej, uwaĪa, Īe model katechezy

ewangelizacyjnej jest trudny, czy wr

Ċcz niemoĪliwy do wypracowania. Za ks. R.

Murawskim pisze: „Model ewangelizacyjnej katechezy nie zosta

á dotąd jeszcze

w szczegó

áach dopracowany i nie sądzĊ, aby to byáo moĪliwe. Zamiast mówiü

o specyÞ cznym modelu ewangelizacyjnej katechezy, lepiej chyba podkreĞliü jej
ewangelizacyjny charakter. W takim rozumieniu ka

Īda katecheza, w zaleĪnoĞci

od sytuacji i okoliczno

Ğci, mogáaby takie ujĊcie przyjąü”

45

.

Nieco wi

Ċcej Ğwiatáa na rozumienie tego problemu rzuca wyróĪnienie w ka-

techezie aspektu doktrynalnego i ewangelizacyjnego. Ks. Majewski twierdzi,

Īe

w pierwszym wypadku katecheza przekazuje zwarty system naukowy, natomiast
w drugim aspekcie nastawiona jest na g

áoszenie Dobrej Nowiny i przez to staje

si

Ċ bliska Ewangelii

46

.

Ks. Majewski nie pisze tego dos

áownie, ale z jego twórczoĞci moĪna wy-

ci

ągnąü wnioski, Īe katecheza ewangelizacyjna polegaü ma na gáoszeniu keryg-

matu chrze

ĞcijaĔskiego zmierzającego w swej istocie do nawrócenia. Katecheza

g

áosząca kerygmĊ powinna zawieraü syntetyczne przedstawienie prawd wiary

i unika

ü jednoczeĞnie wszelkich spekulacji i abstrakcji. Ks. Majewski odwoáuje

si

Ċ przy tym czĊsto do ks. Franciszka Blachnickiego, ks. Mariana Finke, o. Jana

Charyta

Ĕskiego oraz do twórców katechezy kerygmatycznej – Josefa A. Jun-

gmanna i Franza X. Arnolda. Katecheza taka, zdaniem ks. Majewskiego, jest:

42

Majewski. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 64–65.

43

Ten

Īe. Aktualne wyzwania katechetyczne. dz. cyt. s. 26.

44

Ten

Īe. Katecheza a ewangelizacja i nowa ewangelizacja. dz. cyt. s. 67.

45

Tam

Īe. s. 65.

46

Murawski. Etapy rozwoju katechezy. dz. cyt. s. 55; zob. J. Jungmann. Die Frohbotschaft und

unsere Glaubensverkündigung. Regensburg 1936; F. X. Arnold. Glaubensgemeinschaft. Düsseldorf
1955 s. 41.

88

Katecheza ewangelizacyjna

„rozwa

Īaniem Pisma Ğw., jako Sáowa BoĪego skierowanego do osoby ludzkiej,

która ws

áuchawszy siĊ w wezwanie BoĪe konsekwentnie odpowiada na nie swo-

im

Īyciem. Odbywa siĊ ono w Ğrodowisku KoĞcioáa, w którym oddaje siĊ chwaáĊ

Ojcu przez Syna w Duchu

ĝwiĊtym”

47

.

W takim uj

Ċciu katecheta jest „posáaĔcem BoĪym”, „zwiastunem Królestwa

Bo

Īego”, heroldem (keryksem)

48

. W tym kontek

Ğcie Majewski odwoáuje siĊ do

dyskusji synodalnych i do B. Wolfganga

49

, twierdz

ąc, Īe wzorcem dla dzisiejszej

katechezy powinna by

ü katecheza pierwotnego KoĞcioáa, której najlepszy przy-

k

áad stanowi pierwsze kazanie Ğw. Piotra. Przypominają jednoczeĞnie, Īe naleĪy

uwzgl

Ċdniü sposób myĞlenia osób Īyjących w czasach wspóáczesnych. Taka ka-

techeza, oparta na S

áowie BoĪym, prowadzi do nawrócenia i tworzenia wspólnot

na wzór Ko

Ğcioáa pierwotnego

50

.

W odniesieniu do formy takiej katechezy ks. Majewski zwraca uwag

Ċ na

to,

Īe powinna byü ona bliska zwyczajnej, ale „zaangaĪowanej personalnie roz-

mowie, dzieleniu si

Ċ doĞwiadczeniem religijnym, dialogowi rozwijającemu siĊ

wokó

á wartoĞci nadprzyrodzonych. […] Przepowiadanie domaga siĊ bowiem

prze

Īywanej, zaangaĪowanej i Ğwiadczącej wiary. Dokonuje siĊ ono nie przez

wyszukane terminy, dobrane okre

Ğlenia i wyczerpujące treĞci ale przez odwoáy-

wanie si

Ċ do porównaĔ, nie gardzi przykáadami i obrazami”

51

.

Na podstawie powy

Īszych wypowiedzi wydaje siĊ, Īe ks. Majewski proponuje

realizacj

Ċ katechezy ewangelizacyjnej poprzez gáoszenie kerygmatu, ale nie jest to

ca

áa prawda. W odniesieniu do katechezy kerygmatycznej wyraĪaá bowiem szereg

obaw. Twierdzi

á mianowicie, Īe ten rodzaj katechezy moĪe sprawdziü siĊ jedynie

w

Ğrodowiskach, które są juĪ w pewnej mierze wraĪliwe na transcendencjĊ, wĞród

ludzi przynajmniej poszukuj

ących Boga, a o takich dzisiaj coraz trudniej.

Z tego powodu uwa

Īaá, Īe potrzebne są jeszcze dziaáania poprzedzające

g

áoszenie kerygmatu. I tutaj wskazuje na katechezĊ antropologiczną. Twierdzi,

Īe w Ğrodowisku bardziej zlaicyzowanym koncepcja antropologiczna ma zdecy-
dowanie wi

Ċksze szanse powodzenia niĪ katecheza kerygmatyczna. Natomiast

w

Ğrodowisku katechizowanych, które jest juĪ pogáĊbione teologicznie, propo-

nuje zastosowanie katechezy kerygmatycznej

52

. Pisze w tym kontek

Ğcie: „Na po-

cz

ątku procesu katechetycznego, gdy zaleĪy na rozbudzeniu i zdynamizowaniu

wiary, wielkie us

áugi oddaje katecheza antropologiczna, natomiast w dalszej fa-

zie, gdy chodzi o jej dojrzewanie, potrzebna jest pomoc katechezy kerygmatycz-
nej. Katecheza ta rozwija prze

ĪyciowoĞü, która z kolei sprawia, Īe wiara przenika

47

Majewski. Katecheza permanentna. dz. cyt. s. 101.

48

Ten

Īe. ToĪsamoĞü katechezy integralnej. dz. cyt. s. 85.

49

B. Wolfgang. Religionsunterricht im Spannungsfeld von Kirche und Theologie. Tübingen

1976 s. 105.

50

Por. Majewski. Katecheza permanentna. dz. cyt. s. 100.

51

Tam

Īe. s. 102.

52

Por. Ten

Īe. Antropologiczna koncepcja katechezy. Lublin 1974 s. 243.

89

Ks. Pawe

á Mąkosa Ewangelizacyjny wymiar katechezy w twórczoĞci ks. prof. M. Majewskiego

ca

áą osobĊ. DojrzaáoĞü wiary rodzi siĊ jednak przy rozwiązywaniu konkretnych

problemów egzystencjalnych, które podejmuje katecheza antropologiczna”

53

.

Oraz na innym miejscu: „Wo

áanie zaĞ o szersze, bliĪsze i gáĊbsze zainteresowa-

nie si

Ċ Ğwiatem – poznanie jego zjawisk, zdarzeĔ, procesów celem wierniejszego,

dynamiczniejszego i bardziej owocnego niesienia zbawienia – jest jednocze

Ğnie

przywo

áywaniem katechezy ukierunkowanej ewangelizacyjnie. Katecheza taka

ju

Ī wáaĞciwie zostaáa zapoczątkowana, posiada wielu zwolenników i rozwija

si

Ċ w wielu Ğrodowiskach. Jest to katecheza antropologiczna, powiązana ĞciĞle

z cz

áowiekiem, jego Ğrodowiskiem i kulturą”

54

.

Na temat antropologicznej koncepcji katechezy ks. Majewski napisa

á w 1973

roku rozpraw

Ċ habilitacyjną, poĞwiĊcając tej problematyce takĪe kilka mniej-

szych publikacji. Zasadniczym celem katechezy antropologicznej – jego zdaniem
– jest rozwi

ązywanie problemów egzystencjalnych. Do problemów tych za Janem

Paw

áem II zalicza on przede wszystkim pytania o pochodzenie czáowieka, o sens

ludzkiego istnienia, sens cierpienia i

Ğmierci

55

, a tak

Īe o miejsce w spoáecznoĞci

i relacje interpersonalne. Istot

Ċ katechezy antropologicznej stanowi zatem inter-

pretacja egzystencjalnych problemów cz

áowieka dokonywana w Ğwietle Obja-

wienia (por. KDK 4, DCG 74). Proponowane rozwi

ązania ludzkich problemów

nie s

ą jedynie wynikiem osobistych poszukiwaĔ, ale stanowią odkrycie prawdy

zawartej w Objawieniu. To Bóg jest tym, który daje ostateczn

ą odpowiedĨ, w peá-

ni zaspokajaj

ącą ludzkie pragnienia

56

. W katechezie antropologicznej zak

áada siĊ

wi

Ċc wyjĞcie od najbardziej istotnych dla czáowieka problemów, podjĊcie próby

ich na

Ğwietlenia na páaszczyĨnie naturalnej (od strony róĪnych nauk) i ukazanie,

Īe ostateczne rozwiązanie moĪna odnaleĨü tylko w wierze w Chrystusa.

Ks. Majewski postuluje wi

Ċc, aby zejĞü do Ğwiata, w którym Bóg jest obecny

i odnale

Ĩü Go w ludzkich problemach wymagających rozstrzygniĊcia. WejĞcie

katechezy w

Ğwiat powinno dokonaü siĊ tak dogáĊbnie, by przenikaáo nie tylko

modlitw

Ċ i liturgiĊ, ale równieĪ rozrywkĊ, pracĊ, radoĞci i przykroĞci, nadzie-

je i l

Ċki, sukcesy i niepowodzenia

57

. Ostateczne kryterium interpretacji ludzkiej

egzystencji nie stanowi jednak nauka i ludzkie osi

ągniĊcia, choü niewątpliwie są

wielce pomocne, lecz Pismo

ĝwiĊte oraz nauka KoĞcioáa

58

. Tak wi

Ċc katecheza

antropologiczna wychodzi od cz

áowieka, dotyka spraw zasadniczych, najpierw

w aspekcie naukowo-humanistycznym, nast

Ċpnie w aspekcie Objawienia, na-

Ğwietlając je Ğwiatáem BoĪej Prawdy i ukazując ich miejsce w BoĪej ekonomii
zbawienia.

53

Por. tam

Īe. s. 242–243.

54

Ten

Īe. Fundamentalne problemy katechetyki. dz. cyt. s. 82.

55

Jan Pawe

á II. WierzĊ w Boga Ojca Stworzyciela. Cittá del Vaticano 1987 s. 21.

56

Por. W. Kubik. Zarys dydaktyki katechetycznej. Kraków 1990 s. 95.

57

Tam

Īe.

58

Majewski. Interpretacja egzystencji ludzkiej w

Ğwietle objawienia. Istota katechezy antro-

pologicznej. RTK 21:1974 z. 6 s. 94–96; ten

Īe. Antropologiczna koncepcja katechezy s. 167–170.

90

Katecheza ewangelizacyjna

Podsumowuj

ąc analizĊ zawartoĞci treĞciowej katechezy antropologicznej,

ks. M. Majewski pisze:

„W zakresie tre

Ğci teologicznych katecheza antropologiczna zrezygnowaáa

z podawania ca

áego systemu treĞci teologicznych, a wskazaáa przede wszystkim

na te, które s

ą czáowiekowi wspóáczesnemu bliskie i dają bezpoĞrednią odpo-

wied

Ĩ na nurtujące go pytania egzystencjalne”

59

. Na innym jednak miejscu pro-

ponuje on po

áączenie tych propozycji z wymogiem integralnoĞci treĞci. UwaĪa,

i

Ī zasady integralnoĞci treĞci i wyboru treĞci (np. egzystencjalnych) w katechezie

nie musz

ą siĊ wykluczaü. Postuluje, aby wychodziü od problemów katechizowa-

nego i stopniowo zatacza

ü coraz szersze krĊgi w kierunku integralnej treĞci

60

.

4. Twórczo

Ğü ks. Majewskiego jako inspiracja dla wspóáczesnej

katechezy ewangelizacyjnej

Przemy

Ğlenia ks. M. Majewskiego mogą i powinny staü siĊ inspiracją dla

wspó

áczesnych poszukiwaĔ ewangelizacyjnego wymiaru katechezy. Pierwszą

kwesti

ą, którą tutaj naleĪy podkreĞliü, jest etapowoĞü formacji chrzeĞcijaĔskiej

adresowanej do ludzi oboj

Ċtnych lub niewierzących. Ks. Majewski proponuje,

aby rozpoczyna

ü od katechezy antropologicznej, tzn. od egzystencjalnych prob-

lemów cz

áowieka, poddając je analizie, a nastĊpnie interpretacji. Interpretacja ta

dokonywa

ü siĊ powinna w Ğwietle nauk szczegóáowych, ale jej gáównym kryte-

rium ma by

ü Objawienie chrzeĞcijaĔskie. Odkrycie, Īe w chrzeĞcijaĔstwie moĪ-

na odnale

Ĩü odpowiedĨ na najgáĊbsze pytania czáowieka, ma otwieraü na rze-

czywisto

Ğü wiary. Ten etap formacji moĪna by nazwaü swoistą prekatechezą czy

preewangelizacj

ą. Dopiero wówczas, gdy czáowiek poprzez katechezĊ antropo-

logiczn

ą otworzy siĊ na chrzeĞcijaĔstwo, jest miejsce – wedáug ks. Majewskiego

– dla katechezy g

áoszącej kerygmat i bezpoĞrednio wzywającej do nawrócenia.

Kolejnym etapem formacji ma by

ü zaĞ katecheza systematyczna, przekazująca

ca

áy depozyt wiary, ale takĪe na tym etapie postuluje, aby wychodziü od rzeczy-

wisto

Ğci bliskiej czáowiekowi, od jego ludzkich doĞwiadczeĔ, a nastĊpnie dąĪyü

do wyja

Ğnienia prawd wiary. Pomocna w tym wzglĊdzie moĪe byü teologia an-

tropologiczna

61

, propagowana m.in. przez K. Rahnera, dla którego „nie ma Boga

bez cz

áowieka, ani czáowieka bez Boga”

62

. W takim uj

Ċciu nawet dogmaty są in-

terpretowane w kontek

Ğcie sytuacji egzystencjalnych wspóáczesnego wyznawcy.

59

Tam

Īe. s. 190.

60

Por. Ten

Īe. Teoretyczne podstawy i próba redakcji podrĊcznika do katechizacji máodzieĪy

RTK 31:1984 z. 6 s. 153–163.

61

A. Nossol. Teologia cz

áowieka w rozwoju. AK 62:1970 nr 367 s. 163–174.

62

K. Gó

ĨdĨ. Teologia czáowieka. Lublin 2006 s. 225.

91

Ks. Pawe

á Mąkosa Ewangelizacyjny wymiar katechezy w twórczoĞci ks. prof. M. Majewskiego

Istot

ą rozwaĪaĔ nie staje siĊ wiĊc sama formuáa dogmatu, co raczej jego Īyciowa

aplikacja

63

.

Propozycj

Ċ ks. M. Majewskiego dotyczącą procesu formacji chrzeĞcijaĔskiej

mo

Īna przedstawiü graÞ cznie w nastĊpujący sposób:

Na podstawie przedstawionej reß eksji nasuwa siĊ stwierdzenie, Īe przemy-

Ğlenia ks. prof. Majewskiego mogą, z pewnymi modyÞ kacjami, sáuĪyü jako in-
spiracja dla wspó

áczesnych poszukiwaĔ odnowy formacji chrzeĞcijaĔskiej.

Zako

Ĕczenie

Przeprowadzona analiza twórczo

Ğci ks. M. Majewskiego ukazaáa jego rozu-

mienie katechezy integralnej, ewangelizacji i nowej ewangelizacji. Ponadto wy-
ja

Ğniáa jego zdanie na temat relacji pomiĊdzy katechezą a ewangelizacją. Zasto-

sowana nast

Ċpnie synteza ukazaáa doĞü przejrzystą propozycjĊ caáoĞci formacji

chrze

ĞcijaĔskiej, która stanowiü moĪe cenną inspiracjĊ dla wspóáczesnych poszu-

kiwa

Ĕ ewangelizacyjnego wymiaru katechezy.

63

Majewski. Wspó

áczesne kierunki katechetyczne. dz. cyt. s. 192–193; por. tenĪe. Antropolo-

giczna koncepcja katechezy. dz. cyt. s. 42–43.