Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia czynu zabronionego

Mają na celu rozszerzenie odpowiedzialności karnej na osoby inne niż tylko te, bezpośrednio dokonujące czynu.

Całość uregulowana w Rozdziale II KK.

Formy stadialne – pochód przestępstwa (łac. iter delicti)

0. zamiar (nie należy do form stadialnych ❢❢❢ gdyż cogitationis poenam nemo patitur)
1. przygotowanie
2. usiłowanie (art. 13 – 15 KK):



13 §1:



„kto w zamiarze” – może nastąpić tylko z winy

umyślnie



3. dokonanie – niezdefiniowane w KK – sytuacja, w której sprawca swoim zachowaniem wyczerpał wszystkie znamiona typu

czynu zabronionego.



istotny jest tu konkretny typ czynu zabronionego dla przestępstw bezskutkowych



z działania – dokonane, gdy sprawca wykonał czynność, niezależnie od tego, czy wykonuje ją nadal



z zaniechania – dokonane, gdy sprawca nie ma już możliwości przedsięwzięcia nakazanego mu zachowania.



casus Rywina, który powołując się na „wpływ polityczny”, obiecywał wręczyć korzyść majątkową, co jest penalizowane w

art. 230 KK – było to już dokonanie. Zarzucano mu też oszustwo z art. 286 – doprowadzał inną osobę do niekorzystnego
rozporządzenia swym majątkiem – jest to jednak przestępstwo skutkowe, którego skutek jednak nie nastąpił. Z tej racji – było
to tylko usiłowanie z art. 286.

Postacie współdziałania przestępnego

(postacie zjawiskowe i typowe związki funkcjonalne między typami przestępstw

1

)

Postacie zjawiskowe przestępstwa:

⇨

sprawstwo (art. 18 § 1) – wykonanie

2

czynu:



samodzielnie

(sprawstwo zwykłe)



wspólnie i w porozumieniu z inną osobą

(współsprawstwo)

✔

należy je odróżniać od sprawstwa równoległego – dokonywanego w

tym samym miejscu i czasie, ale bez porozumienia

✔

współsprawstwo sukcesywne – jeden ze współsprawców dołącza do

wykonywania czynu w trakcie – współsprawca sukcesywny może
odpowiadać za elementy, które popełniono przed jego przystąpieniem do
czynu, jeżeli obejmował je swoją świadomością i tym samym –
porozumieniem.

✔

współsprawstwo konieczne – do zrealizowania czynu konieczna jest

wielość sprawców (eg. udział w zbiegowisku – art. 254 KK, bójka,
kazirodztwo – art. 201 KK)



kieruje dokonaniem czynu przez inną osobę

(sprawstwo kierownicze)



wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej dokonanie czynu

(sprawstwo polecające

3

)

⇨

podżeganie (art. 18 § 2) – kto chcąc

4

, by inna osoba popełniła przestępstwo, nakłania ją do tego

⇨

pomocnictwo (art. 18 § 3) – kto w zamiarze

5

, by inna osoba popełniła przestępstwo, swoim zachowaniem jej to ułatwia.



Może być dokonane także przez zaniechanie, a nawet tylko przez eg. dodawanie odwagi.

Zagrożenie karne (art. 19):

⇨

podżeganie – w granicach zagrożenia karnego za sprawstwo (§ 1)

⇨

pomocnictwo – w granicach zagrożenia z sprawstwo z możliwością nadzwyczajnego złagodzenia kary (§ 2)

1

Eg. paserstwo – funkcjonalnie związane z kradzieżą. rozbojem, etc. Podobnie z łapownictwem czynnym i biernym, albo poplecznictwem (ułatwianie innej osobie
uniknięcia odpowiedzialności karnej)

2

Nie „dokonanie”, bo można przypadkiem utknąć na etapie usiłowania.

3

Są to tzw. niewykonawcze postaci sprawstwa.

4

Tylko umyślność w zamiarze bezpośrednim.

5

Tylko umyślność, ale również w zamiarze ewentualnym.

(sprawstwo równoległe)

(współsprawstwo sukcesywne)

(współsprawstwo konieczne)

Rozgraniczanie form zjawiskowych:

⇨

pomocnictwo contra współsprawstwo – dwóch przestępców postanowiło wymordować członków pewnej rodziny. włamali

się do domu i jeden świecił latarką, drugi zaś zabijał.



Koncept wąski zwraca uwagę na czasowniki – a więc współsprawcą jest tylko ten, kto sam wypełnia wszystkie znamiona

czynu zabronionego. Zgodnie z nią „latarnik” był pomocnikiem.



Koncept szeroki odchodzi od podejścia formalistycznego – a więc współsprawcą jest ten, kto w znacznym stopniu

6

przyczynia się do popełnienia przestępstwa i uważa ów czyn za „wspólny”

7

. Stąd ona traktuje „latarnika” jako

współsprawcę – ta koncepcja zwyciężyła w tamtym sławetnym procesie ;p

⇨

sprawstwo kierownicze contra polecające – sprawca kierowniczy nie ogranicza się do wydania polecenia, ale również

organizuje działanie i nadzoruje je.

⇨

sprawstwo polecające contra podżeganie – polecenie wymaga uzależnienie przestępcy od zleceniodawcy.

⇨

pomocnictwo contra poplecznictwo (z art. 29 KK) – poplecznik pomaga uniknąć

odpowiedzialności karnej

. Pomocnictwo

jest możliwe przed, w trakcie, a nawet po popełnieniu przestępstwa – jeżeli było wcześniej obiecane. Jeżeli tej obietnicy
zabrakło, mamy do czynienia z poplecznictwem.

⇨

podżeganie contra publiczne nawoływanie do przestępstwa (z art. 255 § 1) – decyduje krąg adresatów – krąg otwarty

(publika) – nawoływanie (255 § 1); krąg zamknięty – podżeganie.

Zasada niezależności współdziałających

Odpowiedzialność współdziałających nie jest akcesoryjna w stosunku do odpowiedzialności sprawcy właściwego. (art. 20) Stąd
możliwe jest skazanie pomocnika, nawet jeśli odpowiedzialność sprawcy uległa ograniczeniu, bądź wyłączeniu. Ograniczenia
odpowiedzialności stosują się tylko do osoby, której dotyczą. (art. 21 § 1 KK)

Nawet jeśli przestępstwa koniec końców nie popełniono, powstaje odpowiedzialność podżegacza i pomocnika. ;p

ALE: współdziałanie w przestępstwie indywidualnym

8

(art. 21 § 2) rodzi odpowiedzialność tylko, jeśli współdziałający wiedział o

cesze kwalifikującej czyn jako indywidualny.

Przypadkowe współdziałanie w popełnieniu przestępstwa:

Pogląd formalistyczny zakłada, że nie można rozszerzać pomocnictwa / podżegania na przypadki nieumyślności. Można natomiast –
wg. orzecznictwa – być współsprawcą czynu nieumyślnego, zwłaszcza jeśli zachowanie „współsprawcy” było istotną przyczyną
popełnienia czynu.

6

Bez tej pomocy, popełnienie przestepstwa byłoby znacznie utrudnione, albo wręcz niemożliwe.

7

Z łacińska nazywa się to animus auctoris, zw. popularnie „animusikiem” xDD

8

Takim, które może być popełnione tylko przez określoną grupę podmiotów.