KATASTROFY BUDOWLANE

1

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

Prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz
Instytut Techniki Budowlanej;
Politechnika Warszawska

Katastrofy i awarie budowlane – informacje

techniczne i wnioski

1. WSTĘP

Analizy awarii i katastrof budowlanych prowadzone są w wielu krajach od szeregu lat.

Realizowane są one przez ciągłe obserwacje (monitoringi), specjalistyczne analizy techniczno-

ekonomiczne i publikacje w różnych czasopismach oraz przez naukowo-techniczne krajowe i międzynarodowe
sympozja i konferencje.

Wnioski z tych prac służą do doskonalenia programowania, projektowania, realizacji, użytkowania,

ubezpieczania i wyceny obiektów budowlanych.

Między innymi służą one do doskonalenia i nowelizacji przepisów technicznych, norm projektowania,

wytycznych i instrukcji wykonywania i odbioru obiektów budowlanych a także do doskonalenia wiedzy technicznej
i podnoszenia kwalifikacji zawodowej i organizacyjnej projektantów, wykonawców, użytkowników. Służą też przy
ubezpieczaniu działalności budowlanej oraz doskonaleniu eksploatacji i wyceny obiektów budowlanych. Są one
tez pomocne w działalności rzeczoznawców budowlanych.

Wymienione formy działalności na temat zagrożeń i uszkodzeń budowlanych realizowane są przez

różne kraje oraz organizacje międzynarodowe. Przykładowo są to m. in.:

monitoringi patologii budownictwa w Anglii, Francji, Rosji, Litwie, Ukrainie, Australii, Japonii, USA,
Czechach, Słowacji, Niemczech, Rumunii i w Polsce,

naukowo-techniczne konferencje i sympozja krajowe, między innymi w Anglii, USA, Francji, Niemczech,
Szwecji, Rosji, Szwajcarii, Rumunii, Czechach, Słowacji, Niemczech, Litwie, Ukrainie i w Polsce,

prace krajowych i międzynarodowych komisji specjalistycznych takich organizacji jak: CIB, FIB, RILEM,
CICIND, PZITB itp.,

międzynarodowe konferencje i sympozja w Czechach, Słowacji, Polsce, Francji, Anglii, Szwecji, USA, Rosji,
Litwie i na Ukrainie,

wydawnictwa zwarte naukowo-techniczne o zasięgu krajowym i międzynarodowym.

artykuły naukowo-techniczne w prasie naukowo-technicznej różnych krajów,

specjalistyczne, periodyczne wydawnictwa na temat patologii i awarii budowlanych.

W Polsce problem awarii i katastrof budowlanych jest przedmiotem:

okresowych (od 1962 r.) analiz zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych (bibl. ITB)

wydawnictw książkowych na temat błędów i awarii konstrukcji betonowych, murowanych, stalowych i
mieszanych,

KATASTROFY BUDOWLANE

2

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

konferencji naukowo-technicznych obejmujących wybrane zagadnienia zagrożeń, uszkodzeń, awarii i
katastrof budowlanych,

sympozjów i konferencji specjalistycznych na temat "Badanie przyczyn i zapobieganie awariom konstrukcji
budowlanych", „Awarie budowlane" oraz „Problemy Rzeczoznawstwa Budowlanego”, a także innych [1-3],

artykułów i publikacji w prasie technicznej na temat różnych przypadków stanów zagrożenia, uszkodzeń i
awarii konstrukcji budowlanych (Przegląd Budowlany, Inżynieria i Budownictwo),

zarządzeń i raportów różnych organizacji naukowo-technicznych oraz władz administracyjnych i
normalizacyjnych,

szkolenia studentów wyższych szkół technicznych i podobnych o profilu budowlanym,

doskonalenia inżynierów, projektantów i wykonawców, właścicieli, użytkowników - oraz menadżerów
budowlanych,

szkolenia nadzoru budowlanego.

Katastrofa budowlana została zdefiniowana w Prawie Budowlanym. Nie obejmuje ona awarii budowlanych.

Do katastrofy budowlanej kwalifikuje Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego (PINB) przy nagłym
zniszczeniu obiektu (konstrukcji) lub jego części (nawet bez ofiar śmiertelnych), organizując komisję i
dochodzenie dla wyjaśnienia przyczyn i skutków zaistniałych zniszczeń w czasie katastrofy.

Dotychczas (od 1995 r.) według skrótowego formularza - PINB-y informowały (pisemnie) Główny Urząd

Nadzoru Budowlanego (GUNB) o zaistniałych faktach powstania katastrofy. Następnie, wymienione skrótowe
dane w ankiecie – zawiadomieniu o katastrofie - wprowadzane były do Rejestru Katastrof Budowlanych (RKB).

Dane o katastrofie w GUNB obejmują dane adresowe i własnościowe, typ obiektu, charakterystykę

zasadniczych elementów obiektu, przyczyny i zakres zniszczeń a także decyzję w sprawie dalszej eksploatacji.

Nie zawierały one odpowiednich niezbędnych analiz techniczno-ekonomicznych związanych z katastrofą.

Takie analizy później wykonują zapewne rzeczoznawcy budowlani. GUNB nie posiada danych dotyczących tych
analiz. Zatem RKB w GUNB-ie pod względem wiadomości technicznych jest bardzo ograniczony nie obejmując
pełnych informacji o katastrofach budowlanych.

Analizy GUNB-u od kilku lat przedstawiane są na konferencjach „Awarie budowlane” oraz w czasopismach

technicznych.

Od 2006 roku ze środków Unii Europejskiej w GUNB-ie tworzony jest nowy system RKB obejmujący

możliwie jak najszerzej problemy administracyjno-techniczne katastrof.

W systemie tym planowany jest udział ITB w obszarze zagadnień technicznych.
Wykorzystane zostaną dotychczasowe wieloletnie doświadczenia ITB w zbieraniu i analizie zagadnień

technicznych dotyczących katastrof budowlanych.

W ITB analizy katastrof budowlanych realizowane są od 1962 r. Od 1989 r. w ITB prowadzone są analizy

zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych w oparciu o dane GUNB, Wyższych Uczelni Technicznych, PZITB, PIIB,

ITB oraz rzeczoznawców działających indywidualnie. W tym też czasie w ITB stworzony został informatyczny
Bank Danych.

KATASTROFY BUDOWLANE

3

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

2. ZBIORY INFORMACJI O AWARIACH I KATASTROFACH

Zbiór zebranych informacji przez ITB o zagrożeniach, awariach i katastrofach wprowadzane są do

komputerowej bazy danych o awariach i katastrofach.

Komputerowa baza danych o awariach i katastrofach budowlanych powstała w Instytucie Techniki

Budowlanej w 1992.

Oprogramowanie użytkowe bazy o awariach zawiera środowisko wprowadzania danych. W takiej strukturze i

z takim oprogramowaniem baza o awariach i katastrofach budowlanych funkcjonuje do dzisiaj czyli przez ponad

15 lat.

W bazie danych o awariach i katastrofach budowlanych, w ITB zgromadzonych jest ponad 4000 danych

obejmujących wydarzenia od 1989 r.

Dane o katastrofach i awariach podzielono na następujące grupy zagadnień:

A. Dane ogólne o obiektach (adresy, daty itp. informacje wyłącznie do wglądu przez administratora bazy).
B. Dane techniczne o obiektach (typ obiektu ze względów funkcjonalnych, materiałowych, konstrukcyjnych itp.).

C. Dane o każdej awarii, katastrofie (rodzaj zdarzenia, przyczyny zdarzenia itp.).
D. Dane o skutkach i konsekwencjach zdarzeń (rodzaj uszkodzeń, zakres uszkodzeń, przyczyny

zdarzenia itp.).

E. Dodatkowe informacje.

Tylko nieliczne dane wprowadzane są w postaci opisowej np. adres obiektu. Zdecydowana większość danych

jest wprowadzana do bazy przez wybranie z listy jednej z opcji np. FUNKCJONALNY TYP OBIEKTU:

mieszkalny, publiczny, przemysłowy itd. Takie rozwiązanie umożliwia sporządzanie zestawień statystycznych.

Opisana wyżej baza danych jest efektywnie wykorzystywana do gromadzenia danych o awariach i

katastrofach budowlanych oraz do analiz i sporządzania zestawień statystycznych.

Każdego roku wprowadzane są do bazy dane o awariach z roku poprzedniego.
Na podstawie zgromadzonych danych o awariach i katastrofach budowlanych, każdego roku sporządzane są

analizy i zestawienia statystyczne. Podstawą do sporządzenia tych zestawień mogą być dane z jednego,

poprzedniego roku oraz ze wszystkich lat ubiegłych. Każdego roku sporządzane jest sprawozdanie, które zawiera
m.in. zestawienia statystyczne.

Na rys.1 pokazano liczby katastrof – z podziałem na poszczególne lata - w bazie danych Instytutu Techniki

Budowlanej oraz w rejestrze katastrof prowadzonym w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego (GUNB).

Baza danych ITB powstała wcześniej i zawiera dane od 1989 r natomiast rejestr GUNB-u jest prowadzony od

1995 r a więc od czasu gdy ustawa Prawo budowlane wprowadziła obowiązek prowadzenia takiego rejestru.

Dane w bazie ITB są wprowadzane z dokumentów (ankiet) jakie GUNB udostępnia ITB i uzupełniane są o

dane z innych źródeł (własne ekspertyzy, rzeczoznawcy w kraju, czasopisma i konferencje techniczne itp.)
Dlatego dane ITB zawierają większą liczbę rekordów niż rejestry GUNB-u.

Przyczyny licznych przypadków katastrof można upatrywać w tym, że np. w 2006 r miały miejsce znaczne

opady śniegu. Nie należy jednak twierdzić, że były to wyjątkowo katastrofalne opady. Opady śniegu

KATASTROFY BUDOWLANE

4

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

spowodowały, że uległy zawaleniu liczne wyeksploatowane, zużyte, nieużytkowane i porzucone obiekty

budowlane.

8

JK Awarie

2007-11-15

Liczba katastrof w latach

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

ITB

GUNB

Rys. 1. Liczba katastrof ( w bazie ITB oraz w rejestrze GUNB) w latach 1989-2006.

.

W zestawieniu wyraźnie widoczny jest wzrost liczby katastrof w roku 2006 w porównaniu z rokiem 2005.

Wzrost jest blisko 3 krotny – GUNB od 132 w roku 2005 do 386 w roku 2006. Wynika to z dużych opadów śniegu

i huraganów latem.

Każdego roku baza była uzupełniana o zdarzenia dotyczące poprzedniego roku. Każdego roku w ITB

sporządzane były zestawienia statystyczne obejmujące informacje za ostatni rok oraz zestawienia statystyczne
obejmujące wszystkie informacje od 1989 r. Tego typu zestawienia statystyczne były wielokrotnie przestawiane w
sprawozdaniach, wystąpieniach na konferencjach i publikacjach.

Zestawienia takie można otrzymać korzystając z danych zawartych w internecie. Na stronie internetowej

www.awarie.jurek.waw.pl

(rys. 2) można wygenerować różne zestawienia. W ramach dostępnych w internecie

danych można otrzymać zestawienia statystyczne wybierając:

- okres czasowy jakiego ma dotyczyć zestawienie

- zakres tematyczny zestawienia.

Przykładowo na rys. 3 pokazano zestawienie za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów ze

względów na materiały

Z kolei na rys. 4 przedstawiono przykładowe zestawienie z podziałem na błędy w czasie projektowania za

okres od 1993 do 2003 roku.

Na internetowej stronie dostępny jest również szczegółowy opis komputerowej bazy danych, jej struktury i

zgromadzonych danych.

KATASTROFY BUDOWLANE

5

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

5

JK Awarie

2007-11-15

Rys. 2. Przykładowa strona internetowa bazy danych o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych.

6

JK Awarie

2007-11-15

Rys. 3. Przykładowe zestawienie awarii i katastrof budowlanych za okres 1990 - 2000 r. z podziałem obiektów

ze względów na materiały.

KATASTROFY BUDOWLANE

6

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

7

JK Awarie

2007-11-15

Rys. 4. Przykładowe zestawienie błędów projektowych, które wpłynęły na powstanie awarii i katastrof

budowlanych w okresie od 1993 do 2003 roku.

3. ANALIZA OGÓLNA AWARII I KATASTROF BUDOWLANYCH

Na podstawie analiz awarii i katastrof za okres od 1962 r. stwierdza się, że występują one we wszystkich

rodzajach budownictwa, z różnych materiałów, w skali odpowiedniej do zakresu tych rodzajów budownictwa i

materiałów oraz wieku eksploatacji i różnorodnych zniszczeń nadzwyczajnych.

Ogólnie należy stwierdzić, że istniało szereg przyczyn awarii i katastrof budowlanych zarówno

bezpośrednich, jak i pośrednich; w tym technicznych, organizacyjnych lub społecznych.

Nie ujmując nic tragedii osób, których dotyczyło dane zdarzenie należy stwierdzić, że zdecydowana

większość przypadków katastrof budowlanych dotyczyło zdarzeń najczęściej o lokalnym, niewielkim znaczeniu.

Katastrofy dotyczyły w większości obiektów niewielkich, o małej wartości finansowej i użytkowej.

Katastrofy dotyczyły bardzo często obiektów nieużytkowanych i opuszczonych.
Duża część katastrof wynikała z wybuchu gazu i nadmiernego śniegu. Zdarzenia odnosiły się zarówno do

butli gazowych jak i komunalnych instalacji gazowych.

Występowała także pokaźna liczba katastrof wynikająca z uderzenia pojazdów samochodowych w obiekty

budowlane.

Odnotowywano też liczne przypadki katastrof (również z ofiarami śmiertelnymi) w trakcie nielegalnej

rozbiórki i kradzieży – najczęściej stalowych elementów konstrukcyjnych obiektów budowlanych.

KATASTROFY BUDOWLANE

7

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

W okresie letnim występowały przypadki katastrof zakwalifikowanych jako wynik oddziaływania wiatru

(huraganu) i ulewnych deszczy. W okresie zimowym występowały przypadki katastrof w wyniku oddziaływania
obciążeń śniegiem. Dotyczyły one w większości przypadków niewielkich, starych i zużytych technicznie obiektów
gospodarczych lub hal stalowych.

Wyłączając z całej grupy wyżej opisane przypadki ocenia się, że ok. 40% procent dotyczyło „prawdziwych”

katastrof budowlanych wynikających z błędów projektowych, wykonawczych czy eksploatacyjnych. Mając na
uwadze ogólną liczbę eksploatowanych obiektów budowlanych a także znaczną liczbę nowych obiektów

budowanych należy stwierdzić, że liczba „prawdziwych” katastrof budowlanych była na poziomie porównywalnym
do innych krajów.

Można przypuszczać, że część zdarzeń o charakterze katastrof budowlanych nie została zgłoszona do

organów administracji państwowej i nie była objęta zgłoszeniem władz administracyjnych.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że na powstanie katastrofy lub awarii wpływali uczestnicy procesu

inwestycyjnego i eksploatacyjnego. Są to:

wykonawcy budowlani (budowa, montaż),

wykonawcy pozabudowlani (inne przemysły),

projektanci,

wytwórcy materiałów i prefabrykatów,

użytkownicy,

inne czynniki losowe i obciążenia wyjątkowe, takie jak: ulewne deszcze, nadmierne śniegi, pożary, wybuchy

gazu, drgania parasejsmiczne itp.

Najczęściej na powstanie awarii lub katastrofy wpływało kilka grup procesu inwestycyjnego lub

eksploatacyjnego, a także czynniki losowe.

Były one często równoczesnymi inicjatorami katastrofy lub awarii, lub uczestniczyły w nich w różnym

zakresie i w różnym czasie.

Analizę ogólną przyczyn katastrof i awarii przeprowadzano przy wyróżnieniu następujących czynników

(uczestników):

projektowanie,

wykonawstwo budowlane (budowa, montaż),

eksploatacja,

inne czynniki (losowe) i obciążenia wyjątkowe – szczególnie ulewne deszcze, nadmierne śniegi, wichury,
osuwiska i pożary.

Przyczyny powodujące awarie i katastrofy należały do błędów technicznych, szkoleniowych,

organizacyjnych, ekonomicznych, a także do przyczyn losowych.
Najczęściej były to błędy ludzkie występujące we wszystkich sferach procesu inwestycyjnego (ponad 80%).

KATASTROFY BUDOWLANE

8

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

Generalnie, w analizowanych latach, w awariach i katastrofach stwierdzano liczbę błędów w kolejności:

w użytkowaniu obiektów

- od 30 do 50% wszystkich błędów

w wykonawstwie

- od 20 do 40% wszystkich błędów.

w projektowaniu

- od 10 do 30% wszystkich błędów.

Występujące błędy były różnej wagi, zależne od różnych czynników i powodowały bardzo zróżnicowane

skutki.

Błędy złego projektowania, wykonawstwa i użytkowania wpływające na zagrożenia, katastrofy i awarie

konstrukcji budowlanych są sumą szeregu konkretnych błędów mających swoje przyczyny.
Są to niedostateczne, złe bądź błędne:

programowanie i projektowanie,

wykonawstwo budowlane,

eksploatacja obiektów.

W czasie projektowania najwięcej błędów (przyczyn awarii i katastrof) wynikało ze złych założeń

projektowych, niedbałości projektantów, niedostatecznego stanu wiedzy oraz źle przyjmowanych obciążeń i złego
wykonywania projektów.

W czasie realizacji najwięcej awarii i katastrof wynikało z niedostatecznych kwalifikacji, niedbałości

wykonawców, niedostatecznego stanu wiedzy oraz złych połączeń elementów, a następnie złej jakości i
odstępstw wykonawczych od projektu.

W czasie użytkowania najwięcej awarii i katastrof wynikało z przyczyn wyjątkowych, niedbałości użytkowników i

nadmiernych obciążeń, oraz niedostatecznego nadzoru i niedostatecznego stanu wiedzy użytkowników.

Liczność występujących jednocześnie przyczyn awarii i katastrof w jednym zdarzeniu wynosiła od jednej do

dziesięciu.

4. PRZYCZYNY TECHNICZNE AWARII I KATASTROF BUDOWLANYCH

Błędy i przyczyny złego projektowania, wykonawstwa i eksploatacji wynikały z szeregu przyczyn

technicznych w procesie inwestycyjnym.
Do najbardziej powszechnych przyczyn technicznych wpływających na awarie i katastrofy budowli należy

zaliczyć:

W projektowaniu i programowaniu najczęstszymi błędami wpływającymi na powstawanie zagrożeń,

awarii lub katastrof budowlanych były :

niedostateczne lub błędne oceny właściwości podłoży gruntowych i warunków wodno- gruntowych, przez
zbyt małą liczbę wierceń geotechnicznych, nieodpowiednie badania podłoży lub korzystanie ze starych
niedokładnych badań,

błędne oceny dopuszczalnych obciążeń na grunt i dopuszczalnych osiadań dla danego rodzaju i typu
projektowanej konstrukcji, szczególnie przy realizacji plomb w zwartej zabudowie, przez nieuwzględnienie

KATASTROFY BUDOWLANE

9

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

zmieniających się grubości poszczególnych warstw podłoża, zmieniającego się poziomu wody gruntowej lub

wpływu obciążeń istniejących sąsiednich obiektów,

złe izolacje części podziemnych budowli, przez nieodpowiednie izolacje w stosunku do istniejących
warunków i wymagań eksploatacyjnych oraz brak odpowiednich rysunków i wytycznych wykonania,

złe typy i rodzaje fundamentowania oraz niewłaściwe ich zaprojektowanie bez uwzględnienia rzeczywistej
współpracy konstrukcji obiektu z podłożem gruntowym, przez zbyt oszczędne projektowanie fundamentów,
stosowanie stóp indywidualnych zamiast odpowiednich płyt fundamentowych,

nieodpowiednie rodzaje konstrukcji przyjęte dla projektowanego obiektu i dla określonych technologii, typu
fundamentowania, eksploatacji oraz warunków użytkowania przez niedostateczną ilość ścian
usztywniających lub nadmierne stosowanie murów niezbrojonych bez pionowych spoin w ścianach

konstrukcyjnych,

błędne interpretacje norm, aprobat technicznych, wytycznych i instrukcji przedmiotowych dla
projektowanych warunków technicznych obiektu, przy trudnych projektach i indywidualnym stosowaniu

wyrobów, często wyrobów sprowadzanych z zagranicy,

odstępstwa od norm, aprobat technicznych i wytycznych przy projektowaniu konstrukcji w warunkach
nietypowych i specjalnych, bez badań i analiz,

błędne rozpoznania pracy konstrukcji obiektów przy złożonych i nietypowych obciążeniach np.: w przypadku
dużych rozpiętości, obciążeń parasejsmicznych, wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem, temperaturą itp. nie
uwzględniając wszystkich kombinacji obciążeń oraz odkształceń skurczowych,

błędy inżynierskie i techniczne przy projektowaniu stężeń, połączeń elementów, zbrojenia
przeciwskurczowego w konstrukcjach żelbetowych i całych konstrukcji budowlanych, szczególnie przy
nieczytelnych wydrukach komputerowych i braku ich kontroli,

nieodpowiednie lub błędne dobory technologii wykonania i rodzaju materiałów, zarówno w konstrukcjach
żelbetowych jak i stalowych, a także całych elementów konstrukcyjnych oraz wykończeniowych, bez
odpowiednich analiz i badań materiałowych, korozyjnych i starzeniowych,

niedostateczny kontakt z realizatorami (wykonawcami), przez rzadkie pobyty na budowach oraz bardzo
mały kontakt z użytkownikami w czasie eksploatacji,

nieuwzględnianie procesów wykonawczych, opinii inwestorów i użytkowników przy powtarzalnych

realizacjach konstrukcji,

złe organizacje procesów projektowania, często bez weryfikacji lub weryfikacji pobieżnej i pozornej,

złe procedury przetargów na roboty budowlane, przez małe uwzględnianie (punktację) jakości projektu,

dobrych referencji oraz preferowanie niskich wycen przetargowych, a później zatrudnianie
niewykwalifikowanych studentów,

zbyt szybkie umowne terminy realizacji, niewłaściwe kontrakty z inwestorami, itp., przez cząstkowe

realizowanie projektów, projektowanie na „życzenie” inwestora, projektowanie w czasie realizacji lub częste
zmiany „życzeń” inwestorów.

KATASTROFY BUDOWLANE

10

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

W procesie wykonawstwa błędami takimi były :

zmiany warunków fundamentowania konstrukcji oraz brak dostatecznych badań zmian właściwości gruntu
przed rozpoczęciem budowy obiektu, szczególnie przy realizacji plomb w zwartej zabudowie, przez

niedostateczne wymiany lub zagęszczanie gruntu, a także zamiany projektowanych fundamentów, np.
zamianę płyt na indywidualne stopy pod słupami,

niedostateczne jakości wbudowywanych betonów oraz materiałów i wyrobów budowlanych, szczególnie

betonu i stali, a także izolacji, przez niedostateczne wibrowanie i pielęgnacje betonów, złe składy
mieszanek, stosowanie kruszywa z recyklingu, zamiany klasy a nawet średnicy prętów zbrojeniowych oraz

zamiany izolacji lub złe układanie tych izolacji,

wbudowywanie uszkodzonych elementów oraz wyrobów, np. wbudowywanie elementów lub wyrobów
uszkodzonych w czasie transportu lub zamiany elementów lub wyrobów na gorszą klasę,

złe wykonywanie połączeń żelbetowych i stalowych elementów prefabrykowanych, przez odstępstwa od

projektu połączeń elementów żelbetowych, braki zbrojenia w węzłach, stosowanie złej jakości spoin, braki
śrub w połączeniach a także nieodpowiednie połączenia na kołki,

stosowanie materiałów nieatestowanych oraz bez certyfikacji i deklaracji zgodności, np. stosowanie

materiałów zastępczych, innowacyjnych i tańszych, szczególnie przy indywidualnym zastosowaniu -
najczęściej pochodzenia zagranicznego,

niedostateczne kontrole jakości materiałów, atestów oraz niewłaściwe kontrole międzyoperacyjne, np.

niekontrolowanie robót zanikających, szczególnie w elementach żelbetowych, połączeń w węzłach oraz
połączeń lekkich elementów warstwowych,

niedotrzymywanie zasad sztuki budowlanej oraz braki w nadzorze technicznym, np. wykonywanie robót nie

stosując wytycznych projektanta lub wytycznych producentów, a także złe wykonywanie robót bez nadzoru i
kontroli (inspektora nadzoru),

niedostateczne zrozumienie przez wykonawców pracy konstrukcji oraz warunków jej użytkowania

dopuszczając niewłaściwe zmiany realizacji w stosunku do projektu, przez wprowadzanie dodatkowych
przegubów lub podparć oraz likwidowanie ścian usztywniających,

częste braki współpracy wykonawców z projektantami obiektów, np. stosowanie zastępczych rozwiązań bez

konsultacji z projektantem wprowadzając zmiany na własną rękę lub usuwając na własną rękę usterki i braki
wykonawcze,

złe procedury przetargowe na roboty budowlane, wymuszające pośpieszne wykonywanie robót oraz ich

wczesne obciążenia bez zabezpieczeń, usuwanie wczesne rusztowań i szalunków, złą pielęgnację
wykonanych elementów, nieodpowiednie wykonywanie robót przy obniżonych lub wysokich temperaturach,

złe organizacje budów itp., np. wykonywanie obiektu w niewłaściwej kolejności bez zapewnienia

bezpieczeństwa na każdym etapie, szczególnie przy robotach rozbiórkowych, remontowych lub
modernizacyjnych.

KATASTROFY BUDOWLANE

11

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

W czasie eksploatacji oraz przy remontach i modernizacjach obiektów budowlanych zagrożenia, awarie i

katastrofy spowodowane były najczęściej przez:

niewykonywanie przeglądów technicznych – rocznych i pięcioletnich (zgodnie z prawem budowlanym),
ponieważ bardzo często wykonywane przeglądy są nieprofesjonalne – bez wniosków i zaleceń,

niewykonywanie zaleceń przeglądów – badań i analiz; ze względów ekonomicznych wnioski i zalecenia nie
są realizowane, brak jest dalszych ocen i ekspertyz dotyczących jakości elementów i obiektów,

dopuszczanie do uszkodzeń obiektów wskutek dodatkowych obciążeń konstrukcji, przez stosowanie

dodatkowych rozwiązań remontowych lub „modernizacyjnych”, np. dodatkowe warstwy izolacyjne,
dodatkowe podparcia lub dodatkowe obciążenia urządzeniami, instalacjami i maszynami,

niedostateczne konserwacje, złe malowania i zabezpieczenia konstrukcji przed erozją i korozją, przez

oszczędne malowania i zabezpieczania nieodpowiednimi materiałami i wyrobami bez certyfikatów lub
niewłaściwe poprawy izolacji czy osuszanie występujących zawilgoceń,

osłabienia lub uszkodzenia połączeń lub istotnych fragmentów konstrukcji, np. niewłaściwe wykonywanie

otworów w ścianach i stropach, uszkodzenia transportem lub podwieszania instalacji do stropów,

dopuszczanie do powstawania nadmiernych rys, a często pęknięć elementów w konstrukcji, oraz
niewykonywanie diagnostyk i zaleceń z nich wynikających, np. niestosowanie monitoringów ich

zachowania, ocen i odpowiednich zabezpieczeń oraz wzmocnień,

powstawanie oraz nie usuwanie zacieków i ich przyczyn, np. dopuszczanie do przecieków z nieszczelnych
pokryć, źle wykonanych obróbek blacharskich oraz zacieków olejowych od maszyn i urządzeń,

dopuszczanie do powstawania awarii instalacji sanitarnych, gazowych lub elektrycznych, a szczególnie
awarii instalacji wodociągowych w podłożach, przez powolne usuwanie awarii instalacji, szczególnie wodno-
kanalizacyjnych, a także awarii instalacji gazowych i elektrycznych wywołujących wybuchy i pożary,

niezgodne ze sztuką budowlaną realizowane remonty i modernizacje, często bez właściwych projektów,
jedynie na bazie zaleceń wykonawców nie posiadających odpowiedniego przeszkolenia, np. powierzanie
wykonywania remontów i napraw ekipom bez odpowiedniej praktyki i wyszkolenia według metod

„chałupniczych”,

niedostateczna znajomość zasad remontów, modernizacji i wzmocnień nowoczesnymi technikami i
materiałami, np. stosowanie materiałów niewiadomych jakości i pochodzenia bez odpowiednich gwarancji i

dokumentów technicznych.
Dotychczasowe prace analityczne na temat zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych realizowane od wielu

lat przez ITB a także GUNB dawały dostateczną ogólną informację nt. charakteru, zakresu i przyczyn

powstawania zagrożeń, awarii i katastrof.

W ostatnich latach z powodu decentralizacji działalności gospodarczej oraz nieodpowiednich warunków

zbierania danych, analizy zagrożeń, awarii i katastrof są coraz mniej skuteczne i mało reprezentatywne. Ponadto

bazy danych na podstawie kart informacyjnych GUNB i ITB nie są w pełni zadowalające i wiarygodne.

KATASTROFY BUDOWLANE

12

SEMINARIUM SZKOLENIOWE. KIELCE – WRZESIEŃ -2008 ROK

Ponieważ prace takie są niezbędne i dobrze służą zarówno gospodarce jak i nauce oraz administracji

państwowej i samorządowej powinny być zmienione i dostosowane pod kątem zakresu kart informacyjnych oraz
niezbędnych informacji o jednostkowych zdarzeniach.

Komputerowa baza danych dotychczas nie była szeroko i dostatecznie wykorzystywana przez środowisko

budowlane. Dalsza jej realizacja wymaga przystosowania do informacji internetowej.

3. WNIOSKI OGÓLNE I PROPOZYCJE

Realizowane od wielu lat analizy awarii i katastrof budowlanych są efektywną formą szkolenia studentów,

doskonalenia inżynierów i rzeczoznawców oraz administracji rządowej i samorządowej.

Dotychczasowe analizy i ich reprezentatywność nie mogą być w pełni wiarygodnie i powszechnie

wykorzystywane. Często wnioski z nich nie mogą być uogólniane na szerszy obszar zagadnień ponieważ dotyczą
zagadnień bardzo rozległych i złożonych.

Istniejące systemy rejestru katastrof budowlanych powinny być zintegrowane zgodnie z ustaleniami Unii

Europejskiej.

Porównując odpowiednie działania w innych krajach oraz uwzględniając własne doświadczenia uważam, że

bardziej przydatna baza danych powinna być przystosowana do potrzeb zainteresowanych oraz dostępna w
formie internetowej.

Zbieranie informacji powinno być realizowane technikami komputerowymi. System zbierania informacji

powinien obejmować:

- dane GUNB i PINB,

- informacje od rzeczoznawców za pośrednictwem Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i PZITB,

- analizy materiałów konferencyjnych,

- analizy publikacji w czasopismach,

- informacje z Wyższych Uczelni.

Wzajemny przepływ informacji powinien się odbywać drogą internetową pomiędzy zainteresowanymi

jednostkami.

Upowszechnianie zbioru informacji powinno się odbywać nowoczesnymi środkami poprzez szkolenia,

sympozja, konferencje, prasę techniczną oraz wykłady na Wyższych Uczelniach technicznych.

Literatura

1. Materiały Konf. „Problemy rzeczoznawstwa budowlanego”, wyd. ITB, 1989-2008.

2. Materiały Konf. „Awarie budowlane”, wyd. Politechnika Szczecińska, 1980-2007.

3. Materiały Konf. „Ekologia a budownictwo”, Bielsko-Biała, wyd. PZITB, 1988-2007.