1

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Dramaty Szekspira jako źródło inspiracji dla literatury
i filmu. Omów na wybranych przykładach.

Bibliografia przedmiotu

•

•

•

•

• Jarosław Komorowski,

Jarosław Komorowski,

Jarosław Komorowski,

Jarosław Komorowski,

Jarosław Komorowski,

Hamlet Williama Szekspira

•

•

•

•

• Jan Kott,

Jan Kott,

Jan Kott,

Jan Kott,

Jan Kott,

Szkice o Szekspirze

•

•

•

•

• Andrzej Banach,

Andrzej Banach,

Andrzej Banach,

Andrzej Banach,

Andrzej Banach,

Wybór maski

•

•

•

•

• Anna Janus-Sitarz,

Anna Janus-Sitarz,

Anna Janus-Sitarz,

Anna Janus-Sitarz,

Anna Janus-Sitarz,

Lekcje teatru

•

•

•

•

• Stanisław Marczak-Oborski,

Stanisław Marczak-Oborski,

Stanisław Marczak-Oborski,

Stanisław Marczak-Oborski,

Stanisław Marczak-Oborski,

Iskier przewodnik teatralny

•

•

•

•

• Stanisław Helsztyński,

Stanisław Helsztyński,

Stanisław Helsztyński,

Stanisław Helsztyński,

Stanisław Helsztyński,

Wizerunek Williama Szekspira

•

•

•

•

• Terry Deary,

Terry Deary,

Terry Deary,

Terry Deary,

Terry Deary,

Dramaty Szekspira

•

•

•

•

• Juliusz Kydryński,

Juliusz Kydryński,

Juliusz Kydryński,

Juliusz Kydryński,

Juliusz Kydryński,

Gwiazda dwóch kontynentów

•

•

•

•

• Barbara Kosecka,

Barbara Kosecka,

Barbara Kosecka,

Barbara Kosecka,

Barbara Kosecka,

Katarzyna Kubisiowska, Lektu-
ry na ekranie, czyli Mały leksy-
kon adaptacji filmowych

Motto I 

Szekspirze! Gwiazdo ludów! mistrzu ponad mistrze!
Twórczości twojej źródła muszą być najczystsze,
Bo początek swój biorą tam, skąd życie tryska (…)
Czyś Ty jest synem Anglii? Nie, tyś jest dzieckiem świata!
Geniusz twój poza metę plemienną wylata,
Rodowe samolubstwo myśli twych nie łudzi
I nie ziomków nam swoich malujesz, lecz ludzi. Nie inaczej Bóg to czyni.

(Wiktor Gomulicki, Szekspir)

Motto II

Szekspirze! Duchu! Zbudowałeś górę
Większą od góry, którą Bóg postawił.
Boś ty ślepemu o przepaści prawił,
Z nieskończonością zbliżyłeś twór ziemi.
Wolałbym ciemną mieć na oczach chmurę
I patrzeć na świat oczyma twojemi.

(Juliusz Słowacki, Kordian)

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

„

„

„

„

„

Fenomen dramatów Szekspira, czyli co wprowadziły do sztuki dramaty

Fenomen dramatów Szekspira, czyli co wprowadziły do sztuki dramaty

Fenomen dramatów Szekspira, czyli co wprowadziły do sztuki dramaty

Fenomen dramatów Szekspira, czyli co wprowadziły do sztuki dramaty

Fenomen dramatów Szekspira, czyli co wprowadziły do sztuki dramaty

Szekspira.

Szekspira.

Szekspira.

Szekspira.

Szekspira.

• Zerwanie z antyczną jednością miejsca, czasu i akcji. Przykład: Makbet. Akcja toczy

się w obozie pod Forres, w dzikiej okolicy – na pustkowiu (wśród czarownic), w pałacu
w Forres, w lesie Birnam, na Dunzynańskim Wzgórzu w zamku.

• Sceny zbiorowe. Brak ograniczenia liczby aktorów. Przykład: scena, w której nadcią-

gają angielskie wojska z Makdufem na czele pod las Birnam, aby się zemścić na
Makbecie.

• Bohater dynamiczny. Przykład: Makbet – patriota, wódz armii królewskiej, początko-

wo posłuszny swemu władcy, na skutek ambicji żony zmienia się, wybiera drogę wio-
dącą ku zaszczytom przez zbrodnię i zdradę.

• Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy. Przykład: dialog lady Makbet i jej męża typowy

dla dramatu, wypowiedź Rosse (dotyczy opisu niesamowicie wyglądającego nieba, sym-
bolizującego „złość ludzką”) ma epicki charakter, list Makbeta do żony kontrastuje
z refleksjami lady Makbet, które gatunkowo przypominają modlitwę do złych duchów.

• Bohaterowie sami decydują o wyborze swego tragicznego losu. Ambicja Makbeta,

podsycana przez jego żonę, dyktuje mu okrutny czyn, którego nie musiał popełniać.

• Brak ciągłości akcji. Występuje kilka punktów kulminacyjnych. Przykłady: monolog

Makbeta poprzedzający zabójstwo Dunkana, scena śmierci Makbeta.

• Przyroda stwarza nastrój, wpływa na psychikę bohaterów, „zapowiada” wydarzenia.

Przykład: rozpoczynająca akt pierwszy scena (przepowiedni czarownic) rozgrywa się
wśród grzmotów i błyskawic, co zapowiada gwałtowne i burzliwe wydarzenia.

• Akty dzielą się na sceny, dialogi, monologi. Przykład: dialog czarownic, monolog lady

Makbet po otrzymaniu od męża listu, z którego dowiaduje się o przepowiedni czarownic.

2

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Bibliografia podmiotu

• Wybrane dzieła Szekspira

• Wiktor Gomulicki, Gdzie pięk-

no?, Pieśń o Gdańsku

• Adam Mickiewicz, Romantycz-

ność, Dziady cz. II

• Juliusz Słowacki, Balladyna,

Kordian, Beniowski

• Cyprian Kamil Norwid, W We-

ronie, Pięć zarysów

• Kornel Ujejski, Podróż przerwa-

na, Do młodego poety Adama
P[lajgerta]

• Stanisław Wyspiański, Studium

o Hamlecie

• Stefan Żeromski, Dzieje grzechu

• Julian Tuwim, Kwiaty polskie

• Antoni Słonimski, Exegi mo-

numentum, Prawdziwa Dania

• Konstanty Ildefons Gałczyński,

Teatrzyk „Zielona Gęś”

• Halina Poświatowska, *** (Je-

stem Julią)

• Zbigniew Herbert, Tren Fortyn-

brasa

• Stanisław Barańczak, Biografio-

ły

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

„

„

„

„

„

Dlaczego szczególnie romantycy fascynowali się Szekspirem?

Dlaczego szczególnie romantycy fascynowali się Szekspirem?

Dlaczego szczególnie romantycy fascynowali się Szekspirem?

Dlaczego szczególnie romantycy fascynowali się Szekspirem?

Dlaczego szczególnie romantycy fascynowali się Szekspirem?

• Rozumieli, jak wiele można wyrazić przez formę „nowoczesnego dramatu”.

Przykład:

•

Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia (dramat poety, dramat jego rodziny, dra-
mat rewolucji).

• Fascynowały ich sceny zbiorowe.

Przykład:

•

scena z Kordiana Juliusza Słowackiego, w której lud warszawski ogląda koronację cara.

• Motywy fantastyczne i metafizyczne (wspaniały świat wyobraźni Szekspira) inspiro-

wał romantyków.
Przykłady:

•

Juliusz Słowacki Balladyna (sceneria przypomina niekiedy Sen nocy letniej);

•

Adam Mickiewicz Dziady cz. II, Romantyczność – obydwa utwory romantyczne
mają motta, którymi są fragmenty utworów Szekspira.

• Interesowała ich przyroda jako tło przeżyć bohaterów romantycznych.

Przykłady:

•

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz – Telimena w leśnej świątyni dumania.

•

„Łagodne oko błękitu” to dla Norwida pretekst do przypomnienia historii Romea
i Julii, rekonstrukcji minionych wydarzeń i stworzenia sentencji określającej dra-
mat ludzkiego losu (W Weronie).

• Szekspir inspirował romantyków synkretyzmem rodzajowym i gatunkowym.

Przykłady:

•

Dziady Adama Mickiewicza, a zwłaszcza IV część dramatu, zawierają fragmenty
epickie (opis wesela ukochanej bohatera), także liryczne (monolog –„Kobieto,
puchu marny”). W II cz. Dziadów znajdziemy sentencje („kto nie był ni razu czło-
wiekiem”), fragmenty balladowe i niemal operowe („Ciemno wszędzie”).

•

Początkowa, szopkowo-kabaretowa scena Kordiana Juliusza Słowackiego klima-
tem i budową przypomina spotkanie Makbeta z wiedźmami w utworze Szekspira.

• Tak jak Szekspir uwydatnili romantycy rolę bohatera, to on scala utwór.

Przykład:

•

Gustaw-Konrad – bohater różnych części Dziadów Adama Mickiewicza.

•

Romantycy potraktowali, podobnie jak Szekspir, dramat jako syntezę sztuk (słowa,
muzyki, obrazu, ruchu scenicznego).

Przykład:

•

Adam Mickiewicz Dziady cz. III – Bal u Senatora.

• Inspirowani Szekspirem romantycy odkryli i wyeksponowali prawdę o duszy ludzkiej,

jej tajemnice, mroczne i piękne strony, marzenia człowieka o władzy, pychę, niena-
wiść, zazdrość, zemstę, rozterki moralne, ale i miłość.

Przykłady:

•

Dziady cz. III Adama Mickiewicza – postawy Konrada i Księdza Piotra.

•

Balladyna – tytułowa bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego przypomina lady
Makbet Szekspira.

• Podobnie jak Szekspir zadawali pytania o sens, cel, sposób życia.

Przykład:

•

Kordian – bohater dramatu Juliusza Słowackiego.

• Poznali niezapomnianych bohaterów (Hamlet, król Lir, Otello, Romeo i Julia) i stwo-

rzyli postacie wielkich romantycznych indywidualistów, np.:

•

Słowacki – Kordiana,

•

Mickiewicz – Konrada Wallenroda.

•

Francuski realista Balzak napisał w tym czasie powieść Ojciec Goriot. Jej tytułowy
bohater przypomina króla Lira.

3

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

• Zrozumieli, że Szekspir wyprzedza swój czas, wytycza im drogę i miejsce i „dopisali

następny rozdział” w historii teatru, kontynuowali osiągnięcia Szekspira, wzbogacali
jego pomysły, wykorzystywali doświadczenia.

Przykłady i podobieństwa:

•

Kordian czyta Króla Lira;

•

Hamlet rozmyśla o samobójstwie,

•

bohaterowie dramatów polskich romantyków (Mickiewicza – Gustaw i Słowackie-
go – Kordian) próbowali popełnić samobójstwo.

„

„

„

„

„

Późniejsza „moda na Szekspira” i zainteresowanie jego twórczością wi-

Późniejsza „moda na Szekspira” i zainteresowanie jego twórczością wi-

Późniejsza „moda na Szekspira” i zainteresowanie jego twórczością wi-

Późniejsza „moda na Szekspira” i zainteresowanie jego twórczością wi-

Późniejsza „moda na Szekspira” i zainteresowanie jego twórczością wi-

doczna jest w Młodej Polsce.

doczna jest w Młodej Polsce.

doczna jest w Młodej Polsce.

doczna jest w Młodej Polsce.

doczna jest w Młodej Polsce.

Wyspiański sam był naturą renesansową, stąd fascynacja Szekspirem – geniuszem an-
gielskiego późnego renesansu (Studium o Hamlecie – „Widziałem ją – za kulis stojący
osłoną,/ tuż – jak ze stopni górnych szła – Makbeta żoną…”). Do Szekspira nawiązywał
także Stefan Żeromski w Dziejach grzechu. Zainteresowanie poetów dwudziestolecia
międzywojennego – Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Konstantego Ildefonsa
Gałczyńskiego – uzasadnione było wyjątkową oryginalnością twórcy z przełomu XVI
i XVII wieku, metafizyką jego twórczości i rozbudowanym psychologizmem kreowa-
nych postaci, a także łączeniem elementów groteski i tragizmu. XX-wieczni kontynu-
atorzy Szekspira eksperymentowali jeszcze bardziej (Teatrzyk „Zielona Gęś” Gałczyń-
skiego).

„

„

„

„

„

Elementy, ze względu na które nawiązują do Szekspira współcześni twór-

Elementy, ze względu na które nawiązują do Szekspira współcześni twór-

Elementy, ze względu na które nawiązują do Szekspira współcześni twór-

Elementy, ze względu na które nawiązują do Szekspira współcześni twór-

Elementy, ze względu na które nawiązują do Szekspira współcześni twór-

cy różnych tekstów kultury, to: synteza sztuk, uniwersalność tematów

cy różnych tekstów kultury, to: synteza sztuk, uniwersalność tematów

cy różnych tekstów kultury, to: synteza sztuk, uniwersalność tematów

cy różnych tekstów kultury, to: synteza sztuk, uniwersalność tematów

cy różnych tekstów kultury, to: synteza sztuk, uniwersalność tematów
i wyrazistość typów bohaterów.

i wyrazistość typów bohaterów.

i wyrazistość typów bohaterów.

i wyrazistość typów bohaterów.

i wyrazistość typów bohaterów.

• Literatura. Przykład: Zbigniew Herbert (tom Pan Cogito – szukanie prawdy o czło-

wieku, pytania egzystencjalne), Małgorzata Musierowicz Kłamczucha (szkolna in-
scenizacja Hamleta Szekspira pozwala młodym bohaterom powieści zrozumieć sie-
bie samych), Ewa Nowacka Miłość psiakrew (historia miłości Daniela i Wioli – współ-
czesnej Julii – relacjonowana przez italianistę, który jednocześnie zajęty jest pisa-
niem do popularnego pisma eseju o parze włoskich kochanków).

• Filmy o Szekspirze. Przykład: Zakochany Szekspir w reż. Johna Maddena.
• Filmy inspirowane twórczością Szekspira. Przykład: Tron we krwi w reż. Akiry Kuro-

sawy.

• Ekranizacje utworów Szekspira. Przykład: Henryk V w reż. Kennetha Branagha.
• Liczne i różnorodne inscenizacje dramatów Szekspira. Przykłady: Wieczór Trzech

Króli lub co chcecie w reż. Macieja Englerta, Teatr Współczesny w Warszawie, 1982;
Hamlet w reż. Andrzeja Domalika, Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1992; Król Lir
w reż. Macieja Prusa, Teatr Narodowy w Warszawie, 1998.

„

„

„

„

„

Elementy najbardziej inspirujące i kreatywne w twórczości Szekspira:

Elementy najbardziej inspirujące i kreatywne w twórczości Szekspira:

Elementy najbardziej inspirujące i kreatywne w twórczości Szekspira:

Elementy najbardziej inspirujące i kreatywne w twórczości Szekspira:

Elementy najbardziej inspirujące i kreatywne w twórczości Szekspira:

• szukanie definicji człowieka (Król Lir, Hamlet),
• koncepcja świata jako teatru (Makbet),
• koncepcja teatru w teatrze i synteza sztuk (Hamlet),
• szczególne podejście „skompromitować człowieka, aby go obronić”.

Strategia zakończenia

Strategia zakończenia

Strategia zakończenia

Strategia zakończenia

Strategia zakończenia

Szekspiryzm istnieje – świadczą o tym nawiązania w różnych utworach (w poezji,
dramatach, filmach). Spotykamy np. bohaterów motywowanych do działania silnym
uczuciem, jak miało to miejsce u Szekspira. Powtarzane są, obok realistycznych,
wątki fantastyczne (scena z czarownicami z Makbeta). Szekspiryzmu dowodzi zła-
mania w teatrze typowych dla dramatu antycznego reguł (pierwszy porzucił je
Szekspir).

4

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

Prezentacja rekwizytów istotnych w dramatach

Prezentacja rekwizytów istotnych w dramatach

Prezentacja rekwizytów istotnych w dramatach

Prezentacja rekwizytów istotnych w dramatach

Prezentacja rekwizytów istotnych w dramatach
Szekspira

Szekspira

Szekspira

Szekspira

Szekspira

• magiczna różdżka – symbol wiedzy i źródło wła-

dzy Prospera – bohatera Burzy

• czaszka Yoricka – królewskiego błazna i opieku-

na Hamleta – symbol przemijania i nietrwałości
ludzkiego losu

• drabinka sznurowa – dzięki niej Romeo spotykał

się z Julią w tajemnicy przed jej rodziną (Romeo
i Julia)

• flaszeczka z likworem usypiającym – źródło nie-

porozumienia; likwor miał być ratunkiem dla Ro-
mea i Julii, a, niestety, przyczynił się do ich śmier-
ci (Romeo i Julia)

• sztylet Makbeta – stał się obsesją jego wyobraźni

– „Ty mi wskazujesz jak przewodnik drogę…”; bo-
hater zabił nim Dunkana (Makbet)

Słynne powiedzenia bohaterów Szekspira

Słynne powiedzenia bohaterów Szekspira

Słynne powiedzenia bohaterów Szekspira

Słynne powiedzenia bohaterów Szekspira

Słynne powiedzenia bohaterów Szekspira

„Być albo nie być”

„Reszta jest milczeniem” – ostatnie słowa umierają-
cego Hamleta, skierowane do Horacego. Ta „resz-
ta”– to cały dramat duchowy Hamleta, zabrany przez
niego do grobu i nieważny dla pozostających przy
życiu, którzy mają, w myśl jego zleceń, objąć rządy
królestwa.

Zgaśnij, zgaśnij,
Nietrwała świeczko! Życie jest jedynie
Przelotnym cieniem; żałosnym aktorem,
Co przez godzinę puszy się i miota
Na scenie, po czym znika; opowieścią
Idioty, pełną wrzasku i wściekłości,
A nie znaczącą nic.

Słowa Makbeta skierowane do Seytona, gdy ten po-
wiadomił króla, że jego żona nie żyje.

(akt V, scena V)

Czymże jest człowiek, jeśli w jego życiu
Główną wartością i treścią jest tylko
Sen i trawienie? Zwyczajnym bydlęciem.

Słowa Hamleta ujawniające jego zdanie na temat
tego, kim, a właściwie „czym” jest człowiek.

(akt IV, scena IV)

Człowiek właściwy niczym więcej nie jest jak takim
biednym, nagim, dwunożnym zwierzęciem.

To „definicja” człowieka, do której doszedł w symbo-
licznej scenie burzy król Lir, po swoich dramatycznych
doświadczeniach życiowych.

(akt III scena IV)

Trawestacje i parafrazy cytatów z Szekspira

Trawestacje i parafrazy cytatów z Szekspira

Trawestacje i parafrazy cytatów z Szekspira

Trawestacje i parafrazy cytatów z Szekspira

Trawestacje i parafrazy cytatów z Szekspira

Hamlet:

Być albo nie być – oto jest pytanie,
Które powtarzam od lat trzystu w kółko.
Lecz, cyt! Poloniusz schodzi na śniadanie,
Nie, to Gżegżółka. Jak się masz Gżegżółko?

Gżegżółka:

Niedobrze mam się, bo w życiu trza przebyć
Przez las problemów, a któż je rozwiąże?
Więc gdy dylemat stoi: być czy nie być,
Może spróbujmy nie być mości książę!

(Konstanty Ildefons Gałczyński

Teatrzyk „Zielona Gęś” przedstawia)

Plansza zatytułowana

Plansza zatytułowana

Plansza zatytułowana

Plansza zatytułowana

Plansza zatytułowana

Szekspirowskie miejsca i refleksje

Szekspirowskie miejsca i refleksje

Szekspirowskie miejsca i refleksje

Szekspirowskie miejsca i refleksje

Szekspirowskie miejsca i refleksje

Przedstawia zakątki Anglii związane z dramatopisarzem
opatrzone cytatami z jego sztuk (przytoczonymi w orygi-
nale). Przykład:

Who can be wise, amazed, temperate and furious,
Loyal and neutral in a moment?

(Makbet)

Piosenka zespołu Closterkeller

Piosenka zespołu Closterkeller

Piosenka zespołu Closterkeller

Piosenka zespołu Closterkeller

Piosenka zespołu Closterkeller

Tekst Anja Orthodox; album Blue
Lady Mackbeth

Wyzwolenie
Wyzwolenie
Jego śmierć, jego strach i cierpienie
Będą twoim wyzwoleniem…

Prezentacja fragmentów filmów inspirowanych

Prezentacja fragmentów filmów inspirowanych

Prezentacja fragmentów filmów inspirowanych

Prezentacja fragmentów filmów inspirowanych

Prezentacja fragmentów filmów inspirowanych
twórczością Szekspira oraz ekranizacji jego dramatów.

twórczością Szekspira oraz ekranizacji jego dramatów.

twórczością Szekspira oraz ekranizacji jego dramatów.

twórczością Szekspira oraz ekranizacji jego dramatów.

twórczością Szekspira oraz ekranizacji jego dramatów.

• Hamlet, reż. Laurence Olivier, Wielka Brytania
• Hamlet, reż. Franco Zeffirelli
• Hamlet, reż. Kenneth Branagh
• Romeo i Julia, reż. Renato Castellani,
• Romeo i Julia, reż. Franco Zeffirelli
• Romeo i Julia, reż. Baz Luhrmann
• Tron we krwi, reż. Akira Kurosawa
• Tragedia Makbeta, reż. Roman Polański
• Otello, reż. Orson Welles
• Sen nocy letniej, reż. William Dieterle, Max Reinhardt
• Sen nocy letniej, reż. Michael Hoffman
• Ryszard III, reż. Richard Loncraine
• Henryk V, reż. Kenneth Branagh
• Wiele hałasu o nic, reż. Kenneth Brannagh
• Zakochana złośnica, reż. Gil Junger
• Zakochany Szekspir, reż. John Madden

5

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

Wyjaśnij i uzasadnij wybór tematu prezentacji ma-
turalnej.

Proponowana odpowiedż

Wybór tej prezentacji pozwala na pogłębienie znajo-
mości twórczości Szekspira i różnych tekstów kultury,
które dzięki niemu powstały. Obecność elementów
związanych z Szekspirem, zarówno w życiu, jak i w
sztuce, jest tak powszechna, że trzeba docenić inspi-
rującą rolę tego twórcy. Nie mieści się on w żadnych
ramach czasowych, w żadnych konwencjach i schema-
tach, bo jest po prostu sobą, niepowtarzalny i wciąż
aktualny. Dlatego nie jest banałem twierdzenie, że
temat powyższej prezentacji jest wynikiem żywych za-
interesowań tym, czego dokonać może jeden niezwy-
kły człowiek.

Który utwór inspirowany dramatami Szekspira uwa-
żasz za szczególnie interesujący i dlaczego?

Proponowana odpowiedź

Znany na świecie, polski szekspirolog – Jan Kott po-
wiedział, że „Najbardziej wstrząsającą cechą trage-
dii Szekspira jest ich nadhistoryzm. Szekspira nie trze-
ba ani aktualizować, ani uwspółcześniać, historia go
ciągle na nowo wypełnia i w nim się odnajduje”. Wy-
daje się, że takim wypełnieniem artystycznych two-
rów wyobraźni XVI-wiecznego stratfordczyka są
współczesne ekranizacje jego dramatów. Przynoszą
one wrażenia zapisane w tekście, a trudne do odtwo-
rzenia w konwencjonalnej formie spektaklu teatral-
nego. Synteza sztuk to ważna cecha dramatów Szek-
spira. Możliwość operowania nie tylko słowem, ale
i obrazem, muzyką, ruchem scenicznym, możliwość
zbliżeń twarzy aktorów, szybka zmiana planów – to
wszystko zapewnia kino – wynalazek ostatnich stu lat.
Dlatego warto zwrócić uwagę na ciekawą ekraniza-
cję, w której zachowany został tekst Szekspira, ale
gdzie zastosowano także współczesny język filmowy.
Tego zadania dokonał australijski reżyser Baz Luhr-
mann, zaś w roli Romea wystąpił Leonardo DiCaprio,
grając swoją rolę niekonwencjonalnie i tworząc zu-
pełnie nową postać. Reżyser we wspomnianej ekrani-
zacji zastosował tzw. twardy montaż, polegający na
ciągle zmieniających się obrazach. Wykorzystał też
technikę komputerową. Połączył tradycje kultury wy-
sokiej, także religijnej, z kulturą masową. Romeo i Ju-
lia Luhrmanna obejmuje kilka gatunków: film poli-
cyjny, melodramat, operę, thriller, musical. W tej
mieszaninie konwencji oryginalny tekst Szekspira
brzmi bardzo prawdziwie i poetycko. Reżyser odwo-
łuje się wielokrotnie do symboliki wody, którą rozu-
mieć można jako oczyszczenie. Podkreśla w ten spo-
sób, że miłość dwojga kochanków ma szansę uratować

współczesny zepsuty świat. Poza wspaniałą rozrywką
filmową, a także muzyczną (muzyka alternatywna!)
ekranizacja Luhrmanna przynosi ważną, choć dysku-
syjną refleksję, że we współczesnym świecie często bar-
dziej realna i znacząca od miłości jest śmierć. Dlatego
ten film, inspirowany dramatem Szekspira, robi duże
wrażenie i pozostaje na długo w pamięci wielu widzów.

XIX-wieczny krytyk amerykański Wingate wyraził na-
stępującą opinię o Helenie Modrzejewskiej – wielkiej
polskiej aktorce, odbywającej tournée po kontynen-
cie amerykańskim: „…wraz z nazwiskiem Modjeskiej
musimy zamknąć wielkie kreacje lady Macbeth, do-
póki nie zjawi się nowa gwiazda na nieboskłonie te-
atralnym…”. Czy, Twoim zdaniem, można dziś za-
uważyć taką gwiazdę teatralną lub filmową? Jeśli tak,
to którego współczesnego aktora (aktorkę) uważasz
za najbardziej szekspirowskiego? Uzasadnij swój sąd.

Proponowana odpowiedź

Inscenizacji i ekranizacji dramatów Szekspira jest wiele
i są one niezwykle różnorodne. Wykonawcy ról znanych
bohaterów stosują różne techniki aktorskie, wykorzystują
doświadczenia poprzedników i zgodnie ze słowami Bła-
zna z Wieczoru Trzech Króli Szekspira: „Lecz nic się nie
zmienia, komedia skończona,/ A co dzień powtarza się
gra…” wciąż grają doskonale wspaniałe role. Nie moż-
na ich chyba grać inaczej, bo bohaterowie tych dramatów
są naprawdę interesujący. Wydaje się jednak, że obecnie
w Polsce nie ma aktora, którego, jak niegdyś Modrze-
jewską, prasa określiłaby jako twórcę wielkich kreacji
postaci Szekspirowskich. Inaczej należy ocenić sytuację
współczesnego kina światowego. Przegląd ekranizacji
ostatnich kilkunastu lat pozwala nazwać Kennetha Bra-
nagha reżyserem i aktorem szekspirowskim. Należy on
do Royal Shakespeare Company i ma w swoim dorobku
artystycznym wiele ważnych ról Szekspirowskich boha-
terów. Reżyserował też kilka filmów opartych na tekście
wielkiego dramaturga. Największym sukcesem (reżyser-
skim i aktorskim) było przeniesienie na ekran niemal
w całości Hamleta Szekspira. Do tego trwającego ponad
cztery godziny filmu Kenneth Branagh zaprosił wiele hol-
lywoodzkich gwiazd, w których towarzystwie sam zagrał
główną rolę. Warto przypomnieć, że oprócz niego wystą-
pili: Julie Christie, Gerard Depardieu, Derek Jacobi.
Zarówno filmy Branagha jego reżyseria i role przez nie-
go zagrane nagradzane były niejednokrotnie. Wystarczy
przypomnieć, że Henryk V przyniósł mu Felixa dla naj-
lepszego młodego filmu europejskiego w 1990 roku.
Oscara za kostiumy i nominację do Oscara za najlepszy
film. Przyznano mu też Nagrodę Brytyjskiej Akademii
Filmowej za najlepszą reżyserię w 1989 roku. W związ-
ku z tym można uznać Kennetha Branagha za aktora i re-
żysera szekspirowskiego.