dr Izabela Trzcińska


Cywilizacje starożytne i wczesnośredniowieczne

Spis podstawowych lektur:

1. Arnaud D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra

Wielkiego, Warszawa 1982.

2. Baffetti A., Bovo E., Wielkie imperia, Warszawa 2000.
3. Cywilizacje starożytne, pod red. A. Cotterell, Łódź 1996.
4. Fumagalli V., Świt średniowiecza, Warszawa 2003.
5. Ganeri A., Dziedzictwo starożytności, Warszawa 2001.
6. Haywood J., Starożytne cywilizacje Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego,

Warszawa 1998.

7. Historia świata śródziemnomorskiego, pr. zbior., Warszawa 2003.
8. Huizinga J., Jesień średniowiecza, Warszawa 2003.
9. Jaczynowska M., Mączakowa A., Tyloch W., Historia starożytna, Warszawa 1974.
10. Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna, Warszawa 2001.
11. Kłoczkowski J., Młodsza Europa, Warszawa 2003.
12. Kumaniecki J., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1977.
13. Kunderewicz C., Najstarsze pisma świata, Łódź 1972.
14. Lipińska J., Bieliński P., Encyklopedia sztuki starożytnej: Europa, Azja, Afryka,

Ameryka, Warszawa 1998.

15. Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1994.
16. McIntosh J., Twist C., Cywilizacje : dziesięć tysięcy lat historii starożytnej, Warszawa

2002.

17. Modzelewski K., Barbarzyńska Europa, Warszawa 2002.
18. Pernoud R., Inaczej o Średniowieczu, Warszawa 2002.
19. Righetti G., Prehistoria i starożytność, Warszawa 1999.
20. Roberts J. M., Prehistoria i pierwsze cywilizacje, Warszawa 1999.
21. Samsonowicz H., Schyłek średniowiecznej Europy, Warszawa 2003.
22. Scheck F. R., Szlak mirry i kadzidła: od Arabii do Rzymu - śladem antycznych kultur,

Warszawa 1998.

23. Skliar A., Regulier C., Chamontin C., Wielkie kultury świata: Egipt, Grecja, Rzym,

Bizancjum, Warszawa 2001.

24. Społeczeństwo i religia w świecie starożytnym, pod red. D. Musiał, Toruń 1999.
25. Strzelczyk J., Historia powszechna. Średniowiecze, Poznań 2001.
26. Studia nad kulturą antyczną, pod red. Joanny Rostropowicz. Opole 1997.
27. Uhlig H., Jedwabny szlak: kultury antyku między Chinami a Rzymem, Warszawa 1996.
28. Wipszycka E., O starożytności polemicznie, Warszawa 1994.
29. Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1994.
30. Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1982.
31. Zakrzewski K. U schyłku świata antycznego, Warszawa 1964.

Tematyka poszczególnych zajęć:

1. Cywilizacja Egiptu
Warunki geograficzne, chronologia dziejów Egiptu z krótkim omówieniem każdego okresu,
państwo i władza, stosunki społeczno gospodarcze, okres Tell el – Amarna i reformy
Echnatona, dynastia Ramzesydów, pismo i kalendarz egipski, sztuka i architektura.

Literatura:
Andrzejewski T., Starożytny Egipt, Warszawa 1952.
Baines J., Egipt, Warszawa 1995.
Boulton H.J., Wieczność piramid i tragedia Pompei, Warszawa 1959
Daumas F., Od Narmera do Kleopatry. Cywilizacja starożytnego Egiptu, Warszawa 1973.
Drioton E., Egipt faraonów, Warszawa 1992.
Edwards I.E.S., Piramidy Egiptu, Warszawa 1995
Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa 2004.
Michałowski K., Nie tylko piramidy... Sztuka dawnego Egiptu, Warszawa 1969.
Starożytny Egipt, pod red. A. Szczudłowskiej, Warszawa 1976.
White M.J., Starożytny Egipt, Warszawa 1995.


2 - 3. Cywilizacje Mezopotamii (Sumerowie, Akadyjczycy, Amoryci — Babilończycy,
Asyryjczycy)
Warunki geograficzne, chronologia dziejów Mezopotamii z krótkim omówieniem
poszczególnych cywilizacji rozwijających się w Międzyrzeczu, wielkie wędrówki ludów XVI
- XI w. p.n.e., państwo i władza, stosunki społeczno gospodarcze, pochodzenie Sumerów,
sumeryjskie państwa – miasta, pismo i literatura sumeryjska, Akad - pierwsze semickie
państwo, najazd Amorytów i powstanie państwa starobabilońskiego, prawo Hamurabiego,
kultura i sztuka Babilonii, powstanie Asyrii i jej podboje, Asyria i Babilonia.

Literatura:
Bielicki M.L., Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1996.
Contenau G., Życie codzienne w Babilonie i Asyrii, Warszawa 1963.
Klima J., Prawa Hammurabiego, Warszawa 1957.
Kramer S.N., Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa 1961.
Meuszyński J., Odkrywanie Mezopotamii, Warszawa 1976.
Mezopotamia, pod red. J. Braun, Warszawa 1971.
Roaf M., Mezopotamia, Warszawa 1998.
Saggs H., Wielkość i upadek Babilonu, Warszawa 1973.


4. Cywilizacja Persów
Indoeuropejczycy, chronologia dziejów Persji, Cyrus Wielki i jego podboje, władca i
struktura administracyjna państwa, wprowadzenie monety i polityka podatkowa, wojny
grecko – perskie, Arsacydzi i Sasanidzi, architektura Pasargade, Suzy i Persepolis

Literatura:
Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974.
Składankowa M., Kultura perska, Wrocław 1995.
Śliwa J., Archeologia starożytnego Wschodu. Anatolia, Mezopotamia, Iran, Kraków 1981.

Wolski J., Iran, siedziba imperiów w starożytności, t. I, Achemenidzi, Wrocław 1986.


5. Izrael
Warunki naturalne, chronologia, dzieje Izraela a Biblia, jednoczenie plemion i powstanie
królestwa, rola Jerozolimy i świątyni w dziejach Izraela, Żydzi wobec innych kultur i
cywilizacji (plemiana Kanaanejskie, niewola babilońska, podbój Cyrusa, okres hellenistyczny
i podbój rzymski, diaspora), rola religii w tworzeniu cywilizacji żydowskiej.

Literatura:
Albright W.F., Archeologia Palestyny, Warszawa 1964.
Albright W.F., Od epoki kamiennej do chrześcijaństwa, Warszawa 1976.
Ricciotti G., Dzieje Izraela, Warszawa 1976.


6. Cywilizacje Indii (przedaryjska, aryjska)
warunki geograficzne, chronologia dziejów Indii, cywilizacja drawidyjska (Harappa i
Mohendżo-Daro), najazd Ariów, ustrój i struktura społeczna, reformy Asioki, narodziny
buddyzmu i dżinizmu, islam w Indiach.

Literatura:
Allchin B. Allchin R., Narodziny cywilizacji indyjskiej, Warszawa 1973.
Basham A., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 1967.
Kieniewicz J., Historia Indii, Wrocław 1980.
Słuszkiewicz E., Państwo i społeczeństwo w dawnych Indiach, Warszawa 1949.
Waterstone R., Indie, Warszawa 1995.


7. Cywilizacja Chin
Warunki naturalne, chronologia, okres Królestw Walczących i złoty wiek filozofii i religii w
Chinach, reformy Szy-Huang-Ti i powstanie cesarstwa, szersze omówienie dynastii Han,
T’ang i Ming, idea władzy i struktura społeczna Chin, system administracyjny, najazdy
Hunów, Mongołowie w Chinach, jedwabny szlak, kultura i religie chińskie.

Literatura:
Dzieje Chin, pod red. Szang Jue, Warszawa 1960.
Fairbank J. K., Historia Chin: nowe spojrzenie, Gdańsk 1992.
Fitzgerald Ch., Chiny. Zarys historii kultury, Warszawa 1974.
Granet M., Cywilizacja chińska, Warszawa 1995.
Kunstler M., Dzieje kultury chińskiej, Wrocław 1994.
Lobman J., Chiny przez wieki, Warszawa 1962.
Rodziński W., Historia Chin, Wrocław 1992.


8 - 9. Cywilizacje Grecji (minojska, mykeńska, archaiczna klasyczna)
Warunki naturalne Grecji, chronologia, rozwój kultury minojskiej, pałace na Krecie (sztuka),
Achajowie i kultura mykeńska, formowanie się polis, amfiktionie greckie, kolonizacja i jej
skutki społeczne i gospodarcze, porównanie ustroju Aten i Sparty, Grecja w dobie wojen z
Persją, reformy Peryklesa, wojna peloponeska i jej skutki, pismo i literatura, złoty wiek w
kulturze i sztuce Grecji.

Literatura:
Adorno F., W dawnych Atenach, Wrocław 1971.
Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, Warszawa 1988.
Hammond N.G., Dzieje Grecji, Warszawa 1973.
Jurewicz O., Winniczuk L., Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym,
Warszawa 1970.
Kowalski J., Rozwój cywilizacji greckiej, Wrocław – Warszawa 1950.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1969.
Leveque P., Świat grecki, Warszawa 1973.
Stabryła S., Starożytna Grecja, Bydgoszcz 1988.
Waszkiewicz J. Przestrzenie greckiej kultury, Wrocław 1989.
Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, pod red. E. Wipszyckiej, Warszawa 1979.
Zieliński T., Grecja niepodległa, Warszawa 1995.


10. Macedonia i cywilizacja hellenistyczna
Macedonia do czasów Filipa II, Aleksander Wielki i jego podboje, Wschód po śmierci
Aleksandra – podział państwa, hellenizm (termin i jego znaczenie), rozkwit i upadek państw
hellenistycznych, orientalizacja państw hellenistycznych i hellenizacja Wschodu, kultura i
sztuka hellenizmu.

Literatura:
Ranowicz A., Hellenizm, Warszawa 1961.
Świderkówna A., Hellada królów, Warszawa 1967.
Świderkówna A., Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra Wielkiego do Augusta,
Warszawa 1995.
Tarn W. Cywilizacja hellenistyczna, Warszawa 1957.


11 - 12. Cywilizacja rzymska (królestwo, republika, cesarstwo)
Warunki geograficzne, chronologia dziejów Italii, Etruskowie i ich system społeczny,
początki Rzymu, podboje i konflikt z Kartaginą, okres królewski, Rzym republikański i jego
reformy, kryzys i upadek republiki, pryncypat, organizacja państwa za Augusta,
społeczeństwo i państwo rzymskie za czasów cesarstwa, ewolucja ustroju rzymskiego, źródła
potęgi Rzymu i przyczyny jego upadku.

Literatura:
Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu, Warszawa 1992.
Cornell T., Matthews J., Rzym, Warszawa 1995.
Gibbon E., Zmierzch cesarstwa rzymskiego, Warszawa 1995.
Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1988.
Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996.
Wells C., Cesarstwo rzymskie, Warszawa 2005.
Vogt J., Upadek Rzymu, Warszawa 1993.
Zieliński T., Cesarstwo Rzymskie, Warszawa 1995.
Zieliński T., Starożytność bajeczna, Warszawa 1995.

13. Cywilizacja bizantyńska
Chronologia, wędrówki ludów w Europie, przyczyny podziału cesarstwa rzymskiego,
Konstantyn Wielki i jego nowa stolica, reformy Justyniana, podboje i kontakty z Zachodem,
kultura chrześcijańskiego cesarstwa, rozłamy w Kościele i ich skutki cywilizacyjne,
rozszerzanie się świata islamu, wojny krzyżowe, renesans Paleologów, upadek
Konstantynopola, kultura i sztuka Bizancjum.

Literatura:
Bizancjum. Wstęp do cywilizacji wschodniorzymskiej, opr. Baynes, Warszawa 1964.
Browning R., Cesarstwo bizantyńskie, Warszawa 1997.
Haussing H.W.., Historia kultury bizantyńskiej, Warszawa 1980.
Mango C., Historia Bizancjum, Gdańsk 1997.
Ostrogski G., Dzieje Bizancjum, Warszawa 1967.
Runciman S., Upadek Konstantynopola, Warszawa 1995.
Zakrzewski K., Bizancjum w średniowieczu, Kraków1995.


14. Cywilizacja średniowiecznej Europy
Chronologia, wędrówki ludów i zmiany w Europie Zachodniej, tworzenie się nowych państw
po wędrówkach ludów, państwo Franków, Karol Wielki i jego reformy, podział państwa,
chrystianizacja Europy, cesarstwo niemieckie, tworzenie się nowych państw europejskich,
stosunki z Bizancjum, Europa a świat islamu, rola papiestwa w dziejach średniowiecznej
Europy, kultura i sztuka średniowiecznej Europy.

Literatura:
Buhrer-Thierry G., Imperium Karola Wielkiego, Warszawa 2004.
Dawson Ch., Tworzenie się Europy, Warszawa 1961.
Dawson Ch. Szkice o kulturze średniowiecznej, Warszawa 1966.
Genicot L., Powstaje nowy świat. Studium o kulturze i cywilizacji wieków średnich,
Warszawa 1964.
Henderson G., Wczesne średniowiecze, Warszawa 1984.
Manteuffel T., Kultura Europy średniowiecznej, Warszawa 1974.
Matthew D., Europa wieków średnich, Warszawa 1996.
Serejski M.H., Karol Wielki na tle swoich czasów, Warszawa 1959.
Starnawski J., Średniowiecze. Łódź 1989.
Zientara H., Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1968.


15. Cywilizacja islamu
Arabowie przed islamem, Muhammad i powstanie państwa muzułmańskiego, podboje
arabskie, Turcy i Mongołowie, kalifaty, prawo i kultura świata muzułmańskiego.

Literatura:
Bielawski J., Islam, Łódź 1980.
Bielawski J., Islam. Religia państwa i prawa, Warszawa 1973.
Gaudefroy – Demombynes M., Narodziny islamu, Warszawa 1988.
Mez A., Renesans islamu, Warszawa 1980.
Sourdel J.D., Cywilizacja islamu (VII – XIII w.), Warszawa 1980