Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego

Wydział Prawa i Administracji

Uniwersytet Warszawski

2010

ZASADY I WOLNOŚCI RYNKU WEWNĘTRZNEGO

UNII EUROPEJSKIEJ

z uwzględnieniem

Traktatu z Lizbony

Dr Anna Zawidzka
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski

WPROWADZENIE

1.

ZASADY

OGÓLNE

INTEGRACJI

GOSPODARCZEJ

W

RAMACH

WSPÓLNOTY

a)

zakaz dyskryminacji

b)

zasada lojalności

c)

zasada subsydiarności

d)

zasada proporcjonalności

ad zakaz dyskryminacji:

Artykuł 18 TFUE

(dawny artykuł 12 TWE)

W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych,
które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na
przynależność państwową.

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,
mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.

Artykuł 19 TFUE

(dawny artykuł 13 TWE)

1. Bez uszczerbku dla innych postanowień Traktatów i w granicach kompetencji, które
Traktaty powierzają Unii, Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną
procedurą prawodawczą i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może
podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na
płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność,
wiek lub orientację seksualną.

2. Na zasadzie odstępstwa od ustępu 1, dla wsparcia działania podjętego przez
Państwa Członkowskie w celu przyczyniania się do osiągnięcia celów określonych w
ustępie 1, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, mogą przyjąć podstawowe zasady dotyczące unijnych środków
zachęcających, z wyłączeniem harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych
Państw Członkowskich.

2.

PROBLEM TZW. ODWROTNEJ DYSKRYMINACJI

•

Sprawa 175/78 R v. Saunders [1979] ECR 1129

•

Sprawa 35 i 36/82 Morson & Jhanian [1982] ECR 3723

•

Sprawa C-370/90 Surinder Singh [1992] ECR 4265

3.

POJĘCIE I ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

a)

strefa wolnego handlu

b)

unia celna

c)

wspólny rynek

d)

unia gospodarcza i walutowa

4.

WSPÓLNY RYNEK, RYNEK WEWNĘTRZNY, JEDNOLITY RYNEK – zakres

pojęć, podstawy traktatowe

a)

art. 3 ust. 3. TUE (dawny art. 2 TWE)

Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego
podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna
gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego
zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
ś

rodowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo-techniczny.

Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość i ochronę
socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw
dziecka.

b) art. 4 TFUE

1. Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi, jeżeli Traktaty przyznają jej
kompetencje, które nie dotyczą dziedzin określonych w artykułach 3 i 6.

2. Kompetencje dzielone między Unią a Państwami Członkowskimi stosują się do
następujących głównych dziedzin:

a) rynek wewnętrzny;

b) polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie;

c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;

e) środowisko naturalne;

f) ochrona konsumentów;

g) transport;

h) sieci transeuropejskie;

i) energia;

j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do
aspektów określonych w niniejszym Traktacie.

5.

ETAPY TWORZENIA RYNKU WEWNĘTRZNEGO

a)

„Nowe podejście” do harmonizacji, orzeczenie ETS w sprawie Cassis de Dijon,

zasada wzajemnego uznania (mutual recognition)

b)

Biała Księga Komisji Completing the Internal Market, COM (85) 310

c)

Jednolity Akt Europejski

•

art. 14 TWE (dawny art. 7a) ust.1: „Wspólnota podejmuje środki zmierzające

do stopniowego ustanowienia rynku wewnętrznego w okresie do 31 grudnia

1992 r. (...)”

•

skutki prawne określenia daty ustanowienia rynku wewnętrznego

•

szczegółowe założenia JAE w kwestii ustanowienia rynku wewnętrznego

•

efekty stosowania „nowego podejścia” do harmonizacji, standaryzacja na

poziomie wspólnotowym

d)

rynek wewnętrzny po 1992 roku

e)

rynek wewnętrzny po Traktacie z Lizbony:

art. 26 TFUE

(dawny artykuł 14 TWE)

1. Unia przyjmuje środki w celu ustanowienia lub zapewnienia funkcjonowania
rynku wewnętrznego zgodnie z odpowiednimi postanowieniami Traktatów.

2. Rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym
jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie
z postanowieniami Traktatów.

3. Rada, stanowiąc na wniosek Komisji, ustala wytyczne i warunki niezbędne do
zapewnienia zrównoważonego postępu we wszystkich odpowiednich sektorach.

f)

rodzaje harmonizacji

-

wyczerpująca

-

minimalna

-

opcjonalna

Artykuł 114 TFUE

(dawny artykuł 95 TWE)

1. Z zastrzeżeniem, że Traktaty nie stanowią inaczej, do urzeczywistnienia
celów określonych w artykule 26 stosuje się następujące postanowienia.
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym,
przyjmują środki dotyczące zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i
administracyjnych Państw Członkowskich, które mają na celu ustanowienie i
funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

2. Ustęp 1 nie ma zastosowania do przepisów podatkowych, przepisów
dotyczących swobodnego przepływu osób ani odnoszących się do praw i
interesów pracowników najemnych.

3. Komisja w swoich wnioskach przewidzianych w ustępie 1 w dziedzinie
ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i ochrony
konsumentów przyjmie jako podstawę wysoki poziom ochrony, uwzględniając
w szczególności wszelkie zmiany oparte na faktach naukowych. W ramach
swoich odpowiednich kompetencji Parlament Europejski i Rada starają się
również osiągnąć ten cel.

4. Jeżeli po przyjęciu środka harmonizującego przez Parlament Europejski i
Radę, przez Radę lub przez Komisję, Państwo Członkowskie uzna za
niezbędne utrzymanie przepisów krajowych uzasadnionych ważnymi
względami określonymi w artykule 36 lub dotyczącymi ochrony środowiska
naturalnego, lub środowiska pracy, notyfikuje je Komisji, wskazując powody
ich utrzymania.

5. Ponadto, bez uszczerbku dla ustępu 4, jeżeli po przyjęciu środka
harmonizującego przez Parlament Europejski i Radę, przez Radę lub przez
Komisję, Państwo Członkowskie uzna za niezbędne wprowadzenie przepisów
krajowych opartych na nowych dowodach naukowych dotyczących ochrony
ś

rodowiska naturalnego lub środowiska pracy ze względu na specyficzny

problem tego Państwa, który pojawił się po przyjęciu środka harmonizującego,
notyfikuje ono Komisji projektowane środki oraz powody ich wprowadzenia.

6. W terminie 6 miesięcy od notyfikacji określonych w ustępach 4 i 5 Komisja
zatwierdza lub odrzuca przepisy krajowe, o których mowa, po sprawdzeniu,
czy są one środkiem arbitralnej dyskryminacji lub ukrytym ograniczeniem w
handlu między Państwami Członkowskimi i czy stanowią one przeszkodę w
funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.

W przypadku braku decyzji Komisji w tym terminie przepisy krajowe
określone w ustępach 4 i 5 są uważane za zatwierdzone.

W przypadku gdy jest to uzasadnione złożonością sprawy i nie ma
niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego, Komisja może notyfikować danemu
Państwu Członkowskiemu, że okres, o którym mowa w niniejszym ustępie
może być przedłużony na kolejny okres trwający do 6 miesięcy.

7. W przypadku gdy w zastosowaniu ustępu 6 Państwo Członkowskie zostaje
upoważnione do utrzymania lub wprowadzenia przepisów krajowych
uchylających środek harmonizujący, Komisja bada niezwłocznie, czy należy
zaproponować dostosowanie tego środka.

8. W przypadku gdy Państwo Członkowskie zgłosi szczególny problem
zdrowia publicznego w dziedzinie, która uprzednio stała się przedmiotem
ś

rodka harmonizującego, informuje o tym Komisję, która bada niezwłocznie,

czy należy zaproponować Radzie właściwe środki.

9. Na zasadzie odstępstwa od procedury przewidzianej w artykułach 258 i 259,
Komisja i każde Państwo Członkowskie mogą wnieść sprawę bezpośrednio do
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeśli uznają, że inne Państwo
Członkowskie nadużywa uprawnień przewidzianych w niniejszym artykule.

10. Powyższe środki harmonizujące obejmują, w odpowiednich przypadkach,
klauzulę ochronną upoważniającą Państwa Członkowskie do podjęcia, z
jednego lub więcej powodów pozagospodarczych, o których mowa w artykule
36, środków tymczasowych poddanych unijnej procedurze kontrolnej.

Artykuł 115 TFUE

(dawny artykuł 94 TWE)

Bez uszczerbku dla artykułu 114, Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze
specjalną procedurą prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim
i Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala dyrektywy w celu zbliżenia
przepisów

ustawowych,

wykonawczych

i

administracyjnych

Państw

Członkowskich, które mają bezpośredni wpływ na ustanowienie lub
funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

Artykuł 116 TFUE

(dawny artykuł 96 TWE)

W przypadku gdy Komisja stwierdzi, że różnica między przepisami
ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi Państw Członkowskich
narusza warunki konkurencji w rynku wewnętrznym i powoduje w ten
sposób zakłócenie, które powinno być wyeliminowane, podejmuje ona
konsultacje z zainteresowanymi Państwami Członkowskimi.

Jeśli konsultacje te nie doprowadzą do porozumienia eliminującego to
zakłócenie, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą
procedurą prawodawczą, przyjmują w tym celu niezbędne dyrektywy. Mogą
zostać przyjęte wszelkie inne właściwe środki przewidziane w Traktatach.

Artykuł 117 TFUE

(dawny artykuł 97 TWE)

1. W przypadku gdy istnieje obawa, że przyjęcie lub zmiana przepisu
ustawowego, wykonawczego lub administracyjnego może spowodować
zakłócenia w rozumieniu artykułu 116, Państwo Członkowskie, które chce to
uczynić podejmuje konsultacje z Komisją. Po przeprowadzeniu konsultacji z
Państwami Członkowskimi Komisja zaleca zainteresowanym Państwom
właściwe środki w celu uniknięcia tego zakłócenia.

2. Jeśli Państwo, które chce przyjąć lub zmienić przepisy krajowe nie zastosuje
się do zalecenia Komisji, nie może żądać od innych Państw Członkowskich, w
zastosowaniu artykułu 116, zmiany ich przepisów krajowych w celu
wyeliminowania tego zakłócenia. Jeśli Państwo Członkowskie, które nie
zastosowało się do zalecenia Komisji, powoduje zakłócenie wyłącznie na
własną szkodę, postanowienia artykułu 116 nie mają zastosowania.

Artykuł 118 TFUE

W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego,
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą

prawodawczą, ustanawiają środki dotyczące tworzenia europejskich tytułów
prawnych w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej
w Unii oraz utworzenia scentralizowanych na poziomie Unii systemów
zezwoleń, koordynacji i nadzoru.

Rada, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą, ustanawia w
drodze rozporządzeń systemy językowe dotyczące europejskich tytułów
prawnych. Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem
Europejskim.

6.

ROLA ETS W KSZTAŁTOWANIU RYNKU WEWNĘTRZNEGO

- ramowy charakter Traktatów

- cechy prawa unijnego

- orzecznictwo jako środek wypełniania ram traktatowych

- wykładnia systemowa, funkcjonalna i teleologiczna

- interpretacja „wspólnotowa”

SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW I

Podstawy traktatowe:

Art. 28 TFUE (ex art. 23 TWE):

1.

Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i

obejmuje zakaz stosowania ceł przywozowych i wywozowych między

Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak

również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi.

2.

Postanowienia art. 30 i Rozdziału 2 niniejszego Tytułu stosują się do produktów

pochodzących z Państw Członkowskich oraz do produktów pochodzących z

państw trzecich, jeżeli znajdują się one w swobodnym obrocie w Państwach

Członkowskich

Art. 29 TFUE (ex art. 24 TWE): Produkty pochodzące z państw trzecich są uważane za

będące w swobodnym obrocie w jednym z Państw Członkowskich, jeżeli dopełniono wobec

nich formalności przywozowych oraz pobrano wszystkie wymagane cła i opłaty o skutku

równoważnym w tym państwie członkowskim i jeżeli nie korzystały z całkowitego lub

częściowego zwrotu tych ceł lub opłat.

Art. 30 TFUE (ex art. 25 TWE): Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty wywierające

ten sam skutek są zakazane między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się tez do

ceł o charakterze fiskalnym.

Uwaga: Traktat nie przewiduje wyjątków od tego zakazu, porównaj postanowienia dotyczące

zniesienia ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym.

1.

Pojęcie towaru

•

Sprawa 7/68 Komisja v. Włochy [1968] ECR 423: „(...) produkty, które mają

wartość wyrażoną w pieniądzu i które mogą być przedmiotem transakcji

handlowych”

•

Sprawa C-393/92 Almelo [1994] ECR I-1477

•

Sprawa 7/78 R v. Thompson [1978] ECR 2247

•

Sprawa 57/79 Debauve [1980] ECR 833

•

Sprawa C- 343/89 Witzmann [1990] ECR 4477

2.

Zakaz wprowadzania ceł i opłat o podobnym skutku

a)

pojęcie cła

•

Sprawa 26/62 Van Gend en Loos [1963] ECR 1

b)

pojęcie opłat o skutku równoważnym do ceł

•

Sprawa 2 i 3/62 Komisja v. Luksemburg i Belgia [1962] ECR 867

•

Sprawa 24/68 Komisja v. Włochy (Statistical Levy) [1969] ECR 193: „(...) opłata

pieniężna, nawet w minimalnej wysokości, nałożona jednostronnie, bez względu

na sposób wprowadzenia i nazwę, dotycząca w równej mierze towarów krajowych

lub zagranicznych i związana z faktem przekroczenia przez nie granicy, (...) także

wtedy,

gdy

nie

wywiera

ona

skutków

protekcjonistycznych

lub

dyskryminacyjnych, zaś produkt, na który została nałożona, nie konkuruje z

towarami krajowymi

•

Sprawa 2 i 3/69 Diamantarbeiders (1) [1969] ECR 211

•

Sprawa 90/79 Komisja v. Francja (fotokopiarki) [1981] ECR 283

•

Sprawa 77/72 Capolongo [ 1973] ECR 611

c)

dopuszczalne opłaty/świadczenie w zamian za wykonane usługi

•

Sprawa 63/74 Cadsky [1975] ECR 281

•

Sprawa 87/75 Bresciani [1976] ECR 219

•

Sprawa 39/80 Donner [1983] ECR 19

•

Sprawa 132/82 Komisja v. Belgia [1983] ECR 1649

•

Sprawa 340/87 Komisja v. Włochy [1989] ECR 1483

d)

opłaty wynikające z prawa wspólnotowego

●

Sprawa 46/76 Bauhuis

e)

opłaty należące do ogólnego systemu opłat wewnętrznych

●

Sprawa 87/75 Bresciani, 132/78 Denkavit

f)

roszczenie o zwrot opłat pobranych niezgodnie z prawem wspólnotowym

-

przysługuje podmiotowi, który zapłacił cło lub opłatę o skutku równoważnym

pobraną niezgodnie z prawem wspólnotowym, zdaniem ETS jest to „nieodłączny

element uprawnień przyznanych jednostkom na mocy postanowień Traktatu

dotyczących zakazu takich opłat”

●

Sprawa 199/82 San Giorgio

●

Sprawa C-192/95 Comateb

●

Sprawa C-255/00 Grundig Italiana

3.

Zakaz wprowadzania dyskryminacyjnych lub protekcjonistycznych opłat krajowych

•

Podstawy traktatowe: art. 110 TFUE (dawny art. 90 TWE)

Art. 110 TFUE:

„śadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na

produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych

jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub

pośrednio na podobne produkty krajowe.

Ponadto żadne Państwo Członkowskie nie nakłada na produkty innych

państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią

inne produkty”

•

Pojęcie produktów podobnych:

*Sprawa 168/78 Komisja v. Francja (whisky/koniak) [1980] ECR 347:

„z punktu widzenia konsumentów produkty są podobne, jeżeli mają

analogiczne właściwości lub zaspokajają podobne potrzeby. Zakres

zastosowania art. 95 ust.1 [obecnie Art. 90 ust. 1] powinien być zatem

oceniany nie z punktu widzenia kryterium absolutnej identyczności,

lecz analogii i porównywalnych możliwości stosowania”

*Sprawa 243/84 John Walker [1986] ECR 875

*Sprawa 170/78 Komisja v. UK (wino/piwo) [1980] ECR 417

•

Sprawa 112/84 Humblot [1985] ECR 1367

•

Sprawa 46/80 Vinal Orbat [1981] ECR 77

•

Sprawa 171/78 Komisja v. Dania [1980] ECR 447

•

Sprawa 77/72 Capolongo [1973] ECR 611

•

Sprawa 72/92 Scharbatke [1993] ECR 5509

•

Sprawa C-314/05 Brzeziński

SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW II

Podstawy traktatowe:

Art. 34 TFUE (ex art. 28 TWE): „Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie

środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi”.

Art. 35 TFUE (ex art. 29 TWE): „Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki

o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi”.

Uwaga: Należy podkreślić, iż w przeciwieństwie do zakazu wprowadzania ceł i opłat o

skutku równoważnym, art. 34 i 35 TFUE nie mają charakteru bezwzględnego; uzupełnia je

Art. 36 TFUE (ex art. 30 TWE), na mocy którego: „[p]ostanowienia artykułów 28 i 29 nie

stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych

lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku

publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub

ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej

lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i

ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych

ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi”

1.

Pojęcie środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych

•

Dyrektywa 70/50, OJ 1970 L 13/29

•

Sprawa 8/74 Dassonville [1974] ECR 837: „wszelkie regulacje handlowe (trading rules)

ustanowione przez państwa członkowskie, które mogą stanowić przeszkody bezpośrednie

lub pośrednie, rzeczywiste bądź potencjalne, w wymianie handlowej wewnątrz

Wspólnoty, mają być uznane za środki o skutku równoważnym do ograniczeń

ilościowych”

•

Sprawa 120/78 Cassis de Dijon [1979] ECR 649: „W przypadku braku przepisów

wspólnotowych dotyczących produkcji i sprzedaży alkoholu (...) do kompetencji państw

członkowskich należy regulowanie wszelkich kwestii związanych z produkcją i sprzedażą

alkoholu i napojów alkoholowych na terytoriach tych państw. Przeszkody w handlu

wewnątrz Wspólnoty, wynikające z obowiązywania w państwach członkowskich

różnych standardów dotyczących wprowadzania do obrotu danych produktów, muszą być

zaakceptowane w takim stopniu, w jakim przepisy te mogą być uznane za niezbędne dla

spełnienia wymogów imperatywnych dotyczących w szczególności skuteczności kontroli

podatkowej, ochrony zdrowia publicznego, rzetelności obrotu handlowego oraz ochrony

konsumentów.”

•

Komunikat Komisji w sprawie konsekwencji orzeczenia w sprawie Cassis de Dijon, OJ

1980 C 216/2

•

Sprawa 15/79 Groenveld: „dotyczy środków krajowych, których specyficznym celem lub

skutkiem jest ograniczenie eksportu poprzez zróżnicowane traktowanie towaru

krajowego państwa członkowskiego i jego towaru eksportowanego w ten sposób, że

powoduje to szczególną korzyść dla produkcji krajowej lub rynku krajowego tego

państwa ze stratą dla produkcji lub rynków innych państw członkowskich. Nie jest tak w

przypadku omawianej regulacji, która stosowana jest obiektywnie do produktów

określonego rodzaju bez wprowadzania zróżnicowania w zależności od tego, czy produkty

te przeznaczone są na rynek krajowy, czy też eksport.”

•

„Sunday trading saga”

-

sprawa C-145/88 Torfaen Borough Council v. B & Q plc [1989] ECR 3851

-

sprawa C-169/91 Stoke-On-Trent v. B & Q plc [1992] ECR I6635

-

sprawa C-306/88 Rochdale BC v. Andres [1992] ECR I-6457

-

sprawa C-304/90 Reading BC v. Payless DIY [1992] ECR I-6493

-

sprawa C-312/89 Conforama [1991] ECR I-997

-

sprawa C-312/89 Marchandise [1991] ECR I-1027

-

post-Keck: sprawy poł. C-401, 402/92 Tankstation i Punto Casa [1994] ECR I-

2199

•

Sprawy poł. C-267 i C-268/92 Keck [1993] ECR I-6097: „Jednakże, w przeciwieństwie

do wcześniejszego orzecznictwa, stosowanie do produktów z innych państw

członkowskich przepisów krajowych, które ograniczają lub zabraniają określonych

warunków sprzedaży, nie zakłóca handlu między państwami członkowskimi w

rozumieniu formuły Dassonville ani bezpośrednio, ani pośrednio, ani faktycznie, ani

potencjalnie, o ile przepisy te dotyczą wszystkich podmiotów gospodarczych

działających w danym kraju i o ile dotykają w tym samym stopniu, prawnie i

faktycznie (they affect in the same manner, in law and in fact), zbytu produktów

krajowych oraz produktów pochodzących z innych państw członkowskich.”

•

Sprawa C-401/92 Boermans

•

Sprawy poł. C-69 i 258/93 Punto Casa

•

Sprawa C-391/92 Komisja v. Grecja (mleko dla niemowląt)

•

Sprawa C-387/93 Banchero

•

Sprawa C-412/93 Leclerc-Siplec

•

Sprawy poł. C-34 i 36/95 De Agostini

•

Sprawa C-254/98 Heimdienst [2000] ECR I-151

•

Sprawa C-405/98 Gourmet

•

Sprawa C-322/01 DocMorris NV [2003]

•

Sprawa C-171/07 i C-172/07 Apothekerkammer des Saarlandes, 19.05.2009

4.

Wyjątki z art. 36 TFUE

•

Sprawa 304/84 Muller [1986] ECR 1511 (ciężar dowodu)

•

Sprawa 34/79 Henn i Darby [1979] ECR 3795 (moralność publiczna)

•

Sprawa 121/85 Conegate [1986] ECR 1007 (moralność publiczna)

•

Sprawa 154/85 Komisja v. Włochy [1987] ECR (porządek publiczny)

•

Sprawa 72/83 Campus Oil [1984] ECR 2727 (bezpieczeństwo publiczne)

•

Sprawa 53/80 Eyssen [1981] ECR 409 (zdrowie publiczne)

•

Sprawy C-1/90 i C-176/90 Aragonesa [1991] ECR I-4151 (zdrowie publiczne)

•

Sprawa C-322/01 DocMorris NV [2003] (zdrowie publiczne)

•

Sprawy: C-262/02 Komisja v. Francja, C-429/02 Bacardi [2003] (zdrowie publiczne)

•

Sprawa 7/61 Komisja v. Włochy [1961] ECR 633 (art. 30 dotyczy czynników innych

niż gospodarcze)

•

Sprawa 152/78 Komisja v. Francja [1980] ECR 2299 (nie mogą stanowić środków

arbitralnej dyskryminacji)

•

Sprawa 40/82 Komisja v. UK [1982] ECR 2793 (ani ukrytych ograniczeń w handlu)

SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW III

1.

Doktryna wymogów imperatywnych

•

Sprawa 120/78 Cassis de Dijon [1979] ECR 649

•

Sprawa 788/79 Gilli i Andres [1980] ECR 2071

•

Sprawa 261/81 Rau de Smedt [1982] ECR 3961

•

Sprawa 178/84 Komisja v. Niemcy (Biersteuergesetz) [1987] ECR 1227 (ochrona

konsumenta)

•

Sprawa C-315/92 Clinique [1994] ECR I-3317 (ochrona konsumenta)

•

Sprawa C-470/93 Mars [1995] ECR I-1923 (ochrona konsumenta)

•

Sprawa C-12/00 Komisja v. Hiszpania [2002]

•

Sprawa 16/83 Prantl [1984] ECR 1299 (zapobieganie nieuczciwej konkurencji)

•

Sprawa 302/85 Komisja v. Dania (Danish Bottles) [1988] ECR 4507 (ochrona

ś

rodowiska)

•

Sprawa C-2/90 Komisja v. Belgia (Walloon Waste) [1992] ECR I-4431 (ochrona

ś

rodowiska)

•

Sprawy poł. 60 i 61/84 Cinetheque [1985] ECR 2605 (promocja kinematografii)

•

Sprawa C-368/95 Familiapress [1997] ECR I-3689 (popieranie różnorodności

prasy)

•

Sprawa C-60/00 Mary Carpenter [2002] ECR 6279(środki podjęte w celu ochrony

interesu publicznego musi być zgodny z prawami podstawowymi)

•

Sprawa C-112/00 Schmidberger [2003]

6. Zasada wzajemnego uznania

*Komunikat Komisji dotyczący konsekwencji orzeczenia wydanego przez ETS 20

lutego 1979 roku w sprawie 120/78 (Cassis de Dijon), OJ 1980, C256/2:

„[k]ażdy produkt importowany z innego państwa członkowskiego musi być w

zasadzie dopuszczony na terytorium importującego państwa członkowskiego, jeżeli

został wytworzony i wprowadzony do obrotu zgodnie z prawem, tj. zgodnie z

odpowiednimi regulacjami i technikami produkcji, jakie zwyczajowo i tradycyjnie

akceptowane są w państwie eksportującym. Powyższa zasada sugeruje, że państwo

członkowskie, ustanawiając handlowe lub techniczne regulacje mogące wywierać

wpływ na swobodny przepływ towarów, nie powinno przyjmować wyłącznie

narodowego punktu widzenia i brać pod uwagę jedynie standardy dotyczące

produktów krajowych. Właściwe funkcjonowanie wspólnego rynku wymaga, aby

każde państwo członkowskie uznawało uzasadnione interesy innych państw

członkowskich.”

7. Prawo własności intelektualnej a swoboda przepływu towarów

*Ochrona własności intelektualnej a rynek wewnętrzny

Sprawy poł. 56 i 58 Consten v. Grundig [1966] ECR 299

*Teoria wyczerpania praw

Sprawa 187/80 Merck v. Stephar [1981] ECR 2063

Sprawa 15/74 Centrafarm v. Sterling Drug Inc. [1974] ECR 1147

Sprawa 19/84 Pharmon Hoechst [1985] ECR 2281

Sprawa 16/74 Centrafarm v. Winthorp [1974] ECR 1183

Sprawa 55/80 GEMA [1981] ECR 147

Sprawa 158/86 Warner Bros v. Christiansen [1988] ECR 2605

Sprawa C-59/08 Copad SA, 23.04.2009

SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB I

Swoboda przepływu pracowników

Podstawy traktatowe:

Art. 45 TFUE (ex art. 39 TWE):

1. Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii.

2

Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na

przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich, w

zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.

3. Z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku

publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego swoboda ta

obejmuje prawo:

a) ubiegania się o rzeczywiście ofiarowane miejsca pracy;

b) swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw

Członkowskich;

c) przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy

zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi

dotyczącymi zatrudnienia pracowników tego państwa;

d) pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia,

na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach wykonawczych.

4. Postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do zatrudnienia w

administracji publicznej.

Prawo pochodne:

•

Rozporządzenie 1612/68 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/2, s. 475), prawa pracowników i ich

rodzin

•

Dyrektywa 64/221 (OJ Sp. Ed. 1964, No. 850/64, s. 117), dopuszczalne ograniczenia

swobody przepływu pracowników ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa

publicznego i zdrowia publicznego (uchylona)

•

Dyrektywa 68/360 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/13, s. 485), formalności dot. wjazdu i pobytu

pracownika i jego rodziny (uchylona)

•

Rozporządzenie 1251/70 (OJ Sp. Ed. 1970, L 142/24, s. 402), prawo pozostania po

okresie zatrudnienia

•

Dyrektywa 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do

swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (Dz. Urz.

UE 2004 L 158/77)

1.

Pojęcie pracownika, zakres podmiotowy swobody przepływu pracowników

* Sprawa 75/63 Hoekstra [1964] ECR 177: pojęcie pracownika ma charakter

wspólnotowy, definiować je będzie więc ETS

* Sprawa 53/81 Levin [1982] ECR 1035: praca w niepełnym wymiarze

* Sprawa 66/85 Lawrie-Blum [1986] ECR 2121:staż nauczycielski, niskie wynagrodzenie

* Sprawa 196/87 Steymann [1988] ECR 6159: praca dla wspólnoty religijnej

* Sprawa 344/87 Bettray [1989] ECR 1621: praca w ramach terapii anty-narkotykowej

* Sprawa C-357/89 Raulin [1992] ECR I-1027: niewielka ilość przepracowanych godzin

* Sprawa C-292/89 Antonissen [1991] ECR I-745

* Sprawa C-188/00 Kurz [2002] ECR I-10691

* Sprawa C-138/02 Collins [2003]; status osób poszukujących pracy

Sprawa 66/85 Lawrie-Blum: „pracownikiem jest osoba, która wykonuje przez pewien czas

ś

wiadczenia na rzecz innej osoby i pod jej kierunkiem, w zamian za co otrzymuje

wynagrodzenie”

Sprawa C-188/00 Kurz: „na to, czy ktoś jest pracownikiem, nie wpływa ani natura (rodzaj)

stosunku pracy na podstawie prawa krajowego, ani stopień produktywności (wydajności

pracy) danej osoby, ani pochodzenie środków, z jakich wypłacane jest wynagrodzenie, ani

wysokość wynagrodzenia”

2.

Obywatelstwo UE a zakres uprawnień pracownika

* Sprawa C-413/99 Baumbast [2002] ECR I-7091

* Sprawa C-138/02 Collins [2003]

* Sprawa C-456/02 Trojani [2004], 7.09.04

* Sprawa C-22/08 Vatsouras, 4.06.2009

3.

Prawo wjazdu i pobytu

* Dyrektywa 2004/38/WE

- pojęcie „członka rodziny obywatela Unii”

- prawo pobytu do 3 miesięcy

- prawo pobytu powyżej 3 miesięcy

- prawo stałego pobytu

- prawo pozostania

- ograniczenia ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa

publicznego i zdrowia publicznego

* Sprawa 48/75 Royer [1976] ECR 497

* Sprawa 118/75 Watson i Belmann [1976] ECR 1185

* Sprawa C-68/89 Komisja v. Holandia

* Sprawa C-378/97 Wijsenbeck

4.

Prawa członków rodziny pracownika, pojęcie „korzyści socjalnych”

* Rozporządzenie 1612/68

* Sprawa 207/78 Even:

korzyści socjalne: „wszelkie korzyści, które, związane lub nie z umową o pracę, są

przyznawane krajowym pracownikom przede wszystkim z powodu ich obiektywnego

statusu pracowników lub z powodu samego faktu posiadania miejsca zamieszkania na

terytorium krajowym i których rozciągnięcie na pracowników będących obywatelami

innych państw członkowskich wydaje się właściwe dla zapewnienia tym pracownikom

mobilności wewnątrz Wspólnoty”

* Sprawa 59/85 Reed [1986] ECR 1283

* Sprawa 267/83 Diatta [1985] ECR 567

* Sprawa 316/85 Lebon [1987] ECR 2811

* Sprawa 137/84 Mutsch

* Sprawa C-237/94 O`Flynn

* Sprawa 32/75 Cristini

Kto należy do rodziny pracownika ? Co zmieniła w tej kwestii dyrektywa 2004/38/WE ?

5.

Prawo pozostania po okresie zatrudnienia

* Rozporządzenie 1251/70

6.

Dopuszczalne ograniczenia ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo

publiczne, zdrowie publiczne

* Sprawa 41/74 Van Duyn [1974] ECR 1337: praca dla kościoła scientologicznego

* Sprawa 30/77 Bouchereau [1977] ECR 1999: uprzednio skazani

* Sprawa 36/75 Rutili [1975] ECR 1219: polityczny aktywista, organizator strajków

* Sprawa 115 i 116/81 Adoui & Cornuaille [1982] ECR 1665: francuskie „kelnerki”

* Sprawa 131/79 Santillo [1980] ECR 1585: przestępca Se ksualny

* Sprawa C-100/01 Olazabal [2002]

* postanowienia dyrektywy 2004/38

7.

Praca w administracji publicznej jako wyjątek od art. 45 (4) TFUE

* Sprawa 149/79 Komisja v. Belgia [1982] ECR 1845

* Sprawa 33/88 Allue [19889] ECR 1591

* Sprawa C-4/91 Bleis [1991] ECR I-5627

władza publiczna, praca w administracji publicznej: „te stanowiska, które wiążą się z

bezpośrednim udziałem w wykonywaniu władzy zwierzchniej i pełnieniu zadań, których

celem jest ochrona ogólnych interesów państwa lub innych instytucji publicznych, co

zakłada szczególną więź z państwem osoby mianowanej na takie stanowisko”

8.

Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przepływu

pracowników

●

Sprawa C-415/93 Bosman [1995] ECR I-492:

„[p] rzepisy, które uniemożliwiają lub utrudniają obywatelowi państwa

członkowskiego opuszczenie kraju pochodzenia w celu skorzystania z

przysługującego mu prawa do swobody poruszania się we Wspólnocie,

stanowią przeszkodę w wykonywaniu tej swobody nawet wówczas, jeżeli

stosowane są bez względu na obywatelstwo pracowników”.

●

Sprawa C-138/02 Collins [2003]

9.

Problem tzw. odwrotnej dyskryminacji

•

Sprawa 175/78 R v. Saunders [1979] ECR 1129

•

Sprawa 35 i 36/82 Morson & Jhanian [1982] ECR 3723

•

Sprawa C-370/90 Surinder Singh

Swoboda przedsiębiorczości

Podstawy traktatowe:

Art. 49 TFUE (ex art. 43 TWE):

Ograniczenia

swobody

przedsiębiorczości

obywateli

jednego

Państwa

Członkowskiego na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach

poniższych postanowień. Zakaz ten obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji,

oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa Członkowskiego, ustanowionych na

terytorium innego Państwa Członkowskiego.

Z

zastrzeżeniem

postanowień

rozdziału

dotyczącego

kapitału,

swoboda

przedsiębiorczości obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na

własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza

spółkami w rozumieniu artykułu 48 akapit drugi, na warunkach określonych przez

ustawodawstwo Państwa przyjmującego dla własnych obywateli.

Art. 51 TFUE (ex art. 45 TWE):

Postanowienia niniejszego rozdziału nie mają zastosowania do działalności, która w

jednym z Państw Członkowskich jest związana, choćby przejściowo, z wykonywaniem

władzy publicznej.

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,

mogą wyłączyć pewne rodzaje działalności ze stosowania postanowień niniejszego rozdziału.

Art. 52 TFUE (ex art. 46 TWE):

1.

Postanowienia niniejszego rozdziału oraz środki podjęte na ich podstawie nie

przesądzają o zastosowaniu przepisów ustawowych i administracyjnych

przewidujących szczególne traktowanie cudzoziemców, uzasadnione względami

porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego”.

2. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą

prawodawczą, uchwalają dyrektywy w celu koordynacji powyższych postanowień.

Art. 54 TFUE (ex art. 48 TWE):

Na potrzeby stosowania postanowień niniejszego rozdziału spółki założone zgodnie z

ustawodawstwem Państwa Członkowskiego i mające swą statutową siedzibę, zarząd lub

główne przedsiębiorstwo wewnątrz Wspólnoty, są traktowane jak osoby fizyczne mające

przynależność Państwa Członkowskiego.

Przez spółki rozumie się spółki prawa cywilnego lub handlowego, a także spółdzielnie

oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, z wyjątkiem spółek, których

działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku.

1.

Zakres swobody przedsiębiorczości

a) Pojęcie przedsiębiorczości:

C-221/89 Factortame II :

„samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy

trwałego urządzenia (a fixed establishment) w innym państwie członkowskim, na czas

nieokreślony”

•

samodzielność działalności

•

charakter transgraniczny (Sprawa 115/78 Knoors [1979] ECR 399)

•

wymóg stałości (Sprawa C-55/94 Gebhard [1995]: „w sposób stały i

ciągły”)

b) Pierwotne prawo przedsiębiorczości:

-

podjęcie samodzielnie nowej działalności w innym państwie członkowskim

Wtórne prawo przedsiębiorczości

-

podjęcie działalności przez przedsiębiorstwo działające w jednym p.

członkowskim również w innym p. członkowskim

c) Przedsiębiorstwo, spółka – art. 54 TFUE

przynależność przedsiębiorstwa do Wspólnoty, charakter wspólnotowy:

*założenie zgodnie z prawem państwa członkowskiego (teoria powstania,

inkorporacji)

*posiadanie statutowej siedziby, zarządu lub głównego przedsiębiorstwa

wewnątrz Wspólnoty (teoria siedziby)

*nie obowiązuje teoria kontroli (decyduje prawo państwa, którego

obywatelstwo mają właściciele kapitału umożliwiającego kontrolę nad

przedsiębiorstwem)

d) Działalność na własny rachunek, na zasadzie samozatrudnienia:

•

Sprawa C-268/98 Jany:

„polega na samodzielnym prowadzeniu działalności w innym państwie

członkowskim przez określoną osobę na własny rachunek, na własną

odpowiedzialność, bez jakiegokolwiek podporządkowania wobec osób

trzecich, za wynagrodzeniem płatnym w pełnej wysokości bezpośrednio do

niej”

2.

Swoboda przedsiębiorczości a swoboda świadczenia usług

•

Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165

„przejściowy charakter świadczenia usług należy ocenić uwzględniając okres,

częstotliwość, regularne powtarzanie i ciągłość działalności” (regularity, periodicity,

continuity), ale można mieć „konieczną infranstrukturę”

3.

Wzajemne uznanie dyplomów

Nowy reżim uznawania kwalifikacji: Dyr. 2005/36/EC (Dz. Urz. UE L 255/22 z 30.09.2005),

implementacja do 20.10.2007

•

Dyrektywa 89/48 (OJ 1989 L 19, s. 16): dyplomy szkól wyższych

•

Dyrektywa 92/51 (OJ 1992 L 209, s. 25): dyplomy instytucji lub szkół pomaturalnych

•

Dyrektywa 93/16 (OJ 1993 L 165/11): kwalifikacje medyczne

•

Sprawa 2/74 Reyners [1974] ECR 631

•

Sprawa 71/76 Thieffry [1977] ECR 765

•

Sprawa C-61/89 Bouchoucha [1990] ECR I-3553

•

Sprawa C-340/89 Vlassopuolou [1991] ECR I-2357

•

Sprawa C-319/92 Haim [1994] ECR I-425

•

Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663

4.

Działalność gospodarcza osób prawnych/podstawy europejskiego prawa spółek

•

Sprawa 79/85 Segers

•

Sprawa 270/83 Komisja v. Francja

•

Sprawa 81/87 Daily Mail

•

Sprawa C-1/93 Halliburton Services

•

Sprawa C-212/97 Centros

•

Sprawa C-330/91 Commerzbank

•

Sprawa C-208/00 Őberseering BV

•

Sprawa C-210/06 Cartesio

5.

Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przedsiębiorczości

•

Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165:

„(...) przepisy krajowe mogące utrudnić, lub uczynić mniej atrakcyjnym

wykonywanie podstawowych swobód zagwarantowanych w Traktacie muszą

spełniać następujące cztery warunki: muszą być stosowane w sposób

niedyskryminacyjny; muszą być usprawiedliwione na podstawie wymogów

imperatywnych interesu publicznego; muszą być właściwe dla osiągnięcia celu,

jakiemu służą; nie mogą przekraczać tego, co jest konieczne dla osiągnięcia

wspomnianego celu”.

●

Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663:

„[z]godnie z powyższym, art. 48 i 52 wykluczają stosowanie regulacji

krajowych określających warunki używania tytułów akademickich uzyskanych w

innych państwach członkowskich, w przypadku, gdy regulacje te, nawet jeśli

stosowane są bez dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, mogą utrudnić lub

uczynić

mniej

atrakcyjnym

wykonywanie

podstawowych

swobód

zagwarantowanych w Traktacie przez obywateli państw członkowskich

Wspólnoty, włączając w to obywateli państwa członkowskiego, które przyjęło

dane regulacje. Sytuacja byłaby inna wyłącznie wówczas, gdyby dana regulacja

służyła osiągnięciu słusznego celu zgodnego z Traktatem i była uzasadniona na

podstawie wymogów imperatywnych interesu publicznego”.

6.

Podatki bezpośrednie a rynek wewnętrzny

Podatki od osób fizycznych

•

Sprawa C-175/88 Biehl [1990] ECR I-1779

•

Sprawa C-204/90 Bachmann [1992] ECR I-249

•

Sprawa C-279/93 Schumacker [1995] ECR I-225:

„dyskryminacja powstaje tylko wskutek zastosowania różnych reguł do porównywalnych

sytuacji bądź tych samych reguł do różnych sytuacji”;

•

Sprawa C-80/94 Wielockx [1995] ECRI-2493

•

Sprawa C-318/07 Persche

•

Sprawa C-544/07 Rüffler, 23.04.2009

Podatki od osób prawnych

•

Sprawa 270/83 Komisja v. Francja [1986] ECR 273

•

Sprawa C-330/91 Commerzbank AG [1993] ECR I-4017

•

Sprawa C-1/93 Halliburton Services [1994] ECR I-1137

•

Sprawa C-250/95 Singer [1997] ECR I-2471

SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG

Podstawy traktatowe:

Art. 56 TFUE (ex art. 49 TWE): „W ramach poniższych postanowień ograniczenia w

swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii są zakazane w odniesieniu do obywateli

Państw Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie członkowskim innym niż

Państwo odbiorcy świadczenia”.

Art. 57 TFUE (ex art. 50 TWE): „Usługami w rozumieniu Traktatów są świadczenia

wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami

o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób.

Usługi obejmują zwłaszcza:

a)

działalność o charakterze przemysłowym;

b)

działalność o charakterze handlowym;

c)

działalność rzemieślnicza;

d)

wykonywanie wolnych zawodów.

Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego oprawa przedsiębiorczości, świadczący

usługę może, w celu spełnienia świadczenia, wykonywać przejściowo działalność w państwie

członkowskim świadczenia na tych samych warunkach, jakie państwo to nakłada na własnych

obywateli.”

Traktat dopuszcza wyjątki od swobody świadczenia usług:

Na mocy art. 62 TFUE (ex art. 55 TWE), do swobody świadczenia usług stosuje się

odpowiednio art. 52 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym: „[p]ostanowienia niniejszego rozdziału

oraz środki podjęte na ich podstawie nie przesądzają o zastosowaniu przepisów ustawowych,

wykonawczych

lub

administracyjnych,

przewidujących

szczególne

traktowanie

cudzoziemców,

uzasadnione

względami

porządku

publicznego,

bezpieczeństwa

publicznego lub zdrowia publicznego”.

1.

Pojęcie usług

•

Sprawa 15/78 Koestler [1978] ECR 1979: usługi bankowe

•

Sprawa 153/73 Saachi [1974] ECR 409: reklamy tel.

•

Sprawa 279/80 Webb [1981] ECR 3305: pośrednictwo pracy

•

Sprawa 110 i 111/78 Van Wesemael [1979] ECR 35: agencje artyst.

•

Sprawy 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377: turystyka

•

Sprawa C-159/90 SPUC v. Grogan [1991] ECR I-4685: zabiegi aborcyjne

*Sprawa C-545/03 Mobistar

*Sprawa C-60/00 Carpenter

*Sprawa C-215/01 Schnitzer

* Uwaga: z orzecznictwa ETS wynika, że postanowieniom Traktatu o swobodzie

ś

wiadczenia usług podlegają następujące kategorie transakcji:

•

kiedy usługodawca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w celu

ś

wiadczenia tam usług (np. sprawa 76/81 Transporoute v. Minister of Public Works

[1982] ECR 417);

•

kiedy usługobiorca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego, aby skorzystać z

oferowanych tam usług (np. sprawy 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377);

•

kiedy zarówno usługodawca jak i usługobiorca mają siedzibę w tym samym państwie

członkowskim, ale usługodawca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w

celu oferowania tam swych usług (np. sprawy: C-154/89 Komisja v. Francja [1991] ECR

I 659, C-180/89 Komisja v. Włochy [1991] ECR I 709, C-198 /89 Komisja v. Grecja

[1991] ECR I 727 - przewodnicy turystyczni)

•

kiedy ani usługodawca, ani usługobiorca nie przemieszczają się fizycznie, a usługi

ś

wiadczone są w formie przepływu informacji (poprzez telefon, fax, e-mail) (np. sprawy

C-76/90 Säger [1991] ECR I 4221, C-288/89 Gouda [1991] ECR I 4007)

Nowa dyrektywa usługowa: 2006/123 Dz. Urz. UE, L 376, s.36

1.

Swoboda świadczenia usług a swoboda przedsiębiorczości

•

Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165

2.

Wyjątki traktatowe

•

Sprawa C-159/90 SPUC v. Grogan [1991] ECR I-4685

•

Sprawa C-243/01 Gambelli [2003]

•

Sprawa C-36/02 Omega ( Laserdome) [2003]

3. Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody świadczenia usług

•

Sprawa 33/74 Van Binsbergen [1974] ECR 1299

•

Sprawa 205/84 Komisja v. Niemcy [1986] ECR 3755

•

Sprawa C-113/89 Rush Portuguesa [1990] ECR I-1417

•

Sprawa C-288/89 Gouda [1991] ECR I 4007

•

Sprawa C-76/90 Säger [1991] ECR I 4221

•

Sprawa C-384/93 Alpine Investments [1995] ECR I-1141

•

Sprawa C-34-36/95 De Agostini [1997] ECR I-3843

•

Sprawa C-158/96 Kohll [1998] ECR I-1931

•

Sprawa C-157/99 Geraets-Smits i Peerbooms

4.Usługi prawnicze

•

Sprawa 2/74 Reyners [1974] ECR 631

•

Sprawa 71/76 Thieffry [1977] ECR 765

•

Sprawa 107/83 Klopp [1984] ECR 2971

•

Sprawa 292/86 Gullung [1988] ECR 111

•

Sprawa C-340/89 Vlassopoulou [1991] ECR I-2357

•

Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663

•

Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165

•

Sprawa C-309/99 Wouters

•

Sprawa C-506/04 Wilson

•

Dyrektywa 77/249, OJ 1977 L 18/17 w sprawie ułatwienia skutecznego

korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług

•

Dyrektywa 89/48, OJ 1989 L 19/16 wzajemne uznanie dyplomów szkół wyższych

•

Dyrektywa 98/5/WE w sprawie ułatwienia prowadzenia stałej praktyki

prawniczej w innym państwie członkowskim niż to, w którym uzyskano

kwalifikacje

5.

Status tzw. pracowników delegowanych

SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU

Podstawy traktatowe:

Art. 63 TFUE (ex art. 56 TWE):

W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w

przepływie kapitału między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami

Członkowskimi a państwami trzecimi.

W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w

płatnościach pomiędzy Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.

Uwaga: Art. 56 TWE (obecnie art. 63 TFUE) w obecnym brzmieniu obowiązuje od 1

stycznia 1994 (art. 73 a TUE). W poprzedniej wersji (art. 67 TEWG) ograniczenia w

przepływie kapitału miały być znoszone stopniowo, „w zakresie niezbędnym dla

prawidłowego funkcjonowania wspólnego rynku”.

Art. 65 TFUE (ex art. 58 TWE):

1.

Artykuł 63 nie narusza prawa Państw Członkowskich do:

a)

stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego traktujących odmiennie

podatników ze względu na różne miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału;

b)

podejmowania wszelkich środków niezbędnych do zapobiegania naruszeniom ich

ustaw i aktów wykonawczych, zwłaszcza w sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru

ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi lub ustanowienia procedur

deklarowania przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej bądź

statystycznej, lub podejmowania środków uzasadnionych powodami związanymi z

porządkiem publicznym lub bezpieczeństwem publicznym.

2.

Niniejszy rozdział nie przesądza o możliwości stosowania ograniczeń w dziedzinie prawa

przedsiębiorczości zgodnych z niniejszym Traktatem.

3.

Ś

rodki i procedury określone w ustępach 1 i 2 nie powinny stanowić arbitralnej

dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i

płatności w rozumieniu art. 63.

Prawo pochodne:

•

Pierwsza Dyrektywa Kapitałowa z 11 maja 1960, OJ 1960, Sp. Edition 1959-62,

s. 49-59

•

Druga Dyrektywa Kapitałowa z 18 grudnia 1962, OJ 1963, Sp. Edition 1963-64,

s.5-17

•

Dyrektywa 85/583, OJ 1985, L 372/39 oraz Dyrektywa 85/611, OJ 1985, L 375/3

•

Komisja: Program dotyczący liberalizacji przepływu kapitału, COM(86) 292

•

Dyrektywa 88/361, OJ 1988, L 372 przewidująca pełną liberalizację

przepływu kapitału

•

problem statusu prawnego Dyr. 88/361 wobec zmian wprowadzonych w TUE, orzeczenie

w sprawie Bordessa, (C-358/93 i C-416/93, [1995] ECR I, 361)

•

Dyrektywa 97/5 o przelewach transgranicznych

•

Rozp. 2560/2001 o płatnościach trans granicznych w euro

•

Dyr. 91/308 o zwalczaniu prania brudnych pieniędzy

1.

Swoboda przepływu kapitału a inne swobody rynku wewnętrznego

* Sprawa C-203/80 Casati [1981] ECR I-2595: „Swobodny przepływ kapitału stanowi,

wraz z takim przepływem osób i usług, jedną z podstawowych swobód Wspólnoty. (...)

swoboda przepływu pewnych rodzajów kapitału jest w praktyce warunkiem wstępnym

dla skutecznego wykonywania innych swobód, zagwarantowanych w Traktacie, w

szczególności swobody zakładania przedsiębiorstw i prowadzenia działalności

gospodarczej”

* Sprawa Bachmann (C-204/90, [1992] ECR I-249)

* Sprawa Komisja v. Włochy (C-95/81, [1982] ECR 2187)

* Sprawa Safir (C-118/96, [1998] ECR I-1897)

* Sprawa C-208/00 Überseering

2. Pojęcie przepływu kapitału

* Sprawa R. v. Thompson (C-7/78, [1978] ECR 2247)

* Sprawa Casati (C-203/80 [1981] ECR I-2595)

* Sprawa Bordessa (C-358/93 i C-416/93, [1995] ECR I, 361)

* Sprawa Schindler (C-275/92, [1994] ECR I-1039)

* Sprawa Sanz de Lera (C-163/94)

* Sprawa Trummer i Mayer (C-222/97)

* Sprawa Verkooijen (C-35/98)

* Sprawa Van Hilten-van der Heijden (C-513/03)

* Sprawa Persche (C-318/07)

Przepływ kapitału:

Jednostronne przeniesienie w celu inwestycyjnym środków majątkowych w formie

rzeczowej lub pieniężnej, pomiędzy co najmniej dwoma państwami członkowskimi.

3.Kapitał a płatności bieżące

•

Sprawa 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377: „(...) płatności bieżące są

transferami walut obcych w wykonaniu transakcji podstawowej, podczas gdy przepływ

kapitału to operacje finansowe co do istoty związane raczej z inwestowaniem określonych

funduszy, a nie z zapłatą za usługę.”

Przepływ płatności:

Przeniesienie do innego państwa członkowskiego środków pieniężnych, nie w celu

inwestycyjnym, ale w celu wykonania świadczenia wzajemnego, którego źródłem jest

czynność dokonana w ramach realizowania prawa wynikającego z jednej ze swobód.

4.

Dopuszczalne ograniczenia w przepływie kapitału

1.

„niezbędne środki” (requisite measures)

2.

zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przepływu kapitału

* Sprawa Komisja v. Belgia (C-478/98, 26.09.2000)

* Sprawa C-367/98 Komisja v. Portugalia

* Sprawa C-54/99 Association Eglise de scientologie de Paris

* Sprawa C-315/02 Lenz

* Sprawa Bordessa (C-358/93 i C-416/93)

5. Katalog dołączony do dyrektywy 88/361 obejmuje następujące kategorie przepływów

kapitału:

-

inwestycje bezpośrednie, dokonywane na terytorium danego państwa

nierezydentów lub przez rezydentów (osoby fizyczne i prawne według definicji

ustanowionych w prawie dewizowym obowiązującym w każdym państwie

członkowskim) za granicą, polegające m. in. na ustanowieniu oddziałów lub

nowych przedsiębiorstw należących w całości do osoby wnoszącej kapitał, nabyciu

w

całości

już

istniejących

przedsiębiorstw,

także

na

zaciągnięciu

długoterminowych pożyczek lub dokonaniu reinwestycji zysków w celu

ustanowienia lub utrzymania trwałych związków ekonomicznych;

-

inwestycje w nieruchomości położone na terytorium państwa przez

nierezydentów oraz inwestycje w nieruchomości położone za granicą przez

rezydentów;

-

operacje odnoszące się do papierów wartościowych będących przedmiotem

obrotu na rynku kapitałowym, czyli obrót akcjami i innymi papierami

wartościowymi o charakterze udziałowym oraz obligacjami, w tym: nabycie przez

nierezydentów krajowych papierów wartościowych będących przedmiotem obrotu

giełdowego, nabycie przez rezydentów zagranicznych papierów wartościowych

będących przedmiotem obrotu giełdowego, nabycie przez nierezydentów

krajowych papierów wartościowych nie będących przedmiotem obrotu giełdowego

oraz nabycie przez rezydentów zagranicznych papierów wartościowych nie

będących przedmiotem obrotu giełdowego, a także dopuszczenie krajowych

papierów wartościowych na zagraniczny rynek kapitałowy oraz zarządzanie

zagranicznymi papierami wartościowymi na krajowym rynku kapitałowym;

-

operacje dotyczące jednostek uczestnictwa przedsiębiorstw zbiorowego

inwestowania (np. funduszy powierniczych i funduszy inwestycyjnych);

-

operacje odnoszące się do papierów wartościowych i innych instrumentów

rynku pieniężnego (np. czeki bankowe, weksle skarbowe, certyfikaty

depozytowe);

-

operacje na rachunkach bieżących i depozytowych instytucji finansowych

dokonywane przez nierezydentów z krajowymi instytucjami finansowymi lub

przez rezydentów z zagranicznymi instytucjami finansowymi;

-

kredyty i pożyczki pieniężne związane z transakcjami handlowymi lub

ś

wiadczeniem usług, w których uczestniczy rezydent, tj. kredyty i pożyczki krótko-

, średnio-, i długoterminowe udzielane przez nierezydentów rezydentom i przez

rezydentów nierezydentom;

-

poręczenia, gwarancje i prawa zastawu udzielane przez nierezydentów

rezydentom i przez rezydentów nierezydentom;

-

transfery wynikające z wypełniania umów ubezpieczeniowych, w tym

dotyczących ubezpieczeń na życie i ubezpieczeń kredytu;

-

przepływ kapitału o charakterze osobistym, czyli pożyczki, darowizny, posagi,

spadki i zapisy, a także spłata zadłużenia przez imigrantów w państwach ich

poprzedniego miejsca zamieszkania, transfer majątku zgromadzonego przez

rezydentów w przypadku emigracji, w czasie ich zagospodarowywania lub w

okresie przebywania za granicą oraz transfer oszczędności imigrantów w okresie

przebywania za granicą do państwa ich poprzedniego miejsca zamieszkania

-

fizyczny przywóz i wywóz aktywów finansowych, takich jak papiery

wartościowe i wszelkiego rodzaju środki płatnicze;

-

inne przepływu kapitału, w tym: podatki od spadków, odszkodowania (tam,

gdzie mogą być uważane za kapitał), zwroty w przypadku unieważnienia umowy

oraz zwroty nienależnych płatności (tam, gdzie mogą być uważane za kapitał),

honoraria autorskie: patenty, wzory przemysłowe, znaki handlowe i wynalazki

(przeniesienie praw własności i użytkowania oraz płatności z nich wynikające).

6. Orzecznictwo z zakresu swobody przepływu kapitału:


Sprawa C-35/98 Staatssecretaris van Financiën v. B.G.M. Verkooijen, Zb. Orz. 2000, t. I, s.
4071

Sprawa C-302/97 A. Konle v. Republika Austriacka, Zb. Orz. 1999, t. I, s. 3099.

Sprawa C-423/98 A. Albore, Zb. Orz. 2000, t. I, s. 5965.

Sprawa C-251/98 Baars v. Inspecteur der Belastingdienst Particulieren/Ondernemingen

Gorinchem, Zb. Orz. 2000, t. I, s. 2728

Sprawa C-222/97 M. Trummer i P. Mayer, Zb. Orz. 1999, t. I, s. 1661

Sprawa C-174/04 Komisja v. Republika Włoska, Zb. Orz. 2005, s. 4933

Sprawa C-452/04 Fidium Finanz, Zb. Orz. 2006, s. 9521

Sprawy poł. C-282/04 oraz C-283/04 Komisja v. Holandia, Zb. Orz. 2006, s. 9141

Sprawa C-112/05 Komisja v. Niemcy, Zb. Orz. 2007, s. 8995


7. Sprawy dotyczące tzw. złotych akcji

np. C-367/98 Komisja v. Portugalia, Zb. Orz. 2002, t. I, s. 4731 oraz C-463/00 Komisja v.

Hiszpania, Zb. Orz. 2003, t. I,

s. 4581 i C-98/01 Komisja v. Zjednoczone Królestwo, Zb. Orz.

2003, t. I, s. 4641, C-98/00 Komisja v. UK (BAA), C-112/05 Komisja v. Niemcy (Volkswagen)