tydzień

wschodzie

n u m e r 1 6 ( 5 0 ) | 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8 | o ś r o d e k s t u d i ó w w s c h o d n i c h i m . m a r k a k a r p i a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

analizy

Prezydent Miedwiediew a premier Putin: kto rządzi w Rosji / 2

Mimo objęcia przez Dmitrija Miedwiediewa najwyższego urzędu w państwie, realna
władza w najbliższym czasie pozostanie w ręku premiera Putina

Gruzja patrzy na Zachód / 4

Ostry konflikt Tbilisi z Moskwą o przyszłość Abchazji i Osetii Południowej zbiega
się z niezwykle ważnymi wyborami parlamentarnymi w Gruzji. Niekonfrontacyjna i
odpowiedzialna polityka władz wobec obu tych wyzwań jest warunkiem utrzymania
wsparcia Zachodu dla Gruzji – to zaś ma dla Tbilisi fundamentalne znaczenie

Kolejne stadium kryzysu politycznego na Ukrainie / 7

Próba przejęcia kontroli nad procesem prywatyzacji przez Julię Tymoszenko doprowa-
dziła do zaognienia stosunków między nią a prezydentem. To, czy wykorzysta ona ten
spór, by już teraz przejść do opozycji, pozostaje kwestią otwartą

na

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y | r o s j a k a u k a z a z j a c e n t r a l n a

osw.waw.pl

Polecamy nasze publikacje

na stronie internetowej OSW

osw.waw.pl

Kontrolowane otwarcie Rosji

na zagranicznych inwestorów

Nowa strategia Kremla
wobec obcego kapitału

Reintegracja czy rekonkwista?

Gruzja wobec Abchazji i Osetii

Południowej w kontekście

uwarunkowań wewnętrznych

i międzynarodowych

Rosja: Fiasko próby utworzenia kartelu gazowego / 9

Grecja przyłącza się do South Stream / 9

Ekspansja ŁUKoilu na Bałkanach / 10

RusAl przejmuje udziały w Norylskim Niklu / 10

Rosja formalizuje działalność ośrodków kultury i nauki
w krajach WNP / 11

Spadło poparcie Ukraińców dla członkostwa Ukrainy w NATO / 11

Nowe otwarcie w stosunkach ukraińsko-rosyjskich? / 12

Alaksandr Łukaszenka o Karcie Polaka / 12

Białoruś: Prezydent potwierdził dotychczasowy kurs polityczny / 13

Eskalacja konfliktu białorusko-amerykańskiego / 13

Turkmeńsko-irański konflikt gazowy zażegnany / 14

Unia Europejska utrzymała sankcje wobec Uzbekistanu / 14

Prezydent Uzbekistanu w Kazachstanie / 15

wydarzenia

K r z y s z t o f S t r a c h o t a , W o j c i e c h B a r t u z i

P O L I C Y B R I E F S

Reintegracja czy rekonkwista?

Gruzja wobec Abchazji i Osetii Po∏udniowej

w kontekÊcie uwarunkowaƒ

wewn´trznych i mi´dzynarodowych

Reintegration or Reconquest?

Georgia’s policy towards Abkhazia

and South Ossetia in the context

of the internal and international situation

C e n t r e f o r E a s t e r n S t u d i e s

O

ÂRODEK

S

TUDIÓW

W

SCHODNICH IM.

M

ARKA

K

ARPIA

PUNKT WIDZENIA

O

ÂR O D E K

S

T U D I

ÓW

W

S C H O D N I C H I M

. M

A R K A

K

A R P I A

OÊrodek Studiów Wschodnich monitoruje oraz analizuje politycznà, ekonomicznà i spo∏ecznà

sytuacj´ w paƒstwach Europy Ârodkowej i Wschodniej, w Rosji, na Ba∏kanach

oraz na Kaukazie i w Azji Centralnej. G∏ównymi tematami badawczymi OSW sà:

sytuacja wewn´trzna i stabilnoÊç krajów obszaru zainteresowaƒ OSW, system w∏adzy, relacje

pomi´dzy poszczególnymi oÊrodkami politycznymi, polityka zagraniczna, problematyka zwiàzana

z rozszerzeniem NATO i UE, aspiracje integracyjne paƒstw obszaru ze strukturami zachodnimi,

bezpieczeƒstwo energetyczne, istniejàce i potencjalne konflikty oraz inne czynniki zwiàzane

z problemami bezpieczeƒstwa. OSW powsta∏ w 1990 roku i jest finansowany z bud˝etu paƒstwa.

WÊród g∏ównych rzàdowych partnerów OÊrodka w Polsce znajduje si´ Kancelaria

Prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezydenta, Ministerstwo Spraw Zagranicznych

i Ministerstwo Gospodarki. Poza instytucjami paƒstwowymi OÊrodek wspó∏pracuje

z polskimi i zagranicznymi oÊrodkami analitycznymi i naukowymi.

C

E N T R E F O R

E

A S T E R N

S

T U D I E S

Centre for Eastern Studies monitors and analyses the political, economic and social situation

in the countries of Central and Eastern Europe, in Russia, in the Balkans, in the Caucasus

and in Central Asia. The main research subjects of CES are: internal situation and stability

in the countries falling within the scope of CES’ interest, political system, relations between

individual political centres, foreign policy, issues related to the EU and NATO enlargement,

integration aspirations of the countries in the region to the Western structures,

power engineering security, existing and potential conflicts and other factors related

to the issue of security. CES was founded in 1990 and it is state-funded.

Among the main partners of the Centre in Poland are the Chancellery of the Prime Minister,

the Chancellery of the President, the Ministry of Foreign Affairs and the Ministry of Economy.

Apart from the co-operation with state institutions the Centre co-operates

with the Polish and foreign analytical and scientific centres.

OÊrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia / Centre for Eastern Studies

ul. Koszykowa 6A, 00-564 Warszawa

tel.: [phone] , fax: [phone]

www. osw.waw.pl

m a j / M a y 2 0 0 8

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy

2

analizy

aneks

Działania legislacyjne
umacniające szefa rządu

25 kwietnia do Dumy wpłynął pro-
jekt ustawy, mający przekierować
ok. 500 zadań z poziomu rządu na
poziom resortów. Są to kompetencje
wyłącznie „techniczne”, takie jak ustala-
nie formy dokumentów, obowiązujących
w administracji państwowej itd. Po
uchwaleniu ustawy premier Putin nie
będzie już zmuszony do osobistego
sygnowania licznych dokumentów i
rozporządzeń „technicznych”.
25 kwietnia odchodzący premier
Wiktor Zubkow podpisał rozporządze-
nie, powołujące w rządzie trzy nowe
departamenty: departament służby
prasowej, protokołu oraz departament
odpowiedzialny za przygotowywa-
nie przemówień premiera (rzecznik
prasowy premiera zostaje jednocześnie
podniesiony
do rangi wicepremiera).
28 kwietnia Władimir Putin wydał
dekret, który powierza ocenę rocznych
sprawozdań gubernatorów (wg listy 70
ustanowionych wcześniej przez Kreml
kryteriów finansowych, społecznych i
in.) rządowi, wyjmując to spod kom-
petencji Administracji Prezydenta. Na
razie prawo do zgłaszania kandydatur
i odwoływania gubernatorów pozostaje
w gestii prezydenta. 29 kwietnia
Putin podpisał dekret, wprowadza-
jący system oceny władz lokalnych,
analogiczny do systemu oceny szefów
regionów. <opr. Jadwiga Rogoża>

Prezydent Miedwiediew a premier Putin:

kto rządzi w Rosji

Oficjalne zaprzysiężenie Dmitrija Miedwiediewa na prezydenta (7 maja)
i desygnacja Władimira Putina na premiera (8 maja) kończy formalne
przekazanie władzy na Kremlu. Jednak sprawa ostatecznego podziału
kompetencji pomiędzy prezydentem i premierem wydaje się daleka od
zakończenia. Putin, najbardziej wpływowy polityk w Rosji, podejmu-
je aktywne działania na rzecz umocnienia pozycji ustrojowej premiera,
mające uniemożliwić osiągnięcie przez Miedwiediewa samodzielności
w układzie władzy. Sam Miedwiediew do momentu zaprzysiężenia za-
chowywał postawę bierną, a możliwość prowadzenia przezeń samo-
dzielnej polityki stoi pod znakiem zapytania.

Putin zdominował uroczystość

zaprzysiężenia Miedwiediewa

Przeprowadzona z niezwykłym przepychem ceremonia zaprzysiężenia Mied-
wiediewa na prezydenta odbyła się na Kremlu w obecności m.in. ustępujące-
go prezydenta Putina, przewodniczących obu izb parlamentu i przedstawicieli
wszystkich szczebli władz. Ceremonię zdominował Władimir Putin, który od-
grywał rolę mentora nowego prezydenta. Putin towarzyszył Miedwiediewowi
przez większość uroczystości, również podczas defilady pułku prezydenckie-
go, którą przyjmował zaprzysiężony Miedwiediew.

Dwuwładza ze wskazaniem na Putina

Takie symboliczne podkreślanie „dwuwładzy ze wskazaniem na Putina”
w czasie ceremonii zaprzysiężenia dobrze oddaje sytuację wokół Mied-
wiediewa, którego prezydentura zaczyna się w cieniu jego poprzednika.
Z jednej strony Miedwiediew obejmuje de iure najwyższy urząd w państwie,
tradycyjnie kojarzony z silną i skonsolidowaną władzą prezydencką. Miedwie-
diew będzie dysponował szerokimi uprawnieniami konstytucyjnymi (jedynie
w nieznacznym stopniu ograniczonymi przez parlament), które uprawniają
go m.in. do mianowania i odwoływania premiera, bezpośredniej kontroli nad
tzw. resortami prezydenckimi w rządzie (ministerstwami spraw wewnętrznych
i zagranicznych, obrony, sprawiedliwości i sytuacji nadzwyczajnych) oraz
służbami specjalnymi. Z drugiej strony rozległe uprawnienia formalne równo-
waży na razie dość słaba pozycja Miedwiediewa w elitach władzy. Miedwie-
diew, mimo iż jest zaufanym współpracownikiem Putina od osiemnastu lat
i co najmniej od ośmiu lat pełni ważne funkcje na szczytach władzy w Rosji,
na razie nie ma własnego zaplecza polityczno-gospodarczego. Obejmując
urząd i podlegającą mu Administrację Prezydenta, na początku zmuszony
będzie zaakceptować urzędników, mianowanych jeszcze przez Putina.

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy



Putin wzmacnia urząd premiera

Inicjatywa skupiona jest w ręku Władimira Putina, którego wpływy będą
w największym stopniu ograniczały pozycję Miedwiediewa. Mimo iż Putin
obejmuje urząd znacznie ustępujący prezydenckiemu ośrodkowi władzy pod
względem rangi i prerogatyw konstytucyjnych, jego faktyczne wpływy nadal
czynią go najważniejszą osobą w rosyjskiej polityce, a w odbiorze społecznym
nadal pozostaje on liderem politycznym. Jako przewodniczący partii Jedna
Rosja Putin umocnił swoją kontrolę nad parlamentem, nadal dysponuje też
nieformalną kontrolą nad strukturami siłowymi, mediami oraz rozbudowaną
siecią powiązań towarzysko-biznesowych, obejmującą wszystkie ważne sfery
polityki i gospodarki.

W ostatnich miesiącach można było zaobserwować, jak dzięki zainicjowa-
nym przez Putina działaniom wzmocnieniu ulega ranga urzędu premiera –
dotychczas czysto „technicznego” – na rzecz bardziej strategicznej i publicznej
(zob. Aneks 2).
Putin jako przewodniczący partii Jedna Rosja, która dysponuje przeszło
3/4 mandatów w Dumie Państwowej, wzmocnił kontrolę nad parlamentem.
Miedwiediew nie będzie mógł zatem przeprowadzić nieuzgodnionych z rzą-
dem inicjatyw ustawodawczych. Kolejne zmiany mają na celu zwiększenie
kontroli rządu nad korpusem gubernatorskim. Funkcja publiczna premiera
zostanie wzmocniona poprzez rozbudowanie jego służby prasowej, a wiele
„technicznych” zadań, obciążających dotąd szefa rządu, ma zostać przekaza-
nych na poziom resortów. Zwiększeniu uległa ponadto liczba wicepremierów
(jak podają media, docelowo ma ich być jedenastu).
W praktyce premier Putin zapewne będzie zajmował się wytyczaniem strategii
rozwoju Rosji, promowaniem swego kursu za pośrednictwem rozbudowanej
służby prasowej oraz rozliczaniem podległych mu wicepremierów i ministrów,
którzy będą ponosili odpowiedzialność za poszczególne sfery gospodarki.

Perspektywy

Na razie nie zostały jednak podjęte działania, które w sposób zasadniczy
zmieniałyby konstytucyjne prerogatywy premiera i prezydenta i czyniłyby
z premiera najbardziej wpływowy ośrodek decyzyjny w Rosji. Najważniej-
sze zmiany są przedmiotem spekulacji medialnych. Media nagłaśniają
m.in. plany, które miałyby doprowadzić do podporządkowania premierowi
tzw. prezydenckich resortów w rządzie oraz powołania superorganu śledcze-
go, grupującego piony śledcze wszystkich struktur siłowych i podporządkowa-
nego premierowi. Przeprowadzenie niektórych zmian wydaje się dość realne
(np. do podporządkowania premierowi resortów prezydenckich wystarczy
większość 3/4 głosów w Dumie, którą Putin dysponuje). Jeśli zatem Władimir
Putin wykorzysta swoje wpływy do dalszego wzmocnienia pozycji premiera,
możemy mieć do czynienia z „pełzającą” zmianą systemu władzy w Rosji
w kierunku systemu, opartego na silnym premierze.

Jadwiga Rogoża

Dmitrij Miedwiediew – biografia

Dmitrij Miedwiediew urodził się
w Leningradzie w 1965 roku. W 1987
roku ukończył prawo na Uniwersytecie
Leningradzkim, w 1990 roku został
doktorem nauk prawnych o specjalno-
ści prawo cywilne. Następnie do 1999
roku (z przerwami) był wykładowcą
uniwersyteckim. Na Uniwersytecie
Leningradzkim poznał Władimira Putina.

W 1990 roku został członkiem sztabu
wyborczego Anatolija Sobczaka, kandy-
data w wyborach na mera Leningradu.
Po wygranej Sobczaka został jego
doradcą (1990–1995) oraz, dzięki pro-
tekcji Władimira Putina, był w latach
1991–1996 ekspertem w komitecie
ds. międzynarodowych w admini-
stracji Petersburga (Putin był szefem
komitetu). Poza pracą w administracji
Petersburga zajmował się działalnością
gospodarczą – był współwłaścicielem
firmy „Uran”, prowadził firmę konsulta-
cji prawnych „Bałfort” (od 1994 roku),
współpracował z kilkoma firmami
działającymi w przemyśle drzewnym.

31 grudnia 1999 roku, po ustąpieniu
prezydenta Borysa Jelcyna i mianowa-
niu Władimira Putina p.o. prezyden-
tem, Miedwiediew został wiceszefem
Administracji Prezydenta oraz szefem
sztabu wyborczego Putina. Szefem
Administracji Prezydenta został
w październiku 2003 roku
(był nim do czerwca 2005 roku).

W czerwcu 2000 roku został powoła-
ny na przewodniczącego rady dyrekto-
rów Gazpromu. Tę funkcję sprawuje
do dzisiaj (z przerwą od czerwca 2001
do czerwca 2002, kiedy był wiceprze-
wodniczącym rady dyrektorów).

W czerwcu 2005 roku został miano-
wany wicepremierem rządu, odpo-
wiedzialnym za projekty narodowe
obejmujące problemy socjalne
(od listopada 2005 – pierwszy wice-
premier). Od tego momentu zaczął być
promowany w mediach jako jeden
z możliwych kandydatów na następcę
Władimira Putina. Na łamach mediów
przedstawiany był jako polityk liberalny
i prozachodni (jako przeciwwaga dla
„siłowego” kandydata na „następcę
Putina” Siergieja Iwanowa).

Żonaty od 1989 roku, ma syna
(ur. 1996). <opr. Wojciech Konończuk>

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy



Gruzja patrzy na Zachód

Gruzja stanęła przed dwoma poważnymi wyzwaniami politycznymi.
Nastąpiła eskalacja napięć z Rosją wokół separatystycznych Abchazji
i Osetii Południowej, co zwiększyło ryzyko konfliktu zbrojnego. W tej at-
mosferze odbywa się kampania przed wyborami parlamentarnymi, które
powinny być przełomem w trwającym od jesieni kryzysie wewnętrz-
nym. Oba te wyzwania mają fundamentalne znaczenie dla relacji Tbilisi
z Zachodem, którego wsparcie jest najpoważniejszym atutem w kon-
frontacji z Rosją, a integracja ze strukturami euroatlantyckimi (głównie
z NATO) – strategicznym celem Gruzji. Uniknięcie konfrontacji zbrojnej
w Abchazji i Osetii Południowej, a także przeprowadzenie uznanych za de-
mokratyczne wyborów jest warunkiem utrzymania i wzmocnienia wspar-
cia ze strony Zachodu. W tym kontekście polityka Zachodu wobec Gruzji
ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa tego państwa w perspektywie
spodziewanej dalszej eskalacji kryzysu w kolejnych miesiącach.

Gruzińskie problemy

W połowie kwietnia Moskwa zainicjowała najpoważniejszą w ostatnich latach
antygruzińską ofensywę polityczną związaną z konfliktami wokół Abchazji
i Osetii Południowej: zapowiedziała instytucjonalizację współpracy z sepa-
ratystycznymi władzami; deklaruje gotowość ich obrony w przypadku ataku
ze strony Gruzji; zwiększyła siłę własnego kontyngentu wojskowego w Abcha-
zji, wreszcie zestrzeliła gruziński samolot szpiegowski nad terytorium Gruzji.
Media rosyjskie przygotowują opinię publiczną na konflikt zbrojny z Gruzją
w obronie Abchazji i Osetii Południowej. Celem tych działań jest, jak się wy-
daje, sprowokowanie Gruzji do działań militarnych, skompromitowanie idei
członkostwa Gruzji w NATO, a szerzej odstraszenie Zachodu od większego
angażowania się na Kaukazie Południowym.

Drugim poważnym problemem dla władz w Tbilisi są przedterminowe wy-
bory parlamentarne (21 maja). Są one konsekwencją poważnego kryzysu
politycznego, którego szczyt przypadł na listopad 2007 roku. W założeniu
mają wyciszyć napięcia społeczne i polityczne, utrzymujące się po przedter-
minowych wyborach prezydenckich z 5 stycznia. Zarówno reakcja władz na
listopadowe protesty (m.in. wprowadzenie stanu wyjątkowego), jak niewol-
ny od kontrowersji styczniowy proces wyborczy wywołały sprzeciw opozycji
i pogorszenie wizerunku Gruzji na Zachodzie. Odzyskanie przez obóz rządzą-
cy pełnej legitymacji społecznej oraz wiarygodności w oczach Zachodu jest
warunkiem stabilności wewnętrznej i wzmocnienia pozycji międzynarodowej
Gruzji, dlatego też wybory powinny odbyć się w terminie niezależnie od kon-
fliktów z Rosją oraz powinny spełniać standardy demokratyczne.

Zachód z perspektywy Tbilisi

Zachód jest głównym punktem odniesienia dla całej gruzińskiej klasy poli-
tycznej. Wypracowano consensus co do integracji ze strukturami euroatlanty-
ckimi (potwierdzone w trakcie referendum o członkostwie w NATO); Zachód
jest inspiracją i realnym wsparciem dla ambitnego programu reformy państwa

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy

5

realizowanego od 2003 roku; wreszcie postrzegany jest jako jedyna poten-
cjalna przeciwwaga dla dominacji rosyjskiej w regionie. Zajmuje też kluczową
pozycję we wszystkich gruzińskich planach rozwiązania konfliktów: od pro-
pozycji mediacji i gwarancji w procesie pokojowym po modernizację armii.
Wsparcie Zachodu jest być albo nie być dla dotychczasowego kursu politycz-
nego Gruzji, w szczególności dla obozu rządzącego. Warunkiem wsparcia jest
jednak unikanie przez Gruzję eskalacji konfliktów oraz demokratyzacja.

Ogromnym wsparciem dla Gruzji w ostatnich tygodniach były liczne i mocne
deklaracje zachodnich polityków dotyczące uznania integralności terytorialnej
tego państwa i naciski na Rosję do powstrzymania presji na Gruzję. Do nie-
eskalowania kryzysu wzywana była także Gruzja.

Gruzja wobec wyzwań

Mimo ogromu wyzwań stojących przed władzami gruzińskimi w ostatnim
czasie zarówno ich reakcje na działania Rosji, jak też polityka wewnętrzna
należą do bardzo stonowanych. Główną odpowiedzią na działania rosyjskie
była ofensywa dyplomatyczna na Zachodzie, ale Tbilisi powstrzymało się
od często stosowanych w minionych latach: retoryki wojennej, manifestacji
siły w rejonie konfliktów, potyczek i incydentów z udziałem strony przeciw-
nej (wielokrotnie z ofiarami śmiertelnymi po obu stronach) itp. Wydaje się,
że w obecnej sytuacji Gruzja traktuje konfrontację zbrojną jako ostateczność
w przypadku np. bezpośredniego ataku na własne siły zbrojne lub ludność
cywilną czy też uznanie niepodległości Abchazji i Osetii Południowej przez
Rosję. Można przypuszczać, że władze gruzińskie zachowają szczególną
ostrożność zwłaszcza do czasu wyborów parlamentarnych.

Same wybory także skłaniają władze do unikania eskalacji napięć w kraju.
Wprowadzono część zmian postulowanych przez opozycję w ordynacji wy-
borczej, według wstępnego raportu OBWE znacznie spadła (choć nie zosta-
ła wyeliminowana zupełnie, co mocno akcentuje opozycja) skala naruszeń
przedwyborczych (np. używania środków administracyjnych przez partię rzą-
dzącą). Inaczej niż w podobnych sytuacjach w przeszłości władze unikają
agresywnego rozgrywania konfliktu z Rosją przeciw opozycji (np. upowszech-
niania kompromitujących polityków opozycji nagrań, sugerujących związki
z rosyjskimi służbami specjalnymi). Według przedwyborczych prognoz
niekwestionowanym liderem sondaży (44%) jest rządzący Zjednoczony Ruch
Narodowy, poparcie dla jego przeciwników np. bloku Zjednoczonej Opozycji
szacowane jest na 12%, Ruchu Chrześcijańsko-Demokratycznego na 11%,
Partii Pracy 7%. Choć Zjednoczony Ruch Narodowy utraci zapewne konsty-
tucyjną większość, władze ze względu na potrzebę legitymacji i stanowisko
Zachodu najpewniej nie zdecydują się na pogwałcenie standardów demokra-
tycznych podczas procesu wyborczego.

Wnioski

1. Działania władz gruzińskich wskazują, że obecną sytuację wokół kon-
fliktów, a także – w nieco mniejszej skali – problem wyborów postrzegane
są przez nie jako poważne wyzwanie i test wiarygodności przed Zachodem.

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy

6

aneks

Daje to nadzieję na dalsze unikanie przez Gruzję eskalacji napięć w rejonie
konfliktów, a także na przeprowadzenie zasadniczo zgodnych ze standardami
demokratycznymi, ważnych wyborów parlamentarnych.

2. Bardziej aktywna polityka Gruzji wobec kryzysu wokół konfliktów wydaje
się możliwa po wyborach parlamentarnych i przede wszystkim po ewentual-
nym dopasowaniu jej do polityki państw zachodnich.

3. Przy założeniu, że obecne działania Rosji mają na celu destabilizację
sytuacji w Gruzji i odstraszenie Zachodu od rozszerzenia NATO, należy spo-
dziewać się dalszej eskalacji napięć inspirowanych przez Moskwę. Stawka,
o jaką gra Rosja, czyni prawdopodobnym sprowokowanie incydentów zbrojnych
w Abchazji i Osetii Południowej w najbliższych miesiącach.

4. Zarówno Tbilisi, jak i Moskwa traktują Zachód jako istotny czynnik czy
wręcz faktycznego uczestnika konfliktu gruzińsko-rosyjskiego w Abchazji
i Osetii Południowej. Wyrazem tego wydaje się być m.in. polityka Gruzji
w ostatnich tygodniach. Wszelkie działania, jak i zaniechania ze strony
Zachodu będą znacząco wpływać na dalszy rozwój wydarzeń. Przy ewen-
tualnej bierności Zachodu najbardziej prawdopodobne wydaje się militarne
rozwiązanie konfliktów w Abchazji i Osetii Południowej pod dyktando Rosji
w perspektywie nie dłuższej niż 2–3 lata.

Krzysztof Strachota

Kolejne stadium kryzysu politycznego na Ukrainie

Podjęta 25 kwietnia przez premier Julię Tymoszenko próba przejęcia
kontroli nad Funduszem Majątku Państwowego (a więc nad prywaty-
zacją wielkich przedsiębiorstw) ponownie zaogniła stosunki między nią
a prezydentem Wiktorem Juszczenką, a także wewnątrz koalicji rzą-
dowej. Nie można wykluczyć, że zakończy się ona upadkiem rządu.
Konflikt ten jest kolejną fazą przygotowań obojga polityków do przy-
szłorocznych wyborów prezydenckich. Niezależnie od tego, jak zostanie
rozwiązany obecny spór, systemowe rozwiązanie kryzysu politycznego
nie jest możliwe przed tymi wyborami.

Podłoże konfliktu

Nowelizacja konstytucji, uchwalona w grudniu 2004 roku, znacznie zwiększy-
ła uprawnienia premiera, pomniejszyła zaś prerogatywy prezydenta, zakłóciła
natomiast wcześniejszą równowagę między głównymi organami władzy pań-
stwowej oraz wprowadziła wiele rozwiązań dysfunkcyjnych i/lub wzajemnie
sprzecznych. Sytuacja ta odpowiada głównym graczom politycznym, umoż-
liwia bowiem zwiększanie realnych kompetencji czy to prezydenta, czy to
rządu przez rozszerzające interpretowanie ustawy zasadniczej, a nawet forso-
wanie projektów ustawodawczych, sprzecznych z konstytucją (oba projekty
ustawy o rządzie: uchwalony w 2007 roku i dyskutowany obecnie w Radzie
Najwyższej, zawierają takie przepisy).

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy

7

Rząd Tymoszenko powstał przy wymuszonej zgodzie prezydenta, który zdaje
sobie sprawę, że to ona, a nie kandydat Partii Regionów będzie jego głównym
przeciwnikiem w wyborach prezydenckich jesienią 2009 roku. W interesie
Juszczenki (a także opozycyjnej Partii Regionów) jest więc osłabienie po-
pularności Tymoszenko przez sabotowanie działalności rządu tak, by jego
populistyczna polityka załamała się w widoczny sposób. W interesie premier
Tymoszenko jest natomiast przejście do opozycji, zanim konsekwencje wi-
docznego już dziś pogarszania się sytuacji gospodarczej staną się dotkliwe
dla przeciętnego obywatela.

W istocie więc walka toczy się o to, kiedy i na czyich warunkach Julia Tymoszenko
straci fotel premiera. W interesie jej przeciwników jest, by nastąpiło to nie
wcześniej niż jesienią. W jej własnym – żeby doszło do tego jeszcze przed
wakacjami; wtedy nieuniknionym wzrostem inflacji premier Tymoszenko
będzie mogła obciążać przeciwników. Wydaje się, że Tymoszenko nie zamie-
rza prowokować swej dymisji przynajmniej do rozstrzygnięcia walki o kontrolę
nad procesem prywatyzacji.

Konsekwencją konfliktu między Juszczenką a Tymoszenko stało się to,
że w Radzie Najwyższej główna walka polityczna toczy się między partnerami
koalicyjnymi: frakcją Naszej Ukrainy (ściślej – tą jej częścią, która popiera
prezydenta) i Blokiem Julii Tymoszenko. Spowodowało to paraliż parlamentu,
co jest na rękę wszystkim: koalicjantom, bo maskuje konflikt między nimi,
a także opozycyjnej Partii Regionów, która nie musi zwalczać niekorzystnych
dla niej projektów ustawodawczych.

Walka o prywatyzację

6 lutego rząd zawiesił przewodniczącą Funduszu Majątku Państwowego,
Wałentynę Semeniuk i wyznaczył p.o. przewodniczącego, Andrija Portnowa.
Było to działanie bezprawne, bowiem szefa Funduszu powołuje i odwołuje
parlament na wniosek prezydenta, żaden zaś akt prawny nie określa
zasad zawieszania go w czynnościach (ustawy określającej zasady działania
tego organu dotychczas nie przyjęto; od 1991 roku działa on na podstawie
Tymczasowego regulaminu). 25 kwietnia Tymoszenko oficjalnie przedstawiła
Portnowa pracownikom Funduszu. Ponieważ jednak gmach Funduszu jest
ochraniany przez formację, podporządkowaną prezydentowi, Semeniuk pozo-
stała w swym gabinecie, a Portnow urzęduje w kancelarii premiera; w efekcie
Fundusz ma dwóch urzędujących szefów, podejmujących sprzeczne decyzje.

Próba „zamachu stanu” w Funduszu jest odpowiedzią na prezydencki za-
kaz prywatyzacji Odeskiego Zakładu Przyportowego, która miała przynieść
budżetowi ok. 3 mld hrywien i umożliwić rządowi realizację obietnic przed-
wyborczych, co z kolei przełożyłoby się na wzrost popularności Julii Tymo-
szenko. Otoczeniu prezydenta, popieranego w tej kwestii przez Partię Regio-
nów, chodzi jednak o coś więcej – o niedopuszczenie Julii Tymoszenko oraz
związanych z nią polityków i przedsiębiorców do wpływu na prywatyzację
w ogóle. Obok walki politycznej mamy więc też walkę o kontrolę nad przed-
siębiorstwami o strategicznym znaczeniu dla kraju (tylko takie oczekują jesz-
cze na prywatyzację).

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

analizy

8

Prognoza

25 maja w Kijowie odbędą się przedterminowe wybory komunalne, w któ-
rych Blok Julii Tymoszenko walczy o większość, a Nasza Ukraina o silną
frakcję w radzie miasta. Można więc założyć, że do tego czasu strony kon-
fliktu będą koncentrować się na kampanii wyborczej, rozstrzygnięcie sporu
o Fundusz Majątku Państwowego odsuwając na później. Nie wydaje się jednak,
by rząd mógł wygrać ten spór, co oznaczać będzie zahamowanie założonego
na ten rok programu prywatyzacji. To, czy Tymoszenko zdecyduje się wyko-
rzystać tę porażkę do sprowokowania kryzysu rządowego, pozostaje kwestią
otwartą. Niezależnie od tego, obecny konflikt jest tylko kolejną fazą kryzysu,
który będzie trwać do wyborów prezydenckich.

Tadeusz A. Olszański

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia



wydarzenia

Rosja: Fiasko próby utworzenia kartelu gazowego

28 kwietnia posiedzenie Forum Państw Eksporterów Gazu (Gas Exporting
Countries Forum – GECF) w Teheranie, poświęcone przygotowaniom
do utworzenia „gazowego OPEC”, zakończyło się fiaskiem. Kolejne
posiedzenie, które miało się odbyć w czerwcu w Moskwie, odroczono.
Potwierdza to tezę, że proces tworzenia „gazowego OPEC” napotyka
poważne trudności.

Na spotkaniu GECF, które miało być kolejnym etapem przygotowań do utwo-
rzenia gazowego OPEC, nie zrealizowano zaplanowanego programu obrad.
Nie przyjęto ani statutu przyszłej organizacji, ani postanowień dotyczących jej
formalnego funkcjonowania. Do Teheranu zamiast ministrów przyjechali niżsi
urzędnicy i eksperci. Odroczenie na prośbę Rosji następnego spotkania GECF
w Moskwie, na którym planowano powołanie kartelu gazowego, świadczy
o tym, że Rosja gra na zwłokę. Ma to najprawdopodobniej związek z nie-
powodzeniem prób utworzenia w WNP regionalnego kartelu państw produ-
kujących i transportujących nośniki energii, co wzmocniłoby pozycję Rosji
w gazowym OPEC (udziału w tej organizacji odmówiły Ukraina i Turkme-
nistan). Ponadto, jak się wydaje, Moskwie w gruncie rzeczy nie zależy na
udziale w organizacji, która mogłaby ograniczać swobodę jej polityki ekspor-
towej i w której nie miałaby decydującego głosu. Wszelkie rosyjskie inicjatywy
w kwestii utworzenia kartelu gazowego (pomysłu, który budzi wielkie obawy
w Europie), są najprawdopodobniej grą mającą umocnić pozycję Rosji w rela-
cjach z państwami unijnymi, uzależnionymi od rosyjskich dostaw gazu.

Grecja przyłącza się do South Stream

29 kwietnia Grecja i Rosja zawarły międzyrządowe porozumienie o współ-
pracy przy budowie greckiego odcinka gazociągu South Stream (ma trans-
portować gaz z Rosji przez Morze Czarne do krajów Europy Południowej
i Środkowej). Podpisanie umowy jest politycznym sukcesem Moskwy,
ponieważ Grecja jest kolejnym krajem – po Bułgarii, Serbii i Węgrzech
– który wyraził zgodę na budowę gazociągu przez swoje terytorium.

Porozumienie kończy pierwszy etap wstępnego ustalania przebiegu południo-
wej nitki gazociągu South Stream z Bułgarii przez Grecję do Włoch. Umowa
przewiduje powołanie rosyjsko-greckiej spółki, której udziałowcami będą
Gazprom oraz grecki państwowy koncern DEPA (udziały po 50%). Przepu-
stowość greckiego odcinka wstępnie określono na 10 mld m

3

gazu rocznie.

Strona rosyjska zadeklarowała również przedłużenie długoterminowego kon-
traktu na dostawy gazu do Grecji (obecny wygasa w roku 2016) – prawdopo-
dobnie w zamian za zgodę Aten na podpisanie porozumienia.
Przystąpienie Grecji do South Stream ma istotne znaczenie polityczne dla
Rosji. Dzięki obecnemu oraz poprzednio zawartym porozumieniom South
Stream sprawia wrażenie projektu bardziej realnego od konkurencyjnych ga-
zociągów wspieranych przez Unię Europejską i USA: Nabucco (przez Turcję

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

10

do Europy) oraz TGI (Turcja–Grecja–Włochy). Miałyby one zmniejszyć zależ-
ność Europy od rosyjskich dostaw. Porozumienie ma charakter deklaracji po-
litycznej – nie przesądza o budowie South Stream, jak również nie zahamuje
realizowanych przez Grecję planów dywersyfikacji dostaw gazu. <dab>

Ekspansja ŁUKoilu na Bałkanach

Na początku maja ŁUKoil sfinalizował transakcję zakupu chorwackiej
spółki paliwowo- dystrybucyjnej Europe-Mil. Zakup spółki jest elemen-
tem ekspansji ŁUKoilu na Bałkanach i w Europie Środkowej.

Koncern ŁUKoil poprzez spółkę zależną – ŁUKoil Europe Holdings przejął kon-
trolę nad niewielką chorwacką firmą Europe-Mil. Spółka posiada wprawdzie
jedynie sieć dziewięciu stacji benzynowych w Zagrzebiu i Splicie, ale do jej
głównych aktywów należy przede wszystkim kolejowy terminal przeładunkowy
o przepustowości 8 tys. m

3

w Vukovarze przy granicy serbsko-chorwackiej.

Mimo że Europe-Mil nie jest znaczącym podmiotem, to transakcja ta po-
twierdza strategię ŁUKoilu w regionie Europy Środkowej i Bałkanów. ŁUKoil
zainteresowany jest zwiększeniem obecności w regionie, a głównymi celami
jego ekspansji są aktywa w przemyśle przetwórczym ropy – m.in. w Chor-
wacji (koncern INA), Słowenii (Nafta Lendava), Czechach (Ceska Rafinerska)
– oraz aktywa w sektorze sprzedaży detalicznej paliw. Rosyjski koncern za-
mierza również rozwijać pozostałe segmenty działalności w tym sprzedaż
detaliczną, na co wskazuje chociażby kupno 75 stacji paliwowych w Bułgarii
w kwietniu br. <MarSz>

RusAl przejmuje udziały w Norylskim Niklu

24 kwietnia koncern aluminiowy United Company Russkij Aluminij
(UC RusAl), należący do Olega Deripaski, przejął od Michaiła Prochoro-
wa 25% + 1 akcja (pakiet blokujący) kompanii metalurgii nieżelaznej
Norylski Nikiel (NN). Transakcja ta umacnia UC RusAl na pozycji lide-
ra na światowym rynku metalurgii nieżelaznej (kapitalizacja koncernu
przekroczyła 100 mld USD).

Prochorow za swoje udziały otrzymał 14% akcji UC RusAl oraz środki finan-
sowe (według doniesień prasowych około 6 mld USD). Porozumienie do-
tyczące przejęcia przez Deripaskę pakietu blokującego NN zostało zawarte
pod koniec ubiegłego roku. Do finalizacji transakcji niezbędna była zgoda
urzędów antymonopolowych ośmiu państw, w których koncerny posiadają
aktywa, oraz „neutralizacja” przeciwników transakcji, m.in. właściciela pa-
kietu blokującego w NN Władimira Potanina, którzy usiłowali doprowadzić
do jej zerwania. Sam Potanin usiłował przejąć udziały należące do Prochoro-
wa, w konsekwencji czego Deripaska zmuszony został do zapłacenia wyższej
(o ponad 1 mld USD) ceny za udziały w NN.
Przejęcie udziałów Norylskiego Niklu wzmacnia pozycję UC RusAl jako naj-
większego koncernu na światowym rynku metali nieżelaznych. Jest również
dużym sukcesem Olega Deripaski, biznesmena cieszącego się zaufaniem
Kremla. Przejęcie pakietu blokującego NN jest wstępem do ustanowienia
kontroli nad tym koncernem. <iwo>

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

11

Rosja formalizuje działalność ośrodków

kultury i nauki w krajach WNP

21 kwietnia premier Wiktor Zubkow podpisał rozporządzenie o oficjal-
nym otwarciu rosyjskich ośrodków nauki i kultury w sześciu krajach
WNP: Kazachstanie, Armenii, Azerbejdżanie, Uzbekistanie, Mołdawii
i na Ukrainie. Wspieranie działalności tego typu ośrodków wpisuje się
w rosyjską strategię kształtowania pozytywnego wizerunku Rosji za gra-
nicą oraz utrzymywania jej nieformalnych wpływów na obszarze WNP.

Rosyjskie ośrodki kultury istnieją obecnie w 75 państwach jako przedstawi-
cielstwa lub centra tzw. Rosyjskiego Centrum Naukowo-Kulturalnej Współ-
pracy Międzynarodowej (Roszarubieżcentr) – instytucji podległej MSZ FR.
Ich misją jest m.in. promocja języka rosyjskiego i kultury oraz wsparcie roda-
ków żyjących za granicą (zwłaszcza w krajach bałtyckich i WNP).
Rozporządzenie porządkuje sytuację prawną ośrodków kultury i nauki w sześ-
ciu państwach WNP, formalnie sankcjonując ich dotychczasową działalność
(funkcjonowały one m.in. na podstawie umów dwustronnych, lecz bez oficjal-
nej decyzji rosyjskiego rządu). Dokument ponadto gwarantuje im finansowa-
nie z budżetu państwa na dwa najbliższe lata.
Na obszarze WNP, uważanym przez Rosję za jej strefę wpływów, ośrodki
kultury rosyjskiej pełnią szczególną rolę. Poprzez promowanie rosyjskiego
punktu widzenia na historię, politykę czy sytuację międzynarodową pod-
trzymują obecność Rosji w tych krajach, a także budują prorosyjskie lobby
w społeczeństwach b. ZSRR. <adu>

Spadło poparcie Ukraińców

dla członkostwa Ukrainy w NATO

Według badań opinii publicznej, przeprowadzonych 16–25 kwietnia
przez ukraińską Fundację Opinii Społecznej (FOM), poparcie dla człon-
kostwa Ukrainy w NATO spadło 10 punktów procentowych w porówna-
niu z grudniem ub.r. Spadek poparcia nastąpił w okresie starań władz
ukraińskich o Plan Działań na rzecz Członkostwa w NATO (MAP).
Negatywny stosunek do członkostwa jest efektem antynatowskich pro-
testów zorganizowanych przez Partię Regionów w odpowiedzi na stara-
nia władz ukraińskich. Dodatkowo do integracji z Sojuszem zniechęci-
ły Ukraińców groźby władz rosyjskich oraz negatywny stosunek NATO
wobec przyznania Ukrainie MAP.

Według badań FOM członkostwo Ukrainy w NATO popiera obecnie 22%
Ukraińców, przeciwnych jest 55%. W ciągu ostatnich czterech miesięcy
poparcie dla członkostwa Ukrainy w NATO spadło bardzo gwałtownie. We-
dług wcześniejszych badań, przeprowadzonych przez fundację Demokratycz-
ne Inicjatywy, w grudniu 2007 roku członkostwo popierało 32% Ukraińców,
a przeciwko było 53%.
15 stycznia władze ukraińskie skierowały do NATO wniosek o przyznanie
Ukrainie MAP. Wniosek posłużył opozycyjnej Partii Regionów do rozpęta-
nia antynatowskiej kampanii i do kilkunastotygodniowego blokowania obrad
parlamentu. Czynnikiem zniechęcającym były także liczne zapowiedzi przed-
stawicieli władz Rosji, że zbliżenie Ukrainy z NATO negatywnie odbije się

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

12

na stosunkach rosyjsko-ukraińskich. Ponadto niechętny stosunek Ukraińców
do członkostwa wzmocniło nieprzyznanie Ukrainie MAP podczas szczytu
Sojuszu w Bukareszcie 2 kwietnia. <akoz>

Nowe otwarcie w stosunkach ukraińsko-rosyjskich?

28 kwietnia w Kijowie odbyło się posiedzenie rosyjsko-ukraińskiego komi-
tetu ds. współpracy gospodarczej. Premierzy Ukrainy Julia Tymoszenko
i Rosji Wiktor Zubkow podpisali protokół, który określa nowe priorytety
w 10 sferach współpracy dwustronnej. Protokół można uznać za de-
klarację intencji poprawy relacji z Rosją. Wydaje się, że premier Tymo-
szenko rozpatruje te relacje przede wszystkim w kontekście przyszłych
wyborów prezydenckich na Ukrainie w 2009 roku.

Najważniejsze deklaracje dotyczą sfery energetycznej i handlowej: m.in. pod-
pisania długookresowych umów na dostawy i tranzyt gazu, koordynacji pro-
dukcji paliwa jądrowego, utworzenia wspólnej strefy gospodarczej zgodnej
z regułami WTO, a także konsorcjum przemysłu lotniczego i wspólnej kos-
micznej przestrzeni nawigacyjnej. By zapewnić sobie przychylność Rosji,
premier Tymoszenko zgodziła się na szereg ustępstw, w tym na udział Rosji
w eksploatacji ukraińskich złóż uranu oraz na budowę mostu łączącego Cieś-
ninę Kerczeńską z rosyjskim Krajem Krasnodarskim, przeciwko której zapro-
testowało wcześniej MSZ Ukrainy.
Spotkanie miało przekonać Moskwę do współpracy z Tymoszenko, której
zależy na dobrych stosunkach z Rosją w kontekście zbliżających się wyborów
prezydenckich. Premier chce pokazać, że w odróżnieniu od innych czołowych
polityków ukraińskich potrafi skutecznie prowadzić dialog z Rosją. <akoz>

Alaksandr Łukaszenka o Karcie Polaka

W dorocznym orędziu do narodu 29 kwietnia prezydent Alaksandr
Łukaszenka odniósł się do Karty Polaka. Oskarżył Warszawę o próbę
rozbicia jedności białoruskiego społeczeństwa poprzez uprzywilejowa-
nie Polaków na Białorusi i jednocześnie wyraził wątpliwość co do sku-
teczności tych działań. Chciał w ten sposób dać do zrozumienia, iż żad-
na zewnętrzna siła nie jest w stanie osłabić jego kontroli nad państwem
i jego obywatelami.

Alaksandr Łukaszenka w obszernym wystąpieniu stwierdził, iż na Białorusi
nie ma żadnych mniejszości narodowych, a są jedynie białoruscy obywatele,
przywiązani do swojego kraju i lojalni wobec władz państwa. Dlatego też nie
obawia się skutków rozpoczęcia wydawania przez polskie konsulaty Karty Pola-
ka ani też jej nadmiernej popularności wśród obywateli polskiego pochodzenia.
Jednocześnie pośrednio oskarżył polskie władze o inspirowanie konfliktów spo-
łecznych na Białorusi, podyktowane chęcią zdobycia wpływu w regionie.
Celem wypowiedzi było wykazanie, że władze centralne w Mińsku mają peł-
ną kontrolę nad sytuacją w kraju, a także podtrzymanie oskarżenia strony
polskiej o wrogie działania wobec Białorusi. Oznacza to, iż ze strony władz
białoruskich można spodziewać się dalszych działań utrudniających wydawa-
nie Karty Polakom na Białorusi. <kam>

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

1

Białoruś:

Prezydent potwierdził dotychczasowy kurs polityczny

29 kwietnia w orędziu do narodu prezydent Alaksandr Łukaszenka
zapowiedział kontynuację dotychczasowego kursu zarówno w polityce
zagranicznej, jak i wewnętrznej.

W blisko 2,5-godzinnym wystąpieniu prezydent odniósł się do wielu spraw
z zakresu polityki zagranicznej, gospodarczej, społecznej, oświatowej,
wyznaczając ogólny zarys polityki państwa w perspektywie roku. Zapowie-
dział m.in. budowę elektrowni nuklearnej, kolejne działania na rzecz polep-
szenia klimatu inwestycyjnego, wzmożenie kontroli nad opozycją, niezależ-
nymi mediami oraz podległym mu aparatem państwa. Zadeklarował również
wolę dialogu zarówno z UE, jak i z USA; temat więźniów politycznych uznał
za zamknięty. Odnosząc się do stosunków z Rosją, podtrzymał zainteresowa-
nie procesem białorusko-rosyjskiej integracji, pod warunkiem zachowania su-
werenności Białorusi. Łukaszenka potwierdził dotychczasowy kurs polityczny,
polegający w sferze wewnętrznej na stopniowej liberalizacji gospodarki przy
jednoczesnym braku zmian w stylu rządzenia, a w zagranicznej na lawirowa-
niu pomiędzy Rosją a UE. <kam>

Eskalacja konfliktu białorusko-amerykańskiego

30 kwietnia MSZ Białorusi uznał 11 dyplomatów amerykańskich za per-
sonae non gratae i zażądał, by opuścili oni Mińsk w ciągu 72 godzin.
Po tej kolejnej wymuszonej przez władze białoruskie redukcji personelu
w amerykańskiej ambasadzie pozostało czterech z 33 pracowników,
co oznacza paraliż placówki.

Zaostrzanie stosunków Białorusi z USA trwa od marca br., kiedy w reakcji na
opublikowanie przez Departament Skarbu USA dokumentu konkretyzującego
wprowadzone w listopadzie 2007 roku sankcje wobec koncernu Biełnieftie-
chim odwołany został do Mińska ambasador RB w USA Michaił Chwastou.
W marcu władze białoruskie skłoniły do opuszczenia Białorusi ambasador
USA w Mińsku Karen Stewart i 17 pracowników amerykańskiej ambasady.
Wydaje się, że Mińsk celowo eskaluje konflikt, by zademonstrować nie-
efektywność amerykańskiej polityki sankcji. Niewykluczone także, że wła-
dze białoruskie chcą doprowadzić do sytuacji, kiedy warunkiem zniesienia
sankcji wobec Biełnieftiechimu będzie umożliwienie pracy ambasadzie USA
w Mińsku, a nie jak dotychczas zwolnienie więźniów politycznych. Amery-
kanie zapowiadają jednak nie tylko utrzymanie sankcji do czasu zwolnienia
Alaksandra Kazulina i pozostałych więźniów politycznych, ale także możli-
wość ich rozszerzenia. <agaw>

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

1

Turkmeńsko-irański konflikt gazowy zażegnany

25 kwietnia zostały wznowione po prawie czterech miesiącach przerwy
dostawy gazu z Turkmenistanu do Iranu. Przywrócenie eksportu nastąpiło
po częściowym uregulowaniu kwestii spornych – Iran zgodził się płacić
wyższe ceny za gaz – i świadczy o woli dalszej współpracy obu stron.

Turkmenistan najprawdopodobniej wstrzymał dostawy gazu do Iranu 29 grud-
nia ub.r., by wywrzeć presję na Teheran w celu uzyskania zgody na wyższe
ceny gazu. Iran importuje ok. 8 mld m

3

turkmeńskiego gazu rocznie, którym

zaopatruje północną część kraju. Odcięcie dostaw podczas silnych mrozów
wywołało gwałtowną reakcję Teheranu i zablokowało trwające od jesieni ub.r.
rozmowy w sprawie podwyżki cen surowca. Dopiero 24 kwietnia na spotka-
niu wiceministra energetyki Iranu Seyyed Reza Kasaizadeh z prezydentem
Turkmenistanu Gurbanguły Berdymuhammedowem spór został częściowo
uregulowany – Turkmenistan zgodził się wznowić dostawy, podczas gdy Iran
zaakceptował wyższą cenę gazu (jej wysokość ma zostać ustalona przez eks-
pertów obu stron – w 2007 roku Iran płacił 75 USD za 1000 m

3

surowca).

Ze względu na brak informacji dotyczących warunków porozumienia trudno
wyrokować, która ze stron odniosła zwycięstwo w sporze. Bez wątpienia
zażeganie konfliktu stało się możliwe po obustronnych ustępstwach przez
współzależne w kwestiach gazowych państwa. Domaganie się przez Turk-
menistan wyższej ceny od Iranu było także kolejną próbą wykorzystywania
potencjału energetycznego – wcześniej płacenia podwyższonej stawki za gaz
Aszchabad zażądał od rosyjskiego Gazpromu. <ola>

Unia Europejska utrzymała sankcje wobec Uzbekistanu

29 kwietnia w Luksemburgu ministrowie spraw zagranicznych Unii
Europejskiej postanowili przedłużyć o kolejne pół roku embargo na handel
bronią z Uzbekistanem, wprowadzone w 2005 roku w ramach sankcji
po wydarzeniach w Andiżanie. O utrzymaniu sankcji zadecydowało
przede wszystkim dążenie Unii do zachowania wiarygodności na arenie
międzynarodowej.

Sankcje wobec Uzbekistanu, wprowadzone po krwawym stłumieniu przez
wojska uzbeckie demonstracji mieszkańców Andiżanu, były stopniowo łago-
dzone, a w obecnym kształcie obejmują jedynie embargo na handel bronią.
Jednak unijni szefowie dyplomacji zagrozili, że jeśli w ciągu najbliższego pół-
rocza nie zmieni się sytuacja w dziedzinie praw człowieka, to UE przywró-
ci sankcje wizowe wobec uzbeckich urzędników. Jednocześnie komisarz UE
ds. stosunków zewnętrznych Benita Ferrero Waldner poinformowała, że Unia
zamierza współpracować z Uzbekistanem i otworzyć w Taszkencie swoje
przedstawicielstwo. Miałaby to być odpowiedź UE na zniesienie kary śmierci
i uwolnienie kilku więźniów politycznych.
Decyzja o utrzymaniu sankcji przy jednoczesnej deklaracji woli współpracy
z Taszkentem to wynik kompromisu pomiędzy zwolennikami ich utrzymania
– czy nawet wzmocnienia – a ich zdecydowanymi przeciwnikami. <wol>

B i u l e t y n a n a l i t y c z n y o s w
r o s j a , k a u k a z , a z j a c e n t r a l n a
n u m e r 1 6 ( 5 0 ) , 0 7 . 0 5 . 2 0 0 8

spis treści

TYDZIEŃ

WSCHODZIE

na

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

B

iu

le

ty

n

a

n

a

li

ty

c

z

n

y

r

o

sj

a

,

k

a

u

k

a

z

,

a

z

ja

c

e

n

tr

a

ln

a

t

yd

z

ie

ń

n

a

w

s

c

h

o

d

z

ie

wydarzenia

15

osw

punkt widzenia

policy briefs

p r a c e

s t u d i e s

Ośrodek Studiów Wschodnich

imienia Marka Karpia

Ośrodek Studiów Wschodnich powstał

w 1990 roku. OSW jest finansowany

z budżetu państwa. Celem Ośrodka jest

monitorowanie oraz analiza politycznej,

ekonomicznej i społecznej sytuacji

w państwach Europy Środkowej

i Wschodniej, na Bałkanach oraz

na Kaukazie i w Azji Centralnej.

Główne tematy badawcze OSW:

– sytuacja wewnętrzna i stabilność

krajów obszaru zainteresowań OSW,

– system władzy,

– relacje pomiędzy poszczególnymi

ośrodkami politycznymi,

– polityka zagraniczna,

– problematyka związana

z rozszerzeniem NATO i UE,

– aspiracje integracyjne państw obszaru

ze strukturami zachodnimi,

– bezpieczeństwo energetyczne,

– istniejące i potencjalne konflikty oraz

inne czynniki związane z problemami

bezpieczeństwa.

Publikacje:

Krótkie opracowania analityczne

prezentujące opinie ekspertów OSW

na temat aktualnych i ważnych

procesów zachodzących na obszarze

zainteresowania Ośrodka

Duże opracowania analityczne

na temat ważnych wydarzeń z obszaru

zainteresowań OSW, wydawane

po polsku i angielsku ok. 6 razy w roku

© Copyright by OSW

Redakcja merytoryczna:

Jolanta Darczewska

Redaktor odpowiedzialny:

Anna Łabuszewska

Skład: Wojciech Mańkowski

Ośrodek Studiów Wschodnich

imienia Marka Karpia

ul. Koszykowa 6A

00-564 Warszawa

Tel.: [phone]

Faks: ([phone]

e-mail: [e-mail]

Prezydent Uzbekistanu w Kazachstanie

22 kwietnia z oficjalną dwudniową wizytą przybył do Kazachstanu pre-
zydent Uzbekistanu Islam Karimow. Jego zdecydowany sprzeciw wobec
kazaskiego projektu utworzenia nowej organizacji regionalnej jest wyra-
zem niezgody na polityczną dominację Astany w regionie. Jednocześnie
przebieg rozmów obu prezydentów pokazuje, że Taszkent docenia moż-
liwości, jakie stwarza współpraca gospodarcza z potężnym sąsiadem.

Po rozmowach z prezydentem Nursułtanem Nazarbajewem Islam Karimow
oświadczył, że inicjatywa powołania unii państw centralnoazjatyckich jest dla
Uzbekistanu nie do przyjęcia przede wszystkim z powodu nierównorzędno-
ści potencjałów ekonomicznych, nierównych warunków prowadzenia biznesu
i sprzeczności kursów politycznych realizowanych przez kraje regionu. Jedno-
cześnie obaj prezydenci opowiedzieli się za utworzeniem strefy wolnego han-
dlu, dyskutowali możliwość zwiększenia liczby przejść granicznych pomiędzy
obydwoma krajami, wprowadzenia ułatwień w ruchu granicznym, zwiększe-
nia dostaw uzbeckiego gazu na kazaski rynek wewnętrzny oraz możliwości
wypracowania wspólnego stanowiska w kwestii gospodarki zasobami wodny-
mi regionu. W ten sposób dystansując się wobec zgłaszanej przez prezydenta
Nazarbajewa inicjatywy integracji politycznej (która ze względu na kazaski
potencjał polityczny i gospodarczy zdominowana byłaby przez Astanę), Islam
Karimow odnosi się przychylnie wobec proponowanych przez stronę kazaską
ułatwień handlowych. <wol>