Zwoje (The Scrolls) 1 (38), 2004












POWRÓT DO JASKINI CHAUVET   (III)

ANDRZEJ M. KOBOS
(na podstawie książki:   CHAUVET CAVE. The Art of Earliest Times   [1])



Hillaire Chamber


Pierwsza z tych komór, Hillaire Chamber, nawet orograficznie
jest niezwykła, bo w jej centrum znajduje się w podłożu duża zapaść o
średnicy 10 m i głębokości 4 m. Zapewne jest ona późniejsza niż ryty, bo
wszystkie one umieszczone są powyżej niej. Ściany i sklepienie mają liczne,
niezwykle spektakularne występy, nawisy, itd. Ich powierzchnie są gładkie i
czasami naturalnie pokryte jasnobrÄ…zowÄ…, porowatÄ… glinÄ… W wielu miejscach
wapień, zwietrzały do głębokości kilku milimetrów, "tłusty" i
doskonale biały, znakomicie nadawał się do "malarskiej pracy" rylcem
lub tylko palcem. Dlatego Hillaire Gallery ma przede wszystkim tak wydrapane czy
wymazane ryty na łatwo dostępnych fragmentach ścian. Te ścienne ryty
rozłożone są na poziomie ludzkiego oka w sektorach na lewej ścianie i osi
komory. W sektorze na lewej ścianie dostrzeżono 28 rytów zwierząt. W długim
na 6 m Panel of the Rhinoceroses (Nosorożców), na czterech płaszczyznach
ostrzowatych nawisów znajduje 12 zwierząt, niekiedy nałożonych jedne na
drugie: na pierwszej splÄ…tane mamuty; na drugiej przeplecione z sobÄ… tur,
niedźwiedź i mamut; na trzeciej cztery oddzielne nosorożce, na czwartej duży
nosorożec, ze śladami "pasa" na tułowiu, typowego dla nosorożców z
Jaskini Chauvet.


Nosorożec "wychodzący ze skały", wyrytowany w warstwie powierzchniowej ściany nad
rozpadlinÄ… w Hillaire Chamber.


Nad rozpadliną w podłożu, Panel of the Engraved Horse,
(długości 6 m) przestawia 13 zwierząt i jest jeszcze bardziej skomplikowany
przez nałożenia na siebie wizerunków zwierząt. Artysta wykorzystał zarówno
warstwę gliny jak i zwietrzały wapień. Ryt jest świetnie zachowany, można
nawet rozpozpoznać kierunek ruchu palca mażącego w glinie. Uderza wspaniały
ryt konia i dwóch mamutów idących w parze za koniem. Na lewo od konia jest
wymazana (lub zamazana) duża powierzchnia. Wcześniej mogły tu być bizony.


Panel of the Engraved Horse (prawa część), wyrytowany w warstwie powierzchniowej w Hillaire Chamber.
Widać jak ryt został nałożony na zadrapania ściany pazurami niedźwiedzi.


Na 10-metrowym panelu w sektorze II, wzdłuż osi komory,
rozpoznano 16 zwierząt, w większości mamuty. Najbardziej uderzający jest palcowy
ryt dużej sowy z wysokimi uszami. Jest on niezwykły ponieważ głowa sowy
przedstawiona jest od przodu ("twarz"), a korpus od tyłu (skrzydła i pióra).


Palcowy ryt sowy w Hillaire Chamber.


Na panelu w przejściu do Megaloceros Gallery przedstawiony jest
niekompletny niedźwiedź techniką wcierania (stumping) węgla drzewnego. Jest
to jeden z nielicznych czarnych rysunków w tym rejonie jaskini.

Zamierzony wydaje się być rozkład kolorów rysunków w
jaskini. Część przednia (południowa) jaskini zawiera rysunki przeważnie czerwone
(ochrą), część środkowa białe (uzyskane techniką wymazywania gliny na
podÅ‚ożu wapiennym), a najdalsza część, północna – czarne, naniesione
techniką rozprowadzania i wcierania węgla drzewnego.


Skull Chamber


Skull Chamber, do której przechodzi się po obejściu
rozpadliny w Hillaire Chamber, ma niskie sklepienie przy wejściu, a jej lewa
ściana zasłonięta jest masą skalną, nazwaną Big Blocks. Osadziły się na
nich stalagmity. Na sklepieniu nad nimi, w warstwie powierzchniowej narysowany
jest palcem mamut; ktoś musiał wspiąć się na te Big Blocks. Na środku
Skull Chamber, na krawędzi płaskiej powierzchni dużego i dość regularnego w
trapezoidalnym kształcie kamiennego bloku, który najwyraźniej odpadł był ze
sklepienia, celowo ustawiona została przez ludzi owa słynna już czaszka niedźwiedzia.


Czaszka niedźwiedzia ustawiona celowo na bloku skalnym oderwanym od sklepienia w Skull Chamber.



Na prawej ścianie narysowana jest głowa bizona i trzy mamuty,
w czarnym kolorze. Na nawisie jest narysowany na czarno renifer. Pokryty jest
plątaniną linii wymazanych palcami w rozkładającym się wapieniu. Można z
nich wydedukować głowę konia i profil mamuta. Na dużym nawisie wydrapane są
trzy splątane mamuty patrzące na siebie. Plątanina zdaje się oddawać
dynamikę zwierząt. Dalej, na lewej ścianie jest dobrze zachowany, bardzo
rzadki w jaskiniach (jeden z dwóch w Jaskini Chauvet) rysunek wołu piżmowego,
rozpoznawalny po rogach skierowanych w dół. Drugi wół piżmowy narysowany
jest w End Chamber na tylnej części nawisu z "Czarownikiem".


Rysunek wołu piżmowego w Skull Chamber.


Skull Chamber przypomina jakby amfiteatr z rzędami z szarej gliny
wzdłuż ścian. Same ściany noszą liczne ślady niedźwiedzich pazurów.


Crosshatching Gallery


Skull Gallery przechodzi przez dwa wysokie stopnie w ostatniÄ… w
prawym ciągu Crosshatching Gallery. Na końcu galerii, pochyłe sklepienie
prawie sięga podłoża. Na tym sklepieniu, pokrytym żółtą, pomarszczona,
jakby robaczywą warstwą chemicznie rozłożonej skały, znajduje się jedyny tutaj
dekoracyjny panel. Tak, jakby ktoś, klęcząc lub kucając, na tej jedynej tu
płaskiej powierzchni chciał naznaczyć koniec jaskini. Używając jednego lub
dwóch złączonych palców, prehistoryczny artysta wytarł tutaj dużego konia
(130 x 70 cm). Zadziwia bezbłędność rysunku, tymbardziej, że na tym
podłożu i tą techniką żadnego błędu nie można było usunąć.


Koń wyryty w Crosshatching Gallery.


Obok konia i pod nim zakreÅ›lone sÄ…, już schematycznie –
kilkoma tylko liniami – mamuty. Ryty te, jako jedyne, odbiegajÄ… stylem od innych
i być może zostały wykonane w końcowym okresie pobytu ludzi Jaskini Chauvet,
już w okresie Gravettian. Od tego rysunku, składającego się jakby z
oddzielnych, przecinajÄ…cych siÄ™ kresek, pochodzi nazwa tej galerii.











Źródła:

Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed by Jean
Clottes. Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah Press, Salt Lake
City, 2003.

Jean-Marie Chauvet, Eliette Brunel Deschamps, Christian Hillaire (Epilogue by Jean Clottes;
Foreword by Paul G. Bahn): Dawn of Art : The Chauvet Cave. The Oldest Known Paintings in the World.
Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1996.

André Leroi-Gourhan: Treasures of Prehistoric Art. Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1967.












Teksty o podobnej tematyce zamieszczone w Zwojach:

Andrzej Kobos: Najdłuższy artystyczny okres ludzkości (cz. 1 - 4),
Zwoje 2/27, 2001















Copyright © 1997-2004
Zwoje