Zwoje (The Scrolls) 1 (38), 2004












POWRÓT DO JASKINI CHAUVET   (I)

ANDRZEJ M. KOBOS
(na podstawie książki:   CHAUVET CAVE. The Art of Earliest Times   [1])



Rewolucja dziejów sztuki prehistorycznej

18 grudnia 1994 r. zespół francuskich speleologów (Jean-Marie
Chauvet, Éliette Brunel Deschamps i Christian Hillaire) odkryÅ‚ w rejonie
pionowych wÄ…wozów nad brzegami rzeki Ardèche, niedaleko doliny Rodanu we
Francji, w geologicznie starej formacji wapiennych urwisk nieznanÄ… dotÄ…d
jaskinię, nazwaną Jaskinią Chauvet. Okazało się, że jaskinia ta ma na
ścianach malowidła o niezwykłej piękności. Kilka pierwszych datowań tych
malowideł techniką akceleratorowej spektrografii masowej dla izotopu węgla 14C
określiło czas ich powstania na ponad 30,000 BP (przed chwilą obecną) [2].

Te datowania i stopień artystycznego zaawansowania malowideł
wzbudziły nie tylko ogromne zainteresowanie specjalistów od sztuki
prehistorycznej, ale dosłownie wywróciły przyjętą dotychczas chronologię
kolejnych okresów rozwoju sztuki prehistorycznej. (Wymienić tu należy przede
wszystkim prace nieżyjÄ…cego już André Leroi-Gourham, oparte na metodach porównawczych
i podobieństwach stylów [3]). Przypomnijmy klasyfikację i nazwy tych okresów:
Aurignacian (37,000 – 27,000 BP), Gravettian (27,000 – 23,000 BP), Solutrean
(23,000 – 18,000 BP), Magdalenian (17,000 – 10,500 BP). Prehistoryczni lidzie, z
ery Górnego Paleolitu, z okresu malowideÅ‚ w Jaskini Chauvet (37,000 – 27,000
BP), nazwani od jego nazwy Aurignacianie, dotychczas uchodzili za
posiadających najpierwotniejszą tylko kulturę; w szczególności nie znana
była dotąd jaskiniowa sztuka naskalna z tego okresu. Dotychczasowe znaleziska
jakiniowe w rejonie Ardèche rozpoczynaÅ‚y siÄ™ od prehistorycznego okresu
Solutrean a dominowały te z okresu Magdalenian.

Z drugiej strony, nie ma wątpliwości, że Jakinia Chauvet
pozostawała nietknięta od co najmniej 25,000 lat. Badania geologiczne
ustaliły że ten rejon posiada cechy niewiele różniące się od tych, jakie
miał 400,000 temu. Pierwotne, szerokie wiejście do jaskini zostało przed ponad 20,000 laty
najprawdopodobniej przywalone piargowym usypiskiem, a
droga okrywców w roku 1994 i obecnych badaczy wiodła z zewnątrz przez wąski, naturalny
tunel w skalnej ścianie wąwozu.

* * *

Rysunki z Jaskini Chauvet były już w Zwojach
tematem przeglądowego artykułu tego samego autora ("Najdłuższy okres
artystyczny ludzkości, cz. 3: Jaskinia Chauvet", Zwoje
27/2001). Artykuł ten był oparty na pierwszej książce o tej jaskini: J-M
Chauvet, E. Brunel Deschamps, Christian Hillaire, Jean Clottes, Dawn of Art: The
Chauvet Cave. Harry N. Abrams, Inc. Publishers, New York 1996.   [2].

* * *

W roku 1996 Ministerstwo Kultury Francji rozpisało konkurs na
program badawczy Jaskini Chauvet. Konkurs ten wygrał program badawczy
multidyscyplinarnego zespołu kierowanego przez Jeana Clottes'a i ten program
został przeznaczony do realizacji w roku 1998. Jean Clottes jest obecnie być
może największym autorytetem na świecie od sztuki prehistorycznej, szczególnie
malarstwa jaskiniowego.

Dla zbadania Jaskini Chauvet, Jean Clottes zgromadził zespół
badawczy, w skład którego wchodziło 30 specjalistów głównie z Francji, a
także z Hiszpanii, Niemiec i Anglii.

Stworzono "drugi krąg" badaczy, którzy w laboratoriach "na
zewnątrz" dokonywali nie mniej istotnych badań materiału z jaskini, np.
datowań, badań mikroskopowych, analiz DNA, itd. Powołano międzynarodowy
komitet doradców naukowych, który obejmuje 256 specjalistów z dziesięciu
krajów.

Wyniki badań Jaskini Chauvet przez grupę Clottes'a zostały
opublikowane w szeregu prac w naukowych czasopismach z odpowiednich dziedzin. W
roku 2001 ukazała się we Francji książka opisująca wyniki badań w ramach
tego programu. Jest to bogato i bardzo starannie ilustrowany zbiór raportów
poszczególnych badaczy o wynikach ich konkretnych badań różnych aspektów
Jaskini Chauvet. Całość skoordynował, zredagował i podsumował Jean
Clottes. W roku 2003 ukazało się w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych angielskie
tłumaczenie tej książki:


Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed by
Jean Clottes. Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah Press, Salt
Lake City, 2003.   [1]

Na Gwiazdkę 2003 dostałem tę książkę od mojego syna Piotra
i jego rodziny. Zafascynowany, nie zdołałem oprzeć się chęci napisania do Zwojów
następnego artykułu przeglądowego o Jaskini Chauvet, aby opisać bieżący
stan wiedzy o tej jaskinii, która zrewolucjonizowała dotychczasowe pojęcia o
sztuce prehistorycznej, starannie poszufladkowane i skatalogowane. Ilustracje w tym tekście
pochodzą prawie wyłącznie z tej książki.

I jeszcze uwaga terminologiczna: poniżej częściej używam
słowa rysunki
niż malowidła. To, co widnieje na skałach jest raczej rysunkami, gdyż
są to w zasadzie kontury. Malowidło implikuje zamalowane wnętrze obiektu. Nie
mniej, te kontury są na ogół szerokie i niekiedy cieniowane wewnątrz. W
angielskiej terminologii książek o Jaskinii Chauvet częściej pojawia się
słowo drawing (rysunek), niż painting
(malowidło). Nie mniej zdać sobie należy sprawę, że nie ma tu ścisłego rozgraniczenia i te dwa słowa używane
sÄ… naprzemiennie, zwykle w tym samym znaczeniu.


Program badawczy Jaskini Chauvet


Cele programu badań Jaskini Chauvet przez zespół Jeana Clottes'a były następujące:


Skatalogowanie, opisanie, zreprodukowanie i zanalizowanie możliwie całej
sztuki naskalnej i podłoża jaskini;

Datowanie różnych faz tej sztuki i śladów bytności i działalności
ludzi w jaskini;

Przestudiowanie, rysunków i rytów oraz techniki zastosowanej przez ich
autorów, natury i relacji przestrzennych, w tym nakładania rysunków na
siebie, w kontekście morfologii ścian i topografii jaskini oraz związków
tematycznych pomiędzy panelami rysunków naskalnych;

Przestudiowanie paneli z namalowanymi znakami dużych kropek i dłoni;

Próba wyjaśnienia motywów artystów, a tą droga być może
przeznaczenia jakini, a nawet różnych jej części;

Zbadanie śladów bytności ludzi i zwierząt w jaskini (pozostałości i
odciśnięte w podłożu ślady stóp);

Wydedukowanie informacji o działalności ludzi i zwierząt w jaskini.


(Tuż po odkryciu jaskini stwierdzono, że niedźwiedzie były w
jaskini przed i po ludziach, czego dowodem są wytarte lub nałożone na
malowidła ślady pazurów niedźwiedzi oraz czaszka niedżwiedzia najwyraźniej
ustawiona na bloku skalnym. Spodziewano się, że badania DNA mogą ustalić
relacje "człowiek-niedźwiedź jaskiniowy". W podłożu odkryto ślady
ludzi, a dokładniej 12-letniego dziecka!)

By już nie wracać do tego tematu, należy stwierdzić, że w
książce nie ma żadnych relacji o wynikach badań DNA odnoszących się do
ludzi lub niedźwiedzi jaskiniowych przebywających niegdyś w Jaskini Chauvet.

W trakcie pracy w jaskini podjęto niezwykle staranne środki
ostrożności, by zapobiec uszkodzeniu lub jakiemuś naruszeniu ścian, podłoża
lub klimatu jaskini. Zainstalowano pomosty wzdłuż drogi odkrywców.
Zrezygnowano z dostępu do niektórych ścian; kopiowano, ostrożnie oświetlano
i fotografowano, niekiedy kamerami cyfrowymi tylko na teleskopowych
wysięgnikach.

Przeprowadzono wyłącznie tzw. badania horyzontalne. Nie
dokonano żadnych badań wertykalnych, tzn. nie rozkopywano podłoża dla badań
archeologicznych, nawet płytkich.

Organizacja i okresy pracy badawczej w jaskini były wybrane
tak, by uniknąć nadmiernych zagrożeń, przemęczenia i przypadkowych błędów
w pracy, mogących trwale zakłócić środowisko jaskini.

Jak pisze Jean Clottes, 60 lat po odkryciu Jaskini Lascaux,
badania w niej nadal trwają, więc i w Jaskini Chauvet musi pozostać coś dla
przyszłych badaczy i ich przyszłych technik.


Jean Clottes przy pracy przy panelu rytów naściennych w Hillaire Chamber w Jaskini Chauvet.




Miejsce


Istotny dla przeglądu znalezisk i wyników badań jest ogólny
plan Jaskini Chauvet z nazwami głównych komór i galerii.


Ogólny plan Jaskini Chauvet.   [1]


Klik - Plan Jaskini Chauvet na oddzielnej stronie

Jaskinia Chauvet rozciąga się prawie dokładnie na linii
południe-północ i składa się z szeregu połączonych komór i galerii. Różnią
się one wyglądem podłoża, sklepień, stalaktytami i kaskadami stalagmitów:
od chaosu Komory Brunel (Brunel Chamber) przy wejściu, poprzez płaskie
podłoże Komory Jam Niedźwiedzich (Chamber of the Bear Hollows) i Kreskowanej
(Crosshatching Gallery), do zapadnięć w Komorach Hillaire i Czaszki (Skull) i
skamienielin w Galeriach Kaktusów (Cactus Gallery) i Świec (Candle Gallery).

W dalszym ciągu tego tekstu, dla uniknięcia nieporozumień i
nie odważając się wprowadzać własnego polskiego nazewnictwa, używam
przyjętych angielskich nazw poszczególnych części Jaskini Chauvet. Może to
wprowadzić tutaj pewną semantyczną i gramatyczną sztuczność, ale, według
mnie, jest to lepsze niż tworzenie polskich nazw, których nie ma na
schematycznej mapie jaskini zamieszczonej w tym tekście.

Nie sposób tutaj szczegółowo opisać budowę i wygląd
jaskini i jej poszczególnych części. Dość powiedzieć, że badania
geologicznej struktury jaskini i położenia malowideł i rytów dokonane przez
grupę Clottes'a ustaliły, iż obecna jaskinia wygląda bardzo podobnie, jeżeli
nie tak samo, jak widzieli ją Aurignacianie. Tylko kilka stalaktytów i
stalagmitów mogło przybyć od tamtych czasów, np. w Candle Gallery. W
glinianym podłożu Chamber of the Bear Hollows widać jamy wygrzebane przez
niedźwiedzie. Niektóre malowidła noszą ślady ich pazurów, wąskie
przesmyki zdają się być wypolerowane ich futrami, gdy przeciskały się
tamtędy. Gruba warstwa gliny w podłożu Crosshatching Gallery nosi jedyne
dotąd znane ślady ludzi w jaskini. Tam, jak również i w innych miejscach,
znajdują liczne ślady pobytu zwierząt, w tym niekompletne szkielety
niedźwiedzi. Kości niedźwiedzi dowodzą, iż niedźwiedzie używały tej
jaskini jako schronienia.

Znalezione w jaskini odciski roślin świadczą, że ludzie
wnosili do jej wnętrza co najmniej gałęzie szkockiej sosny, brzozy i
jałowca. Klimat był wówczas zimny i suchy, jakby stepowy. Usypisko skalne,
pozostałość po zapadnięciu się zbocza klifu (być może po jakiejś
wielkiej powodzi na rzece Ardèche), zasypujÄ…c pierwotne wejÅ›cie, pozostawiÅ‚o
jaskinię nietkniętą i zachowało pozostałości po ludziach i zwierzętach.


Datowania


Bardziej szczegółowo przedstawiamy wyniki datowań próbek z
Jaskini Chauvet, gdyż jest to absolutnie kluczowe zagadnienie dla zrewidowania
chronologii prehistorycznej sztuki ludzkości.

Już pierwsze datowania dokonane w roku 1995 ustaliły, że
Jaskinia Chauvet była odwiedzana przez ludzi w dwóch okresach. W trakcie badań
grupy Clottes'a, zanalizowano zarówno rysunki czarnym węglem drzewnym jak i
pozostałości na podłożu, tj. ślady odciśnięte przez zwierzęta i ludzi na
znakomicie zachowanym, miękkim glinianym podłożu, jak również
pozostaÅ‚oÅ›ci dziaÅ‚alnoÅ›ci ludzkiej – paleniska ognisk, wÄ™giel drzewny i
niedużą liczbę narzędzi łupanych z kamienia. Przed i po paleolitycznych
ludziach bywaÅ‚y w jaskini paleolityczne niedźwiedzie – zostawiÅ‚y po sobie
jamy legowisk i kości swych szkieletów. Na ścianach, niekiedy na znacznej
powierzchni, pozostaÅ‚y wyraźne Å›lady ich pazurów, zwykle na wysokoÅ›ci 1.5 – 2.5 m.

Dotąd (2001, tj. rok napisania książki) datowano metodą 14C
około 30 próbek z Jaskini Chauvet. W większości datowano fragmenty węgla
drzewnego pochodzącego z głębi jaskini, tj. poza Candle Gallery. Obejmują
one naścienne próbki pobrane wprost z sześciu rysunków i dwóch otarć
pochodni (łuczywa), a także 20 fragmentów zebranych z podłoża. Datowań najnowszą
metodÄ… akceleratorowej spektrografii masowej 14C
dokonano w francuskim laboratorium nuklearnym Saclay w Gif-sur-Yvette pod
Paryżem. Dwie inne próbki datowano klasyczną metodą 14C
w Lyons i jednÄ… w Oxfordzie w Anglii.

Większość oznaczonych dat przypada na dwa okresy oddzielone odstępem
kilku tysiÄ™cy lat. 22 daty przypadajÄ… na 32,000 – 30,000 BP i obejmujÄ…
wizerunki dwóch walczących nosorożców i krowy tura z Panel of the Horses,
megalocerosa z Megaloceros Gallery i dużego bizona z filaru w End Chamber.
WÄ™giel drzewny z barku konia, poniżej grzywy daÅ‚ datÄ™ 29,670 ± 950 BP, ale z
gÅ‚owy konia "tylko" 20,790 ± 340 BP. Próbka ta jednak nie zostaÅ‚a
przygotowana we właściwy sposób w Lyons i była zanieczyszczona "młodszym" 14C.
Stąd prawdopodobny wiek rysunku konia jest także ok. 30,000 BP. 15 próbek,
pobranych z podłoża Hillaire Chamber i Skull Chamber i z rejonu ogniska w
Megaloceros Gallery, zostało datowanych również na ten wczesny okres, tj. ok. 30,000 BP.

Drugi okres pobytów ludzi w jaskini reprezentowany jest przez siedem
datowaÅ„ z okresu 27,000 – 26,000 BP. Cztery próbki, datowane na ten okres,
pochodzÄ… z palenisk w Candle Gallery, Hillaire Gallery i Megaloceros Gallery, a
dwie ze smug pochodni, z których jedna nałożona jest na jeden z rysunków w
Panel of the Horses. To potwierdza, że obraz konia pod śladem pochodni jest
dużo starszy. Dotychczas, żadne malowidło Jaskini Chauvet nie zostało
datowane na ten drugi, późniejszy okres. Jedna próbka, pobrana z ogniska w
End Chamber, datowana zostaÅ‚a na 22,800 ± 400 i może wskazywać na trzeci okres
pobytu ludzi w jaskini, ale to jedno datowanie wymaga w przyszłości
potwierdzenia z innych próbek.

Datowania metodÄ… akceleratorowej spektrografii masowej izotopu 14C
są dokładne i spójne i potwierdzają powstanie rysunków w Jaskini Chauvet na
około 30,000 BP. W chwili obecnej Jaskinia Chauvet jest najbardziej datowanym
miejscem sztuki naskalnej na świecie.


Åšlady ludzkie


Tylko w jednym miejscu w Jaskini Chauvet dostrzeżono ludzkie
ślady odbite w podłożu: około 20 śladów na początku i końcu "szlaku"
długości około 70 m, prowadzącego od końca Crosshatching Gallery do Skull
Chamber. Pasują do siebie dokładnie, są więc śladami tej samej osoby.
Środkowa część tego szlaku jest, jak dotąd, niedostępna. Porównując
odlew śladu z pomiarami stopy współczesnych Europejczyków, bez wątpliwości
stwierdzono, że są to ślady stóp europejskiego chłopca o wzroście około
130 cm idącego powoli po miękkim podłożu. Wzdłuż tego szlaku, chłopiec
robił smugi pochodnią (prawdopodobnie znakując sobie drogę powrotną),
datowane teraz na ok. 26,000 BP.


Odczyt odlewu śladu stopy dziecka w Crosshatching Gallery.


Identyczne znaki pochodnią widać na lewej ścianie Hillaire
Chamber, włączając sąsiedztwo Panel of the Horses, i w Candle Gallery. W dwóch
miejscach umazana w glinie dłoń chłopca została odbita na Panel of the
Scraped Mammoths. Rozmiary tej dłoni anatomicznie odpowiadają rozmiarom stopy.
W dwóch innych miejscach znaleziono kawałki węgla drzewnego, najwyraźniej
pochodzące z jakiegoś paleniska. Datowane zostały z wielką dokładnością i
starannoÅ›ciÄ… na 25,440 ± 250 BP i 31,430 ± 420 BP. Pierwsza data może odnosić
się do pospiesznej wizyty chłopca. Nie znaleziono śladów ludzi, które można
by datować na ok. 30,000 lat BP, tj. odnieść je do pierwszej bytności ludzi,
czyli do artystów albo do odwiedzających udekorowaną rysunkami jaskinię


Åšlady zwierzÄ…t


W jaskini znaleziono ślady głównie niedźwiedzi jaskiniowych.
Śladów niedźwiedzi dostrzeżono wiele, ale i tak niewiele w porównaniu z
ogromną liczbą kości niedźwiedzi. Ślady te tworzą rozpoznawalne w
całości szlaki. Ślady i jamy (legowiska) w Chamber of the Bear Hollows
zostały dokładnie zbadane. W innych partiach jaskini (Hillaire Chamber, Skull
Chamber, Crosshatching Gallery) są one często zadeptane, jedne na drugich.

Początkowo, jedynymi innymi śladami zdawały się być ślady
pojedynczego wilka, który poruszał się w Skull Chamber, do której wszedł z
Crosshatching Gallery, niedaleko od szlaku chłopca. Poźniej znaleziono ślady
dużego zwierzęcia(ąt?) z rodziny "psów" w Hillaire Gallery, Megaloceros
Gallery oraz w Skull Chamber i Candle Gallery. Åšlady te morfologicznie pasujÄ…
do śladów psa, ale dotychczasowe dowody na istnienie psów nie sięgają
wcześniej niż 14,000 BP. Nie znaleziono nałożenia się śladów chłopca i
psa, nie ma więc wskazówki na to, iż pies towarzyszył chłopcu. Pewne
genetyczne badania wskazują jednak, że transformacja od wilka do psa
nastąpiła około 100,000 lat temu. Jeszcze jeden problem został więc
odsłonięty w Jaskinii Chauvet, który rozstrzygnąć mogłoby tylko
znalezienie gdzieś kości tak wczesnych psów. W Brunel Gallery znaleziono
obszar ok. 30 m2 ze śladami deptających tam "psów" różnej wielkości.

Aurignacianie byli wysoce aktywni w Jaskini Chauvet. Znieśli
tam wiele drewna (przede wszystkim gałęzie dużych szkockich sosen), które
palili dla oświetlenia i produkcji drzewnego węgla do rysowania. Potem
jaskinia zostaÅ‚a porzucona i odwiedzana tylko przez niedźwiedzie. Cztery –
pięć tysiÄ™cy lat później ludzie wrócili do jaskini – pozostaÅ‚ dowód co
najmniej jednej takiej wizyty – chÅ‚opca. Nie powrócili już jednak do
dekorowania ścian jaskini.

Brak przepływu wody w głębszych partiach jaskini umożliwił
zachowanie śladów bytności człowieka (np. pozostałości ognisk czy
palenisk). Takie ślady nie zachowały się w górnych komorach jaskini, bliżej
wejścia (Brunel Chamber, Chamber of the Bear Hollows), gdzie bywał chociażby
bardzo słaby przepływ wody. Jednakże w suchych partiach jaskini,
przebywające tam później przez tysiące lat niedźwiedzie jaskiniowe,
musiały zniszczyć, zadeptać, lub conajmniej naruszyć wiele pozostałości
wcześniejszej bytności człowieka. Może dlatego, poza rysunkami, nie ma śladów
po ludziach z pierwszego okresu (30,000 BP)? Liczne malowidła i ryty naskalne
mają na sobie gęste zadrapania od niedźwiedzich pazurów. A nawet bez niedźwiedzi,
tak wiele tysięcy lat zrobiło swoje. Jak pisze w książce Jean-Michel
Geneste, podłoże jaskini stanowi palimpset bardzo skomplikowany do
zinterpretowania. W dodatku, nigdzie nie rozkopano podłoża. Ma to zalety dla
odtwarzania czynności ludzi i zwierząt, ale uniemożliwia próbę
prześledzenia chronologii i stratyfikacji jaskini, spowodowanej nawet tylko
cieknÄ…cÄ… wodÄ….

* * *

W Candle Gallery, pod nawisem ściany zachowały się fragmenty kamiennego
paleniska o średnicy ok. 50 cm.


Fragmenty paleniska w Candle Gallery.



Jest to jedyna zachowana w jaskini instalacja zrobiona przez
człowieka. Drobne resztki węgla drzewnego z tego paleniska zostały datowane
na 26,230 ± 280 BP. Na pozostaÅ‚oÅ›ci ognisk natrafiono również w Crosshatching
Gallery i w Megaloceros Gallery. Te ostatnie zostały datowane na ponad 30,000
BP. Ogniska te służyły zapewne do oświetlania i produkcji węgla drzewnego
do malowideł naskalnych. Nad jednym ogniskiem, na skale znajduje się rysunek
wyglądający na jakiś symboliczny znak. Spalona kość i rysunek zostały
datowane pomiędzy 32,500 i 31,500 BP.


Resztki ogniska w Megaloceros Gallery z pozostałościami węgla drzewnego
datowanego na ok. 32,000 BP. Na skale nad ogniskiem narysowany jest nierozpoznany znak.



Ogniska w Crosshatching Gallery były w jamach wygrzebanych
(dużo wcześniej!) przez niedźwiedzie; obok jednego znaleziono odłamek
łupanego narzędzia kamiennego. W sumie, w Jaskini Chauvet natrafiono na około
20 narzędzi z kamienia łupanego, najwięcej w Megaloceros Gallery.


Kości na podłożu jaskini


W Megaloceros Gallery znaleziono obrobionÄ…,
stożkową na obu końcach kość mamucią, która najwyraźniej była grotem
jakiejś broni lub pocisku. Jej ostrze jest uszkodzone, świadcząc o tym, że
grot ten kiedyś był używany. Na tego typu obiekty z ery Górnego Paleolitu natrafiono
wcześniej w jaskiniach w Niemczech i w Środkowej Europie.

W Brunel Chamber na podłożu znaleziono małą czaszkę wilka
(prawdopodobnie samicy), a w Belvedere Gallery, małej odnodze End Gallery,
drugÄ…, bardziej kompletnÄ….


Czaszka wilka (prawdopodobnie samicy) w Brunel Chamber.


Pomiędzy i po dwóch pobytach ludzi w Jaskini Chauvet (32,000
– 30,000 BP i po 26,000 BP), niedźwiedzie jakiniowe "panowaÅ‚y" nad tÄ…
jaskinią, były w niej wszechobecne, zimowały w niej. W skali czasu
prehistorycznego nie były to jednak bardzo długie pobyty. Wśród wielu kości
niedźwiedzi na podłożu (ponad 170 czaszek i 2500 kości, izolowanych lub
zebranych w 130 "stosach"), znaleziono kilka fascynujących, świadczących
o jakimś używaniu ich przez ludzi. Niedaleko od wejścia, w dwóch miejscach
znaleziono kości barkowe niedźwiedzi wystające pionowo z podłoża obok
leżących innych kości. Najprawdopodobniej były kiedyś celowo wbite w
ziemiÄ™ przez ludzi. Dlaczego?


Kość barkowa niedźwiedzia wbita w podłoże w pobliżu czaszki niedźwiedzia w Chamber of
the Bear Hollows.(Jedno z dwóch takich znalezisk w Jaskini Chauvet.)


Z pęknięcia ściany w Cactus Gallery, na wysokości ludzkiej
ręki, wystaje kość żebra niedźwiedzia. Najbardziej zagadkowe są jednak
czaszki tych zwierząt. Czaszka niedźwiedzia jaskiniowego została bez
wątpienia świadomie i celowo ustawiona na bloku skalnym niemal w centrum Skull
Chamber.


Czaszka niedźwiedzia celowo ustawiona na bloku kamiennym,
który oderwał się był ze sklepienia w Skull Chamber.


Dostrzeżona przez odkrywców stała się od razu sensacją i
przedmiotem spekulacji na temat "kultu niedźwiedzi". Inna czaszka

niedźwiedzia, leżąca na podłożu, nosi dwa czarne znaki, jakby linie.


Czarne znaki pochodnią na czaszce niedźwiedzia w Skull Chamber.


W podłożu Hillaire Chamber jedna czaszka niedźwiedzia
została spektakularnie obrośnięta skamienieliną i wyrósł z niej mały
stalagmit.

Czaszka niedźwiedzia pokryta skamienieliną i wyrosłym tuż obok stalagmitem w pobliżu Hillaire Chamber.









Źródła:

Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed by Jean
Clottes. Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah Press, Salt Lake
City, 2003.

Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel Deschamps, Christian Hillaire (Epilogue by Jean Clottes;
Foreword by Paul G. Bahn): Dawn of Art : The Chauvet Cave. The Oldest Known Paintings in the World.
Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1996.

André Leroi-Gourhan: Treasures of Prehistoric Art. Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1967.












Teksty o podobnej tematyce zamieszczone w Zwojach:

Andrzej Kobos: Najdłuższy artystyczny okres ludzkości (cz. 1 - 4),
Zwoje 2/27, 2001















Copyright © 1997-2004
Zwoje