Zwoje (The Scrolls) 1 (38), 2004












POWRÓT DO JASKINI CHAUVET   (II)

ANDRZEJ M. KOBOS
(na podstawie książki:   CHAUVET CAVE. The Art of Earliest Times   [1])



Rysunki (malowidła) w Jaskini Chauvet


Dotychczasowa wiedza o rysunkach naskalnych w Jaskini Chauvet
jest ciagle niepełna, nawet po badaniach przeprowadzonych przez zespół
Clottes'a. Główną przyczyną tego jest ograniczony dostęp do ścian, często
celowo, by nie naruszyć prehistorycznego środowiska. Pewne panele rysunków,
jak w Alcove of the Bears, Brunel Chamber, Panel of the Signs, Panel of the
Small Bear, Panel of the Horses i wejście do Megaloceros Gallery zostały
zbadane tak dokładnie, jak pozwalają na to współczesne techniki badania
ścian i fotografowania z ukośnym oświetleniem. Panel of the Panther i Panel
of the Hands zostały zbadane również tylko z odległości metodami
fotograficznymi. Inne panele, szczególnie w End Chamber, zostały opisane tylko
z odległości. Pomimo tych ograniczeń sporządzony został dobry i w miarę
pełny przegląd niezwykłej sztuki na ścianach Jaskini Chauvet, chociaż bez
wątpienia przyszłe badania i przyszłe techniki przyniosą nowe odkrycia.
Poniżej omawiamy tylko najbardziej uderzające rysunki w Jaskini Chauvet.

Na ścianach Jaskini Chauvet znaleziono dotąd wizerunki około
420 zwierząt, zapewne narysowanych i rozmieszczonych nie w sposób przypadkowy. Wśród
nich znajduje się 65 nosorożców, 71 drapieżnych kotów (głównie lwów), 15
niedźwiedzi, 66 mamutów, 31 bizonów, 10 turów, 20 kozłów, 25 "jeleniowatych"
(reniferów, jeleni i wymarłych megaloceros), 34 konie (o stylistycznie zróżnicowanym
przedstawieniu), 2 woły piżmowe oraz 78 nierozpoznanych zwierząt. Znaleziono również
wiele dużych czerwonych kropek, ślady dłoni, pięć znaków pubicznych i
jeden rysunek zwierzęco-ludzkiego tworu.

(Te same rysunki, reprodukowane tutaj z fotografii różnią
się nieco między sobą kształtem zwierząt z powodu różnego kąta i
perspektywy fotografowania oraz zniekształceń rzutowania wynikających z trójwymiarowości
powierzchni skał, na której zostały narysowane. Fotografie w tym tekście
bardziej koncentrują się na szczegółach rysunków, niż na widokach
zbiorczych, ogólnych.)


Entrance Chamber


Obecna Entrance Chamber była również wejściem do jaskini w
czasach prehistorycznych, chociaż pierwotny zewnętrzny otwór wejściowy
(poniżej obecnego), został zasypany piargiem. Dwa przejścia z Entrance Chamber prowadzą do
Brunel Chamber: jedno jest zbyt wąskie do przeciśnięcia się przez piarg,
drugie jest bezpośrednie. Trzecie wejście, największe, prowadzi do Chamber of
the Bear Hollows. Jedynym malowidłem w tej ostatniej jest duża czerwona
kropka, na lewej ścianie, 80 m od wejścia. Przy wejściu do Cactus Gallery
namalowana jest "stylizowana", niekompletna, czerwona głowa nosorożca,
jakby znakująca to wejście.

Przejście do Morel Chamber z Brunel Chamber jest trudne i
wymaga czołgania się. Tak samo wyglądało ono w czasach prehistorycznych.
Śladami pobytu człowieka tam są czarne znaki i smugi, prawdopodobnie od
pochodni, oraz seria pięciu czerwonych kropek na sklepieniu komory.
Wyżłobione w skale linie, nałożone na ślady pazurów niedźwiedzi mogą
być częścią wizerunku mamuta. Być może wcześniej, niedźwiedzie miały
tam dostęp innym przejściem, albo Morel Chamber była niegdyś częścią
przyległej, zasypanej później drugiej jaskini.


Brunel Chamber


Brunel Chamber, na prawo od Entrance Chamber, ma na podłożu
dosłownie chaotyczną plątaninę skamienielin.


Brunel Chamber   (fragment).


Na filarze, przy wejściu z Brunel Chamber do Chamber of the
Bear Hollows znajduje duży Panel of the Red Dots, nakładanych dłonią, rozmytych
wilgocią i przeciągami. Mógł to być kiedyś stylizowany wizerunek głowy
jakiegoś zwierzęcia (bizona lub niedźwiedzia?).


Panel of the Red Dots w Brunel Chamber.


Na prawo od kropek znajduje siÄ™ "snopek" czerwonych linii.
Ponad całością znajdują się dwie linie w kształcie krzyża. Nic dziwnego,
że nazwano ten panel Sacred Heart Panel.


Sacred Heart Panel w Brunel Chamber.


Na masie formacji slagmitowej znajdują się, jakby wchłonięte
przez formację kalcytu, resztki dużego czerwonego rysunku mamuta. Na północnej
ścianie Brunel Chamber jest też Panel of the Dominoes z resztkami rysunków
nieokreślonych zwierząt i kropkami. Obok znajduje się Alcove of the Yellow Horses, z
głowami trzech koni narysowanymi na żółto (jedna jest szczególnie wyraźna).


Głowy żółtych koni i czerwone znaki w Alcove of the Yellow Horses w Brunel Chamber.


W porównaniu z czarnymi końmi w głębi jaskini, rysunki te
sÄ… prymitywne. Najciekawsze sÄ… jednak towarzyszÄ…ce koniom czerwone kropki. To
tutaj teraz odkryto technikę malowania takich kropek przez odcisk wnętrza
dłoni pokolorowanej ochrą (tj. tlenkami żelaza, głównie hematytem, z
gliniastego podłoża).


Panel of the Dotted Animal w Brunel Chamber.


W Brunel Chamber, kropek, będących odciskiem dłoni pokrytych
ochrą, pogrupowanych w panele, jest prawie 420 (z ok. 500 w całej Jaskini
Chauvet). W jakimś sensie, tamci artyści przestają być anonimowi po 30,000 lat.

Jedna z kropek jest odciskiem pełnej prawej dłoni ze
złączonymi palcami. Wszystkie kropki w Panel of the Dominoes zostały wykonane
tą samą dłonią. Można nawet odtworzyć ruch i kierunek dłoni. Naprzeciw,
na wschodniej ścianie, znajduje sie Panel of the Dotted Animal, zbiór
licznych, dużych kropek, układający się w kształt nieokreślonego
zwierzęcia. Twórcą tych kropek był jednak ktoś inny, niż w Alcove of the
Yellow Horse; najprawdopodobniej był to potężnie zbudowany mężczyzna.

Nad wnęką w skale znajduje się czerwony, pionowy znak
przypominający maczugę, podobny do tych występujących w innych jaskiniach ze
znacznie późniejszego okresu Magdalenian.


Znak w kształcie maczugi w Brunel Chamber.


Z Brunel Chamber można wejść do Loggia of the Red Deer, z
niekompletnym rysunkiem dużego jelenia, i do Recess of the Bears. W ścianie
"rotundy" Recess of the Bears narysowane są na czerwono trzy niedźwiedzie, dwa z nich wyraźnie. Jeden
z nich jest kompletnym wizerunkiem zwierzęcia, drugi tylko przednią jego częścią. Pionowe
niemal czoła tych zwierząt wskazują, że są to niedźwiedzie jaskiniowe.
Kontury ściany zostały wykorzystane dla nadania rysunkowi objętości i
plastyczności. Zwierzęta sprawiawią uderzające wrażenie jakby wychodziły z
kryjówki w skale – efekt czÄ™sto widziany w gÅ‚Ä™bi jaskini.


Jeden z niedźwiedzi w Recess of the Bears.



Chamber of the Bear Hollows & Cactus Gallery


Chamber of the Bear Hollows ma bardzo niewiele malowideł.
Z jakichś względów, aurignaciańscy artyści nie udekorowali jej,
niewątpliwie celowo z jakichś nieznanych powodów.

Przy wejściu do Cactus Gallery z Chamber of the Bear Hollows na
niewielkim nawisie znajduje się czerwony rysunek małego mamuta, patrzącego
w tył.


Mamut na nawisie skalnym przy wejściu do Cactus Gallery.
(Był to pierwszy rysunek odkryty w Jaskini Chauvet.)


Wewnątrz Cactus Gallery na prawej ścianie, na wysokości 4 m
znajduje się zerodowany czerwony rysunek najprawdopodobniej małego
niedźwiedzia. Jest oczywiste, że celowo został narysowany w tak izolowanym i
niedostępnym miejcu. Artysta musiał wspiąć się na występy skalne poniżej
tego rysunku. Ktoś musiał mu pomagać, oświetlając i podając farbę
(ochrę). Na przeciwległej ścianie, w panelu czerwonych malowideł, widnieje
doprawdy piękna głowa niedźwiedzia jaskiniowego bardzo przypominająca
jednego z Recess of the Bears. Autor rysunków niedźwiedzi w Recess of the
Bears w Brunel Chamber i w Cactus Gallery był zapewne ten sam.


Jeden z niedźwiedzi w Panel the Red Bears w Cactus Gallery.


Na lewo, w zagłębieniu ściany znajduje się bardzo
niekompletny, duży rysunek mamuta. Struktura ściany została wykorzystana dla
nadania wrażenia objętości jego tylnej nodze.


Red Panel Gallery


Chamber of the Bear Hollows przechodzi w prawo w Red Panel Gallery.

Na dużym okapie sklepienia znajduje się Panther Panel z
czerwonymi rysunkami niewielkiej, cętkowanej pantery i dwóch dużych
niedźwiedzi, pierwszy wyraźniejszy i bardziej szczegółowy, niż drugi
powyżej. Na lewo, na samej krawędzi okapu, widać rysunek niezidenfikowanego
zwierzęcia, najwyraźniej z rodziny drapieżnych kotów. Kropki na panterze
oraz na głowie i barku niedźwiedzia dają wrażenie futra.


Panther Panel w Red Panel Gallery.


Na czterometrowej stalaktytowej ścianie znajduje się Panel of
the Signs. Zawiera zbiór czerwonych znaków i jest wprowadzeniem do niemal
przyległego Panel of Hand Prints i Panel of the Red Rhinoceroses. Najbardziej
zaskakujÄ…ce sÄ… tutaj tajemnicze geometryczne znaki przypominajÄ…ce wielkiego
insekta i motyla. (Geometrycznych znaków w Jaskini Chauvet jest niewiele i są
skromne w kształcie.)





Geometryczne znaki przypominajÄ…ce insekty w Red Panel Gallery.


Dalej, na bardziej gładkiej i litej ścianie znajduje się Panel
of Hand Prints. Znajdują się na nim odbicia prawych dłoni


Odbicia dłoni i półkole kropek w Panel of Hand Prints.


i kilku zwierząt z rodziny kotów. Tuż pod tym panelem,
kilkanaście (?) kamieni zostało najwyraźniej zestawionych przez ludzi w trzy
sterty. Przeznaczenie tych niewielkich, sztucznych kopczyków pozostaje niewyjaśniony.


Kamienie z podłoża celowo ustawione w kopczyki pod Panel of Hand Prints.


Nad tym panelem, na podłużnej skalnej płycie, znajduje się
dosłowny fryz trzech czerwonych nosorożców i znak przypominający pisaną
literę "w". Ten "pochód" nosorożców przypomina dużo późniejszy
"pochód" trzech nosorożców (w przeciwną stronę) w Jaskini Rouffignac.


Fryz czerwonych nosorożców w znak jak litera "w" w Red Panel Gallery.


Obok znajdują się czerwone kropki i dwa szablony prawej dłoni
(The Panel of the Hand Stencils) wewnÄ…trz czarnego zarysu grzbietu mamuta.


Czerwony szablon dłoni i częściowy czarny zarys grzbietu mamuta w Red Panel Gallery.


Naprzeciw, w niskiej galerii, jakby w alkowie, znajdujÄ… siÄ™
małe czerwone rysynki kilku zwierząt. Kompletny jest czerwony rysunek małego
niedźwiedzia (32 cm x 18 cm), stąd i nazwa panelu: The Panel of the Little
Bear. Rysunek, choć mniejszy niż inne rysunki niedźwiedzi, wyglądem i
rechniką przypomina większe rysunki niedźwiedzi, które omówione tu są powyżej.

Red Panel Gallery przechodzi w trudno dostępną i wilgotną,
ślepą Rouzaud Chamber. Ale i tu byli jaskiniowi artyści. Pozostała po nich
na ścianie czarna linia grzbietowa nierozpoznanego zwierzęcia.

Candle Gallery oddziela przednią część Jaskini Chauvet
od tylnej, nawet w orograficznym sensie, pewnym progiem podłoża. Sklepienie
jest miejscami bardzo niskie, a na podłożu są liczne, małe stalagmity. Są
one młode i aktywne, tj. ciągle rosnące. Zapewne były nieobecne w czasach
prehistorycznych. Od nich pochodzi nazwa CAndle Gallery - Galeria Świec. Na ścianach są liczne
smugi od pochodni, i tu odkryto małe palenisko z resztkami węgla drzewnego i
obudowÄ… z pÅ‚ytek kalcytowych. Ten wÄ™giel drzewny zostaÅ‚ datowany na 26,230 ± 280 BP,
a jedna ze smug pochodni na 26,120 ± 400 BP. Fragment stalagmitowego
podłoża został przeniesiony przez prehistorycznych ludzi jako wejściowy
stopień do następnej Hillaire Gallery.


Kamienny stopień ustawiony przez Aurignacianów w Hillaire Chamber, przy wejściu do Candle Gallery.


Mimo obecności regularnych i dostępnych ścian, w Candle
Chamber narysowano tylko, i to z grubsza, głowę mamuta. Candle Gallery jest
prawdziwą antechamber do wyjątkowo bogato udekorowanych dalszych komór
Jaskini Chauvet.











Źródła:

Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed by Jean
Clottes. Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah Press, Salt Lake
City, 2003.

Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel Deschamps, Christian Hillaire (Epilogue by Jean Clottes;
Foreword by Paul G. Bahn): Dawn of Art : The Chauvet Cave. The Oldest Known Paintings in the World.
Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1996.

André Leroi-Gourhan: Treasures of Prehistoric Art. Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York, 1967.














Teksty o podobnej tematyce zamieszczone w Zwojach:

Andrzej Kobos: Najdłuższy artystyczny okres ludzkości (cz. 1 - 4),
Zwoje 2/27, 2001
















Copyright © 1997-2004
Zwoje