KRYTYKA LITERACKA KAROLA IRZYKOWSKIEGO
Irzykowski pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Uczył się w gimnazjum w Brzeżanach,
Złoczowie i Lwowie. W latach 1889-1893 studiował filologię germańską na Wydziale Filozofii
Uniwersytetu Lwowskiego. Niestety z powodu trudnej sytuacji materialnej studiów nie udało mu się
ukończyć (uzyskał absolutorium). W latach 1894-1895 był zastępcą nauczyciela w szkole gimnazjalnej
(uczył niemieckiego), jednak wada wymowy (jąkanie) utrudniała mu pracę dydaktyczną, z której w końcu
musiał zrezygnować. Od 1895 mieszkał we Lwowie, zajmował się stenografią sprawozdań
parlamentarnych i sądowych w sejmie galicyjskim, rozpoczął pracę dziennikarską. W 1908 przeniósł się
do Krakowa, gdzie pracował jako korespondent w Cesarsko-Królewskim Biurze Korespondencyjnym
oraz w latach 1910-17 w redakcji krakowskiej " Nowej Reformy". Po I wojnie światowej przeniósł się do
Warszawy. Kierował tam biurem stenograficzno-sprawozdawczym Sejmu.
Współpracował ze "Skamandrem", "Wiadomościami Literackimi" (1924-33), a w latach 1922-1934 - jako
recenzent teatralny - z "Robotnikiem" - organem PPS. W 1929-30 współredagował czasopismo "Europa".
Zabierał głos w wielu dyskusjach literackich. Prowadził dział dramatu w "Roczniku Literackim",
współpracował z Polskim Radiem. Od 1933 roku był członkiem Polskiej Akademii Literatury. W latach
1933-39 współpracował z " Pionem". Publikował też (do pewnego czasu) w skrajnie prawicowym piśmie
"Prosto z mostu". We wrześniu 1939 roku, w wyniku bombardowania, został zniszczony dom
Irzykowskiego. W czasie okupacji hitlerowskiej pisarz utrzymywał się z wykładów stenografii polskiej i
niemieckiej, biorąc także udział w podziemnym życiu kulturalnym. Podczas Powstania Warszawskiego
został ranny w nogę. Trafił do prowizorycznego szpitala w Milanówku, a następnie do szpitala w
Żyrardowie, w którym zmarł. Irzykowski został pochowany na żyrardowskim cmentarzu. W 1981 roku,
dzięki staraniom córek, prochy pisarza ekshumowano, przeniesiono na Cmentarz Rakowicki w Krakowie
i złożono w grobie rodzinnym.
o Obce były mu: młodopolski patos, nastrojowy symbolizm, specyficzna młodopolska stylistyka
o W Dwudziestoleciu opublikował 4 książki krytycznoliterackie
1) Słoń wśród porcelany (1934)
2) Walka o treść (1929) dyskusja z Teorią Czystej Formy Witkacego
3) Beniaminek (1933) pamflet na T. Boya Żeleńskiego
4) Lżejszy kaliber (1938) zbiór radiowych felietonów i aforyzmów
o Główne książki tej epoki zostały poświęcone polemikom z programotwórcami i krytykami
o Podjął rolę kontrolera wartości
o Kryteriami, według których sądził nowe zjawiska były kryteria własne, głęboko przemyślane, nie
były ujęte w system
o Sprawdził i odrzucił niemal wszystkie ważniejsze programy literackie Dwudziestolecia:
- Skamandrytów zaatakował za ich bezprogramowość
- Futurystów za irracjonalne niezrozumialstwo
- formistów i Witkacego za formalizm
- Hillera za utylitaryzm
o Przeciwstawiając się młodym dyktatorom literatury, wywoływał ich odpowiedzi, n które sam z
kolei odpowiadał; prowokował do nieustannej dyskusji
o Jego negacje wyznaczają w ogólny, zarysie jego program pozytywny, i tak:
zwalczając Skamandrytów czynił to w imię intelektualistycznej koncepcji literatury
- zwalczając formizm i Teorię Czystej Formy czynił to w walce o treść
WALKA O TREŚĆ
- najambitniejsze jego dzieło jako krytyka i teoretyka literatury
- celnie wykrywał w niej słabe punkty Teorii Czystej Formy, tranie wskazywał na jej młodopolski
rodowód
o analizował pojęcia treść i forma
o w utworze literackim interesowała go treść, ściślej problematyka, zwłaszcza psychologiczna
o całą niemal swą uwagę skupiał na funkcji poznawczej literatury; funkcje estetyczną
lekceważył
o za swego patrona uznał Hebbla
o Szekspir był dla niego dramaturgiem niescenicznym
o domagał się aby dzieło sztuki było w pełni poznawalne i sprawdzalne intelektem, nie zaś tylko
przeżywane emocjonalnie
o wielokrotnie występował przeciw talentowi, ukuł pogardliwe slowo talentyzm
o w jego pismach było pełno oryginalnych formuł, efektownych określeń metaforycznych,
neologizmów
o w Dwudziestoleciu przeszedł pewną ewolucję ideologiczną:
-1921-1934 głównie recenzent teatralny Robotnika
- od1933 - zamieszczał artykuły w czasopiśmie Pion
- od 1935 zamieszczał artykuły w faszyzującym Prosto z Mostu
o nigdy nie mieścił się w ramach zbiorowych światopoglądów
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
17 Sposób istnienia i funkcje krytyki literackiejKrytyka Literacka 2009KRYTYKA LITERACKA jesień 201623 Wyobraźnia poetycka krytyka literackaKrytyka LiterackaKRYTYKA LITERACKA lato jesień 2015KRYTYKA LITERACKA wiosna 2016KRYTYKA LITERACKA wiosna 2015KRYTYKA LITERACKA zima 2015KRYTYKA LITERACKA lato 2016Polska krytyka literacka [zestawienie](1)TEORIA LITERATURY WAŻNE Wellek, Teoria, krytyka i historia w nauce o literaturze! Barok ?rok nurty w literaturze(dworski i ziemwięcej podobnych podstron