WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII RFID W LOGISTYCE
Joanna Palonka
Wprowadzenie
Postęp techniczny i technologiczny powodujący elektronizację gospo-
darki są istotnymi czynnikami wpływającymi na rozwój firm i ich ofert
produktowych na rynku logistycznym. Szybki, niezależny dostęp do in-
formacji oraz możliwość jej bezpiecznej wymiany z partnerami staje się
głównym czynnikiem integrującym przedsiębiorstwa w łańcuchach do-
staw, umożliwiając tym samym budowanie przewagi konkurencyjnej.
Skuteczne zarządzanie procesami logistycznymi jest możliwe dzięki wy-
korzystaniu narzędzi informatycznych oraz technologii mobilnych.
W artykule zostaną omówione zagadnienia dotyczące informacyjnego
wsparcia procesów logistycznych w gospodarce elektronicznej.
1. Zaplecze informacyjne dla logistyki
Nieodzownym warunkiem przetrwania firm na rynkach silnie konku-
rencyjnych jest umiejętność sprawnego reagowania na zmiany zachodzą-
ce w ich otoczeniu - zarówno bliższym jak i dalszym. Pomocne w tym
względzie są nowoczesne narzędzia technologii informacyjnej wykorzy-
stywane do efektywnego i skutecznego zarządzania procesami logistycz-
nymi.  Na zarządzanie logistyczne składa się formułowanie strategii, pla-
nowanie, sterowanie i kontrola (odbywających się w sposób efektywny i
minimalizujący globalne koszty) procesów przepływu i magazynowania
surowców i materiałów, zapasów, produkcji w toku, wyrobów gotowych i
odpowiednich informacji, od punktu pozyskania do punktu konsumpcji w
celu jak najlepszego dostosowania się do potrzeb klienta i ich zaspokoje-
nie [WaSp07].
Technologia informacyjna nie dostarcza rezultatów sama z siebie. Naj-
pierw należy zaprojektować i wdrożyć odpowiednie struktury i procesy
organizacyjne, wybrać zestawy wykorzystywanych metod i narzędzi,
określić ich konfiguracje oraz parametry sterujące, by wreszcie przystąpić
do uruchamiania aplikacji planistycznych. Integracja procesów logistyki z
narzędziami technologii informacyjnej powoduje, że systemy informa-
tyczne stają się nie tylko integralną częścią podsystemów logistyki, ale
także stanowią w coraz większym stopniu platformę do racjonalizacji
całego łańcucha dostaw.
Obecny postęp technologiczny w projektowaniu, budowie i eksploata-
cji systemów informatycznych zarządzania jest podstawowym warunkiem
rozwoju logistyki. Przepływ informacji w jak najkrótszym czasie i w od-
powiedniej formie służy osiąganiu celów zarówno decyzyjnych jak i wy-
konawczych. Nie ulega wątpliwości, iż podstawą optymalnego systemu
logistycznego jest szybka i dokładna informacja.
W zarządzaniu logistyką bazuje się na dużej ilości danych dotyczących
[Gołe02]:
1. lokalizacji klienta,
2. wielkości zamówienia,
3. lokalizacji zakładów produkcyjnych, składów i centrów dystrybucyj-
nych,
4. kosztów transportu z każdego składu, zakładu produkcyjnego do każ-
dego klienta,
5. dostępnych przewoz
ników i poziomu oferowanych przez nich usług,
6. lokalizacji dostawców,
7. poziomu zapasów utrzymywanych aktualnie w każdym składzie i cen-
trum dystrybucyjnym.
Przepływy informacyjne tworzą  układ nerwowy logistyki umożli-
wiający efektywne zarządzanie zasobami magazynowymi oraz sprawne
sterowanie procesami transportu, magazynowania i wytwarzania, opiera-
jąc się na decyzjach menedżerskich podejmowanych na podstawie posia-
danych informacji. Stwierdzić należy, że informacje są  katalizatorem
zarządzania , czynnikiem, który scala funkcje zarządzania i warunkuje
jego skuteczność. W gospodarce elektronicznej informacje są uznawane
za czynnik produkcji.
Ze względu na złożoność procesu logistycznego i na dużą ilość działań
wymagających wzajemnej koordynacji, organizacje dążą do tworzenia i
efektywnego wykorzystywania logistycznych systemów informacyjnych
 LIS (Logistics Information System). Ich główną rolą jest pozyskiwanie,
gromadzenie i przetwarzanie danych oraz udostępnianie informacji w celu
wykorzystania ich do podejmowania decyzji menedżerskich.
Do realizacji zadań stawianych systemom LIS służą:
1. podsystem zbierania danych z różnych z
ródeł,
2. podsystem gromadzenia danych w bazach danych wyposażony w me-
chanizmy wyszukiwania danych,
3. podsystem analizy danych  zajmujący się przetwarzaniem danych,
oceną i prezentacją wyników,
4. podsystem wspomagania decyzji umożliwiający dostęp do baz da-
nych, baz wiedzy, modeli analitycznych i mechanizmów wnioskują-
cych.
Istotą LIS jest więc pozyskiwanie, gromadzenie i przetwarzanie da-
nych do wykorzystania w procesach podejmowania decyzji i sterowania
działaniami logistycznymi. LIS integruje cały łańcuch dostaw na płasz-
czyz
nie przepływów informacyjnych. Integracja obejmuje wszystkie
ogniwa łańcucha od z
ródeł pozyskania surowców poprzez ogniwa wy-
twórcze, dystrybucyjne aż po końcowego klienta. Na rys. 1 wyróżniono
z
ródła informacji dla systemu LIS.
Magazynowanie
Produkcja Transport
LOGISTYCZNY
SYSTEM
INFORMACJI
Sieci Położenie taboru
teleinformatyczne
Klienci
Rys. 1 y
ródła informacji dla systemu LIS
y
ródło: Opracowanie własne
System LIS obejmuje swym zakresem obsługę klienta i komunikację
zorientowaną na doskonalenie relacji klient  dostawca oraz planowanie i
sterowanie związane z wyprzedzaniem w czasie wymagań klientów i mo-
nitorowaniem przepływów produktów w celu stwierdzenia odchyleń w
stosunku do planu [Gołe02].
Wykorzystanie systemów LIS przyczynia się do osiągnięcia właściwej
pozycji konkurencyjnej organizacji. Systemy te pozwalają monitorować
parametry obsługi logistycznej klienta takie jak: wielkość dostawy, cykl
realizacji zamówienia, procent niezrealizowanych zamówień, procent
opóz
nionych zamówień, procent reklamacji i procent zwrotów, rabaty /
upusty, warunki płatności (terminy), koszty realizacji dostaw.
Wieloprzekrojowa i terminowo pozyskiwana informacja z systemów
LIS podnosi optymalność podejmowanych decyzji.
Duża różnorodność towarów, łatwość nawiązywania kontaktów bizne-
sowych (Internet, łączność radiowa i satelitarna) spowodowały wzmożo-
ny przepływ towarów w skali globalnej. Stale powiększająca się rozle-
głość systemu logistycznego wymusza więc zastosowanie nowoczesnych
systemów transportowych  ITS (Inteligent Transport Systems). Są to
systemy bazujące na wykorzystywaniu dostępnych informacji i zaawan-
sowanych technologii komunikacyjnych. Stanowią one podstawę pracy
nowoczesnych sieci dystrybucyjnych o zasięgu globalnym oraz w sposób
znaczący wspomagają organizację sprawnego systemu logistycznego.
Zastosowanie nowoczesnych technologii (GPS, GSM, RFID) do np. śle-
dzenia floty pojazdów z załadunkiem, w połączeniu z zaawansowanymi
logistycznymi systemami informacyjnymi w sposób istotny zwiększają
skuteczność systemu logistycznego.
Wykorzystanie ITS pozwala na osiągnięcie następujących korzyści:
1. usprawnienie kontaktów z klientami, dostawcami,
2. zwiększenie efektywności wykorzystania dostępnych zasobów po-
przez np. redukcję przejazdów bez ładunku lub z niepełnym wykorzy-
staniem możliwości taboru,
3. obniżenie kosztów operacyjnych przez np. optymalizację tras przejaz-
dów,
4. uzyskanie oszczędności  obniżenie kosztów personelu, działu zaopa-
trzenia,
5. lepsze dokumentowanie działań  śledzenie i rejestrowanie zawiera-
nych transakcji,
6. skrócenie cyklu zakupów.
W celu usprawnienia i wzrostu efektywności systemu logistycznego
organizacje zaczynają stosować nowoczesne rozwiązania obejmujące
technologie automatycznej identyfikacji obiektów połączone z ich syste-
mem ERP.
2. Istota technologii RFID
Duża różnorodność towarów oraz stale powiększająca się rozległość
systemu logistycznego  wprowadziła system znakowania towarów i ich
automatycznej identyfikacji. Polega on na  automatycznym identyfiko-
waniu obiektów na podstawie odczytanej informacji, dokonywanym w
systemie komputerowym przy użyciu wyspecjalizowanych urządzeń elek-
tronicznych (czytników), przy wykorzystaniu bazy danych o tych obiek-
tach [Gołe02]
Automatyczna identyfikacja towarów może odbywać się na podstawie:
1. kodu kreskowego,
2. ścieżki magnetycznej (Magnetic Stripe),
3. fal radiowych (RFID- Radio Frequency Identification),
4. rozpoznawania znaków (OCR  Optical Character Recognition),
5. rozpoznawania obrazu (Vision System).
W dalszej części artykułu zostanie scharakteryzowana technologia
RFID, która stwarza nieznane wcześniej możliwości ulepszeń w proce-
sach logistycznych wewnątrz organizacji i we współpracy w ramach łań-
cucha dostaw.
Koncepcja elektronicznego kodu bazuje na idei przypisania każdemu
produktowi unikatowego numeru w skali światowej tak, aby za pomocą
Internetu można było śledzić przepływ towarów na poziomie globalnych
sieci dostaw [Libe05c].
RFID jest jedną z najprężniej rozwijających się technologii automa-
tycznej identyfikacji obiektów. Technologia ta wykorzystuje sygnały ra-
diowe do bezprzewodowej wymiany danych pomiędzy etykietą a czytni-
kiem. Dzięki temu nie jest potrzebna bezpośrednia widoczność tych
dwóch elementów, jak to ma miejsce w przypadku odczytu kodów kre-
skowych.
Kontrolę nad obiektami sprawuje się dzięki tagom  miniaturowym
układom scalonym, umieszczanym w formie metek na produktach, opakowa-
niach czy urządzeniach. Tagi zawierają adres (odniesienie) do bazy danych
producenta/dystrybutora. W systemie informatycznym przechowywane i
uaktualniane są wszelkie informacje o  zametkowanym" obiekcie.
Tagi pozwalają więc idealnie śledzić obiekty zainteresowania  nawet
przez cały ich cykl życia, również w kolejnych ogniwach łańcucha do-
staw. Koszt metek radiowych w przypadku ich ciągłego użycia zwraca się
szybko, a to dzięki nieograniczonym możliwościom dokonywania zmian
informacji w systemie informatycznym organizacji.
2.1. Zasada działania RFID
Technologia RFID wykorzystuje sygnały radiowe niskiej mocy do
bezprzewodowej wymiany danych pomiędzy etykietą RFID (transponde-
rem) a czytnikiem (dekoderem). Czytniki RFID mogą jednocześnie czy-
tać i przetwarzać dziesiątki etykiet znajdujących się w ich zasięgu.
Etykieta RFID (tag) składa się z procesora (IC) i anteny (zwykle napy-
lanej na warstwie izolatora). Dane zapisywane są w pamięci podręcznej
IC i transmitowane za pomocą anteny (rys.2). Prędkość transmisji i zasięg
zależą od wykorzystanej częstotliwości, wielkości anteny, mocy promie-
niowania i stopnia zakłóceń sygnału. Etykiety RFID mogą występować w
konfiguracji RO (tylko odczyt), RW (odczyt i zapis) oraz WORM (jedno-
razowy zapis, wielokrotny odczyt) [www1].
Poza tagami, na infrastrukturę RFID składają się: rozwiązanie informa-
tyczne, czytające i przetwarzające dane, oraz czytniki emitujące fale ra-
diowe, złożone z anteny i nadajnika radiowego z dekoderem. RFID połą-
czone z systemem ERP daje dokładną i dostępną w czasie rzeczywistym
informację o tym, gdzie przebywa lub przemieszcza się oznaczony metką
obiekt (rys.3).
Rys 2. Działanie tagów RFID
y
ródło: [Grab06]
2.2. Standardy w technologii RFID
Technologia RFID oferuje znacznie większe możliwości niż kody kre-
skowe, dlatego też coraz szybciej zyskuje na popularności. Przede
wszystkim istotna jest możliwość oznakowania indywidualnym numerem
każdego egzemplarza produktu, a nie jak było do tej pory, np. w systemie
EAN1- każdego typu (wersji) produktu. W ramach EAN wykształciła się
komórka, której zadaniem było ustanowienie nowego standardu oznako-
wania jakim jest EPC (Electronic Produkt Code) nazywany  radiowym
kodem kreskowym , czy też  kodem kreskowym następnej generacji .
1
EAN (European Article umber  Europejski Kod Towarowy)  rodzina kodów kre-
skowych wprowadzona w 1976r. przez stowarzyszenie European Article Numbering.
Kod został opracowany na podstawie opracowanego wcześniej w USA i Kanadzie kodu
UPC. Symbolika została zaimplementowana w globalnym systemie GS1. Jest to kod
ciągły, numeryczny, modularny, samosprawdzalny z dodatkową obowiązkową cyfrą
kontrolną. Kod wymaga stosunkowo wysokiej precyzji wydruku, stąd nie może być
stosowany na niskiej jakości papierze (np. kartonie) oraz wymaga w miarę dobrej jako-
ści drukarek [www3]
Rys. 3 Połączenie elementów infrastruktury RFID z systemem ERP
y
ródło: [KrTr05]
Standard EPC (opracowany przez organizację EPCglobal) określa pro-
tokół kodowania i przesyłania informacji oraz strukturę danych dla ozna-
kowania pojedynczych produktów w procesie produkcyjnym i logistycz-
nym. Ideą EPC jest oznakowanie każdego egzemplarza produktu nume-
rem unikalnym w skali światowej. EPC wykorzystuje technologię RFID
do gromadzenia informacji oraz możliwość powiązania jej z otwartą i
dostępną siecią zapewniającą identyfikację i przekazywanie danych w
czasie rzeczywistym [Libe05a], [www2].
2.3. Użytkownicy RFID
Z rozwiązań RFID mogą korzystać wszyscy uczestnicy łańcucha do-
staw: zarówno producenci, jak i dystrybutorzy i sprzedawcy detaliczni.
Inwestując w RFID, można zwiększyć efektywność współpracy całego
łańcucha dostaw.
Technologia RFID daje ogromne możliwości innowacji wewnątrz du-
żych firm o złożonych procesach logistycznych. Im bardziej skompliko-
wane procesy, tym więcej może zyskać firma decydująca się na wykorzy-
stanie RFID.
Opłacalność RFID w firmach zwiększa: liczny asortyment (dużo in-
deksów materiałowych), rozproszona lokalizacja (zakłady w różnych
miejscach, duża powierzchnia zakładów), dużo miejsc składowania (fi-
zycznych magazynów, rodzajów magazynów), częste ruchy magazynowe
(szybka rotacja materiałów/produktów/ opakowań), duża wartość jednost-
kowa materiałów/produktów/opakowań, istnienie poziomów ewidencjono-
wanych opakowań (np. sztuka/paczka/ paleta), duża waga kontroli jakości
produktów, często przeprowadzana inwentaryzacja, dodatkowe wymaga-
nia i potrzeby informacyjne (np. w branży spożywczej - terminy przydatno-
ści do spożycia; w farmacji: ścisła identyfikacja partii surowców).
2.4. Wdrażanie RFID
Projekt wdrożenia RFID jest podobny do każdego innego projektu IT,
porównywalnego pod względem zakresu i rozmiaru. Przed wdrożeniem
takiego projektu należy wziąć pod uwagę dwa kluczowe problemy bizne-
sowe. Pierwszym problemem jest zidentyfikowanie kluczowych korzyści
biznesowych, planowanych do uzyskania z zastosowania technologii
RFID. Jest to bardzo istotne, ponieważ pozwala na tworzenie skutecznych
narzędzi dla zmierzenia efektywności dostawcy usługi, a także stwarza
możliwość zawarcia w kontrakcie odpowiednich zachęt dla dostawcy
usługi na dostarczenie jej na wymaganym poziomie. Drugim kluczowym
problemem dla organizacji, która chce zastosować RFID jest zidentyfi-
kowanie i zlokalizowanie prawdopodobnych zmian w jego istniejących
procesach i systemach. Może to dotyczyć przewidywania i unikania pro-
blemów łączenia nowych baz danych ze starymi lub przydzielenia zna-
czących zasobów na wydzielenie istotnych informacji z wielkiego zakresu
danych typowo generowanych przez technologię RFID [Libe05c].
3. Korzyści z zastosowania technologii RFID
Technologia RFID oferuje wysoką niezawodność i funkcjonalność w
porównaniu do technologii kodów kreskowych tj.[KrTr05]:
Zwiększona ilość informacji o produktach. Kod kreskowy pozwala na
przechowywanie ograniczonej i statycznej informacji o produktach. Metki
radiowe, w przeciwieństwie do kodów kreskowych, posiadają adres (kod
EPC) do bazy danych. Ilość informacji o produkcie w tej bazie ograni-
czona jest tylko jej pojemnością. Dane o produktach są zmieniane dyna-
micznie, bo firma może je na bieżąco aktualizować w systemie informa-
tycznym (np. dane dotyczące aktualnego miejsca przechowywania pro-
duktu).
Możliwość wykorzystywania tych samych metek w całym łańcuchu do-
staw. W przypadku kodów kreskowych zdarza się, że informacja na nich
zawarta nie jest wykorzystywana przez kolejne ogniwo łańcucha, gdyż
kod kreskowy jest wykonany w innym standardzie. Kod EPC stanowi
powszechnie uznany standard dla komunikacji z wykorzystaniem RFID,
dlatego też metki radiowe mogą być wykorzystywane przez wszystkie
elementy łańcucha dostaw.
Większa szybkość obsługi odczytu. Metki radiowe mogą być odczyty-
wane bez przesuwania towarów w pobliżu czytnika, gdyż zasięg fal ra-
diowych dla niektórych metek pasywnych sięga dziesięciu metrów. Po-
przez zastosowanie zaawansowanych algorytmów antykolizyjnych, wie-
le tagów może być odczytywanych jednocześnie, np. wszystkie metki na
produktach na danej palecie.
Bezpieczeństwo informacji o produkcie. Standardowo informację z ko-
dów kreskowych może odczytać każdy za pomocą odpowiedniego czyt-
nika. Standard RFID pozwala na przechowywanie danych o produktach w
systemie informatycznym, do którego można ograniczyć dostęp dla wy-
branej grupy odbiorców. Ponadto, kod EPC identyfikujący osobno każdą
sztukę produktu, jest znacznie trudniejszy do podrobienia przez oszustów,
niż kody kreskowe, które identyfikują produkty.
Możliwość używania w skrajnych warunkach (temperatura, wilgoć, ci-
śnienie itp.). Wyposażone w dodatkowe sensory tagi można wykorzystać
do śledzenia parametrów otoczenia. Własne zasilanie pozwala wówczas
metkom  pamiętać" wyniki pomiarów. Dzięki temu tagi mogą np. kontro-
lować, czy produkty spożywcze są przechowywane we właściwych wa-
runkach.
4. Ograniczenia zastosowań technologii RFID
Technologia RFID oferuje wysoką niezawodność i funkcjonalność ale
za cenę wyższą niż technologia kodów kreskowych. Obecnie obserwuje
się stopniowy spadek cen tagów. Masowe zastosowania na pewno jeszcze
ten spadek przyspieszą. Technologia RFID będzie wchodziła na rynek
stopniowo i długo będzie współistniała z technologią kodów kreskowych
bowiem niewiele firm w Polsce zaimplementowało już tę technologię.
Kolejne ograniczenie wynika z większej szybkości i ilości odczytywa-
nych metek radiowych bowiem trudne do rozwiązania są problemy z roz-
dzielczością sygnału w przypadku dużego nagromadzenia znaczników w
niewielkiej odległości.
Istnieją także pewne ograniczenia, wynikające z samego sposobu dzia-
łania etykiet radiowych. Otóż niektóre substancje (głównie metale) mogą
silnie zakłócać lub wręcz tłumić transmisję radiową. W takich przypad-
kach często można poprawić transmisję odpowiednio dobierając często-
tliwość fal radiowych.
By móc czerpać korzyści z zastosowania technologii RFID potrzebne
są nie tylko tagi, drukarki metek i czytniki ale także rozwiązania informa-
tyczne, które  zepną je w całość z systemem ERP. Technologia RFID
należy do tzw. middleware, wymagając połączenia z systemem informa-
tycznym, w którym zarządza się i przetwarza wszystkie dane. To opro-
gramowanie middleware, przetwarzające sygnały radiowe w znaki ASCI
oraz software udostępniający dane o produkcie są kluczem powodzenia
technologii RFID. Na rynku oprogramowania niewiele jest takich syste-
mów (np. SAP AII). Są to drogie systemy bowiem wymagają odpowied-
niej bazy sprzętowo-programowej w firmie.
Do ograniczeń zastosowania technologii RFID można zaliczyć rów-
nież barierę psychologiczną ze strony pracowników firm. Dzięki tej tech-
nologii możliwy jest pełny monitoring personelu łańcucha logistycznego
często prowadzony bez ich zgody.
Podsumowanie
RFID jest nowoczesną technologią skutecznie wspierającą logistyczny
system informacyjny. Jest stabilną technologią, która niesie ze sobą udo-
wodnione korzyści biznesowe. Powinna być brana pod uwagę wszędzie
tam gdzie istotne jest zwiększenie efektywności, zmniejszenie strat lub
poprawa obsługi. Biorąc pod uwagę fakt, że etykiety RFID są wykorzy-
stywane wielokrotnie, nie wymagają  kontaktu wzrokowego z czytni-
kiem, mogą być czytane i zapisywane, w wielu przypadkach są zatem
nawet tańsze niż technologia kodów kreskowych, ponieważ ograniczony
zostaje nakład pracy i zużycia materiałów wykorzystanych do oznakowa-
nia. Korzyści z zastosowania RFID należy zatem rozpatrywać długofalo-
wo a nie na podstawie porównania cen jednostkowych etykiet i czytni-
ków.
Właściwości tagów i możliwości wpisania rozwiązania RFID w użyt-
kowany przez firmę system ERP to punkt wyjścia do ulepszeń w wielu
obszarach, mających wpływ na pozycję konkurencyjną organizacji.
Firmy logistyczne  mając na uwadze globalny charakter procesów za-
chodzących w tej branży  powinny zadbać o to, żeby móc działać glo-
balnie. Powinny wykorzystywać efektywnie nowoczesne technologie
informacyjne: internet i technologie mobilne.
Literatura
[Gołe02] Gołembska E.(red): Kompendium wiedzy o logistyce.,
PWN, Warszawa-Poznań 2002
[Grab06] Grabia M.: Zasada działania technologii RFID. E-fakty
11/2006
[KrTr05] Krawczyk M., Trojnar B.: RFID nowe z
ródło przewagi
konkurencyjnej. www.bcc.com.pl
[Libe05a] Liber J.: W oczekiwaniu na standard., Teleinfo 11/05
[Libe05b] Liber J.: Technologie radiowe w dystrybucji i logistyce
Teleinfo, cz1,2,3/2005
[Libe05c] Liber J.: RFID w globalnym łańcuchu dostaw., Eurologi-
stic 10/05
[WaSp07] Wartecki A., Spisak-Spisacka R.: Informatyczne wspoma-
ganie zarządzania gospodarką magazynową w aspekcie za-
sady JiT., Logistyka 1/2007
[www1] www.bcspolska.pl z maja 2007
[www2] www.erp-view.pl z maja 2007
[www3] www.softex.com.pl z maja 2007
Informacje o autorach:
Joanna Palonka
Katedra Informatyki
Akademia Ekonomiczna
ul. Bogucicka 3
40-226 Katowice  Polska
Numer telefonu (fax) +48/32/2577277
e-mail: [e-mail]