FIZYKOTERAPIA
Wykorzystanie
systemu hivamat 200
w leczeniu ran
W niniejszym opracowaniu podjęto próbę przybliżenia efektów terapeutycznych terapii systemem hivamat 200 poprzez
prezentację dwóch własnych przykładów oraz badań przeprowadzonych w klinice w Ambergu.
adania prowadzone w Niemczech, na świecie specjalistyczna klinika limfolo-  właściwości elektryczne ośrodka ota-
Bzarówno w zakresie manualnego giczna  Feldbergklinik Dr. Asdonk. Z kolei czającego ładunki.
drenażu, jak i masażu z wykorzystaniem koncepcja masażu z wykorzystaniem pól Pacjent i terapeuta podłączeni są
pola elektrycznego, są w tej mierze elektrycznych  tzw. system hivamat 200 wspólnie do aparatu poprzez elektrody
niewątpliwie najobszerniejsze. Warto tu  opracowana została przez zespół specja- i jednocześnie są odizolowani poprzez
wspomnieć o trudnym do przecenienia listów pod przewodnictwem Hansa Seidla rękawiczki winylowe, które stawiają duży
rozwoju koncepcji drenażu, zapropono- z Kliniki Luitpold w Niemczech. opór podczas przepływu prądu. Urządzenie
wanej przez profesora Kuhnke i doktora działa w ten sposób, że prąd płynie raz
Asdonka. Podstawy fizyczne w jedną, raz w drugą stronę, wywołując
W 1963 roku pomysł na tego typu terapię Pole elektryczne jest szczególnym stanem odpowiednie zmiany częstotliwości pola.
podjął niemiecki lekarz dr Johannes Asdonk przestrzeni charakteryzującym się tym, że Zarówno pacjent, jak i terapeuta są na
z Essen wraz z żoną Krystyną Barteczko na umieszczone w nim obiekty fizyczne, zmianę ładowani dodatnio i ujemnie.
z Zabrza. Z biegiem czasu dołączył on do czyli ładunki, działają siły ze strony tego Pomiędzy rękoma terapeuty a ciałem
tej terapii chwyty stosowane przy obrzę- pola. Każde ciało naładowane elektrycz- pacjenta wytwarza się silne pulsujące
kach oraz terapię uciskową (kompresję) nie jest otoczone polem elektrycznym. pole elektryczne. Napięcie może wynosić
i w 1972 roku, po zaprezentowaniu jej To pole wytwarza na miejscu innego maksymalnie 500 V, natomiast natężenie
w aspekcie naukowym, wprowadził do ładunku siłę wykorzystywaną w systemie mieści się w przedziale kilku mikroampe-
repertuaru leczniczych zabiegów me- hivamat 200. rów. Pole elektryczne przenika przez tkanki
dycznych jako  fizjoterapię na obrzęki Siła tych oddziaływań zależy od wielu i oddziałuje z ładunkami w ciele pacjenta
wg Asdonk i Barteczko . Skuteczność czynników, takich jak: (w tkankach jest dużo jonów). Oprócz tego
terapii Asdonka mogła zostać udowod-  wielkość ładunków, następuje spontaniczna polaryzacja cząstek
niona na podstawie wprowadzonej przez  wymiary i kształt ciał związanych z tymi i elementów ciała człowieka (pole przesuwa
prof. Kuhnke z Bonn analizy objętościowej ładunkami, tzw. geometrią przewodnika, związane ładunki). Ponieważ pole to jest
kończyn. W 1973 roku powstała pierwsza  ich wzajemne usytuowanie, zmienne i przenika przez całe ciało, to
Fot. 1. Efekt Johnsona Rahbecka Fot. 2. Zewnętrzny efekt różnej częstotliwości Fot. 3. Aparat hivamat 200
400 450
400
350
350
300
300
250
* 250
*
200
200
150
150
100
100
50
50
0 0
4 dni po operacji 8 dni po operacji operacja 4 dni po operacji 8 dni po operacji
rana po głębokiej oscylacji rana kontrolna rana po głębokiej oscylacji rana kontrolna
*  p < 0,05 vs. rana kontrolna *  p < 0,05 vs. rana kontrolna
Rys. 1. Wskaz
nik MPO Rys. 2. Wyniki planimetrii
28 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
fot. Archiwum autora
2
mm
mkmol/g proteaz
FIZYKOTERAPIA
wywołuje drgania w głębokich warstwach. z warstwą półprzewodzącą i słabym polem
W aparacie można ustawić odpowiednie elektrostatycznym, to istnieje możliwość jej
napięcie, od którego zależy natężenie zastosowania w formie skompensowanej
pola. Można ustawić częstotliwość zmian na tkance ludzkiej (fot. 1).
tego pola, czyli także częstotliwość drgań Powierzchnie A i M przywierają do siebie
tkanki. Jeżeli chodzi o napięcie, to w tym z ogromną siłą. Powodem tego jest fakt, że
przypadku mówimy o amplitudzie sygnału. płytki stykają się w niewielu punktach,
Nie można powiedzieć o konkretnej warto- w związku z czym przez te  styki płynie
ści napięcia, gdyż jest to prąd przemienny. tylko słaby prąd. Pomiędzy elektrodami
Zmienia się z odpowiednią częstotliwością, będzie mikroskopijna szczelina powie-
to znaczy, że napięcie ma pewną wartość trza i silne pole utworzy ogromną siłę
4
maksymalną, następnie zaczyna maleć do przyciągania.
zera i póz
niej prąd płynie w przeciwnym
kierunku do określonej wartości maksymal- Podstawy fizjologiczne
nej (od 5 do 200 razy na sekundę). Nazwa Gojenie się tkanki bywa często powikłane
urządzenia jest skrótem pierwszych liter i zostaje zatrzymane w fazie początkowej,
nazwy terapii: a więc zapalnej i tworzenia się ziarniny.
 Histologisch  tkankowa, Mamy następujące fazy gojenia rany:
 Variable  zmienna, oczyszczania, czyli zapalenia, przebudowy,
 Manuelle  ręczna, czyli odrostu nabłonka, naczyń i nerwów,
 Technik  technika. migracji komórek oraz fazę obkurczania
Opisując właściwości fizyczne systemu, i wytwarzania blizny, czyli syntezę i upo-
należy wspomnieć o dwóch szczególnie rządkowanie się kolagenu. Zniszczenie ma-
5
istotnych zjawiskach. Pierwsze z nich cierzy zewnątrzkomórkowej (ECM) przez
to influencja elektryczna, która określa niekontrolowane uwalnianie się proteaz
zjawisko oddzielenia od siebie ładunków jest głównym czynnikiem uniemożliwiają-
ciała neutralnego w polu elektrycznym. cym gojenie się ran powikłanych. Podczas
Cząsteczki nieprzewodnika dzięki temu gojenia się ran zachodzą złożone reakcje
zjawisku stajÄ… siÄ™ dwubiegunami elek- chemiczne czynnych miejscowo, biologicz-
trycznymi transportującymi ładunek, co nie aktywnych substancji, a także zjawiska
napędza siłę pola. Przykładem może być fizyczne wyrażające się m.in. wzrostem
tu doświadczenie, w którym płatek waty wytrzymałości na rozciąganie.
umieszczony w pobliżu kul obracającej się Odsłonięte w obrębie ran tkanki inicjują
maszyny elektrycznej porusza się szybko krzepnięcie krwi, zapalenie i gojenie się
tam i z powrotem. Transportuje on z jednej rany. Jednym z najważniejszych dla ewo-
kuli na drugą ładunek napędzany siłą pola, lucji gojenia się związków jest płytkowy
6
a więc staje się przewodnikiem. Sytuacja ta czynnik wzrostu (PDGF). Chemotaktycznie
daje możliwości przemieszczania cząstek przyciąga on do ran neutrofile i monocyty
także neutralnych elektrycznie, zwanych z krwi oraz fibroblasty z otoczenia rany.
polarnymi, co oznacza, że ich ładunki nie są Komórki te inicjują krótki proces zapalny.
rozmieszczone symetrycznie. Za przykład Przedłużająca się faza zapalna powoduje
może służyć cząsteczka wody, w której tworzenie się wysięku składającego się
elektrony są przesunięte bliżej atomu z enzymów proteolitycznych, cytokin
tlenu. Wygląda to tak, że cząsteczka jest i czynników wzrostu. Wysięk niszczy
bardziej ujemna w pobliżu atomu tlenu, czynniki wzrostowe, białka organizmu
natomiast bardziej dodatnia w pobliżu oraz macierz zewnątrzkomórkową (ECM).
atomów wodoru. Jeżeli ładunki są po- Większość typów komórek obecnych w ra-
przesuwane, to wokół cząsteczki istnieje nie może uwalniać proteazy. Niszczą one
7
słabe pole elektryczne. Jeżeli przyłożymy tkanki martwicze, czasowo rozkładają ECM
pole z zewnątrz, to na cząsteczkę będzie (pozwala to na migrację komórek i naczyń)
działać siła elektryczna powodująca ruch oraz remodelują ECM w tkankę bliznowatą,
także neutralnej cząsteczki. W organizmie, dając jej dużą wytrzymałość.
oprócz jonów, mamy wiele cząstek polar- W warunkach prawidłowych aktywność
nych, na przykład są to witaminy, lipidy proteolityczna jest pod ścisłą kontrolą.
lub kwasy organiczne czy niektóre enzymy. Przy zaburzonym gojeniu się dochodzi do
Dobierając odpowiednie, zewnętrzne pole nadprodukcji proteaz, a ich aktywność jest
elektryczne, możemy wywołać transport nadmierna. Rany takie pozostają w fazie
tych czÄ…steczek. zapalnej i bez odpowiedniej terapii mogÄ…
Drugim zjawiskiem, istotnym z punktu się powiększać i utrzymywać przez wiele
widzenia terapii hivamat 200, jest zjawisko, miesięcy.
które zostało nazwane imieniem i nazwi- Jeżeli przy zastosowaniu terapii
8
skiem jego odkrywcy  jest to efekt Johnso- hivamat 200 w organizmie odbywa siÄ™ drga-
na Rahbecka. Jeśli płytka półprzewodnika nie, może również odbywać się transport,
(np. płytka łupkowa) zostanie umieszczona a jeżeli można sterować transportowaniem,
Fot. 4. PoczÄ…tek terapii: 16.02.2006 r.; fot. 5. Pierwszy
tydzień terapii; fot. 6. Trzeci tydzień terapii; fot. 7.
pomiędzy dwiema elektrodami, to powsta- można celowo ingerować w fizjologiczne
Szósty tydzień terapii; fot. 8. Ósmy tydzień terapii
nie pomiędzy tymi elektrodami mocna procesy odżywiania tkanek. Obrazowo
 zakończenie
siła przyciągająca. Jeżeli siłę tę połączy się przedstawiając zadania terapii z użyciem
30 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
FIZYKOTERAPIA
systemu hivamat 200, można powiedzieć, będziemy zgodnie z metodycznymi założe-
że są to: czyszczenie, rozpuszczanie, wy- niami drenażu, np. w przypadku stanu po
płukiwanie i odprowadzanie. mastektomii i wtórnego obrzęku limfatycz-
Głęboka oscylacja za pomocą aparatu nego kończyny górnej wykonamy:
hivamat 200 powoduje:  na stronie brzusznej:
 zwalczenie bólu wynikającego z urazu " opracowanie węzłów limfatycznych
poprzez system  kontrolowanego prze- szyjnych oraz kątów żylnych po obu
pustu rdzeniowego ; stronach, czyli opracowanie obszaru
 usprawnienie immunologicznych regulacji ujściowego oraz klatki piersiowej
w obszarze zapalnym (uaktywnienie udzia- strony zdrowej,
łu monocytów h oraz limfocytów T); " opracowanie obszaru tzw. przyobrzę-
 zmienne ciśnienie, rozciąganie i siła kowego: klatka piersiowa operowanej
pola wytworzone za pomocÄ… hivamat strony wraz z terapiÄ… rany lub blizny,
200 aktywują tworzenie fibroblastów; " obszar obrzękowy, czyli drenaż całej
9
 wzrost szybkości odtransportowania kończyny górnej;
poprzez system limfatyczny wysięku  na stronie grzbietowej:
hamującego ziarninowanie rany w związ- " opracowanie obszaru ujściowego
ku z zawartością w nim cytokin, które w obszarze karku i kątów żylnych,
niszczą macierz zewnątrzkomórkową; " opracowanie obszaru przyobrzę-
 regulację aktywności proteolitycznej kowego w obszarze grzbietu obu
komórek rany. Zniszczenie ECM poprzez ćwiartek,
niekontrolowane uwalnianie proteaz jest " opracowanie obszaru obrzękowego
głównym czynnikiem uniemożliwiają- kończyny górnej.
cym gojenie się ran powikłanych; Aparat aplikuje pole o następującej
 przyspieszenie procesu przejścia etapu częstotliwości:
gojenia siÄ™ rany z fazy zapalnej do fazy  80-200 Hz  wysoka  efekt wibracji
przebudowy; i delikatnego wstrząsania, działanie
 ponowne uzyskanie prawidłowego powierzchowne,
zaopatrzenia rany z immunologiczną  25-80 Hz  średnia  efekt wstrząsania
konsekwencjÄ… (fagocytoza); i lekkiego pompowania,
10
  rozluz
nienie międzysegmentowego  25-5 Hz  niska  pompowanie, działanie
i międzymięśniowego zespolenia po- głębokie.
więzi;
  pompowanie dalej płynów przestrzeni Opis przypadków
międzykomórkowej wraz z zawartymi Pacjent, lat 47, 6.01.2006 r. przyjęty do
w nich składnikami (białko, składniki szpitala z powodu stopy cukrzycowej po-
rozkładu komórek, neurotransmitery wikłanej ropowicą palucha prawego oraz
itd.) poprzez system limfatyczny; przodostopia prawego. W obrazie RTG
 zmienne podciÄ…ganie warstw tkanek widoczne ogniska rozrzedzenia struktury
 jest to dobra metoda ich mobilizacji kostnej na tle zmian zapalnych. Leczenie
bezbólowej. zachowawcze nie powiodło się, doszło do
Zastosowanie systemu: martwicy palucha wymagajÄ…cej amputacji.
 terapia obrzękowa, Po dwóch tygodniach z oczyszczoną raną
 terapia bólowa narządów ruchu, wypisany do domu.
 terapia rany, także otwartej, Zalecenia: kontrola w poradni chirurgicz-
 terapia chorób układu oddechowego. nej i cukrzycowej, opatrunek koloidowy,
11
Przeciwwskazania: agapurin, sadamina 2 x 1. Od czasu zabiegu
 choroba zakrzepowa naczyń, do rozpoczęcia terapii systemem hivamat
 obecność ferromagnetycznych implan- 200 nie zaobserwowano zmian planime-
tów w bezpośrednim polu aplikacji trycznych rany.
systemu, Zastosowano drenaż z użyciem aparatu
 elektroniczne implanty, np. rozrusznik, hivamat 200:
 pozostałe jednostki chorobowe jak  czas zabiegu: od 25 min do 35 min,
w przypadku innych zabiegów manu-  częstotliwość: 5 min  100 Hz, 3 min
alnych, np. masażu klasycznego czy  180 Hz, 5 min  25 Hz, pozostały czas
drenażu limfatycznego.  120 Hz,
 metodyka: węzły chłonne szyjne i nad-
Metodyka terapii obojczykowe, kąty żylne i pachwinowe,
Praca z wykorzystaniem systemu naczynia chłonne uda, węzły podkola-
hivamat 200 uzależniona jest od jed- nowe, naczynia chłonne stopy, terapia
nostki chorobowej. Terapia ta może być rany, naczynia chłonne stopy,
z powodzeniem wykorzystywana do ma-  stosunek czasu pracy na ranie do innych
12
sażu łącznotkankowego, klasycznego czy części  1:1,
wreszcie limfatycznego. Jeżeli będziemy  zabiegi w pierwszych 2 tygodniach co-
Kolejne etapy terapii: fot. 9. Czwarty dzień terapii; fot.
mieli do czynienia z obrzękami różnego dziennie, następnie 3 razy w tygodniu.
10. Szósty dzień terapii; fot. 11. Jedenasty dzień tera-
typu, w przypadku których wskazaniem A
Ä…czny czas terapii: 8 tygodni. Kolejne
pii; fot. 12. Czternasty dzień terapii  zakończenie
jest drenaż manualny, wówczas postępować etapy terapii przedstawiają fot. 4-8.
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008 31
FIZYKOTERAPIA
Pacjentka, lat 44, stan po mastektomii,
z blizną na przyśrodkowej stronie ramienia
po pobraniu płata skóry do plastyki piersi.
Po zdjęciu szwów rozejście i wytworzenie
siÄ™ rany z uporczywym gojeniem siÄ™. Przez
1. miesiąc brak jakichkolwiek efektów
bliznowacenia.
Sposób postępowania:
 zabiegi wykonywano codziennie, bez
przerwy, przez 14 dni,
13 14
 całkowity czas zabiegu  20 min,
 czas aplikacji na ranie i jej brzegach
 15 min, pozostały czas na ramieniu
i kątach żylnych,
 częstotliwość: 100 Hz  10 min, 180 Hz
 5 min, 40 Hz  5 min. Kolejne etapy
terapii przedstawiajÄ… fot. 9-12, str. 31.
System hivamat 200 został zastosowany
również na ranie ciętej u szczura na podsta-
wie danych Hansa Seidla z Kliniki Luitpold
Mittelbayerisches Rehabilitationszentrum
für Ortopedie Neuroorthopadie Traumato-
15 16
logie Innere Medizin Gefaserkrankungen.
Jest to jeden z bardzo wielu przykładów
prezentowanych przez twórców systemu
i wynikajÄ…cych z ponad dwudziestoletnich
doświadczeń w stosowaniu tej metody.
Obserwowano planimetriÄ™ oraz wskaz
nik
aktywności proteaz (rys. 1 i 2, str. 28).
Kolejne etapy terapii przedstawiajÄ…
fot. 13-22.
Wnioski końcowe
Zastosowanie systemu hivamat 200, zwłasz-
17 18
cza w kontekście dostępnych badań przedsta-
wianych przez twórców tej metody, dowodzi
znacznego przyspieszenia procesu gojenia
siÄ™ uszkodzonych tkanek, co ma ogromne
znaczenie dla fizjoterapii. Przede wszyst-
kim szybsze gojenie siÄ™ poprawia znaczÄ…co
jakość bliznowaciejącej tkanki, co pozwala
na szybsze i skuteczniejsze wprowadzanie
innych metod rehabilitacyjnych, zwłaszcza
kinezyterapii. To z kolei implikuje nie tylko
szybszy powrót do normalnego funkcjonowa-
nia tkanki, ale i znaczną poprawę jej jakości.
19 20
Szczególna przestrzeń do badań nad stoso-
waniem tego systemu wydaje się znajdować
w obszarze traumatologii sportowej, w której
szybkie, ale i rozsÄ…dne usprawnianie ma
nieocenione znaczenie. Ponadto prowadzÄ…c
dalsze badania, należałoby więcej uwagi
poświęcić na wyjaśnianie wciąż nie pozna-
nych do końca mechanizmów sterujących
bakteriostatycznym działaniem systemu,
a zwłaszcza hamowaniem nadmiernej ak-
tywności proteaz. W tym ostatnim przypadku
szczególnie należałoby przeanalizować
21 22
polarność cząstek proteaz.
MGR ROBERT TRYBULSKI
Fot. 13. Zastosowanie systemu hivamat 200 na ranie ciętej szczura; fot. 14. Terapia ręcznym aplikatorem, czas
[e-mail]
 3 minuty, częstotliwość  100 i 10 Hz w stosunku 2:1; fot. 15. Rana z aplikacją w 4. dniu terapii. Wskaz
nik MPO
Centrum Edukacyjno-Rehabilitacyjne Provita, Żory
 190 mkmol/g proteaz; fot. 16. Rana kontrolna bez aplikacji w 4. dniu. Wskaz
nik MPO  290 mkmol/g proteaz;
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach
fot. 17. Rana z aplikacjÄ… w 8. dniu terapii. Wskaz
nik MPO  200 mkmol/g proteaz; fot. 18. Rana kontrolna w 8. dniu
od zabiegu. Wskaz
nik MPO  360 mkmol/g proteaz; fot. 19. Rana z aplikacjÄ…. Widoczny efekt przeciwzapalny w 8.
 kierunek fizjoterapia
dniu terapii; fot. 20. Rana kontrolna bez aplikacji w 8. dniu terapii; fot. 21. Rana z aplikacjÄ… w 8. dniu. Planimetria
 50 mm²; fot. 22. Rana kontrolna w 8. dniu. Planimetria  80 mm²
Piśmiennictwo u autora i w  RwP+ .
32 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008