FIZYKOTERAPIA
Leczenie fizykalne
trudno gojÄ…cych siÄ™ ran
W pracy podsumowano dotychczasową wiedzę dotyczącą nowoczesnych metod fizykalnych w leczeniu przewlekłych
i trudno gojących się ran: sonoterapię, elektrostymulację wysokonapięciową i biostymulację laserową. Omówiono
podstawowe parametry zabiegowe i metodykÄ™ w wybranych przypadkach klinicznych.
śród doniesień dotyczących za-
Wstosowania nowoczesnych metod
fizykalnych w medycynie coraz częściej
wymienia się leczenie przewlekłych
i trudno gojÄ…cych siÄ™ ran. W praktyce
klinicznej terapiÄ™ fizykalnÄ… wykorzystu-
je siÄ™ przede wszystkim w przypadkach
owrzodzeń goleni o różnej etiologii
(żylnej, tętniczej, mieszanej), stopy
cukrzycowej oraz odleżyn.
Sonoterapia
Sonoterapia to metoda leczenia fizykal-
nego, w której stosuje się mechaniczną
falÄ™ ultradz
więkową. Zakres używa-
nych obecnie częstotliwości mieści się
w przedziale od 0,5 MHz do 3 MHz.
Natomiast wartość gęstości mocy fali
dz
więkowej waha się w granicach
0,1-1 W/cm2 (w świetle dotychczasowych
badań nie zaleca się stosowania więk-
szego natężenia). Z kolei czas aplikacji
Fot. 1. Elektrostymulacja wysokonapięciowa  sprzęt do wykonania zabiegu
wynosi na ogół do 20 minut. Do terapii
wykorzystuje się zarówno falę ciągłą,
jak i pulsującą (współczynnik wypeł-
nienia okresu wynosi najczęściej od
1/4 do 1/9). Czas trwania pojedynczego
impulsu trwa na ogół 2 ms.
SonoterapiÄ™ z powodzeniem stosuje siÄ™
w zachowawczym leczeniu owrzodzeń
żylnych goleni. Wedle metodyki naszego
ośrodka zabiegi prowadzi się za pomocą
zmiennej fali ultradz
więkowej o współ-
czynniku wypełnienia okresu 1/5 (czas
impulsu  2 ms, czas przerwy  8 ms)
i częstotliwości 1 MHz. Wykorzystuje
się gęstość o mocy 0,5 W/cm2. Zabiegi
wykonuje się według metody immersyj-
nej i stacjonarnej. W tym celu używa się
plastikowego pojemnika z wodÄ… o tem-
peraturze okoÅ‚o 34°C. Pacjent wkÅ‚ada
kończynę do pojemnika (owrzodzenie
musi znalez
ć się pod wodą). Głowica
ultradz
więkowa za pomocą specjalnego
statywu znajduje się również wewnątrz
pojemnika (pod wodą) i jest położona
Fot. 2. Biostymulacja laserowa  sprzęt do wykonania zabiegu
34 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
fot. Archiwum autorów
FIZYKOTERAPIA
w odległości 2-5 cm od owrzodzenia. czasie trwania 0,1 ms i częstotliwości 400 mW (zwykle od 10 mW do 120 mW).
Stosuje się głowicę o powierzchni 10 cm2. 100 Hz. Wartość napięcia wynosi około Do najpopularniejszych zalicza się
Czas trwania pojedynczego zabiegu za- 100 V. Stymulację przeprowadza się helowo-neonowy (He-Ne) o długości
leży od wielkości ubytku. Owrzodzenie prądem, który nie wywołuje efektów ru- fali 632,8 nm, galowo-aluminiowo-arse-
o powierzchni 5 cm2 (lub mniejszej) chowych, a jedynie odczucie mrowienia. nowy (GaAlAs) o długości fali 810 nm,
powinno być poddawane działaniu fali Używa się elektrod z przewodzącej gumy 820 nm i 830 nm, a także galowo-arse-
ultradz
więkowej przez 5 minut  czas wy- węglowej. Elektroda czynna powinna nowy (GaAs) o długości fali 904 nm.
dłuża się o minutę dla każdego kolejnego być dopasowana wielkością do rozmiaru Nieco rzadziej korzysta się z lasera
1 cm2 powierzchni ubytku. Owrzodze- rany i układana na podkładzie z gazy na- rubinowego (Rb) o długości fali 694 nm.
nia o powierzchni większej niż 20 cm2 sączonej solą fizjologiczną bezpośrednio Stosuje się wiązkę ciągłą lub impulsową
są dzielone na dwie części i poddane na powierzchni ubytku. Elektrodę bierną (do 5000 Hz). W większości przypadków
osobnym zabiegom o podobnym czasie. w przypadkach ubytków (owrzodzenia optymalna dawka promieniowania
Sonoterapię prowadzi się raz dziennie, żylne, tętnicze lub mieszane, stopa leczniczego zawarta jest w granicach
6 razy w tygodniu (od poniedziałku do cukrzycowa) zlokalizowanych na pod- 1-10 J/cm2 (na ogół 4 J/cm2).
soboty) przez 7 tygodni. W przypadku udziu lub stopie mocuje się nad stawem W naszym ośrodku do zabiegów
niepełnego wyleczenia terapię można kolanowym, na przedniej powierzchni biostymulacji laserowej wykorzystuje
powtórzyć po 1-2-miesięcznej przerwie. uda pacjenta. Natomiast w przypadkach się półprzewodnikowy laser GaAlAs,
W piśmiennictwie można również zmian (odleżyn) w okolicy pośladków lub emitujący falę ciągłą o długości 810 nm
odnalez
ć wzmianki o skutecznym za- kości krzyżowej elektroda bierna jest uło- (fot. 4). Urządzenie laserowe współpra-
stosowaniu sonoterapii w przypadkach żona na tylnej stronie uda, powyżej dołu cuje ze skanerem. Wiązka laserowa
owrzodzeń tętniczych i mieszanych oraz podkolanowego. W wypadku odleżyn omiata powierzchnię w ruchu złożo-
stopy cukrzycowej. w okolicy łopatki elektrodę bierną należy nym: z częstotliwością 20 Hz w osi
umiejscowić po tej samej stronie tułowia, pionowej i z częstotliwością 0,5 Hz w osi
Elektrostymulacja na wysokości odcinka lędz
wiowo-krzyżo- poziomej. Moc średnia promieniowa-
wysokonapięciowa wego kręgosłupa. Z kolei jeśli odleżyna nia po przejściu przez układ optyczny
Elektrostymulacja wysokonapięciowa to znajduje się na potylicy, elektroda bierna skanera w odległości 50 cm od niego
metoda fizykalna znana głównie w Sta- powinna być ułożona na łopatce. Zabieg wynosi 65 mW. Częstotliwość przemia-
nach Zjednoczonych i od kilku lat coraz trwa 50 minut; przeprowadza siÄ™ go raz tania wiÄ…zki przez skaner wynosi 0,5 Hz,
szerzej stosowana w krajach Europy dziennie, przez kolejne 6 dni w tygodniu a skaner powinien być umieszczony
Zachodniej. Wartość napięcia wynosi tu w ciągu całej serii leczniczej. Leczenie w odległości 50 cm od powierzchni rany.
zwykle od 100 V do 150 V, ale czasem rozpoczyna się każdorazowo od stymu- Czas zabiegu zależny jest od wielkości
może sięgać nawet 500 V. Najbardziej lacji katodowej, którą prowadzi się aż każdego z ubytków i regulowany tak, by
charakterystycznym kształtem przebie- do oczyszczenia się ubytku z wydzieliny przy podanej wyżej mocy średniej otrzy-
gu leczniczego są dwa trójkątne, szybko ropnej. Czas jej trwania wynosi na ogół mać dawkę 4 J/cm2. Zabiegi prowadzi
po sobie następujące impulsy monofazo- 2 tygodnie. Następnie należy rozpocząć się raz dziennie, przez 6 dni w tygodniu
we, zwane impulsem podwójnym, choć stymulację anodową, kontynuując ją w ciągu całej serii leczniczej. Czas lecze-
niekiedy spotyka się również impulsy przez 5 tygodni. Całkowity czas trwania nia wynosi 7 tygodni.
pojedyncze lub dwufazowe. Czas trwa- leczenia powinien wynosić 7 tygodni
nia typowego impulsu zwykle zamyka (w przypadkach niepełnego zagojenia JAKUB TARADAJ, ANDRZEJ FRANEK,
siÄ™ w granicach 5-200 µs, a czÄ™stotliwość można powtórzyć terapiÄ™ po 1-2 miesiÄ…- PATRYCJA DOLIBOG, LECH CIERPKA,
w zakresie 1-125 Hz. cach przerwy). EDWARD BA
ASZCZAK
Elektrostymulację wysokonapięciową Katedra i Zakład Biofizyki Lekarskiej
z powodzeniem wykorzystuje siÄ™ w za- Biostymulacja laserowa ÅšlÄ…skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
chowawczym leczeniu przewlekłych W leczeniu przewlekłych ran najczęściej Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej,
ran. W przebiegu leczniczym stosuje się wykorzystuje się lasery nisko- i średnio- Naczyniowej i Transplantacyjnej
podwójne impulsy pulsujące o łącznym energetyczne o mocy wyjściowej do Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Fot. 3. Sprzęt do wykonania sonoterapii Fot. 4. Biostymulacja laserowa  metodyka zabiegu
36 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008