Agata i Mikołaj Kołyszko

Dokonać niemożliwego

albo

Egzamin ze Struktury Sacrum

Kraków 2008

C. Geertz

- w ramach jego teorii

symbol pełni rolę zasadniczego elementu wyjściowej

definicji religii.

Definicja religii:
System symboli, który działa w celu wytworzenia potężnych, przenikających i
długotrwałych nastrojów i motywacji, co czyni przez kształtowanie koncepcji dotyczących
ogólnego porządku egzystencji i nadawanie im takiej aury faktyczności, że nastroje te i
motywacje wydają się

wyjątkowo realistyczne

Symbol – dowolny obiekt (działanie, zdarzenie, relacja) służące jako nośnik znaczenia
symbolu.
Symbol jest zewnętrznym źródłem informacji (zew. czyli spoza ciała), w przeciwieństwie do
np. kodu genetycznego, który jest wewnętrznym źródłem informacji.
Mimo to istnieje analogia łączące systemy symboliczne z kodem genetycznym.

2 rodzaje modeli symbolicznych:
- odtwórczo-naśladowczy (model of)
- model projektujący-sterujący (model for)

mo – odtworzenie rzeczywistości
mf - model „dla” rzeczywistości/ powiedziałbym model na rzeczywistość, narzucający
systemowi nie symbolicznemu swoją strukturę.

Wg Geertza w naturze spotykamy tylko mf (jako przykład – kod genetyczny), w kulturze mix
mf + mo.

FUNKCJE:

1. Wzbudzane przez symbole

religijne nastroje

motywacje

determinują predyspozycje

określonych zachowań

interpretacji doświadczeń

. Stwarzają one ramy

referencyjne, umożliwiające interpretowanie niezrozumiałych i paradoksalnych
stanów (rzeczy takich jak śmierć, sny, utrata świadomości, kataklizmy, niewierność
małżeńska), wobec których analityczny model człowieka staje w pierwszym
momencie bezradny. Cierpienie przez tło symboliczne zostaje przepełnione zawartym
w symbolu sensem.

2. Generują różnorakie postacie teodycei, dzięki którym nawet radykalne zło zostaje

wchłonięte przez system symboliczny, gwarantuje moralną spójność świata.

Odwołuje się do koncepcji Schutza próbują wyodrębnić specyficzną sferę znaczeń
modelowanej przez symbolizację religijną w odróżnieniu od sfer wytworzonych przez
modele:
- potoczny
- naukowy
- estetyczny

Model symbolizacji

potocznej

– kategoria naiwnego realizmu oraz pragmatycznych intencji,

które odpowiadają rzeczywistości stałej niekwestionowalnej
Model symbolizacji

naukowej

– charakterystyczne tutaj akty systematycznego wątpienia,

kwestionują model symbolizacji potocznej/ścisły język formalny
Model symbolizacji

estetycznej

– zawieszenie potoczno-pragmatycznego postrzegania

rzeczywistości, fenomenalna gra specyficznych, doniosłych estetycznych jakości.

Model

religijny

– nastawiony na wytworzenie rzeczywistości jedynie i absolutnie

prawdziwej, w pełnym tego słowa znaczeniu „rzeczywistości rzeczywistej”. Generowanie
tejże przede wszystkim poprzez

rytuał

, który potężnym symboliczny spoiwem łączy w

jedną

homogeniczną

całość świat przetwarzany i imaginowany.

Rytuał wytwarza

rzeczywistość. Jego wynikiem jest utrwalenie wytworzonych przez symbolizację religijną
nastrojów i motywacji, które postrzegane są jako

niekwestionowalne

, jedynie realistyczne i

absolutnie aprioryczne parametry funkcjonowania potoczno-pragmatycznego świata.

I tak Geertz uważa, że antropologiczna analiza systemów symbolicznych powinna przebiegać
w dwóch etapach:
1. Odsłonięcie i opisanie systemu znaczeń, który kodowany jest w symbolach danej tradycji
religijnej.
2. Odniesienie tego systemu do skorelowanych z nim procesów socjopsychicznych.

Synestezja

Fenomen ten jest znany ludzkości od dawna, a swój najpełniejszy wyraz znalazł na gruncie
symbolizacji religijnej np. Apokalipsa Jana, Tybetańska Księga Umarłych, Księga Zohar,
Umm-al-Kitab, Avatamsaka Sutra, texty tantry hinduskiej

Cytonic

definiuje synestezję następująco:

Termin synestezja powstał jako złożenie dwóch greckich słów: syn (prefiks oznaczający
połączenie) i aisthesis (zmysł); literalnie oznacza połączenie zmysłów. Synestezja jest
niezależnym od woli połączeniem, w którym rzeczywiście informacje dane w jednej
modalności zmysłowej towarzyszy jej percepcja w innej modalności. Poza tym nie
podlega ona wolitywnemu sterowaniu, ta dodatkowa percepcja uznawana jest przez
synestetę za zjawisko odnoszące się do czegoś realnego i występujące poza ciałem, a nie
tylko produkt imaginacji. [...] To właśnie jej żywość i realność oraz fakt, że narusza ona
konwencjonalną percepcję, są źródłem jej szczególnego znaczenia. Fascynująca siła
synestezji wynika z faktu, że logicznie nie powinna ona być produktem ludzkiego mózgu,
w którym trendy ewolucyjne działały na rzecz przyrostu anatomicznej separacji funkcji.

„Kryje się za tym stwierdzenie, że wszyscy jesteśmy synestetami, lecz tylko nieliczni
uświadamiają sobie związany z tym holistyczny charakter percepcji.”

Synestezja występuje częściej u kobiet oraz osób leworęcznych i ma charakter dziedziczny. U
synestetów obserwuje się ponadprzeciętną pamięć, której najczęściej towarzyszy obniżona
kompetencja matematyczna, a także niższa sprawność w zakresie orientacji przestrzennej.
Częściej niż w pozostałej części populacji występują u synestetyków doznania w rodzaju deja
vu

, snów prekognitywnych, odczuć dziwności

oraz inne objawy charakterystyczne dla osób z

zespołem padaczki płata skroniowego

(

temporal lobe epilepsy

) .

U synestetów poziom metabolizmu w lewej półkuli jest generalnie obniżony, zaś w
trakcie synestezji spaść może jeszcze ok. 20%, co sugeruje potężne odhamowanie półkuli
podporządkowanej. CYTOWIC ZAUWAŻA, ŻE U NIESYNESTETY TEGO
RODZAJU SPADEK NORMALNIE PROWADZIŁBY DO OKRESOWEJ ŚLEPOTY
LUB CZĘŚĆIOWYCH PARALIŻÓW, CO JEDNAK NIE WYSTĘPUJE U
SYNESTETÓW.
Spadkowi metabolizmu kory lewej półkuli towarzyszy zwiększona aktywność układu
limbicznego, co na planie fenomenalnym przejawia się wyjątkowo silnymi emocjami
towarzyszącymi przede wszystkim zaś odczuwania jego wyjątkowego znaczenia.

Centralą częścią układu limbicznego mogącą wytwarzać zjawisko synestezji pełni hipokamp.

Od Agaty:

Cytonic

- monografia z pozycji neurofizjologicznej
- synestezja jest NIEZALEŻNA OD WOLI
- połączenie informacji danej w jednej modalności zmysłowej z inną modalnością
- ta dodatkowa percepcja uznawana jest za realną i występująca poza ciałem (nie tylko za
imaginację!)
- żywość i realność oraz naruszenie konwencjonalnej percepcji
- u podstaw tego zjawiska kryje się całkowicie normalna aktywność mózgu, która jednak u
większości ludzi pozostaje nieuświadomiona
„wszyscy jesteśmy synestetami, lecz tylko nieliczni uświadamiają sobie związany z tym
holistyczny charakter percepcji”.
- w formie uświadomionej występuje u 1 na 25 000 osób.
- częściej u kobiet i leworęcznych, ma charakter dziedziczny, u synestetów występuje
ponadprzeciętna PAMIĘĆ, z obniżoną kompetencją matematyczną, gorsza orientacja
przestrzenna; częstsze doznanie deja vu, sny prekogniwne, odczucia dziwności, objawy
charakterystyczne dla osób z padaczką płata skroniowego
- charakter asocjacji synestetycznej jest indywidualnie stały (np. szmaragdowy kolor do
dźwięku fletu)
- stały kierunek propagacji skojarzeń (przeważnie dominuje jedna z modalności – wizualna
lub audytywna)
- nie jest ideą lub doświadczeniem
- u synestetów poziom metabolizmu w lewej półkuli jest generalnie obniżony zaś w trackie
synestezji spaść może jeszcze o 20% - potężne odhamowanie półkuli podporządkowanej,
towarzyszy temu zwiększona aktywacja układu limbicznego, co przejawia się wyjątkowo
silnymi emocjami – przede wszystkim odczuciem wyjątkowego znaczenia przeżywanego
zjawiska. CENTRALNĄ ROLĘ W WYTWARZANIU SYNESTEZJI MOŻE WYWOŁAĆ
HIPOKAMP, powołuje się na to

Mac Leana

, bo:

1. Korelują się tam 3 gł. systemy włókien nerwowych
2. Istnieje tam możliwość korelacji nie tylko w odniesieniu do wrażeń zmysłowych i
sexualnych
- synestezją jest filogenetyczną podstawą analogizacji
-

Aleksander Łuria

zwrócił uwagę na niebywałą pamięć badanego synestety

- synestezja u niesynestetyków może zostać wywołana przez użycie substancji
halucynogennych, np. LSD, podobne obserwacje przyniosły badanie BERINGERA i
KULVERA nad meskaliną.

Neurofizjologia transu rytualnego

Barbara Lex

– kluczem do zrozumienia funkcji rytuału jest dynamika działania

subsystemów sympatycznego i parasympatycznego.

UKŁAD SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY)

W wypadku pobudzenia zaledwie kilku nerwów prowadzi do aktywacji całego systemu, co
wyzwala wydzielanie neurohormonów i neuroprzekaźników: adrenaliny i noradrenaliny z
gruczołów nadnercza. Odpowiedzialny jest za utrzymanie stanów pobudzenia i czujności,
które, potencjalnie związane są z aktywacją walki lub ucieczki, czemu towarzyszy odpływ
krwi z wnętrzności i przepompowanie jej do mięśni szkieletowych. Odpowiada temu

desynchronizacja fal EEG, rozszerzenie źrenic, podwyższone pocenie, przyśpieszenie
oddechu, wzrost ciśnienia krwi i poziomu akcji serca, oraz ustanie akcji trawiennej. Funkcją
systemu sympatycznego jest mobilizacja ofensywno-obronna organizmu.

UKŁAD PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY

)

Jego aktywację poprzedzić musi pobudzenie wszystkich elementów systemu, w wyniku czego
następuje wydzielenie neuroprzekaźników acetylocholiny i serotoniny.
Ponieważ przedłużający się stan mobilizacji organizmu musi przejść w stan funkcjonowania
charakterystyczny dla UKŁADU SYMPATYCZNEGO, układ PRZYWSPÓŁCZULNY
działa dokładnie odwrotnie i prowadzi do stanów wypoczynku i odnowy zasobów
energetycznych organizmu.
Synchronizacja EEG.
Sterowanie układem parasympatycznym zachodzi za pośrednictwem przednich i centralnych
partii PODWZGÓRZA, kontroluje zaś działanie układu sympatycznego.
Obydwa podsystemy oddziałują na siebie hamująco. Funkcjonowanie ludzkiego organizmu
jest wyrazem ich wzajemnego zrównoważenia, które w pewnym zakresie podlega
indywidualnej wariacji.

Lex

twierdzi, że jest pewien ograniczony wzór typowych wzorców zrównoważenia, czy też

zestrojenia obydwu podsystemów (analogiczny do typów charakterologicznych) o
specyficznej dystrybucji i uwarunkowaniu kulturowym.

2 autonomiczno-somatyczne podsystemy:
- ERGOTROPOWY
- TROFOTROPOWY

ERGOTROPOWY – podstawą działania jest odruch orientacyjny z charakterystyczną dla
niego czujną fiksacją na źródle pobudzenia.

TROFOTROPOWY - habituacja i osłabienie ruchu orientacyjnego

Lex

uważa, że w rozwoju człowieka znaczenie ma prawidłowe zestrojenie obydwu

podsystemów i eliminacji zachodzących w nim stanów dysfatycznych.
Przy czym zestrojenie to można osiągnąć poprzez użycie substancji blokującej lub
aktywizującej jeden z nich. Ewentualnie dzięki technikom zawieszającym lub modyfikującym
działania mentalne.
3 FAZY PRZEBIEGU TEGO PROCESU:
1. Wzrost reaktywności jednego z subsystemów i spadek reaktywności drugiego
2. Wobec trwałego lub wzrastającego bodźcowania dochodzi do całkowitego wyhamowania
nie uwrażliwionego subsystemu, przy czym bodźce, które normalnie wywołują jego
aktywność teraz – na odwrót – wzmagają aktywność systemu uwrażliwionego.
Pochodną tego stanu rzeczy są zachowania określane mianem ZJAWISK ODWRÓCENIA
(reversal phenomena), np. doznania zwykle bólowe odbierane są jako sprawiające rozkosz.
3. Jeśli utrzymuje się bodźcowanie nagłe ustanie oscylacyjnie rozbieżnego sprzężenia dwóch
podsystemów i na drodze swoistego neurofizjologicznego concidentia opositorum pojawia się
stan ich równoczesnej hiperaktywacji z charakterystyczną amplitudą megasensacji.
Psychozy, sen paradoksylnego REM, w doznania orgazmu i w zaawansowanych praktykach
medytacyjnych.

Inicjowany przechodzący drugą fazę jawi się w społeczeństwie jako hybrydalny (koment.
Agaty: jedzenie wydzieliń ciała i zwłok - jeden smak).

Inwersja doznań fizjologicznych pociąga za sobą odwrócenie kategorii społecznych
„przewartościowanie wartości”.
Społeczność postrzega taką jednostkę jako z jednej strony zagrożenie, z drugiej za
potencjalny jego (społ.) dalszego trwania.
JEST CHODZĄCĄ AMBIWALENCJĄ

Lex

odwołując się do koncepcji behawioralnej widzi jej zbieżności z technikami

inicjacyjnymi
- przeciążenie aparatu percepcyjnego, wystawienie na bodźce lękowe prowadzi początkowo
do bardzo silnego pobudzenia układu ergotropowego
- po pewnym czasie zalew negatywnych bodźców wyzwala przełączenie się na układ
trofotropowy wraz z towarzyszącą mu postępującą habituacją
- czy stresory w inicjacji służą w nich warunkowaniu i intensyfikacji przyswajania nowej,
społecznie relewantnej wiedzy
CZY
Ta nowa wiedza tożsamy jest z habituacją na stresy -> być może funkcja inicjacji jest
dwojaka.

Lex

nic nie mówi (koment. Agatki)

Celem tego rodzaju rytuałów jest okresowe zharmonizowanie przeciwieństw wynikających z
genetycznego i socjalizacyjnego zróżnicowania członków społeczności.

Lex

dzieli środki stosowane w technikach sterowania rytualnego na:

- substancje zmieniające biochemiczne i środowisko ciała
- manipulacje działaniami odruchowymi
- manipulacje systemami symbolicznymi

Ich działanie może się przejawiać przez:
- stopowanie sekwencyjnego przetwarzania informacji (lewa półkula) przez przeciążenie
bodźcami lub przez oba sposoby na raz
- uzyskanie dominacji systemu trfotropowego przez stymulacje układu parasympatycznego
lub przez hiperaktywację układu ergotropowego lub 2 sposoby.

10 twierdzeń opisujących istotę procesu rytualnego przez Lex:
1. W wyniku dziedziczenia genetycznego i życiowych doświadczeń ludzie różnią się między
sobą w zakresie specyficznego zrównoważenia systemów ergo i trofotropowych.
2. Stresujące sytuacje życiowe naruszają osiągniętą równowagę, co prowadzi do dostrajania
systemu ergotropowego, które w skrajnych wypadkach wyzwala trofotropowe przełączenia
lub synchroniczne wyładowania obu subsystemów.
3. Dysfatyczne stany równowagi ergo-trofotropowej prowadzą do zaburzeń adaptacyjnych.
4. Ograniczenie dysfatycznych zaburzeń funkcji neurobiologicznych jest konieczne do
organizacji działania i redukcji konfliktu grupowego.
5. Poprzez działanie homeostatyczne rytuały określają i synchronizują rytmy biologiczne
prowadząc do ustalenia stanów równowagi.
6. W działaniach rytualnych, analogicznie do innych form terapii określone wzorce
wymuszają zestrojenie i przeciwdziałają stanom dysfatycznym.
7. Proces zestrojenia domaga się stałego lub intensywnego pobudzenia systemu
ergo-trofotropowego następujące przez zastosowanie technik sterujących i wzmagających
neurofizjologiczną reaktywność.
8. Techniki sterujące ułatwiają dominację prawej półkuli, której towarzyszy dośw. o char.
holistyczny, zanik poczucia czasu, niezdolność do artykulacji werbalnej.

9. Poprzez zestrojenie przy użyciu technik sterujących następuje stan wyczerpania i
przełączenie systemu ergo-trofopowego, połączenie ze zmianą jego równowagi na rzecz
dominacji podtrzymującej życie funkcji trofotropowych.
10. Nowy stan równowagi, który wynika ze strojenia i przełączenia umożliwia powstanie
nowego wzorca integracji prawej i lewej półkuli.

Odmienne Stany Świadomości

Dittrich

Scharfetter

prowadzili badania nad OSŚ z których stwierdzono, że

podstawowymi wymiarami OSŚ są:

1. poczucie ekspansji oceanicznej
2. lęk przed dysolucją ego
3. przestrukryzowanie wizyjne

Skorelowanie ich z fazami prenatalnymi Grofa z pominięciem fazy 4tej heroicznej

Grofa

doświadczenie:

Faza doświadczeń abstrakcyjnych i estetycznych (ESTETYCZNE)

II.

Faza doświadczeń psychodynamicznych (ODREAGOWANIE TRAUM)

III.

Faza doświadczeń okołoporodowych (PODSTAWA W BUDOWANIU
OSOBOWOŚCI)

IV.

Faza doświadczeń transpersonalnych (ODBLOKOWANIE STARYCH
CZĘŚCI MÓZGU)

W ramach trzeciego: BMP II – SKURCZE PIERWSZEJ FAZY PORODU (bóle, efekt
rozrywania ciała)
BMP III – PRZECHODZENIE PRZEZ KANAŁ PORODOWY (a. inicjacja heroiczna; b.
tytaniczne klęski żywiołowe; c. niezwykłe pobudzenie sexualne; d. doznanie unurzania w
nieczystości)
BMP IV – ODDZIELENIE OD MATKI (doświadczenie śmierci i odrodzenia)
BMP I – BŁOGOŚĆ POBYTU W ŁONIE MATKI PRZED NARODZINAMI (stan
oceanicznej pustki)

Psychodynamika Grupy wg

R. Biona

Grupowa mentalność
– fenomen o zasadniczym znaczeniu dla istnienia grupy,
- podstawowy czynnik czyniący ze zbioru jednostek grupę,
- nieuświadomione przekonanie, pragnienia i dążenia danej grupy, w której każdy z członków
ma swój anonimowy układ, choć mogą być w konflikcie z jednostkowymi przekonaniami,
pragnieniami czy dążeniami zaspokajając zarazem pragnienia nieuświadomione.

Kultura grupy:
- pochodna konfliktu pomiędzy jednostką, a mentalnością grupy,
- ogół strategii adaptacyjnych, służących rozwiązania stojącego przed grupą zadania,
- najpełniej wyraża się ona poprzez zachowanie i rolę odgrywane przez członków grupy oraz
ich przywódcę

Mentalność grupy pełni funkcję POJEMNIKA, który zawiera anonimowy, nieuświadomiony
wkład członków. Zawartość określa się mianem PODSTAWOWYCH ZAŁOŻEŃ, składają
się z intensywnych uczuć o wczesnej genezie (jako takie – elementarne)
(wg Grinberga):
- określają one organizacyjny kształt grupy oraz sposób z pokonywaniem trudności
- podstawowe założenia ujawniają się w kulturze grupy
- są całkowicie nieuświadomione i mogą występować w całkowitej sprzeczności w stosunku
do uświadomionych poglądów
Wg

Biona

należy mówić o 3 najważniejszych założeniach:

1. Podstawowe założenie dotyczące ZALEŻNOŚCI
2. Podstawowe założenie dotyczące TWORZENIA PAR
3. Podstawowe założenie dotyczące WALKI LUB UCIECZKI

Ad. 1 Nieuświadomione przekonani grupy, aby ich pragnienia zaspokoił ktoś, od kogo są
zależni. Wierzą, że istnieje siła, która troszczy się o jej istnienie. Np. grupowy
psychoterapeuta, wódz plemienia. Przy czym uczucia nakierowane na przywódcę oznaczają
głęboką ambiwalencję. O ile nie zaspokaja on pragnień grupy może dojść do jego usunięcia i
zastąpienia przez inną jednostkę, która przeważnie w sposób szczególny będzie obciążona
patologicznymi cechami grupy. [Kościół]

Ad. 2 Nieświadome założenie, że grupa istnieje po to by w jej obrębie powstała para, z której
związku narodzi się przywódca o cechach mesjańskich, który wyzwoli ludzi o cierpień i
problemów. Nadzieja i zorientowanie na przyszłość [Arystokracja]

Ad. 3 Zgodnie z nastawieniem członków grupy spotkali się oni po to, by przed kimś/czymś
uciekać, ewentualnie kogoś lub coś atakować.
Pod tym względem istotną funkcję przywódcy jest dawanie znaku do ataku lub ucieczki.
[Armia]

Owe 3 założenia są dla

Biona

najpierwotniejszą socjopsychiczną matrycą, wywodzącą

swoje działanie z protomentalnej warstwy organizmu.

GRUPY PODSTAWOWE – grupy działające w oparciu o podstawowe założenia.
Grupom takim przeciwstawia grupy pracujące.

Różnice między nimi przejawiają się wielorako:
- przez charakter uczestnictwa i interakcji
- dynamikę działania
- funkcję języka
- związek z rzeczywistością wewnątrz grupową

W grupie podstawowej jednostka uczestniczy w sposób AUTOMATYCZNY, zaś swoją rolę
odgrywa o dane predyspozycje instynktowne

W grupie pracującej uczestnictwo ma charakter ŚWIADOMY zaś wkład w działanie grupy
jest wynikiem działania współpracy z innymi uprzedniego procesu uczenia i intencjonalnego
rozwijania własnych umiejętności.

GRUPA PODSTAWOWA:

- uczestnictwa ma charakter

automatyczny

- odgrywanie roli poprzez predyspozycje

instynktowne

WALENCJA

– instynktowna predyspozycja do wchodzenia w kombinacje analogiczne do

chem. walencji pierwiastka
- regresywny charakter aktywności
- regułą funkcjonowania jest imaginatywna obrona przed rzeczywistością
- system

zamknięty

- język to dźwiękowe medium walencji

GRUPA PRACUJĄCA:
- uczestnictwo ma charakter

świadomy

- wkład w działanie grupy jest wynikiem

WSPÓŁPRACY

z innymi, uprzedniego procesu

uczenia się, intencjonalnego rozwoju własnych umiejętności
- INTERAKCJA to uświadomiona

KOOPERACJA

- dynamika ma charakter

ROZWOJOWY

- zasada akceptacji rzeczywistości i w tym sensie grupa jest systemem otwartym
- język jako środek myślenia i komunikacji

Grupa podstawowa i pracująca opisuje dwie dominanty występujące w obrębie każdej grupy.
Mowa raczej o typach idealnych, konstruktach badawczych z których jeden służy do opisu
nieuświadamianych, psychodynamicznych zjawisk socjopsychicznych, drugi zaś
konceptualizuje ich uświadomiony wymiar.
Zdaniem

Biona

dynamika charakteryzuje grupę podstawową w swoich przebiegach

odwzorowuje stany homologiczne względem tych, które

Melanie Klein

opisała dla

wczesnych faz rozwoju dziecka.

Melanie Klein

Szereg indywidualnych zaburzeń psychotycznych wskazuje na ich związek z
najwcześniejszym okresem postnatalnego rozwoju człowieka.
W związku z tym pisze ona o dwóch decydujących fazach rozwoju dziecka, tworzących
matrycę dojrzewania oraz nadających strukturę funkcjonowania psychicznemu dorosłego
człowieka.

1. POZYCJA SCHIZO-PARANOIDALNA – 0-6 miesięcy życia.
Gra morbido i libido zachodząca w polu rudymentalnych pierwocin ego, które
funkcjonuje w oparciu o 3 podstawowe procesy psychiczne:
- identyfikacji
- projekcji
- introjekcji

Pierś matki – obiekt organizuje świat dziecka skupiając na sobie aktywność 3 procesów.
Dostarcza dziecku doznań negatywnych i pozytywnych:
- Dobra pierś – źródło pokarmu, doznań oralnych, odczuć akceptacji i miłości
- Zła pierś – nieobecna, budzi frustrację, gniew, agresję, wściekłość.

Projekcja:
Doznania dwóch aspektów piersi uruchamiają dwojaki proces projekcji:
Zła – budzi wew. doznania dziecka związane z działaniem instynktu śmierci (lęk przed
agresją, prześladowaniem, zagładą)

Dobra – pozytywne doświadczenie o charakterze libidalnym

ZJAWISKO INTROJEKCJI – zachodzi równolegle z PROJEKCJĄ sprawia, że libidalne i
morbidalne aspekty ulegając uwewnętrznieniu i zinterioryzowane stają się
reprezentacjami pozytywnych i negatywnych doznań wewnętrznych.

AKT ROZSZCZEPIENIA – dokonuje go w ego w wyniku działania projekcji i introjekcji
na idealną pierś, dobre i frustrującą, złą.
dalszą krystalizację ego umożliwia introjekcja fantazji związana z dobrym obiektem w
zaczątkowe ego i jednocześnie wydarzenie kojarzonych ze złą piersią frustracji i lęków,
ich projekcja na zewnętrzne ego.

Projekcja i introjekcja zachodzące łącznie służą zachodzącemu równocześnie projekcji
identyfikacji, podczas którego ego utożsamia się z komplexem dobrego obiektu, unikając
identyfikacji z obiektem złym. Utożsamienie z ŻYCIEM, nie ze ŚMIERCIĄ.

Rozszczepienie obiektu jest rozszczepieniem podmiotu. Ego nie dokona rozszczepienia
przedmiotu bez rozszczepienia jego samego.

Da Board

– podkreśla, że nieodłączną częścią identyfikacji jest idealizacja i

zaprzeczenie.

•

im większy lęk prześladowczy tym silniejszy akcent pada na pozytywne aspekty
piersi, w czego wyniku powstaje obraz piersi idealnej zdolnej do niewyczerpanej
gratyfikacji

•

równoczesne zaprzeczenie istnienia złej piersi i uczuć frustracji. Jednak nie jest to
jedynie proces zaprzeczenia istnienia złego obiektu, bo jest on w ścisłym związku z
ego => zaprzeczenie i unicestwienie części ego.

2. POZYCJA DEPRESYJNA 6-12 miesiąc życia
Scalenie obiektu cząstkowego (piersi) z całością postaci matki. Odpowiada temu
postępująca integracja procesów formatywnych ego, czemu towarzyszy dominacja uczuć
w rodzaju przygnębienia, rozpaczy i winy – bo dziecko boi się, że swoimi
sadystyczno-agresywnymi impulsami zniszczyło, lub może zniszczyć ukochany obiekt.
Matka musi dostarczać mu uczuciowego wsparcia.

Bion

twierdzi, że leżą one u podstaw funkcjonowania grupy podstawowej, szczególnie

zaś jej z postacią przywódcy i światem zewnętrznym.

Interakcyjne zjawiska opisywane przez Klein i te które Bion łączy jak wyżej bazują na
KOMUNIKACJI TYPU ANALOGOWEGO.

Psychodynamika grupy wg.

S. H.

Foulkesa

Zmierza do formalnej klasyfikacji grupowej psychodynamiki. Opisuje szereg zasad
sterujących nieuświadomionym życiem członków grupy.
Polemizuje z FREUDEM – zjawisk tych NIE DA SIĘ zredukować do kategorii
wypracowanych na gruncie psychoanalizy jednostki.

SĄ ONE

EMERGENTNYMI

CECHAMI ŻYCIA GRUPY, PRZEJAWIAJĄCYCH SIĘ

W NIEUŚWIADOMIONYCH ZACHOWANIACH, EMOCJACH I NASTAWIENIACH
JEJ CZŁONKÓW.
Przejawy nieświadomej aktywności grupy:
1. Relacje – jednostka pragnie wejść w układ grupowych relacji i być akceptowaną i

rozumianą w oparciu o ten układ. Chodzi o najgłębsze relacje emocjonalne. Matryca
ta determinuje przebieg wewnątrzgrupowych interakcji i dostarcza apriorycznych
warunków nieuświadamianego reagowania na zdarzenia, zachodzące w grupie.

2. Lokacje – w każdym zdarzeniu przytrafiającemu się jednemu osobnikowi bądź części

grupy zawsze uwikłana jest całość. Zdarzenia i reagujące jednostki – pierwszy plan.
Reszta grupy – tło.

Część systemu odwzorowuje całość

3. Odzwierciedlenie – odnosi się do takiego stanu rzeczy, kiedy świadome reakcje, a

także stłumione treści nieświadomości członka grupy ulegają pobudzeniu i ODBICIU
w interakcjach zachodzących pomiędzy innymi jej członkami. Dynamiczny proces
odzwierciedleń zachodzi pomiędzy świadomościami i nieświadomościami członków
grupy oraz ich zachowaniami. Oddziałując, a zarazem projektując na innych, człowiek
mniej lub bardziej podświadomie wytwarza i postrzega obraz siebie dany w ich
reakcjach.

4. Protekstulany zajmowanie się czymś – jednostkę
5. Translacja - zachodzi pomiędzy pierwotno – i wtórnoprocesową modalnością życia

psychicznego. Napięcia wyrażone zachodzącymi pozawerbalnymi chcą być
przełożone do sfery komunikacji werbalnej. Język ANALOGOWY na DIGITALNY.

Foulkes ucieka do ONTOGENEZY zaproponowanej przez ERICKSONA.

Ontogeneza

Ericksona

O rozwoju człowieka można mówić w kategoriach trzech modeli następujących po sobie
światów:
1. AUTOKOSMOSU – dziecko pierwotnie doświadcza świat wyłącznie przez pryzmat
własnego ciała.
2. MIKROSFERA - dziecko ustanawia selektywną więź z obiektami, lecz są on całkowicie
pokryte jego subiektywnymi projekcjami.
3. MAKROSFERA – tu sens obiektów nie wynika z subiektywnego przypisania, lecz jest
definiowany przez odniesienie do intersubiektywej, międzyludzkiej puli znaczeń.

Porównanie z koncepcją

FOULKESA

– trzem światom odpowiadają różne

psychodynamiczne poziomy życia grupy w ujęciu sferycznym:

1. POZIOM BIERZĄCY-MAKROSFERZE - grupa postrzegana jest w kategoriach

środowiska społecznego, opinii publicznej, autorytetu politycznego, itp.

2. POZIOM PRZENIESIENIA – DOLNA WARSTWA MAKROSFERY – leży u

podstaw poziomu bieżącego. Percepcja grupy dokonuje się przez pryzmat dośw.
obiektów zewnętrznych, poczynionych w trakcie socjalizacji pierwotnej – rodzina,
przywódcy jej – np. brat, ojciec, matka. Relewentne atrybucja emocjonalna i
adekwatne wzorce zachowań.

3. POZIOM PROJEKCJI – MIKROSFERA i sięga dalej do somatycznych

obszarów autokosmosu (a także 2 pozycje Klein.) – Grupa i jej członkowie
podlegają całkowitemu pokryciu przez projektującą aktywność nie uświadamianych
treści psyche. Członkowie lub cała grupa mogą być postrzegane jako personifikowane

reprezentacje popędów jednostki i jej najintymniejszych lecz mało lub w ogóle nie
uświadamianych doznań.

4. POZIOM PIERWOTNY – nie opisywane centrum grupowej nieświadomości

pokrywające się z cielesną przestrzenią autokosmosu. Źródło elementarnych
wyobrażeń – COŚ JAK KOLEKTYWNA NIEŚWIAD. JUNGA. W sferycznym
modelu Foulkesa proces translacji będzie przebiegał m.p. pierwotnym w bieżącym,
czemu na różnych poziomach będą odpowiadały zróżnicowane procedury de – i
rekodowania krążących treści.

Autosymbolizacja

Herbert Silberer

– introspekcyjne obserwacje nad wyobrażeniem i halucynacjami, które mogą występować w
stanie między jawą, a snem – ZJAWISKA HIPNAGONICZNE.
- zjawiska te występują gdy dochodzi do specyficznego antagonistycznego zrównoważenia
pomiędzy stanem wzmagającej się senności, a przeciwnym jej stanem pobudzenia
W takiej sytuacji następuje wzmożone wytwarzanie przedstawień reprezentacyjnych aktualny
psychofizyczny stan jednostki – nasilenie procesu AUTOSYMBOLIZACJI.
Symboliczno przedstawieniowe produkty tego procesu pochodzą z 3 klas zjawisk:

1. Materialne (treściowe)
2. Zjawiska funkcjonalne (formalne)
3. Zjawiska somatyczne

Ad. 1 hipnagogiczne przedstawienie odnoszą się do aktualnych treści procesów
myślowo-wyobrażeniowych z metaforyzacją w ujęciu Lakoffa i Johnsona
Ad. 2 Są nacechowane afektywnie, reprezentują DYNAMICZNĄ FORMĘ zachodzenia
wyobrażeń, odwzorowują raczej CECHY AKTU niż przedmiot. Autosymbolizacji mogą
tu ulegać: forma dynamiki, zakres, efektywność przebiegu myśli i wyobrażeń.
Ad. 3 Autosymbolizacji podlegają CIELESNE doznania podmiotu. Mowa tu więc o endo
i egzogennych wrażeniach związanych np. z napięciem mięśniowym położeniem ciała,
doznaniami bólu lub rozkoszy, akcją serca, układu oddechowego, a także towarzyszących
i ich stanach emocjonalnych. (np. WIZJA ŚCIGANIA).

Zagadnienia komunikacji

Teoria komunikacji by WBJ:

- Watzlawick
- Beavin
- Jackson

Czerpali oni z koncepcji Batesona
- każdą ludzką interakcję można pojmować w kategorii SYSTEMÓW (SYSTEM to
zespół obiektów czy relacji pomiędzy obiektami i cechami)
- ludzie to osoby komunikujące się z innymi osobami
- systemy mają charakter dynamiczny.
Kategoria OTOCZENIA – dla każdego systemu jest ona sumą wszystkich obiektów,
których zmiana wpływa na system – by Hall i Fagen
- każdy system składa się z szeregu podsystemów o strukturze hierarchicznej
- systemy są OTWARTE – wymiana pomiędzy nimi i otoczeniem materii, energii
informacji.

- Materia, energia i informacja same stanowią hierarchiczne uporządkowane warstwy,
gdzie najważniejszym aspektem jest informacja, energia i materia.

4 FUNDAMENTALNE WŁASNOŚCI takich systemów by WBJ:
1. CAŁOŚĆ – w systemie każda z części połączona jest z inną w ten sposób, że zmiana w
jednej części powoduje zmianę we wszystkich w całym systemie. System jest
współzależny, nierozdzielną całością.
2. SUMACJA – nieuporządkowany zbiór, dla którego nie zachodzi wyżej opisana
wzpółzależność elementów.
3. EMERGENCJA (HIPERSUMACJA) – w wyniku systemowego połączenia
ograniczonej grupy elementów może dojść do pojawienia się w ich obrębie nowych
emergentnych cech, co prowadzi do nieporównywalnego ze stanem wyjściowym wzrostu
stopnia złożoności systemu. Zawdzięczają one swoje istnienie systemowi jako takiemu. W
systemie zachodzi proces cyrkulacji oddziaływań, oparty o zasadę SPRZĘŻENIA
ZWROTNEGO.
4. EKWIFINALNOŚĆ – cecha ta wskazuje, iż zmiany stanu systemu wynikają ze
specyfiki samego procesu zachodzenia zmian.
Zmiany przebiegają zależnie od własnej immanentnej organizacji. Nie zależą od punktu
wyjściowego systemu.
WNIOSEK – badając ludzkie interakcje należy zwrócić uwagę na sposób ich organizacji.

5 AKSJOMATÓW WBJ:

1. Nie można nie komunikować.
2. Każdą komunikację cechuje posiadanie dwóch aspektów: TREŚCI i RELACJI, w ten
sposób, że ten drugi aspekt określa pierwszy i ma dzięki temu charakter metakomunikacji.
3. Naturę relacji warunkuje przynależna jej partnerom interpunkcja przebiegu
komunikacji.
4. Każda komunikacja wykorzystuje modalności ANALOGOWĄ i DYGITALNĄ:
- DYGITALNE akty komunikacji mają złożoną, wielostronną składnię logiczną przy
niewystarczającej semantyce odnoszącej się do dziedziny relacji.
- ANALOGOWE akty komunikacji przeciwnie – dysponują tym semantycznym
potencjałem, jednak brak im logicznej składni nieodzownej dla jednoznaczności
komunikatu
5. Komunikacja zachodzi symetrycznie lub komplementarnie, w zależności od tego czy
relacja między partnerami opiera się na zasadach równości czy zróżnicowania.

ZJAWISKA PARALINGWISTYCZNE (wzdychanie, intonacja, pauzy), a także ruch i
pozycja ciała, także są „materiałem” komunikacji.

Ad. 1 Dwoje nieznajomych w przedziale kolejowym -> nie można się nie zachowywać.
Ad. 2 Pani A do Pani B – „czy to są prawdziwe perły?” (życzliwość, podziw, zazdrość,
etc.). W aspekcie treści występuje informacja na temat obiektu. W aspekcie relacji
pozawerbalna informacja, wskazująca na to, jak interpretować pierwszą informację. Ta
druga odgrywa rolę interpretanta i jest źródłem nieustannej metakomunikacji.
Ad. 3 Każde znaczące zdarzenie jest zarazem bodźcem, reakcją i wzmocnieniem.
- Bodźcem o ile wynika z niego jakieś zachowanie osoby B
- Reakcję – bo występuje w ścisłym połączeniu z dwoma zachowaniami B.
- wzmocnienie – bo następuje po pewnym zachowaniu B.
Pętla interpretacyjna – mąż unika żony, bo żona marudzi, że jej unika.
- Powielają się, niezmienna struktura.

Ad. 4
SYSTEM DIGITALNY – między treścią informacji, a jej nośnikiem nie istnieje żadne
podobieństwo, zaś relacja ich wzajemnego podporządkowania ma charakter arbitralny, np.
numer telefonu, a jego użytkownik.
SYSTEM ANALOGICZNY – nośnik informacji i jej treści, łączy relacja podobieństwa,
np. wygląd człowieka, a jego fotografia.
Język analogowy nie dysponuje sensownymi strukturami np. „jeśli-to”, „albo-albo”,
wyrażenie w nim pojęć abstrakcyjnych jest równe, jeśli nie niemożliwe ->
PRAWIDŁOWE PISMO OBRAZKOWE. Nie posiada tej prostej negacji „nie”. łzy –
smutku, radości; zaciśnięta pięść – groźba lub samoopanowanie. Te komunikaty odbiorca
musi intuicyjnie ocenić sam.
Ad. 5 Sformułowanie tego aksjomatu umożliwiło WBJ odkrycie poczynione przez
BATESONA podczas badań Jatmulów na Nowej Gwinei. Komunikacja wywołuje proces
różnicowania norm indywidualnego zachowania, Bateson ukuł na to pojęcie:
- SCHIZMOGENEZY
Schizmogeneza KOMPLEMENTARNA – kiedy jednostka lub grupa uważa się za
dominującą, ich zachowanie jest definiowane jako dominujące w danym systemie, a
jednocześnie odpowiadająca temu jednostka lub grupa o zachowaniu uległym. Tak
ustrukturyzowany mechanizm napędza się, dopóki procesowi temu nie położy kres jakiś
czynnik zew.
- Schizmogeneza SYMETRYCZNA – kiedy zachowania danej jednostki lub grupy
wywołuje takie same konkurencyjne reakcje innej jednostki/ grupy co znów prowadzi do
intensyfikacji zachowań grupy pierwszej itd.

Pochodzenie technik ekstazy

Gladigow

– wysunął tezy dotyczące prawdopodobieństwa pochodzenia technik ekstazy

•

zachowanie łowieckie przed złowieniem zwierzyny:

- koncentracja na obiekcie
- milczenie
- wstrzymywanie oddechu
- motoryczne wyciszenie połączone z wysokim napięciem psychicznym
- gotowość do błyskawicznej reakcji ruchowej
- długotrwałe deprywacje pokarmowe i stany psychofizycznego przeciążenia
* czyni to zrozumiałym związek szamanizmu z łowiectwem
* usamodzielnienie rytuału powtarzania SAMYCH DOZNAŃ uzyskiwanych podczas
oczekiwania na zwierzynę.
* Pierwotny rytuał myśliwski (lub każdy inny) służył adaptacyjnie specjalizacji w wąsko
pojętych zachowaniach łowieckich (lub innych). Jednak formy doświadczeń
ekstatycznych wydają się ewolucyjnie dysfunkcjonalne i przekraczające mechanizm
specjalizacji.
Tu Gladigow powołuje się na koncepcje Gehlena -> TO WŁAŚNIE FINALNY FAKT
EKSTATYCZNEGO WYMKNIĘCIA SIĘ SKŁANIAJĄCEJ SIĘ DO SPECJALIZACJI
PRESJI SELEKCYJNEJ UJAWNIA NAJCZYSTSZĄ FORMĘ POTENCJAŁU
LUDZKIEJ ŚWIADOMOŚCI.

Materiał Langa – plemiona Południowej Ameryki podczas szkolenia szamańsko
łowieckiego stosowano długotrwałą obserwację zwierzyny pod wpływem substancji
halucynogennych => interioryzacja odwzorowanych cech zwierzęcych oraz nasycenie ich
semantyką skrajnych ludzkich stanów emocjonalnych.

!LEUNGER – badał psychozy eksperymentalne wywołując je za pomocą LSD, okazało
się, że symbolizm zwierzęcy jest zasadniczym środkiem autosymbolizacji libido, ze
szczególnym uwzględnieniem jego elementów zdysocjowanych.

WIERCIŃSKI – 2 zasadnicze czynniki powstania inicjacji typu szamańskiego:
1. intensyfikacja łowiectwa i konieczność wzmożonego treningu łowieckiego
2. równoległa intensyfikacja zbieractwa i łowiectwa, z tym odkrycie roślin

halucynogennych.

Badani ERNSTA –wilcza wściekłość //rytualna transformacja w psowate i kotowate –
zasadniczy motyw w archaicznych i tradycyjnych systemach wierzeniowych.

RYTUAŁ I NERWICA

Freud – zauważa podobieństwa między zeschematyzowanymi natręctwami
zachowaniami i mentalnymi (które występują w NERWICY KOMPULSYWNEJ), a
powtarzanymi zrytualizowanymi praktykami kultu religijnego.
- pobudzenie sumienia i lęk związany z możliwością intencjonalnego lub mimowolnego
zaniechania danej powtarzającej się czynności
- całkowite wyodrębnienie danej czynności spośród innych
- skrupulatność i posunięta do extremum drobiazgowość w jej wykonaniu
Freud wskazuje też na różnice między tymi dwoma klasami działań:
- znaczące indywidualne zróżnicowanie czynności ceremonialnych neurotyków, w
przeciwieństwie do stereotypii (religijności zachowań rytualnych).
- prywatny charakter czynności neurotycznych w opozycji do oficjalnego i grupowego
charakteru działań kultowych
- bezsensowność i niedorzeczność czynności neurotycznych w odróżnieniu od pełni
znaczenia i symboliczności ceremonii religijnych.
Jednak Freud twierdzi, że bezsensowność działań neurotycznych ma jedynie pozorny
charakter, bo w rzeczywistości działania te mają charakter struktur głęboko znaczących,
które odsyłają do odsłanianego przez psychoanalizę traumatycznego elementu
znaczonego.
Wynikają one wg Freuda z tłumionego impulsu libidalnego interpretowanego jako
zagrażającego ego. Powtarzanie ma charakter obronny przed popędem. Konieczność ich
powtarzania wynika z faktu, że popęd nigdy nie może zostać ostatecznie stłumiony.
Lęk – obawa przed kolejnym pobudzeniem libido.
Pokusa – wyobrażenie uwolnienia tłumionych pragnień. Powodowany tym tropizm
ujemny i dodatni jest odpowiedzialny za ambiwalencję uczuć dotyczących opisywanego
stanu.
Ambiwalencja ta w pełni przenika także czynności obronne, które służą tak tłumionemu
popędowi jak tłumiącej instancji.
Popęd więc znajduje spełnienie.
A więc czynnikiem motywującym do powtarzania danej czynności jest TŁUMIENIE.
Z religią jest to samo, z tym, że czynności neurotyka służą stłumieniu popędów
sexualnych, a celem aktów kultowych jest tłumienie wszystkich popędów aspołecznych
(agresja, dominacja itp.) którym jednak zawsze towarzyszy obecność silnego elementu
sexualnego.
Religia – uniwersalna nerwica kompulsywna.
Potem jednak Freud wycofuje się z tego mówiąc, że neuroza kompulsywna to
KARYKATURA RELIGII.

Stopień rytualizacji jest wprost proporcjonalny do stopnia energetycznego do obsadzenia
danej dziedziny.

DULANEY

FISKE

– ustalili listę objawów najczęściej związanych z symptomatyką

nerwicy kompulsywnej zawierając w niej stany patologiczne:
- niepokój o rzeczy martwe
- sztuczne procedury oczyszczające przedmioty martwe
- niepokój o brud, zarazki, wszystko co może skalać/zanieczyścić
- działania unikające kontaktu z elementami kalającymi
- zainteresowanie lub odraza do odchodów i wydzielin cielesnych
- podwyższona występowalność zachowań typu: mycie rąk, zębów, kąpiel
- dotykanie przedmiotów będące celem samym w sobie
- lęk przed antycypowanym strasznym wydarzeniem (pożar, śmierć, choroba)
- ponawiane zachowania kontrolne, co do danego stanu rzeczy
- pojawienie się zakazanych myśli sex, wyobrażenia, impulsy agresywne
- wyobrażenia przepełnione przemocą i grozą
- lęk przed zdradzeniem się ze swoimi myślami i zachowaniami
- konieczność odliczania od określonej liczby przed podjęciem działania
- zainteresowanie liczbami postrzeganymi jako szczęśliwe lub pechowe
- przypisywanie liczbom specjalnego znaczenia
- przypisywanie kolorom specjalnego znaczenia
- porządkowanie i ustawianie przedmiotów, szukanie im właściwego miejsca
- ustawianie ludzi i przedmiotów, symetrycznie lub wg określonego porządku
- nakierowanie uwagi na granice (posiadłości) lub przejścia
- powtarzanie działań (wchodzenie – wychodzenie, wstawanie-siadanie)
- zestereotypizowane gromadzenie przedmiotów
- perseweracje tonalne, werbalne lub muzyczne.

Badając antropologiczne relacje 2 inicjacji męskich z Nowej Gwinei (plemiona
Bimin-Kuskumin i HMA), Szerpowie, Tukano i Aborygeni wykazali, że istnieje wspólna
klasa morfologicznie podobnych zjawisk łączących nerwicę kompulsywną z rytualizacją
religijną.
Badając 20 kultur porównano opisy epizodów pracy i rytuałów rel.
W opisach rytuałów rel. elementy symtomatyki nerwicy kompulsywnej występowały 4 x
więcej.

Spośród 20 wymienionych objawów 7 występowało w szczególnym nasileniu:
- lęk przed tym, że zdarzy się coś strasznego
- lęk przed wyrządzeniem krzywdy
- podejmowanie środków zapobiegających wyrządzeniu krzywdy
- zainteresowanie/odraza do odchodów i wydzielin
- nakierowanie uwagi na granice lub przejścia
- przypisywanie szczególnego znaczenia kolorom
- powtarzalność działań

Bez względu na ich charakter – jednostkowy, czy grupowy – te same elementy zarówno
czynności rytualnych jak „obsesyjnych” fiksacji emocjonalnych działają w celu
wytworzenia koniecznego ładu.

Uproszczenia, ustawianie, czystość nadaje rytuałom moc, przez wyostrzenie kontrastów
działania te uwypuklają zasadnicze cechy dominujące i przez to czynią je podatnymi na
manipulację.
Skupiając wiele wymiarów znaczeń w ograniczonym zbiorze działań i koncepcji elementy
tego zbioru zyskują rytualnie tajemną, przerażając moc


MOC STERUJĄCA DANEGO RYTUAŁU BYŁABY WPROST
PROPORCJONALNA DO ILOŚCI KODOWANEJ W NIM INFORMACJI I
ODWROTENI PROPORCJONALNA DO LICZNY PRZY CZYM
ENERGETYCZNY WKŁAD, KTÓREGO DOMAGA SIĘ KODOWANIA
KOMPRESJA INFORMACJA, W UJĘCIU FREUDA BYŁABY POCHODNĄ
OBSADZENIA POPĘDOWEGO

Rytuał – semiotyczny aparat, przekształcający chaos niezwiązanej energii popędowej w
specyficzny logos systemu kulturowego.

Volney Gay

-> „Samo ego jest wytworem rytualizacji wobec czego domaga się

zrytualizowanych zachowań dla podtrzymania własnego istnienia.
Granice między różnymi strukturami mentalnymi świadomość, nieświadomość, ego, id
utrzymują się jedynie przez reaktywację specyficznych zachowań o char. funkcjonalnym,
symbolicznym i normatywnym.
Innymi słowy – ego preferuje i domaga się rytualnych zachowań.

Wykłady
I. Nikolai Hartmann

- zasadnicze rysy i budowa świata realnego
- warstwicowa budowa świata realnego
- rzeczywistość, w której funkcjonujemy, składa się z 4 warstw:
(od dołu):
1. Warstwa świata MATERIALNEGO (FIZYCZNEGO)
warstwa materii nieożywionej
2. Warstwa świata ORGANICZNEGO – pojawiają się w niej procesy życiowe
3. Warstwa świata PSYCHICZNEGO – pojawia się centralizujące się życie podmiotowe
Czubkiem góry lodowej ma być człowiek. Ale człowiek tworzy nową warstwę:
4.Warstwa świata DUCHOWEGO – radykalny skok wolności posługiwania się znakiem
– radykalny skok semiotyczny.
Nie jest powiedziane, że ta warstwa ma być OSTATNIĄ.
Wzrost stopnia zależności, którego punktem kulminacyjnym ma być pojawienie się
układu autonomicznego.
Rdzeniem tego procesu są narodziny wolności.

II Cybernetyczna teoria sprzężeń

Modelowanie relacji między sacrum, a profanum, jednostką, a instytucją religijną,
szamanem, a jego grupą plemienną, klientem, a sprzedawcą – wszystkie możliwe relacje
między dwoma układami autonomicznymi.
A MIĘDZY TAKIMI UKŁADAMI możliwe jest tylko 6 relacji
6 sprzężeń – 3 dodatnie i 3 ujemne
Operujemy wartościami liczbowymi niemianowanymi

1. Sprzężenie dodatnie

rozbieżne

(S+R)

- mogłoby trwać wiecznie, gdyby nie ograniczoność środków
+2

+16

+32

+64

2. Sprzężenie dodatnie

ustalone

(S+U)

3. Sprzężenie dodatnie

zbieżne

(S+Z)

+ 32

+16

+0 (???)

4. Sprzężenie ujemne

rozbieżne

(S-R)

-8

-16

+16

-32

5. Sprzężenie ujemne

ustalone

(S-U)

+16

-16

+16

-16

+16

-16

6. Sprzężenie ujemne

zbieżne

(S-Z)

(oscylacyjne)

+32

-16

+16

-8

-4

III Aksjologia – teoria wartości

Max Scheler

– drabina aksjologiczna w „Formalizm w etyce i materialna drabina

wartości”. Przyjmuje spektrum dwubiegunowe.
Od dołu:
1. Wartości utylitarne (pragmatyczne)
przydatne-nieprzydatne
korzystne-niekorzystne
strata----------------I--------------------zysk
0
2. Wartości hedonistyczne
nieprzyjemne-------------------I---------------------przyjemne

3. Wartości witalne
chory-------------------------I------------------------zdrowy
0
4. Wartości estetyczne
brzydota
dysharmonia ----------------------------I-----------------------------piękno
dysonans 0
5. Wartości poznawcze
- strefa nauki, aktywności poznawczej
fałsz---------------------I-----------------------prawda

0
6. Wartości moralne, etyczne
zło-----------------------I-----------------------dobro
0
7. Wartości religijne
profanum-----------------------------I--------------------------------------sacrum

Ambiwalencja – kiedy w psychice człowieka występują na raz 2 bieguny może zachodzić
na każdym z poziomów.

E. Cassier

– neokantysta, „filozofia form symbolicznych”

Świat poznajemy na 5 sposobów:
1. Mit – najwcześniej wykształcony, dokonuje syntezy jednostki z kolektywem.

Stukturyzuje on czas i przestrzeń

2. Religia – ten, kto patrzy przez pryzmat religii (z bóstwem antropomorficznym)

zaczyna siebie przez pryzmat bóstwa widzieć jako indywidium.

3. Język – świat postrzegany przez kategoryzację leksykalną i struktury składniowe
4. Nauka
5. Estetyczny

V Geertz

Człowiek może budować modele rzeczywistości żyje w czterech konkurencyjnych ze
sobą światach:
- potocznym
- naukowym
- estetycznym
- religijnym

Złożoność poziomów wzrasta w górę

(notatki z książki)

VI Putnam

3 gł. działy semiotyki
Teoria znaku – semiotyka/semiotologia
1. Syntaktyka – relacje znaków pomiędzy nimi
2. Semantyka – relacja znak-a to, co on oznacza
3. Pragmatyka – relacja znaki a użytkownicy znaków

Znak to relacja podwójna między znaczące, a znaczone
kot – znaczące, rysunek kota – znaczone

VII Peirce

uważał, że znak ma charakter triadyczny. Znak jest triadą

/ Reprezentamen (forma znaku) \
przedmiot znaku

Interpretant

Tu FORMA ZNAKU musi mieć odniesienie – jest to PRZEDMIOT ZNAK. 3ci element
triady

kot

[rysunek znaku]

miau miau

REPREZENTAMEN – dzieli się na 3 klasy
- egzemplarz -> konkretne słowo
- gatunek -> wszelkie możliwe wypowiedzi
- rodzaj – wszelkie możliwe kodowania słowa

INTERPRETANT – ciąg znaków, na które przekładamy dany reprezentamen

Interpretant – INTELEKTUALNY (w słowniku) ciąg skojarzeń intelektualnych
- ENERGETYCZNY (skojarzenia emocjonalne)
- DYNAMICZNY (behawioralne reakcje na dany znak)

Przedmiot znaku – dzieli się na
wewnętrzny i zewnętrzny
I

konotacja znaku denotacja znaku
intensja

extensja

TRZY RELACJE MIĘDZY FORMĄ ZNAKU A PRZEDMIOTEM ZNAKU
1. Forma znaku jest częścią przedmiotu znaku.
Poprzez dostęp do całości interpretujemy całość.
Niejednoznaczność znaczenia.
Reprezentamen jest częścią swojego desygnatu. [Dym = pożar]

2. Reprezentamen jest PODOBNY do swojego desygnatu
ssssssyczenie = wąż

3. Znaki symboliczne – reprezentamen jest uwolniony od desygnatu.
Znaki symboliczne są czysto ludzkie
- np. 3krotne mrugnięcie oznacza węża

2/3 – próg człowieczeństwa

VIII

Buhler

Trójkąt między:
- Rzeczywistość zewnętrzna będąca przedmiotem wypowiedzi
- Nadawca
- Odbiorca

3 Funkcje procesu komunikacji:
1. OBIEKTYWNE

2. EKSPRESYWNE – pokazuje stan nadawcy
Emocje – nadawca mówi coś o sobie w ty komunikacie
3. IMPRESYWNA – chce wpłynąć na odbiorcę

Jacobson

– przejął powyższy model i stwierdził, ze nie wyczerpuje

tematu.
Nadawca -> kanał przekazu -> komunikat -> kanał -> odbiorca.

FUNKCJĘ OBIEKTYWNĄ przemianował na Funkcję POZNAWCZĄ,
FUNKCJĘ EKSPRESYJNĄ na EMOTYWNĄ
FUNKCJĘ IMPRESYWNĄ na KONATYWNĄ

Rzadko bywa tak, że tylko jedna funkcja ujawnia się w procesie komunikacji.
Jedna jest dominantą, przebijającą się nad innymi również obecnymi.

Funkcja METAKOMUNIKATYWNA – METAJĘZYKOWA – można mówić o
mówieniu.

Funkcja ESTETYCZNA – można pokazać jak śliczny jest komunikat
Funkcja FATYCZNA – służy do podtrzymania kontaktu między rozmówcami (nadawcą i
odbiorcą) np. halo i mnm – w teleofonie

X TEORIA AKTÓW MOWY by

Austin

- wypowiedzenie skierowane przez nadawcę do odbiorcy, którego celem jest przekazanie
komunikatu za pomocą aktów językowych

Akty mowy dzieli się na dwie fazy –
1. FAZA PODSTAWOWA – mówienie
2. Zrozumienie słów osoby mówiącej

Preformatywy – takie zdanie, których nie da się skategoryzować za pomocą biegunów
„prawda – fałsz”. „Tak, mianuję Cię porucznikiem”.

3 POTENCJALNE ASPEKTY AKTÓW MOWY
1. Lokucyjny (tworzenie i artykułowanie wypowiedzi) „Pies szczeka”
2. Illokucyjny – intencjonalność aktów mowy
3. Perlokucyjny – dodatkowe, wtórne oddziaływania na odbiorcę – wywoływanie efektu u
odbiorcy, wywierający wpływ na rzeczywistość.

J. Searle

chciał uzupełnić tą teorię

Wyróżnił on:
- AKTY BEZPOŚREDNIE – intencja mówiącego odczytywana jest niezależnie od
sytuacji, np. „podaj mi szklankę wody”

- AKTY POŚREDNIE – tekst aktu należy odczytywać kontekstowo, w różnych
sytuacjach text może mieć różne znaczenie, np. okrzyk „och!” – radość, ból, strach itp.

Wg Searla można wyróżnić 5 typów aktów mowy:

- ASERCJE – ich celem jest przedstawienie

sądów

np. „Bardzo podoba mi się ten obraz”.

- AKTY DYREKTYWNE – ich celem jest wywarcie

nacisku

na odbiorcę i wpłynięcie na

jego zachowanie, np. rozkazy, prośby, pytania
np. „Podejdź do mnie natychmiast!”

- AKTY KOMISYWNE – ich celem jest

podjęcie działania

, albo zobowiązania np.

obietnice
„Obiecuję więcej się nie złościć”

- AKTY EKSPRESYWNE – ich celem jest

wyrażanie własnych stanów

emocjonalnych

, postaw- np. gratulacje, kondolencje. „To wspaniale!”

- AKTY PERFORMATYWNE – ich celem jest

stworzenie (DEKLARATYWY)

nowego stanu rzeczy

„Nadaje Ci imię Jastrząb”
„Uważam przyjęcie za otwarte”

XII

GRICE

i teorie implikatur

komunikacyjnych

Implikatura komunikacyjna – termin oznaczający sens niedosłowny i niekonwencjonalny
pewnych wypowiedzi.
Sygnałem pojawienia się implikatury jest ostentacyjnie naruszenie przez jednego z
uczestników komunikacji tzw. REGUŁY KONWERSACYJNEJ.
Wypowiedź wyłamująca się z reguł konwersacji, jeśli jest taka intencjonalnie (a nie jeśli
jest wynikiem pomyłki, lub nieporozumienia) niesie ze sobą szczególnie aluzyjną
IMPLIKATURĘ, które odbiorca powinien rozszyfrować
Np. – Chciałabym wyjechać na Hawaje
- A ja dostać Nobla z fizyki jądrowej

2 typy implikatur:
1. OGÓLNE – do ich zrozumienia nie jest potrzebna znajomość kontekstu, wystarczy
znajomość kontekstu (wystarczy świadomość, że mamy do czynienia z implikaturą)
2. SZCZEGÓŁOWE – do ich zrozumienia konieczna jest znajomość kontekstu („wczoraj
odpoczywałem”)
|
\/
„Czy przeczytałeś podręcznik?”
„Wczoraj odpoczywałem”

REGUŁA KONWERSACYJNA – zbiór praw regulujących konwersację językową

Podstawowym założeniem teorii implikatur konwersacyjnych jest to, że
KOMUNIKACJA JEST ZACHOWANIE CELOWYM, dlatego najogólniejsza reguła

Gricea

brzmi:

|
\/
ZASADA WSPÓŁPRACY
Uczyń swój udział w konwersacyjny w przewidzianym dla niego momencie takim,
jakiego wymaga zaakceptowany cel lub kierunek rozmowy w którą jesteś zaangażowany.
Tej maksymie towarzyszą 4 reguły szczegółowe:
2. Maksyma ilości – informować w ilości stosownej do celu konwersacji
3. Maksyma jakości – podawać informacje prawdziwe.
4. Maksyma odniesienia – mówić na temat
5. Maksyma sposobu – mówić jasno i zrozumiale

XIII

Charles Hockett

– próba

wyodrębnienia celu języka
naturalnego

1. Arbitrlaność znaku. Kukułka to znak zdegradowany, bo to omonatopeja.
2. Podwójne rozczłonkowanie, DWUSTOPNIOWOŚĆ. Element znaczący składa się z

asemantycznych kategorii budulcowych k-o-r-y-t-a-r-z = tylko te asemantyczne znaki
razem coś znaczą

3. Produktywność – ze skończonego elementu jednostek możemy budować

nieskończoną ilość wrażeń.

4. Nieciągłość, binarność – znaczenia badane na systemie binarnym opozycji.
Fonem – to nie dźwięk lecz różnica między dwoma dźwiękami.
p/b – na dźwiękowości bazuje dystynkcja
5. Znaczącość – przyporządkowanie signife do signifi (znaczące/znaczone)
6. Zdolność czasowo – przestrzenna
7. Przemienność w akcie komunikacji – ten kto uczestniczy raz jest odbiorcą, raz

nadawcą

8. Całkowite sprzężenie zwrotne (osadzone jest na tym zjawisko świadomości) – SAM

SŁYSZĘ CO POWIEDZIAŁEM

9. Specjalizacja – różnica między nakładem i efektem fizycznym, a nakładem i efektem

funkcjonalnym

- można szepnąć coś komuś na ucho (80 dżuli) -> a ktoś może zabić 10 osób (30 tys dżuli)
10. Przekaz kulturowy – musimy się nauczyć. Wiedza, której nie mamy w genach.
11. Wyuczalność w opozycji do dziedziczności
12. Metajęzykowość.
13. Potencjalna nadużywalność

XIV WBJ

- notatki

Watzlarick
Bearin
Jakcson + koncepcje Batesona – schizmogenna

XV DOŚWIADCZENIE
NUMINOTYCZNE UJMOWANE W
KATEGORIACH AMBIWALENCJI:

Otto czerpie z Wundta
Introwertyczna empiria ego konstytuuje pewne sensy.
Redukcja eidetyczna – epoche + wariacja imaginatywna
Imaginatywnie pozbawia się lub dodaje cechy by zobaczyć bez jakich cech osoba nie jest
sobą. Neutralizacja nastawienia.
Metodologia analogiczna.
Otto próbuje opisać świat wartości nieredukowalnych.
Ukazuje dwoistą naturę numenu -> Tremendum i Fascinas. Sprzężenie oscylacyjne.
Oscylacja to treść doświadczenia numinotycznego.
Schemat ewolucyjny – Demoniczny lęk – faza krytyczna, próg człowieczeństwa.
TABUIZACJA – to z niej wyłania się sacrum, gdy pojawia się koncepcja
upersonifikowana bóstwa.
Okres przejściowy – presakralna ekspresja doświadczenia religijnego - monizm,
fetyszyzm.
FAZA PRERELIGII, preetyczny demonizm – i w nim numen pokazuje swój nie
redukowany charakter.
Kratofania numenu – pierwotna dzikość, nieokrzesany, czyli nietknięty.
Niesprowadzalność do innych elementów i aprioryczność.
Do Boga idziemy przez demona.
Odczucie wstrętu jest konstytutywne dla doświadczenia numinotycznego. Rdzeniem
tremendum w demonicznej manifestacji jest doświadczenie wstrętu.
Dychotomia czyste i nieczyste ulega zmianie w sacrum i profanum.

XVI Freud – Religia jako nerwica +
Dulaney i Fiske

Znaczenie nerwicowe, a rytuał religijny są podobne, więc może steruje nimi wspólny
procesor w układzie nerwowym.
Wytworzenie tabu.
Powtarzanie działania zamiast dostosowania się do nowych warunków.

XVII BIOSEMIOTYKA
FETYSZYZMU

Fetysz – portugalskie: fetico – czar, czarodziejstwo
Facticus – wykonany sztucznie, ręką ludzką

FETYSZ jako nieożywiony obiekt, czczony ze względu na przypisywaną mu moc. –

Ch.

de Brosses

McLemon

100 lat later – Totemizm składa się z trzech elementów:

Fetyszyzm

Egzogamia

Matrylinearyzm

Fetyszyzm to działanie opozycji metafora-metonimia.
Fetyszyzm to dewiacja.

Ch. Alston

– typologia religii, dzieli je na:

- Sakramentalne
- Profetyczne
- Mistyczne

Przy czym dla fetyszyzmu uznaje się religię sakramentalne – wejście w kontakt z
numenem przez przedmiot.

Ten obiekt mógł uchodzić za ożywiony w najprymitywniejszych formach.

Termin „Fetyszyzm” trafia do psychologii:
Fetysz – przedmiot martwy wywołuje sexualną aktywność.
W ostateczności fetysz eliminuje partnera. Metonimia – część za całość.
Wybranie znaku w miejsce obiektu znaczonego.
Marks – fetyszyzm towarowy zegarek za 5 $ będzie kosztował 50 000 $ jeśli nosił go
Elvis. Fetyszyzacji mogą ulegać pieniądze i towary.
1886 seksuolog

Knaff-Ebing

zestawił przypadki patologicznego fetyszymu. Fetysz to

kawałek ciała lub coś co miało relacje przyległości do ciała przez skojarzenie
powodowało reakcję sexualną.
Fetysz w PEŁNI, gdy w pełni zastępuje partnera seksualnego.
Fetyszyzm kobiecy (np. w odniesieniu do ran na ciele męskim)
Fetyszyzm w stosunku do przedmiotów ze skóry, gumy, plastiku, to także doznanie
zapachowe i dotykowe.
Funkcja fetysza dotykowego spełnia też przez żywą istotę – zwierzę, dziecko.
Przez skojarzenie z fakturą narządów rodnych => fetyszyzacja futra, aksamitu.
Pociąg do osób z deformacją ciała.
Fetyszyzm łączy się z innymi perwersjami (koprofilia, transwestytyzm)

Freud

– Fetyszyzm rodzi się w sytuacji, gdy dziecko uświadamia sobie, że matka nie ma

penisa i domniemania, że matka została wykastrowana przez ojca i to w nim budzi się lęk
przed kastracją. Czyli fetyszyzm to lęk przed nieobecnością penisa u kobiety.

Obiekt przejściowy

Donald

Winnicot

Obiekt taki to pierwszy przedmiot spoza ciała dziecka, z którym dziecko wchodzi w
relację posiadania. Najlepiej żeby te obiekty można było ssać. Taki obiekt pojawia się gdy
dochodzi do separacji od matki. Stres.
Obiekt musi mieć specyficzny zapach i fakturę, przywołująca na myśl ciało matki.
Pozwala dziecku zachować wizję obecności matki. Funkcja pocieszycielska.
Rezygnacja – od 2 do 4 lat.

Późniejsze zabawki – ekstensja tego obiektu i ciała matki.
ZJAWISKA PRZEJŚCIOWE definiowane szerzej – mogą obejmować dźwięk.
Status pośredni między ciałem matki, własnym, a rzeczywistością obiektywną.
W późniejszym życiu funkcjonuje jako substytuty matki.
Zjawiska takie daje poczucie samowystarczalności
(

Winnicot

mówi, że WSZYSTKO to obiekty przejściowe, aż po religie).

Wszystko to wywołuje iluzje łączności z matką.
Fetysz w tym ujęciu to patologiczna forma obiektu przejściowego.

Ujęcie BIOSEMIOTYCZNE –

Theodor Sebeok

Fetysz to znak indexalny w rodzaju metonimi, działający na zasadzie par pro toto.
Wyobrażenia to pula znaków ikonicznych, które mogą być różnie rozpatrywane.

J. Singer

-> śnienie na jawie// Historia kobiety zakochanej w muzyku rockowym.

Zaczyna robić karierę w środowisku fanek idola. Kocha się z kolejnymi facetami co
umożliwia jej pięcie się wzwyż do ukochanego. Orgazm osiąga TYLKO jeśli wyobraża
go sobie podczas stosunku. Gdy w końcu dochodzi do zbliżenia z upragnionym
mężczyzną musi zamykać oczy by go sobie wyobrazić i móc dojść do orgazmu.

A więc wyobrażenie także może ulec fetyszyzacji.
BRAK DANEGO OBIEKTU ODDZIAŁUJE BARDZIEJ NIŻ OBIEKT => Preferencje
znaków zamiast obiektów.

Sebeok

zwraca uwagę na bodźce symptomatyczne.

|
\/

Timbergen

przejmuje pojęcie bodźców symptomatycznych mówiąc, że to takie znaki,

które jako wyzwalacze programów zachowań przewyższają inne znaki naturalne- ze
świata osobnika.
Syty kot symuluje czynności łowne na papierowej kuli, lecz nie zwróci uwagi na
przebiegającą obok mysz.
Fetysz – Supranormalny znak.

XVIII

Jurij Łotman

– semiotyk

rosyjski

„Zaraza, wstręt, wstyd, strach”.
Opisuje pierwotne i wtórne systemy modelujące.
KLUTURA – system ograniczeń

dodatkowych

– ogranicza popęd sexualny wprowadza

tabu, kazirodztwo, dodatkowo wprowadzając tabu kazirodztwa, dodatkowo wprowadzana
jest silna sankcja sakralna związana z zachowaniem sexualnym. Realizuje się przez
WSTYD i STRACH, MORALNOŚĆ i PRAWO. Grupy zorganizowane przez wstyd i
strach.
Podział na MY i ONI.
MY – wstyd do siebie, do NICH – strach.
Ograniczenia nakładane na NICH i na NAS. Można zbudować na tym GENEZĘ
KULTURY. Mechanizm Strachu, odmienny od strachu u zwierząt – GRANICA
HOMINIZACJI.
Wstyd leży u podstaw pierwszych zakazów.
Wstyd regulował to, co wspólne dla wszystkich.

Pomiędzy wstydem, a strachem – relacja dopełnienia – podlegając strachowi nie podlega
się wstydowi. Odczuwać strach to wstyd – najwyższa forma zachowań kulturowych.

XIX Ambiwalencja w psychoanalizie

Ambiwalencja uczucia odpowiada współwystępowaniem miłości i nienawiści
nakierowanych na ten sam obiekt.
Reakcje czułości i wrogości utrzymują się równolegle często przez całe życie.
Silnej miłości towarzyszy silna skłonność do agresji.
Dorosłej osobie udaje się powstrzymać nienawiść do osoby kochanej.
Konflikt między dwoma popędami.
Esencja ambiwalnecji – walka między miłością, a nienawiścią.
Tendencje pasywne i aktywne w życiu miłosnym.
Coś tam i sadyzm – u nich się przejawia konflikt ambiwalencji.

Bleuler; Freud

– ambiwalencja to wrogie impulsy do rodziców.

Warunek do pojawienia się miłości i nienawiści w stosunku do tej samej osoby – w
prehistorii rozdzielenie obu przeciwieństw i wyparcie jednego z nich.
Przeważnie nienawiści
3 rodzaje ambiwalencji:
1. Ambiwalencja chęci –chce coś zrobić i nie chce
2. Ambiwalencja intelektualna – podmiot wyraża dwie sprzeczne rzeczy o jednym
obiekcie.
3. Ambiwalencja uczuciowa – podmiot kocha i nienawidzi tą samą osobę.

Schizofrenia – ambiwalencja to wg

Brojla

jej osiowy przejaw.

Osoby neurotyczne – wysoka ambiwalencja emocjonalna
Mózg dojrzewa do tolerancji ambiwalencji ok. 30 roku życia, wtedy dopiero można życie
uważać za piękne i parszywe.
Konflikt Miłości i Nienawiści – konflikt dwóch pierwotnych popędów. Te 2 popędy
często kierują się na ten sam obiekt.
Nienawiść starsza niż miłość.
Miłość i nienawiść pochodzą z dwóch różnych źródeł. Tam, gdzie pierwotny sadyzm nie
zostanie zaspokojony pojawia się ambiwalencja życia emocjonalnego.
Wrogość i zagrożenie w miłości to wyraz konfliktu między popędami życia i śmierci.

Ambiwalencja leży w naturze każdego człowieka jako prawo, które rządzi związkami
emocjonalnymi.

XX – Fazy

M.Klein

- notatki
XXI

Barbara Lex

– neurofizjologia

- notatki

Hebb

– teoretyk mózgu

MOTYWACJA EKSPLORACYJNA jest biologicznie pierwotna u człowieka i u zwierząt
niższych motywacja ta obejmuje wszystko – ciekawości
Ambiwalencja to współwystępowanie przeciwnych motywacji. Otwieranie na otoczenie i
unikanie go. Eksploracja jest stała ambiwalentnie.

Freud

Broil
Klein
Lex
Hebb

XXII Szamanizm

Dwupłuciowość: Ewolucyjna interpretacja pojawienia się schizofrenii.
Padaczka płata skroniowego,
Schizofrenia połączona z szamanizmem.
Schizofrenia związana z zaburzeniami synchronizacji półkul.
Homo habilis był zlateralizowany.
2-2,5 mln lat historia lateralizacji.
Nacięcia na otoczakach. Narzędzie trzymane w prawej ręce, a otoczak w lewej.
Ze schizofrenią łączy się genetyczna bezpłodność. (????)

DYSADAPTACYJNE HIPOTEZY
Miler – potrójny mózg
- Mózg gadzi – pień mózgu
- Stary mózg ssaczy (kresomózgowie)
- Nowy mózg ssaczy (młoda kora)

Schizofrenia jest wynikiem złego połączenia między starą, a młodą korą.

J. Clow – wzmocnienie asymetrii mózgowej (okres przebywania osobnika z matką)
[Neotenia]. Mogło to doprowadzić do zwiększenia plastyczności struktur mózgowych,
zwiększa inteligencją, może powstać język, ale produktem ubocznym jest schizofrenia.

ADAPTATYWNE HIPOTEZY [Stevens, Price]
Genotyp schizofrenika stanowi mechanizm adaptacyjny.
Odmienność schizofrenika pozwala osobnikowi na oddzielenie się od przekonań
grupowych i stworzenie nowej społeczności.
Miało to służyć do rozprzestrzeniania społeczeństw ludzkich i ich adaptacji do nowych
warunków.
Adaptacyjna funkcja schizofrenii – schizofrenię wywołuje podział w grupie a mniejsze
grupy mają większe przystosowawcze szansę w nowych środowiskach.

M. Klein – nie można rozszerzyć obiektu bez rozszczepienia wewnątrz siebie.

Wybór szamański – spotkanie z duchem przeciwstawnym płciowo (czy zawsze???)

GENEZA SZAMANIZMU
Modele psychoanalityczne –

Bion, Folkes

Bion

– prowadził psychoterapie grupowe żołnierzy wracających z frontu

- grupa pierwotna i pracujesz
Bion
Folkues
Erickson
Wierciński

notatki, wszystko notatki

Model psychopatologiczny – by

STARK

BAINBRIDGE’A

Twierdzą oni, że kulty to nowe reakcje kulturowe wywoływane przez jednostkowy lub
społeczny kryzys.
Nowe kulty powołują osoby cierpiące na choroby psychiczne. Osoby te doznają swoich
wizji w trakcie epizodów psychotycznych.
Osoba taka w ostrej psychozie odkrywa nowy zakres kompensatorów zaspokajających jej
potrzeby.
Choroba sprawia, że osoba przyzwyczaja się do swoich wizji.
Potrzeby domagają się natychmiastowego zaspokojenia przez kompensatory.
Problemy trapiące grupę są podobne do problemów założyciela kultu, osoby te będą
reagować na podane przez niego rozwiązania.
Kulty będą rozwijać się szczególnie intensywnie w warunkach kryzysu.
Jeśli kultowi uda się przyciągnąć większą liczbę członków założycieli może doznać
częściowego wyleczenia, co będzie dla niego znakiem, że odkryte przez niego
kompensatory zyskały społeczną legitymizację, co przejawia się we wzroście realnych
gratyfikacji w różnej postaci.

La Barre

- wszelka wiedza o sacrum ma pochodzić od ekstatyków
- kapłani w tym ujęciu mają funkcję sterowania organizacjami, które wokół takich osób
powstają
- środki halucynogenne, wymiar podmiotowy nieuświadomionej ludzkiej psychiki.

Profanum – przedłużenie zdolności adaptacji
Sacrum –
Świat świecki – świat przedmiotów
świat święty – świat podmiotów, tego co dane przez podmiotowość
Podmiotowa jaźń – gdy deprywacja sensoryczna.

Projekcje halucynogenne

Schizofrenia – STAN SNU NA JAWIE i myślenie w kategoriach mentalności
prelogicznej.

Świat sakralny i świat świecki jest tak samo realny.
EKSTAZA – Stan Jawy
EKSTAZA – sen

Świat podmiotowy i przedmiotowy w nieustannym konflikcie.
Nauka – zwierzęcy system strategii adaptacyjnej
Religia – daje wizje rzeczywistości uwtórniające wszystko inne. Religia to sen
kolektywny, podmioty utwierdzają się w swym stanie. Razem chcą się borykać z lękami i
problemami nierozwiązywalnymi.
Szaman - dla niego sen i halucynacje stały się integralnym elementem jego autobiografii.
Buduje swoją tożsamość na podstawie tego, co mu się jawi w halucynacjach. Sen może
podawać wizje inne niż rzeczywistość.

Społeczność patrząc na postać szamana widzi siebie.

Każda percepcja znaczeniowa jest funkcją tego kto interpretuje.

Rozprzestrzenienie kultu - ?

Kapłani racjonalizują i nadają nowe interpretacje kultowi

Religia w czasach kryzysu – prorok daje wszechwiedzę

Szaman – metodę do przetrwania.

Jeśli szaman umie obniżyć w grupie poziom lęku będzie akcpetowany.

cd.

La Barre

silny redukcjonizm

Potencjał myślenia życzeniowego. Mechanizm deja vu jest odpowiedzialne za poczucie
prawdy absolutnej.
Przywódca mesjanistyczny i szaman – wyzwala to co wyparte ze świadomości
Pomaga osłabić funkcję ego
Charakterystyczna jednostka i grupa wzajemnie siebie.

Szaman jest mistrzem kolektywnego śnienia.
Pojęcie Boga to infantylne wyobrażenie.
Szaman związany z wyobrażeniem ojca.
Charakterystyczny człowiek może przejąć funkcję kozła ofiarnego.
Monoteizm – zasad jedności danej grupy.
Szaman miał przetwarzać informację podprogową przez pobudzenie potencjału
psychicznego (halucynogeny?)

Pan Zwierząt ma magiczną władzę nad cyklami płodnościowymi.

Euhemeryzm – pierwotni bogowie to deifikowani szamani.
Deifikuje się ich by zachować o nich pamięć.

- Zeus w zwierzęcych metamorfozach to demon szamański
- Bogowie greccy i indyjscy – związani z szamanizmem
- El Szadai odpowiedzialny za płodność
- z Szamano-demonem walczył Jakub by otrzymać imię
- monosandalos – szaman?
- Pesah – kuleć na jedną nogę
- Mojżesz i Amon – cechy szamańskie.

Bogowie meksykańscy ubrani w skóry – ptaki ich reprezentują.
Mieszkańcy nowego świata znają około 100 środków halucynogennych, w Starym
Świecie – kilkanaście
Nawet pomimo, że Stary Świat był dłużej zamieszkany
10-12 tys. lat temu ludzie przeszli cieśninę Beringa
15-17 ty z Hiszpani pokonują Atlantyk (materiał kostny z Jukatanu) Hipoteza.
W Nowym Świecie więcej substancji halucynogennych.
Szamanizm jest kulturowo zaprogramowany na użycie halucynogenów.
Ludy paleosyberyjskie polowały na Alasce.

Usunięcie lodowca – protoindianie przechodzą do Ameryki.
Łuki, strzały, pies przy polowaniu – paleosyberyjskie grupy łowieckie przetrwały w
Ameryce do mezolitu, kiedy Eskimosi zabarykadowali przejście.
Jednolity typ budownictwa, pokrewieństwa języków Indian i Tybetu.
Tipi – stożkowe
pojazdy śnieżne
kult niedźwiedzia
Wszechobecność mitologenu orła, pioruna
lot, wątek ofensywny
Argumenty lingwistyczne, kulturowe
Zbieracze i łowcy – używanie okrzyków w Ameryce i na Syberii – wspólnota kompleksu
szamańskiego
Potlacz – oparte o indywidualne „zdolności” (sic!) [dobra materialne]
Dzielność – walka – moc – mana.
Mocy tej nie pojmowano jako czegoś immanentnego w człowieku. Uderzało jak piorun w
człowieka. Moc tę personifikowano.
Przekazywanie mocy następowało podczas extazy szamańskiej lub zjedzenia
halucynogenu.

Lekarstwo – farmakon – przyjmowane przez tego co leczy.
Szaman – lekarz, aptekarz

Leczenie – rodzaj inicjacji

Roślina zwiera nadnaturalną moc – peyotl
Spożywa się moc
Termin pierwotnie wykorzystywany tylko w dziedzinie religijnej.
Śmiertelność 15%/20%

Psychotropowe substancje – wspólny komponent, zawierają moc, która daje męskość.

Grupy szamańskie przekształciły się w elity teokratyczne.

halucynogen – DIABELSKIE ZIOŁO – stany halucynacyjne z szaleństwem i szałem
Hiperkineza – niekontrolowany bieg może wywołać kilkudniową śpiączkę.

Kapłani Desznu – tylko oni mogli ją spożywać

Szamani w warstwie kapłańskiej.

Szaman u łowców symbolizuję zwierzę,
Kapłan u rolników – ziemia i nieba co daje deszcz
Nowy Świat przechował narkotyczny komplex.

Numen manifestują się przez nicość – teologia apofatyczna.

Słownik:

atrybucja

1. «przypisanie dzieła sztuki o nieznanym autorstwie konkretnemu artyście czy szkole»

2. «upatrywanie przyczyn jakichś zachowań w cechach charakteru, potrzebach danej osoby
lub w uwarunkowaniach społecznych i środowiskowych»
3. «połączenie rzeczownika z przymiotnikiem, który w tym połączeniu pełni funkcję
przydawki, np. czarny koń»
4. «prawo przysługujące jednostce albo instytucji»

Emergentyzm to sposób wyjaśniania zjawisk przeciwstawny

redukcjonizmowi

Stanowisko głoszące,że własność zjawisk nie mogą być wywiedzione na podstawie
znajomości cech ich składników; przykładowo, właściwości grupy nie można ustalić na
podstawie znajomości cech jej członków. Emergencja oznacza pojawienie się nowych
cech i właściwości na wyższych poziomach organizacji.

denotacja

«zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy»

• denotacyjny, denotatywny

DIGITALNY

(Wilga)

albo DYGITALNY ‘cyfrowy oparty na technice cyfrowej’: W systemie dygitalnym każda
informacja rozłożona zostaje na elementarne jednostki, bity. Zapis dygitalny jako bardziej
„pakowny”, zwiększa też niewiarygodnie możliwości przepływu informacji w obie strony po
światłowodowym kablu. Telefon dygitalny.UWAGA: wyraz nadużywany, lepiej: cyfrowy.
DYGITALIZER ‘urządzenie przetwarzające sygnał analogowy na sygnał cyfrowy’:
Dygitalizer obrazu, pamięć RAM i inne opisane dalej układy znajdują się w komputerze PC.
ang. digital ‘cyfrowy’ i digitalizer.

•

konotacja

1. log. «znaczenie, treść nazwy»

2. «dodatkowe, niedefinicyjne treści kojarzone z wyrazem przez użytkowników
danego języka»

3. jęz. «pośrednie wskazywanie przez wyraz na konieczność występowania w tekście
wyrazu należącego do określonej kategorii językowej»

• konotacyjny, konotatywny • konotować

Obrazy hipnagogiczne

Jest to pewien rodzaj

hipnozy

(

autohipnozy

). Polega to na widzeniu różnych kolorowych

obrazków przy zamkniętych oczach. Pojawia się to głównie przed

zaśnięciem

. Jest to

normalna faza i nie należy się z tego powodu niepokoić.

perseweracja

1. jęz. «przedłużenie się ruchu artykulacyjnego danej głoski ponad czas dla niego
przeznaczony»
2. zob.

upodobnienie postępowe

3. «wielokrotne powtarzanie tych samych słów lub ruchów występujące w niektórych
zaburzeniach psychicznych»
4. «uporczywe powracanie do pewnych wyobrażeń, myśli, słów itp.»

relewancja psychol., socjol., jęz. związek, zwł. log., z rzeczą, o którą chodzi. relewantny
pozostający w (log.) związku z, odnoszący się do, stosujący się do; dostarczający dowodu
słuszności a. niesłuszności sprawy; istotny dla.

Etym. - ang. relevance 'relewancja' od relevant 'relewantny' ze śrdw.łac. relevans dpn.
relevantis 'podpierający' od łac. p.pr. od relevare 'podnieść; ulżyć'; zob.

re-

; levare, zob.

Lewant

Sprzężenie zwrotne (

ang.

feedback) - oddziaływanie sygnałów

stanu

końcowego

(wyjściowego)

procesu

(

systemu