Hydrologia 1 23 10 2012

background image

H

H

2

2

O

O

Norbert Szmolke

Hydrologia,

Hydrologia,

III rok In

ż

ynierii

Ś

rodowiska

Udost

ę

pnione materiały

Udost

ę

pnione materiały

Hasło:12H2O

2

Zaliczenie przedmiotu

Zaliczenie przedmiotu

• Kolokwium zaliczeniowe w formie testu -

20 pyta

ń

.

• Maksymalnie trzy terminy.

• Przewidywany I termin: 22-01-2013.

3

Zalecana literatura

••

Hydrologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Praca zbiorowa.

Hydrologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Praca zbiorowa.
Wydawnictwo Pa

ń

stwowy Instytut Geologiczny, 2007

Wydawnictwo Pa

ń

stwowy Instytut Geologiczny, 2007

••

Bajkiewicz

Bajkiewicz--Grabowska

Grabowska E, Mikulski Z.: Hydrologia ogólna. Wyd. IV.

E, Mikulski Z.: Hydrologia ogólna. Wyd. IV.

Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010

Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010

••

Kossowska

Kossowska--Cezak

Cezak U.,

U., Bajkiewicz

Bajkiewicz--Grabowska

Grabowska E.: Podstawy

E.: Podstawy

hydrometeorologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009

hydrometeorologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009

••

Strony internetowe Pa

ń

stwowego Instytutu Geologicznego,

Strony internetowe Pa

ń

stwowego Instytutu Geologicznego,

Zarz

ą

dów Gospodarki Wodnej, Instytutu Meteorologii i Gospodarki

Zarz

ą

dów Gospodarki Wodnej, Instytutu Meteorologii i Gospodarki

Wodnej

Wodnej

background image

Pytania?

Pytania?

5

O hydrologii

Hydrologia (z gr. hydro, woda) - dział geografii fizycznej zajmuj

ą

cy si

ę

badaniem wody (pod ka

ż

d

ą

postaci

ą

) wyst

ę

puj

ą

cej w

ś

rodowisku

przyrodniczym.

Podstawowe działy powi

ą

zane z hydrologi

ą

:

glacjologia

- zajmuje si

ę

lodowcami i l

ą

dolodami,

kriologia

- zajmuje si

ę

wod

ą

pod postaci

ą

lodu,

krenologia

- zajmuje si

ę

ź

ródłami wody,

potamologia

- bada linijne wody powierzchniowe - rzeki i potoki,

paludologia

- zajmuje si

ę

bagnami,

limnologia

- bada jeziora i inne zbiorniki wodne,

oceanografia

- zajmuje si

ę

wodami morskimi i oceanicznymi,

hydrogeologia

- zajmuje si

ę

wodami podziemnymi,

ekohydrologia

- bada oddziaływania mi

ę

dzy organizmami

ż

ywymi a

cyklem hydrologicznym.

Wybrane terminy hydrologiczne

(do samodzielnego zdefiniowania!)

zlewnia - dorzecze - zlewisko - dział wód - obszar bezodpływowy

warstwa wodono

ś

na - basen artezyjski -

ż

yła wodna

ź

ródło - wywierzysko - studnia - gejzer

rzeka - ciek wodny - strumie

ń

- potok - bagno

delta - ponor - koryto rzeki

wodospad - kaskada - katarakta - bystrze - nurt

wodowskaz - stan wody - wezbranie - powód

ź

- cofka powodziowa

rok hydrologiczny - re

ż

im rzeki - retencja

zapora wodna - jaz - regulacja rzek - wał przeciwpowodziowy –
mosty -

ś

luzy

jezioro - staw

ocean - morze - zatoka - cie

ś

nina - kanał morski – fiord - zalew

fala morska - tsunami - pływy - pr

ą

d morski

pokrywa

ś

nie

ż

na - zmarzlina

zlodzenie - kra lodowa - góra lodowa –

zlodowacenie - lodowiec - l

ą

dolód - czasza lodowa

Woda

Woda, czyli tlenek wodoru (obecnie oksydan) to zwi

ą

zek

chemiczny o wzorze H

2

O,wyst

ę

puj

ą

cy w warunkach

standardowych (pokojowych) w stanie ciekłym.

W stanie gazowym wod

ę

okre

ś

la si

ę

jako par

ę

wodn

ą

W stanie stałym jest nazywana lodem.
Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla substancji

polarnych (niesymetrycznej budowie cz

ą

steczki).

Wi

ę

kszo

ść

wyst

ę

puj

ą

cej w przyrodzie wody jest "

słona

"

(około 97%), tzn. zawiera du

ż

o rozpuszczonych soli,

głównie chlorku sodu.

W wodzie rozpuszczonych jest te

ż

wiele gazów, najwi

ę

cej

dwutlenku w

ę

gla

.

background image

Woda jest na Ziemi bardzo rozpowszechniona. Wyst

ę

puje

głównie w oceanach, które pokrywaj

ą

70.8%

jej powierzchni,

ale tak

ż

e w rzekach, jeziorach i w postaci stałej w lodowcach.

Cz

ęść

wody znajduje si

ę

pod powierzchni

ą

ziemi lub w

atmosferze (chmury, para wodna). Niektóre zwi

ą

zki

chemiczne zawieraj

ą

cz

ą

steczki wody w swojej budowie

(hydraty - zawieraj

ą

tzw. wod

ę

krystalizacyjn

ą

).

Woda wyst

ę

puj

ą

ca w przyrodzie jest roztworem soli i

gazów

.

Najwi

ę

cej soli mineralnych zawiera woda morska i wody

mineralne; najmniej woda z opadów atmosferycznych. Wod

ę

o małej zawarto

ś

ci składników mineralnych nazywamy wod

ą

mi

ę

kk

ą

, natomiast zawieraj

ą

c

ą

znaczne ilo

ś

ci soli wapnia i

magnezu - wod

ą

tward

ą

.

Zasoby wodne Ziemi

Jako substancja u

ż

ytkowa woda mo

ż

e mie

ć

wiele zastosowa

ń

.

Najwa

ż

niejsza jest

woda

pitna,

w

gospodarstwach

domowych

jest

u

ż

ywana

woda do celów sanitarno-bytowych,

w

rolnictwie za

ś

do nawadniania pól, a tak

ż

e

znaczne

ilo

ś

ci

wody

zu

ż

ywaj

ą

zakłady

przemysłowe.

Woda przemysłowa

mo

ż

e słu

ż

y

ć

jako substancja b

ę

d

ą

c

ą

przeka

ź

nikiem ciepła lub

ciepło odbieraj

ą

ca (substancja chłodz

ą

ca), poza

tym jako reagent, rozpuszczalnik itp.

Woda naturalna w wielu przypadkach przed
zastosowaniem musi zosta

ć

uzdatniona

. Proces

uzdatniania wody dotyczy zarówno wody pitnej
jak i przemysłowej, np. kotłowej.

Woda pozbawiona smaku i kalorii jest niezb

ę

dna

do

ż

ycia wszystkim organizmom na ziemi. Bez

niej nie przetrwałby

ż

aden człowiek,

ż

adne

zwierz

ę

,

ż

adna ro

ś

lina. Jest tak samo wa

ż

na dla

utrzymania

ż

ycia jak tlen i po

ż

ywienie.

Aby by

ć

zdrowym, ka

ż

dy z przeszło sze

ś

ciu

miliardów ludzi musi codziennie przyj

ąć

w

posiłkach i napojach około dwóch i pół litra wody.

Brak wody uniemo

ż

liwia upraw

ę

ziemi i hodowl

ę

zwierz

ą

t. Bez wody nie ma

ż

ywno

ś

ci, a bez

ż

ywno

ś

ci nie ma

ż

ycia.

background image

Szacuje si

ę

,

ż

e miliard 200 milionów

ludzi na

ś

wiecie

nie ma

bezpo

ś

redniego dost

ę

pu do wody

pitnej.
Ka

ż

dego dnia choroby wynikaj

ą

ce z

niedostatku czystej wody powoduj

ą

ś

mier

ć

wielu tysi

ę

cy ludzi, głównie

dzieci.

Woda to

tlenek wodoru, pozbawiony zapachu i smaku;

bezbarwna ciecz o lekkiej, niebieskawej
po

ś

wiacie.

• Temperatura topnienia - 0

O

C,

• Temperatura wrzenia – 100

O

C,

• Ciepło topnienia – 6,01 kJ/mol ,

• Ciepło parowania (25

O

C) – 44,01 kJ/mol,

• G

ę

sto

ść

- 1 t/m

3

.

Woda to:

• 92 % krwi

• 75 % masy mi

ęś

ni

• 75 % masy mózgu

• 22 % masy ko

ś

ci.

•utrzymuje temperatur

ę

ciała,

•transportuje składniki od

ż

ywcze

do komórek ciał,

•jest

ś

rodowiskiem, sprzyjaj

ą

cym

przekształcaniu po

ż

ywienia w

składniki pokarmowe i energi

ę

,

•pozwala na oczyszczanie ciała –
wydalanie z organizmu zb

ę

dnych

produktów przemiany materii.

background image

Woda posiada cech

ę

, nazywan

ą

podsi

ą

kaniem kapilarnym

.

Dzi

ę

ki temu zjawisku:

• ro

ś

liny pobieraj

ą

wod

ę

z gleby ( z

wykorzystaniem korzeni)

• „podmakaj

ą

budynki”

• mo

ż

liwa jest praca krwioobiegu w

organizmie człowieka.

Co to jest?

Cykl hydrologiczny w przyrodzie

Cykl hydrologiczny (obieg wody w przyrodzie) opisuje istnienie i ruch wody na, i

ponad powierzchni

ą

Ziemi. Woda na Ziemi jest w ci

ą

głym ruchu i zmienia swoje

formy, od stanu ciekłego, poprzez gazowy do stałego i na odwrót. Obieg wody
trwa od miliardów lat i całe

ż

ycie na Ziemi jest od niego zale

ż

ne.

Obieg wody nie ma punktu pocz

ą

tkowego

, ale mo

ż

emy

prze

ś

ledzi

ć

cały cykl poczynaj

ą

c od oceanu.

Sił

ą

nap

ę

dow

ą

procesu obiegu wody jest Sło

ń

ce.

Podgrzewa ono wod

ę

w

oceanie, ta zaczyna parowa

ć

i w postaci pary unosi si

ę

nad

oceanem. Wznosz

ą

ce pr

ą

dy powietrzne przenosz

ą

par

ę

wy

ż

ej,

do atmosfery, gdzie niska temperatura wywołuje proces
kondensacji, powstaj

ą

chmury. Poziome pr

ą

dy powietrzne, z

kolei, przenosz

ą

chmury wokół globu ziemskiego. Drobne

cz

ą

steczki wody w chmurach zderzaj

ą

si

ę

ze sob

ą

,

powi

ę

kszaj

ą

swoj

ą

mas

ę

i w ko

ń

cu, w postaci opadu spadaj

ą

na ziemi

ę

. Opadem mo

ż

e by

ć

ś

nieg, który gromadz

ą

c si

ę

na

powierzchni Ziemi z czasem przekształca si

ę

w pokryw

ę

lodow

ą

i lodowce. Te ostatnie mog

ą

zatrzyma

ć

zamro

ż

on

ą

wod

ę

na tysi

ą

ce lat. W cieplejszym klimacie pokrywa

ś

nie

ż

na

zwykle wiosn

ą

roztapia si

ę

.

background image

Cz

ęść

wód opadowych i roztopowych spływa po

powierzchni ziemi, tworz

ą

c odpływ powierzchniowy.

Dociera do rzek i jako przepływ rzeczny pod

ąż

a w stron

ę

oceanu. Woda spływaj

ą

ca po powierzchni lub

przesi

ą

kaj

ą

ca w gł

ą

b zasila jeziora słodkiej wody.

Znaczna cz

ęść

wody przesi

ą

ka, infiltruje do gruntu.

Woda utrzymuj

ą

ca si

ę

stosunkowo blisko jego

powierzchni tworzy odpływ gruntowy, zasilaj

ą

cy wody

powierzchniowe (i ocean). Cz

ęść

wód gruntowych

znajduje uj

ś

cie na powierzchni Ziemi, gdzie pojawia si

ę

w postaci

ź

ródeł słodkiej wody. Płytkie wody gruntowe

wykorzystywane s

ą

przez system korzeniowy ro

ś

lin. W

ro

ś

linach woda

transpirowana

jest przez powierzchni

ę

li

ś

ci i z powrotem przedostaje si

ę

do atmosfery. Cz

ęść

wody infiltruj

ą

cej do gruntu przesi

ą

ka gł

ę

biej, zasilaj

ą

c

warstwy wodono

ś

ne (nasycone wod

ą

warstwy gruntu),

które magazynuj

ą

ogromn

ą

ilo

ść

słodkiej wody przez

długi czas. Jednak po jakim

ś

czasie woda ta dotrze do

oceanu, gdzie cykl obiegu wody "ko

ń

czy si

ę

"....

Parowanie jest procesem ,w którym woda zmienia posta

ć

z ciekłej na

gazow

ą

.

Jest to najwa

ż

niejszy etap cyklu hydrologicznego, kiedy to woda

pojawia si

ę

w atmosferze w postaci pary wodnej. Badania wykazały,

ż

e

oceany, morza, jeziora i rzeki, paruj

ą

c, dostarczaj

ą

około 90% wilgoci do

atmosfery, podczas gdy pozostałe 10% dostaje si

ę

poprzez transpiracj

ę

ro

ś

lin.

Parowanie nast

ę

puje po dostarczeniu wodzie ciepła (energii).

Energia ta

sprawia,

ż

e rozrywane s

ą

wi

ą

zania utrzymuj

ą

ce razem poszczególne

molekuły wody – dlatego te

ż

woda łatwo paruje podczas gotowania i

zdecydowanie wolniej w temperaturze bliskiej zamarzaniu. Gdy
wilgotno

ść

wzgl

ę

dna powietrza wynosi 100%, co jest stanem pełnego

nasycenia, parowanie nie mo

ż

e wyst

ą

pi

ć

. W procesie parowania ciepło

pobierane jest ze

ś

rodowiska, i to dlatego woda paruj

ą

ca przez nasz

ą

skór

ę

ochładza j

ą

.

Parowanie jest siła nap

ę

dow

ą

obiegu wody w przyrodzie

Parowanie z oceanów jest podstawowym sposobem przedostawania si

ę

wody do atmosfery.

Wielkie powierzchnie oceanów stwarzaj

ą

ogromne

mo

ż

liwo

ś

ci parowania.

W skali globalnej obj

ę

to

ść

paruj

ą

cej wody jest tego samego rz

ę

du co

obj

ę

to

ść

wody docieraj

ą

cej do powierzchni Ziemi z opadami. Chocia

ż

,

trzeba zauwa

ż

y

ć

,

ż

e wygl

ą

da to ró

ż

nie w ró

ż

nych regionach

geograficznych. Nad oceanami parowanie jest zdecydowanie wi

ę

ksze ni

ż

opady, podczas gdy, nad l

ą

dami opady przewy

ż

szaj

ą

parowanie.

Wi

ę

kszo

ść

wody paruj

ą

cej z oceanów wraca do nich z opadami.

Tylko

około 10% obj

ę

to

ś

ci wody paruj

ą

cej z oceanów przenoszona jest nad l

ą

dy

aby tam spa

ść

z opadem.

Molekuły paruj

ą

cej wody sp

ę

dzaj

ą

około 10 dni

w powietrzu zanim wróc

ą

z powrotem na l

ą

d czy ocean.

Parowanie wody

Parowanie zachodzi pod

wpływem promieniowania
słonecznego i obejmuje:

parowanie z wód
powierzchniowych

parowanie z powierzchni
l

ą

dów (sublimacja)

parowanie z organizmów

ż

ywych (transpiracja)

background image

Transpiracja-szczególny rodzaj parowania

Transpiracja

jest procesem, w którym wilgo

ć

przechodzi przez ro

ś

liny od korzeni do małych

porów na spodniej stronie li

ś

ci. Tam

zamieniana jest w par

ę

i uwalniana do

atmosfery. Transpiracja jest szczególnym
rodzajem parowania wody za po

ś

rednictwem

li

ś

ci.

Ocenia si

ę

,

ż

e około 10% wilgoci dostaje

si

ę

do atmosfery dzi

ę

ki procesowi transpiracji.

Transpiracja ro

ś

lin jest prawie niezauwa

ż

alna –

mimo,

ż

e woda paruje z ro

ś

lin nie widzimy,

ż

e

s

ą

one "spocone".

W okresie wzrostu ro

ś

liny transpiruj

ą

znacznie

wi

ę

cej wody ni

ż

same wa

żą

. Jeden hektar

zbo

ż

a uwalnia do atmosfery około 28100 –

37300litrów wody ka

ż

dego dnia, a wielki d

ą

b

mo

ż

e transpirowa

ć

151 000 litrów wody w

ci

ą

gu roku.

Czynniki atmosferyczne wpływaj

ą

ce na proces

transpiracji

Wielko

ść

transpiracji ro

ś

lin zmienia si

ę

w czasie i

przestrzeni. Istnieje wiele czynników wpływaj

ą

cych

na ten proces:

Temperatura: Transpiracja wzrasta ze wzrostem

temperatury, szczególnie w okresie rozwoju ro

ś

lin.

Wzgl

ę

dna wilgotno

ść

: Je

ś

li wilgotno

ść

wzgl

ę

dna w

powietrzu otaczaj

ą

cym ro

ś

lin

ę

podnosi si

ę

, spada

wielko

ść

transpiracji. Łatwiej jest wodzie parowa

ć

w powietrzu bardziej suchym ni

ż

wilgotnym.

Wiatr i ruch powietrza: Intensywniejszy ruch

powietrza wokół ro

ś

liny sprawia,

ż

e transpiracja

wzrasta.

Gatunek ro

ś

liny: Ro

ś

liny transpiruj

ą

wod

ę

w ró

ż

nym

stopniu. Ro

ś

liny z jałowych regionów, np. kaktusy,

zatrzymuj

ą

cenn

ą

wod

ę

i transpiruj

ą

jej mniej ni

ż

inne.

Przewa

ż

aj

ą

ca ilo

ść

wody jest

zmagazynowana w oceanach przez czas
dłu

ż

szy ni

ż

ten potrzebny dla pełnego

cyklu hydrologicznego. Ocenia si

ę

,

ż

e

około 321,000,000 mln m

3

ś

wiatowych

zasobów wody znajduje si

ę

w oceanach.

Stanowi to około 96,5% całkowitych

zasobów. Szacuje si

ę

równie

ż

,

ż

e oceany

w około 90% zasilaj

ą

proces parowania.

W oceanach wyst

ę

puj

ą

pr

ą

dy, które przemieszczaj

ą

masy wody wokół

Ziemi.

Ruchy te maj

ą

ogromny wpływ na cykl hydrologiczny i pogod

ę

na

Ziemi. Pr

ą

d Zatokowy, dobrze znany ciepły pr

ą

d atlantycki, przemieszcza

wod

ę

z Zatoki Meksyka

ń

skiej, poprzez Atlantyk, w kierunku Wielkiej

Brytanii. Z pr

ę

dko

ś

ci

ą

60 mil (97 km) w ci

ą

gu doby Pr

ą

d Zatokowy niesie

100 razy wi

ę

cej wody ni

ż

wszystkie rzeki Ziemi.

Ze wszystkich wód wyst

ę

puj

ą

cych w

przypowierzchniowych strefach Ziemi 97
(96,5)% znajduje si

ę

w oceanach, około 2% w

czaszach lodowych i lodowcowych, a zaledwie
0,6% stanowi woda słodka, bezpo

ś

rednio

dost

ę

pna dla człowieka.

Ponadto wła

ś

ciwo

ś

ci wody jako rozpuszczalnika

s

ą

czynnikiem okre

ś

laj

ą

cym procesy

chemicznego wietrzenia skał, pobierania
składników pokarmowych przez ro

ś

liny i

transport substancji chemicznych wewn

ą

trz

organizmów

background image

Woda wyst

ę

puj

ą

ca w morzach i oceanach. W

wodzie tej jest rozpuszczone tysi

ą

ce zwi

ą

zków

chemicznych i prawie wszystkie pierwiastki
chemiczne obecne na kuli ziemskiej.

Najbardziej charakterystyczn

ą

cech

ą

wody

morskiej, jest wysokie st

ęż

enie kationów sodu,

potasu, magnezu i glinu oraz anionów
chlorkowych, siarczynowych oraz w

ę

glanowych,

które ł

ą

cznie nadaj

ą

wodzie morskiej

intensywnie gorzki lub gorzko-słony smak i
powoduj

ą

,

ż

e nie nadaje si

ę

ona do spo

ż

ycia

przez ludzi i zwierz

ę

ta l

ą

dowe.

Woda morska

Typowy skład soli w wodzie morskiej

% mas

chlorek sodu

77,5

chlorek magnezu

10,8

siarczan magnezu

4,7

siarczan wapnia

3,6

siarczan potasu

2,5

w

ę

glan wapnia

0,35

bromek magnezu

0,22

> 34 pierwiastki

0,33

Wszystkie oceany i morza otwarte zawieraj

ą

takie same sole b

ę

d

ą

ce w takim samym

stosunku procentowym. Woda z
poszczególnych zbiorników ró

ż

ni si

ę

mi

ę

dzy sob

ą

jedynie st

ęż

eniem, czyli

stosunkiem ilo

ś

ci wszystkich soli do ilo

ś

ci

wody. Jest to podstawowa reguła stało

ś

ci

składu wody morskiej zwana reguł

ą

Dittmara.

Lodowce i wieczne zmarzliny

To 10 % ogólnej powierzchni l

ą

dów na Ziemi. Góry lodowe

zlokalizowane s

ą

wokół biegunów, na Grenlandi i w

Anktarktyce.

Grubo

ść

powłoki lodowcowej dochodzi do 3 km.

Woda skumulowana w lodowcach jest w zasadzie
niedost

ę

pna dla człowieka.

A topnienie lodowców?

Ponadto w ostatnich latach obserwuje si

ę

kumulacj

ę

zanieczyszcze

ń

w lodowcach Grenlandi.

background image

Wody podziemne

S

ą

to wody zgromadzone w pokładach ziemi, które migruj

ą

w dół dzi

ę

ki

sile grawitacji i z chwil

ą

osi

ą

gni

ę

cia poziomu skały litej tworz

ą

podziemne cieki.

Wody

podziemne

zawarte

w

pustkach skalnych o

charakterze

porowatym (piaski,

ż

wiry), szczelinowym (piaskowce,

margle,

opoki), szczelinowo - krasowym (wapienne, dolomity) dzieli si

ę

na

swobodne (zwane wodami gruntowymi) i naporowe (artezyjskie).

W zale

ż

no

ś

ci od wieku, skał w obr

ę

bie których wyst

ę

puj

ą

wody

podziemne, wyró

ż

nia si

ę

tzw. pi

ę

tra wodono

ś

ne - np. wody

oligoce

ń

skie.

Wody podziemne s

ą

w znacznie mniejszym stopniu zanieczyszczone

ni

ż

wody powierzchniowe,

gdy

ż

s

ą

ona cz

ęś

ciowo chronione przed

zanieczyszczeniami przez stref

ę

areacji (strefa ponad podziemnym

zwierciadłem wody, ł

ą

cznie z gleb

ą

).

Kiedy dojdzie do zanieczyszczenia wód podziemnych, to jest ono

trwałe.

Wody podziemne maj

ą

stały skład chemiczny i

temperatur

ę

, wahaj

ą

c

ą

si

ę

od 4 do 80

O

C (nawet

do 200

O

C)

Zawieraj

ą

te

ż

zwi

ą

zki mineralne, niezb

ę

dne dla

prawidłowego funkcjonowania organizmu
człowieka.

Wody podziemne u

ż

ytkowane s

ą

na potrzeby

bytowe człowieka, głównie na terenach
rolniczych (studnie), gdzie pokrywaj

ą

nawet 95%

zapotrzebowania na wod

ę

oraz jako wody

lecznicze w uzdrowiskach.

Wody

powierzchniowe

Rzeki i jeziora

S

ą

bardzo wa

ż

ne dla

ś

rodowiska. Ich pocz

ą

tek bierze si

ę

z

topniej

ą

cych lodów i

ś

niegów poło

ż

onych wysoko w górach. Woda

cierpliwie i powoli dr

ążą

c skały tworzy najpierw malutkie stru

ż

ki i

strumyczki, które coraz ni

ż

ej ł

ą

cz

ą

si

ę

ze sob

ą

zamieniaj

ą

c si

ę

w

rw

ą

ce potoki tworz

ą

ce rzek

ę

. Poprzez nieustanne rze

ź

bienie

skorupy ziemskiej rzeki tworz

ą

nasz krajobraz, nadaj

ą

c mu ró

ż

ne

kształty i barwy.

Rzeki tworz

ą

si

ę

te

ż

w miejscach, gdzie wody gruntowe wydostaj

ą

si

ę

na powierzchni

ę

tworz

ą

c

ź

ródła.

Strumienie wody

ź

ródlanej

wzbogaconej opadami deszczu czy

ś

niegu ł

ą

cz

ą

si

ę

ze sob

ą

i

spływaj

ą

do morza.

Rzeki w terenie górzystym s

ą

bardzo porywiste, woda w nich jest

czysta i zimna a na dnie spoczywaj

ą

setki kamieni i głazów. Górskie

rzeki wij

ą

c si

ę

w

ś

ród stromych w

ą

wozów i dolin przemieniaj

ą

si

ę

niekiedy we wspaniałe wodospady tworz

ą

c przepi

ę

kny malowniczy

krajobraz.

Wody rzek i jezior stanowi

ą

główne

ź

ródło wody u

ż

ytkowej dla

człowieka (ok. 80% zapotrzebowania na wod

ę

pitn

ą

i wod

ę

do

celów higienicznych).

Co wi

ę

cej, znacznie łatwiej jest pobiera

ć

wod

ę

z rzeki czy jeziora, ni

ż

pompowa

ć

j

ą

z gł

ę

bi Ziemi.

Z drugiej jednak strony, wody rzek s

ą

znacznie bardziej nara

ż

one

na zanieczyszczenia.

Rzeka płyn

ą

c przelewa du

ż

e masy

wody, które nios

ą

ze sob

ą

piasek,

ż

wir, glin

ę

i inne

zanieczyszczenia.

Szczególnie du

ż

o zanieczyszcze

ń

spotyka si

ę

w górnym biegu

rzeki, gdzie płynie ona wartkim strumieniem.

W dolnym odcinku rzeki tworz

ą

naturalne rozlewiska – miejsca,

gdzie dochodzi do samoistnego oczyszczania si

ę

.

background image

Najdłu

ż

sze rzeki

ś

wiata

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

A

m

a

z

o

n

k

a

N

il

J

a

n

g

c

y

P

a

ro

m

a

H

u

a

n

g

A

m

u

r

M

e

k

o

o

n

g

L

e

n

a

K

o

n

g

o

M

a

c

K

e

n

z

ie

N

ig

e

r

J

e

n

is

ie

j

O

b

.

M

is

s

is

ip

i

W

o

łg

a

J

u

k

o

n

In

d

u

s

R

io

G

ra

n

d

e

S

a

o

F

ra

n

c

is

c

o

D

u

n

a

j

O

ri

n

o

k

o

K

o

lo

ra

d

o

D

n

ie

p

r

U

ru

g

w

a

j

D

o

n

P

e

c

z

o

ra

R

e

n

W

is

ła

O

d

ra

W

a

rt

a

k

m

Jeziora mog

ą

by

ć

pochodzenia polodowcowego lub mog

ą

by

ć

zasilane wod

ą

z rzek. Zanieczyszczona woda w

jeziorach znacznie trudniej sama si

ę

oczyszcza.

Szczególnie niebezpieczne dla

ż

ycia w jeziorze s

ą

zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, gdy

ż

prowadz

ą

one do

eutrofizacji wód

(nasycanie wody w

zwi

ą

zki azotu i fosforu), w efekcie czego nast

ę

puje

gwałtowny wzrost glonów na powierzchni jeziora.

Woda pod ko

ż

uchem glonów zawiera znacznie mniej tlenu

i dochodzi to tzw. przyduchy ryb (

ś

niecie ryb na skutek

braku tlenu).

Zjawisko to wyst

ę

puje zwykle wiosn

ą

, kiedy nie s

ą

jeszcze

rozwini

ę

te inne ro

ś

liny wodne, wyst

ę

puj

ą

ce w jeziorze.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

G

ó

rn

e

W

ik

to

ri

i

M

ur

o

n

M

ic

hi

ga

n

A

ra

ls

ki

e

T

an

ga

ni

ka

B

aj

ka

ł

W

ie

lk

ie

N

ie

d

ź

w

ie

dz

ie

W

ie

lk

ie

N

ie

w

ol

n i

cz

e

B

ch

as

z

Ła

do

ga

M

ac

al

b o

Pa

to

s

O

m

eg

a

Ś

ni

ar

dw

y

ty

ś

.

k

m

2

Najwi

ę

ksze jeziora na

ś

wiecie

Wody rzek i jezior zasilane s

ą

wodami opadowymi

(deszcz,

ś

nieg, szad

ź

itp.).

S

ą

one jednym z ogniw obiegu wody w przyrodzie.

Pochodz

ą

, one z wód mórz i oceanów oraz rzek i

jezior, które wyparowały do atmosfery i wracaj

ą

na Ziemi

ę

w postaci deszczu,

ś

niegu itp.

Wody opadowe z jednej strony od

ś

wie

ż

aj

ą

wod

ę

w

rzekach i jeziorach, z drugiej strony nios

ą

gro

ź

b

ę

ich zanieczyszczenia jej przez zwi

ą

zki

obecne w kroplach wody

,

Wody opadowe

background image

Kwa

ś

ne deszcze

Szczególnie niebezpieczne s

ą

tzw. kwa

ś

ne deszcze, gdy

ż

np. przy pH wody poni

ż

ej 5.0 dochodzi do zakłóce

ń

w

rozrodzie ryb, a przy pH 3.0 gin

ą

ryby

.

Ponadto kwa

ś

na woda wypłukuje wap

ń

ze skorupek jaj

ptaków wodnych i cz

ę

sto dochodzi do uszkodzenia

piskl

ą

t jeszcze przed wykluciem si

ę

z jaj (mi

ę

kka

skorupka nie stanowi dostatecznej ochrony).

Podobny los mo

ż

e spotka

ć

ś

limaki, których osłonki staj

ą

si

ę

mi

ę

kkie i nie chroni

ą

ich przed innymi zwierz

ę

tami.

Kwa

ś

ne deszcze ponadto negatywnie wpływaj

ą

na

konstrukcje przemysłowe i budowlane.

Zasoby wody słodkiej na Ziemi kształtuj

ą

si

ę

na poziomie

37,5 milionów km

3

.

Z tego na Polsk

ę

przypada około 220 km

3

wody. Ponad

70% tracimy na skutek parowania, reszta –

ś

rednio

62 km

3

– odpływa rzekami – głównie do Bałtyku.

W ci

ą

gu roku na ka

ż

dego mieszka

ń

ca przypada

ś

rednio:

- na Ziemi

- 7300 m

3

wody,

- w Europie - 4560 m

3

wody,

- w Polsce

- 1580 m

3

wody

Tylko dwa europejskie kraje – Belgia i Malta – maj

ą

mniejsze od nas zasoby wodne w przeliczeniu na
jednego mieszka

ń

ca

.

Zasoby wody słodkiej

Dla zaopatrzenia w wod

ę

istotne s

ą

jednak nie warto

ś

ci

ś

rednie, lecz ilo

ść

wody realnie dost

ę

pna

.

Po uwzgl

ę

dnieniu wody dopływaj

ą

cej rzekami spoza granic

naszego kraju, któr

ą

teoretycznie s

ą

siedzi mog

ą

w

cało

ś

ci wykorzysta

ć

, 54 km

3

wody, któr

ą

nale

ż

y

pozostawi

ć

w rzekach, aby zapewni

ć

przetrwanie

ekosystemów rzecznych, oraz ilo

ś

ci odpływaj

ą

cej

bezu

ż

ytecznie w czasie wezbra

ń

, pozostałe

ś

rednie

dyspozycyjne zasoby wodne naszego kraju to około
22 km

3

wody rocznie.

W przeliczeniu na jednego mieszka

ń

ca jest to nie

wi

ę

cej ni

ż

560 m

3

w roku.

Niestety w tej wielko

ś

ci mieszcz

ą

si

ę

równie

ż

wody

zanieczyszczone.

Zasoby wodne w Polsce

background image

Wg Małego Rocznika Statystycznego 2011

Zasoby wodne Polski na tle innych

krajów

ź

d

ło

:

w

w

w

.w

p

ro

s

t.

p

l/

a

r/

7

9

2

6

4

/P

is

to

le

t-

n

a

-

w

o

d

e

Jak oszcz

ę

dza

ć

wod

ę

Jak oszcz

ę

dza

ć

wod

ę

1.

1. Nigdy nie wylewaj niepotrzebnie wody, kiedy mo

ż

na jej u

ż

y

ć

Nigdy nie wylewaj niepotrzebnie wody, kiedy mo

ż

na jej u

ż

y

ć

np.: do podlewania kwiatów, ogrodu, czy sprz

ą

tania.

np.: do podlewania kwiatów, ogrodu, czy sprz

ą

tania.

2.

2.

Sprawd

ź

czy Twoje instalacje wodoci

ą

gowe nie maj

ą

Sprawd

ź

czy Twoje instalacje wodoci

ą

gowe nie maj

ą

przecieków.

przecieków.

3.

3. Napraw kapi

ą

ce krany wymieniaj

ą

c uszczelki.

Napraw kapi

ą

ce krany wymieniaj

ą

c uszczelki.

4.

4. Sprawd

ź

, czy nie wycieka woda ze zbiornika Twojej toalety.

Sprawd

ź

, czy nie wycieka woda ze zbiornika Twojej toalety.

5.

5. Unikaj zb

ę

dnego spłukiwania toalety.

Unikaj zb

ę

dnego spłukiwania toalety.

6.

6. Bierz szybki prysznic. Zast

ą

p natrysk wersj

ą

Bierz szybki prysznic. Zast

ą

p natrysk wersj

ą

oszcz

ę

dno

ś

ciow

ą

, z małym strumieniem.

oszcz

ę

dno

ś

ciow

ą

, z małym strumieniem.

7.

7. U

ż

ywaj małej ilo

ś

ci wody do k

ą

pieli.

U

ż

ywaj małej ilo

ś

ci wody do k

ą

pieli.

8.

8. Nie pozwól , aby woda była odkr

ę

cona, kiedy myjesz z

ę

by

Nie pozwól , aby woda była odkr

ę

cona, kiedy myjesz z

ę

by

lub twarz.

lub twarz.

9.

9.

Używaj zmywarki i pralki tylko wtedy, kiedy ją uzupełnisz lub ustaw

Używaj zmywarki i pralki tylko wtedy, kiedy ją uzupełnisz lub ustaw
na program oszczędnościowy.

na program oszczędnościowy.

10.

10.

Nie używaj bieżącej wody do rozmrażania mięsa lub mrożonek.

Nie używaj bieżącej wody do rozmrażania mięsa lub mrożonek.
Odmrażaj jedzenie przez noc w lodówce lub mikrofalówce.

Odmrażaj jedzenie przez noc w lodówce lub mikrofalówce.

11.

11.

Przechowuj wodę do picia w lodówce, a nie odkręcaj jej za każdym

Przechowuj wodę do picia w lodówce, a nie odkręcaj jej za każdym
razem, kiedy chcesz się napić zimnej wody.

razem, kiedy chcesz się napić zimnej wody.

12.

12.

Trawnik podlewaj oszczędnie.

Trawnik podlewaj oszczędnie.

13.

13.

Wyposaż swój wąż w zamykaną końcówkę, która pozwala regulować

Wyposaż swój wąż w zamykaną końcówkę, która pozwala regulować
strumień wody.

strumień wody.

14.

14.

Ustaw zraszacz tak, aby podlewać tylko trawnik i kwiaty, a nie

Ustaw zraszacz tak, aby podlewać tylko trawnik i kwiaty, a nie
miejsca wybetonowane.

miejsca wybetonowane.

15.

15.

Unikaj zbyt dużej ilości nawozów, bo zwiększają zapotrzebowanie

Unikaj zbyt dużej ilości nawozów, bo zwiększają zapotrzebowanie
trawy na wodę.

trawy na wodę.

16.

16.

Unikaj instalacji fontann, jeśli nie mają zamkniętego obiegu wody.

Unikaj instalacji fontann, jeśli nie mają zamkniętego obiegu wody.

17.

17.

Myj samochód w myjni, która stosuje recykling wody.

Myj samochód w myjni, która stosuje recykling wody.

background image

Dzi

ę

kuj

ę

za uwag

ę


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
KPC Wykład (4) 23 10 2012
ogólne - wykład 3 - 23.10.2012, Językoznawstwo ogólne, Językoznawstwo ogólne - wykład
HIGIENA, ĆWICZENIE 4, 23 10 2012
23.10.2012, Psychologia ogólna - wykłady
KPC Wykład (4) 23 10 2012
Zarządzanie wiedzą 23 10 2012
makroekonomia, wykład 10 - 23.04.2012, Nota elegancka
PRK 23 10 2011 org
Hydrologia cwiczenia 9 i 10
Hydrologia 2 06 11 2012
Zadania M6 09.10.2012, mechanika i budowa maszyn, politechnika, polibuda, matma, matma
09.10.2012, Psychologia ogólna - wykłady
urządzanie i pielęgnacja krajobrazu - wykład II - 23.10.2006, szkoła, KTZ, urządzanie
Rozporz+RM+z+23.10.09+Dz.+U.+190, Straż Graniczna
prawo europejskie (3) 23.10.2010, Prawo europejskie
METODOLOGIA?DAŃ NAUKOWYCH" 10 2012

więcej podobnych podstron