H
H
2
2
O
O
Norbert Szmolke
Hydrologia,
Hydrologia,
III rok In
ż
ynierii
Ś
rodowiska
Udost
ę
pnione materiały
Udost
ę
pnione materiały
Hasło:12H2O
2
Zaliczenie przedmiotu
Zaliczenie przedmiotu
• Kolokwium zaliczeniowe w formie testu -
20 pyta
ń
.
• Maksymalnie trzy terminy.
• Przewidywany I termin: 22-01-2013.
3
Zalecana literatura
••
Hydrologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Praca zbiorowa.
Hydrologia regionalna Polski. Tom I. Wody słodkie. Praca zbiorowa.
Wydawnictwo Pa
ń
stwowy Instytut Geologiczny, 2007
Wydawnictwo Pa
ń
stwowy Instytut Geologiczny, 2007
••
Bajkiewicz
Bajkiewicz--Grabowska
Grabowska E, Mikulski Z.: Hydrologia ogólna. Wyd. IV.
E, Mikulski Z.: Hydrologia ogólna. Wyd. IV.
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010
••
Kossowska
Kossowska--Cezak
Cezak U.,
U., Bajkiewicz
Bajkiewicz--Grabowska
Grabowska E.: Podstawy
E.: Podstawy
hydrometeorologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009
hydrometeorologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009
••
Strony internetowe Pa
ń
stwowego Instytutu Geologicznego,
Strony internetowe Pa
ń
stwowego Instytutu Geologicznego,
Zarz
ą
dów Gospodarki Wodnej, Instytutu Meteorologii i Gospodarki
Zarz
ą
dów Gospodarki Wodnej, Instytutu Meteorologii i Gospodarki
Wodnej
Wodnej
Pytania?
Pytania?
5
O hydrologii
Hydrologia (z gr. hydro, woda) - dział geografii fizycznej zajmuj
ą
cy si
ę
badaniem wody (pod ka
ż
d
ą
postaci
ą
) wyst
ę
puj
ą
cej w
ś
rodowisku
przyrodniczym.
Podstawowe działy powi
ą
zane z hydrologi
ą
:
glacjologia
- zajmuje si
ę
lodowcami i l
ą
dolodami,
kriologia
- zajmuje si
ę
wod
ą
pod postaci
ą
lodu,
krenologia
- zajmuje si
ę
ź
ródłami wody,
potamologia
- bada linijne wody powierzchniowe - rzeki i potoki,
paludologia
- zajmuje si
ę
bagnami,
limnologia
- bada jeziora i inne zbiorniki wodne,
oceanografia
- zajmuje si
ę
wodami morskimi i oceanicznymi,
hydrogeologia
- zajmuje si
ę
wodami podziemnymi,
ekohydrologia
- bada oddziaływania mi
ę
dzy organizmami
ż
ywymi a
cyklem hydrologicznym.
Wybrane terminy hydrologiczne
(do samodzielnego zdefiniowania!)
•
zlewnia - dorzecze - zlewisko - dział wód - obszar bezodpływowy
•
warstwa wodono
ś
na - basen artezyjski -
ż
yła wodna
•
ź
ródło - wywierzysko - studnia - gejzer
•
rzeka - ciek wodny - strumie
ń
- potok - bagno
•
delta - ponor - koryto rzeki
•
wodospad - kaskada - katarakta - bystrze - nurt
•
wodowskaz - stan wody - wezbranie - powód
ź
- cofka powodziowa
•
rok hydrologiczny - re
ż
im rzeki - retencja
•
zapora wodna - jaz - regulacja rzek - wał przeciwpowodziowy –
mosty -
ś
luzy
•
jezioro - staw
•
ocean - morze - zatoka - cie
ś
nina - kanał morski – fiord - zalew
•
fala morska - tsunami - pływy - pr
ą
d morski
•
pokrywa
ś
nie
ż
na - zmarzlina
•
zlodzenie - kra lodowa - góra lodowa –
•
zlodowacenie - lodowiec - l
ą
dolód - czasza lodowa
Woda
Woda, czyli tlenek wodoru (obecnie oksydan) to zwi
ą
zek
chemiczny o wzorze H
2
O,wyst
ę
puj
ą
cy w warunkach
standardowych (pokojowych) w stanie ciekłym.
W stanie gazowym wod
ę
okre
ś
la si
ę
jako par
ę
wodn
ą
W stanie stałym jest nazywana lodem.
Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla substancji
polarnych (niesymetrycznej budowie cz
ą
steczki).
Wi
ę
kszo
ść
wyst
ę
puj
ą
cej w przyrodzie wody jest "
słona
"
(około 97%), tzn. zawiera du
ż
o rozpuszczonych soli,
głównie chlorku sodu.
W wodzie rozpuszczonych jest te
ż
wiele gazów, najwi
ę
cej
dwutlenku w
ę
gla
.
Woda jest na Ziemi bardzo rozpowszechniona. Wyst
ę
puje
głównie w oceanach, które pokrywaj
ą
70.8%
jej powierzchni,
ale tak
ż
e w rzekach, jeziorach i w postaci stałej w lodowcach.
Cz
ęść
wody znajduje si
ę
pod powierzchni
ą
ziemi lub w
atmosferze (chmury, para wodna). Niektóre zwi
ą
zki
chemiczne zawieraj
ą
cz
ą
steczki wody w swojej budowie
(hydraty - zawieraj
ą
tzw. wod
ę
krystalizacyjn
ą
).
Woda wyst
ę
puj
ą
ca w przyrodzie jest roztworem soli i
gazów
.
Najwi
ę
cej soli mineralnych zawiera woda morska i wody
mineralne; najmniej woda z opadów atmosferycznych. Wod
ę
o małej zawarto
ś
ci składników mineralnych nazywamy wod
ą
mi
ę
kk
ą
, natomiast zawieraj
ą
c
ą
znaczne ilo
ś
ci soli wapnia i
magnezu - wod
ą
tward
ą
.
Zasoby wodne Ziemi
Jako substancja u
ż
ytkowa woda mo
ż
e mie
ć
wiele zastosowa
ń
.
Najwa
ż
niejsza jest
woda
pitna,
w
gospodarstwach
domowych
jest
u
ż
ywana
woda do celów sanitarno-bytowych,
w
rolnictwie za
ś
do nawadniania pól, a tak
ż
e
znaczne
ilo
ś
ci
wody
zu
ż
ywaj
ą
zakłady
przemysłowe.
Woda przemysłowa
mo
ż
e słu
ż
y
ć
jako substancja b
ę
d
ą
c
ą
przeka
ź
nikiem ciepła lub
ciepło odbieraj
ą
ca (substancja chłodz
ą
ca), poza
tym jako reagent, rozpuszczalnik itp.
Woda naturalna w wielu przypadkach przed
zastosowaniem musi zosta
ć
uzdatniona
. Proces
uzdatniania wody dotyczy zarówno wody pitnej
jak i przemysłowej, np. kotłowej.
Woda pozbawiona smaku i kalorii jest niezb
ę
dna
do
ż
ycia wszystkim organizmom na ziemi. Bez
niej nie przetrwałby
ż
aden człowiek,
ż
adne
zwierz
ę
,
ż
adna ro
ś
lina. Jest tak samo wa
ż
na dla
utrzymania
ż
ycia jak tlen i po
ż
ywienie.
Aby by
ć
zdrowym, ka
ż
dy z przeszło sze
ś
ciu
miliardów ludzi musi codziennie przyj
ąć
w
posiłkach i napojach około dwóch i pół litra wody.
Brak wody uniemo
ż
liwia upraw
ę
ziemi i hodowl
ę
zwierz
ą
t. Bez wody nie ma
ż
ywno
ś
ci, a bez
ż
ywno
ś
ci nie ma
ż
ycia.
Szacuje si
ę
,
ż
e miliard 200 milionów
ludzi na
ś
wiecie
nie ma
bezpo
ś
redniego dost
ę
pu do wody
pitnej.
Ka
ż
dego dnia choroby wynikaj
ą
ce z
niedostatku czystej wody powoduj
ą
ś
mier
ć
wielu tysi
ę
cy ludzi, głównie
dzieci.
Woda to
tlenek wodoru, pozbawiony zapachu i smaku;
bezbarwna ciecz o lekkiej, niebieskawej
po
ś
wiacie.
• Temperatura topnienia - 0
O
C,
• Temperatura wrzenia – 100
O
C,
• Ciepło topnienia – 6,01 kJ/mol ,
• Ciepło parowania (25
O
C) – 44,01 kJ/mol,
• G
ę
sto
ść
- 1 t/m
3
.
Woda to:
• 92 % krwi
• 75 % masy mi
ęś
ni
• 75 % masy mózgu
• 22 % masy ko
ś
ci.
•utrzymuje temperatur
ę
ciała,
•transportuje składniki od
ż
ywcze
do komórek ciał,
•jest
ś
rodowiskiem, sprzyjaj
ą
cym
przekształcaniu po
ż
ywienia w
składniki pokarmowe i energi
ę
,
•pozwala na oczyszczanie ciała –
wydalanie z organizmu zb
ę
dnych
produktów przemiany materii.
Woda posiada cech
ę
, nazywan
ą
podsi
ą
kaniem kapilarnym
.
Dzi
ę
ki temu zjawisku:
• ro
ś
liny pobieraj
ą
wod
ę
z gleby ( z
wykorzystaniem korzeni)
• „podmakaj
ą
budynki”
• mo
ż
liwa jest praca krwioobiegu w
organizmie człowieka.
Co to jest?
Cykl hydrologiczny w przyrodzie
Cykl hydrologiczny (obieg wody w przyrodzie) opisuje istnienie i ruch wody na, i
ponad powierzchni
ą
Ziemi. Woda na Ziemi jest w ci
ą
głym ruchu i zmienia swoje
formy, od stanu ciekłego, poprzez gazowy do stałego i na odwrót. Obieg wody
trwa od miliardów lat i całe
ż
ycie na Ziemi jest od niego zale
ż
ne.
Obieg wody nie ma punktu pocz
ą
tkowego
, ale mo
ż
emy
prze
ś
ledzi
ć
cały cykl poczynaj
ą
c od oceanu.
Sił
ą
nap
ę
dow
ą
procesu obiegu wody jest Sło
ń
ce.
Podgrzewa ono wod
ę
w
oceanie, ta zaczyna parowa
ć
i w postaci pary unosi si
ę
nad
oceanem. Wznosz
ą
ce pr
ą
dy powietrzne przenosz
ą
par
ę
wy
ż
ej,
do atmosfery, gdzie niska temperatura wywołuje proces
kondensacji, powstaj
ą
chmury. Poziome pr
ą
dy powietrzne, z
kolei, przenosz
ą
chmury wokół globu ziemskiego. Drobne
cz
ą
steczki wody w chmurach zderzaj
ą
si
ę
ze sob
ą
,
powi
ę
kszaj
ą
swoj
ą
mas
ę
i w ko
ń
cu, w postaci opadu spadaj
ą
na ziemi
ę
. Opadem mo
ż
e by
ć
ś
nieg, który gromadz
ą
c si
ę
na
powierzchni Ziemi z czasem przekształca si
ę
w pokryw
ę
lodow
ą
i lodowce. Te ostatnie mog
ą
zatrzyma
ć
zamro
ż
on
ą
wod
ę
na tysi
ą
ce lat. W cieplejszym klimacie pokrywa
ś
nie
ż
na
zwykle wiosn
ą
roztapia si
ę
.
Cz
ęść
wód opadowych i roztopowych spływa po
powierzchni ziemi, tworz
ą
c odpływ powierzchniowy.
Dociera do rzek i jako przepływ rzeczny pod
ąż
a w stron
ę
oceanu. Woda spływaj
ą
ca po powierzchni lub
przesi
ą
kaj
ą
ca w gł
ą
b zasila jeziora słodkiej wody.
Znaczna cz
ęść
wody przesi
ą
ka, infiltruje do gruntu.
Woda utrzymuj
ą
ca si
ę
stosunkowo blisko jego
powierzchni tworzy odpływ gruntowy, zasilaj
ą
cy wody
powierzchniowe (i ocean). Cz
ęść
wód gruntowych
znajduje uj
ś
cie na powierzchni Ziemi, gdzie pojawia si
ę
w postaci
ź
ródeł słodkiej wody. Płytkie wody gruntowe
wykorzystywane s
ą
przez system korzeniowy ro
ś
lin. W
ro
ś
linach woda
transpirowana
jest przez powierzchni
ę
li
ś
ci i z powrotem przedostaje si
ę
do atmosfery. Cz
ęść
wody infiltruj
ą
cej do gruntu przesi
ą
ka gł
ę
biej, zasilaj
ą
c
warstwy wodono
ś
ne (nasycone wod
ą
warstwy gruntu),
które magazynuj
ą
ogromn
ą
ilo
ść
słodkiej wody przez
długi czas. Jednak po jakim
ś
czasie woda ta dotrze do
oceanu, gdzie cykl obiegu wody "ko
ń
czy si
ę
"....
Parowanie jest procesem ,w którym woda zmienia posta
ć
z ciekłej na
gazow
ą
.
Jest to najwa
ż
niejszy etap cyklu hydrologicznego, kiedy to woda
pojawia si
ę
w atmosferze w postaci pary wodnej. Badania wykazały,
ż
e
oceany, morza, jeziora i rzeki, paruj
ą
c, dostarczaj
ą
około 90% wilgoci do
atmosfery, podczas gdy pozostałe 10% dostaje si
ę
poprzez transpiracj
ę
ro
ś
lin.
Parowanie nast
ę
puje po dostarczeniu wodzie ciepła (energii).
Energia ta
sprawia,
ż
e rozrywane s
ą
wi
ą
zania utrzymuj
ą
ce razem poszczególne
molekuły wody – dlatego te
ż
woda łatwo paruje podczas gotowania i
zdecydowanie wolniej w temperaturze bliskiej zamarzaniu. Gdy
wilgotno
ść
wzgl
ę
dna powietrza wynosi 100%, co jest stanem pełnego
nasycenia, parowanie nie mo
ż
e wyst
ą
pi
ć
. W procesie parowania ciepło
pobierane jest ze
ś
rodowiska, i to dlatego woda paruj
ą
ca przez nasz
ą
skór
ę
ochładza j
ą
.
Parowanie jest siła nap
ę
dow
ą
obiegu wody w przyrodzie
Parowanie z oceanów jest podstawowym sposobem przedostawania si
ę
wody do atmosfery.
Wielkie powierzchnie oceanów stwarzaj
ą
ogromne
mo
ż
liwo
ś
ci parowania.
W skali globalnej obj
ę
to
ść
paruj
ą
cej wody jest tego samego rz
ę
du co
obj
ę
to
ść
wody docieraj
ą
cej do powierzchni Ziemi z opadami. Chocia
ż
,
trzeba zauwa
ż
y
ć
,
ż
e wygl
ą
da to ró
ż
nie w ró
ż
nych regionach
geograficznych. Nad oceanami parowanie jest zdecydowanie wi
ę
ksze ni
ż
opady, podczas gdy, nad l
ą
dami opady przewy
ż
szaj
ą
parowanie.
Wi
ę
kszo
ść
wody paruj
ą
cej z oceanów wraca do nich z opadami.
Tylko
około 10% obj
ę
to
ś
ci wody paruj
ą
cej z oceanów przenoszona jest nad l
ą
dy
aby tam spa
ść
z opadem.
Molekuły paruj
ą
cej wody sp
ę
dzaj
ą
około 10 dni
w powietrzu zanim wróc
ą
z powrotem na l
ą
d czy ocean.
Parowanie wody
Parowanie zachodzi pod
wpływem promieniowania
słonecznego i obejmuje:
–
parowanie z wód
powierzchniowych
–
parowanie z powierzchni
l
ą
dów (sublimacja)
–
parowanie z organizmów
ż
ywych (transpiracja)
Transpiracja-szczególny rodzaj parowania
Transpiracja
jest procesem, w którym wilgo
ć
przechodzi przez ro
ś
liny od korzeni do małych
porów na spodniej stronie li
ś
ci. Tam
zamieniana jest w par
ę
i uwalniana do
atmosfery. Transpiracja jest szczególnym
rodzajem parowania wody za po
ś
rednictwem
li
ś
ci.
Ocenia si
ę
,
ż
e około 10% wilgoci dostaje
si
ę
do atmosfery dzi
ę
ki procesowi transpiracji.
Transpiracja ro
ś
lin jest prawie niezauwa
ż
alna –
mimo,
ż
e woda paruje z ro
ś
lin nie widzimy,
ż
e
s
ą
one "spocone".
W okresie wzrostu ro
ś
liny transpiruj
ą
znacznie
wi
ę
cej wody ni
ż
same wa
żą
. Jeden hektar
zbo
ż
a uwalnia do atmosfery około 28100 –
37300litrów wody ka
ż
dego dnia, a wielki d
ą
b
mo
ż
e transpirowa
ć
151 000 litrów wody w
ci
ą
gu roku.
Czynniki atmosferyczne wpływaj
ą
ce na proces
transpiracji
Wielko
ść
transpiracji ro
ś
lin zmienia si
ę
w czasie i
przestrzeni. Istnieje wiele czynników wpływaj
ą
cych
na ten proces:
Temperatura: Transpiracja wzrasta ze wzrostem
temperatury, szczególnie w okresie rozwoju ro
ś
lin.
Wzgl
ę
dna wilgotno
ść
: Je
ś
li wilgotno
ść
wzgl
ę
dna w
powietrzu otaczaj
ą
cym ro
ś
lin
ę
podnosi si
ę
, spada
wielko
ść
transpiracji. Łatwiej jest wodzie parowa
ć
w powietrzu bardziej suchym ni
ż
wilgotnym.
Wiatr i ruch powietrza: Intensywniejszy ruch
powietrza wokół ro
ś
liny sprawia,
ż
e transpiracja
wzrasta.
Gatunek ro
ś
liny: Ro
ś
liny transpiruj
ą
wod
ę
w ró
ż
nym
stopniu. Ro
ś
liny z jałowych regionów, np. kaktusy,
zatrzymuj
ą
cenn
ą
wod
ę
i transpiruj
ą
jej mniej ni
ż
inne.
Przewa
ż
aj
ą
ca ilo
ść
wody jest
zmagazynowana w oceanach przez czas
dłu
ż
szy ni
ż
ten potrzebny dla pełnego
cyklu hydrologicznego. Ocenia si
ę
,
ż
e
około 321,000,000 mln m
3
ś
wiatowych
zasobów wody znajduje si
ę
w oceanach.
Stanowi to około 96,5% całkowitych
zasobów. Szacuje si
ę
równie
ż
,
ż
e oceany
w około 90% zasilaj
ą
proces parowania.
W oceanach wyst
ę
puj
ą
pr
ą
dy, które przemieszczaj
ą
masy wody wokół
Ziemi.
Ruchy te maj
ą
ogromny wpływ na cykl hydrologiczny i pogod
ę
na
Ziemi. Pr
ą
d Zatokowy, dobrze znany ciepły pr
ą
d atlantycki, przemieszcza
wod
ę
z Zatoki Meksyka
ń
skiej, poprzez Atlantyk, w kierunku Wielkiej
Brytanii. Z pr
ę
dko
ś
ci
ą
60 mil (97 km) w ci
ą
gu doby Pr
ą
d Zatokowy niesie
100 razy wi
ę
cej wody ni
ż
wszystkie rzeki Ziemi.
Ze wszystkich wód wyst
ę
puj
ą
cych w
przypowierzchniowych strefach Ziemi 97
(96,5)% znajduje si
ę
w oceanach, około 2% w
czaszach lodowych i lodowcowych, a zaledwie
0,6% stanowi woda słodka, bezpo
ś
rednio
dost
ę
pna dla człowieka.
Ponadto wła
ś
ciwo
ś
ci wody jako rozpuszczalnika
s
ą
czynnikiem okre
ś
laj
ą
cym procesy
chemicznego wietrzenia skał, pobierania
składników pokarmowych przez ro
ś
liny i
transport substancji chemicznych wewn
ą
trz
organizmów
Woda wyst
ę
puj
ą
ca w morzach i oceanach. W
wodzie tej jest rozpuszczone tysi
ą
ce zwi
ą
zków
chemicznych i prawie wszystkie pierwiastki
chemiczne obecne na kuli ziemskiej.
Najbardziej charakterystyczn
ą
cech
ą
wody
morskiej, jest wysokie st
ęż
enie kationów sodu,
potasu, magnezu i glinu oraz anionów
chlorkowych, siarczynowych oraz w
ę
glanowych,
które ł
ą
cznie nadaj
ą
wodzie morskiej
intensywnie gorzki lub gorzko-słony smak i
powoduj
ą
,
ż
e nie nadaje si
ę
ona do spo
ż
ycia
przez ludzi i zwierz
ę
ta l
ą
dowe.
Woda morska
Typowy skład soli w wodzie morskiej
% mas
chlorek sodu
77,5
chlorek magnezu
10,8
siarczan magnezu
4,7
siarczan wapnia
3,6
siarczan potasu
2,5
w
ę
glan wapnia
0,35
bromek magnezu
0,22
> 34 pierwiastki
0,33
Wszystkie oceany i morza otwarte zawieraj
ą
takie same sole b
ę
d
ą
ce w takim samym
stosunku procentowym. Woda z
poszczególnych zbiorników ró
ż
ni si
ę
mi
ę
dzy sob
ą
jedynie st
ęż
eniem, czyli
stosunkiem ilo
ś
ci wszystkich soli do ilo
ś
ci
wody. Jest to podstawowa reguła stało
ś
ci
składu wody morskiej zwana reguł
ą
Dittmara.
Lodowce i wieczne zmarzliny
To 10 % ogólnej powierzchni l
ą
dów na Ziemi. Góry lodowe
zlokalizowane s
ą
wokół biegunów, na Grenlandi i w
Anktarktyce.
Grubo
ść
powłoki lodowcowej dochodzi do 3 km.
Woda skumulowana w lodowcach jest w zasadzie
niedost
ę
pna dla człowieka.
A topnienie lodowców?
Ponadto w ostatnich latach obserwuje si
ę
kumulacj
ę
zanieczyszcze
ń
w lodowcach Grenlandi.
Wody podziemne
S
ą
to wody zgromadzone w pokładach ziemi, które migruj
ą
w dół dzi
ę
ki
sile grawitacji i z chwil
ą
osi
ą
gni
ę
cia poziomu skały litej tworz
ą
podziemne cieki.
Wody
podziemne
zawarte
w
pustkach skalnych o
charakterze
porowatym (piaski,
ż
wiry), szczelinowym (piaskowce,
margle,
opoki), szczelinowo - krasowym (wapienne, dolomity) dzieli si
ę
na
swobodne (zwane wodami gruntowymi) i naporowe (artezyjskie).
W zale
ż
no
ś
ci od wieku, skał w obr
ę
bie których wyst
ę
puj
ą
wody
podziemne, wyró
ż
nia si
ę
tzw. pi
ę
tra wodono
ś
ne - np. wody
oligoce
ń
skie.
Wody podziemne s
ą
w znacznie mniejszym stopniu zanieczyszczone
ni
ż
wody powierzchniowe,
gdy
ż
s
ą
ona cz
ęś
ciowo chronione przed
zanieczyszczeniami przez stref
ę
areacji (strefa ponad podziemnym
zwierciadłem wody, ł
ą
cznie z gleb
ą
).
Kiedy dojdzie do zanieczyszczenia wód podziemnych, to jest ono
trwałe.
Wody podziemne maj
ą
stały skład chemiczny i
temperatur
ę
, wahaj
ą
c
ą
si
ę
od 4 do 80
O
C (nawet
do 200
O
C)
Zawieraj
ą
te
ż
zwi
ą
zki mineralne, niezb
ę
dne dla
prawidłowego funkcjonowania organizmu
człowieka.
Wody podziemne u
ż
ytkowane s
ą
na potrzeby
bytowe człowieka, głównie na terenach
rolniczych (studnie), gdzie pokrywaj
ą
nawet 95%
zapotrzebowania na wod
ę
oraz jako wody
lecznicze w uzdrowiskach.
Wody
powierzchniowe
Rzeki i jeziora
S
ą
bardzo wa
ż
ne dla
ś
rodowiska. Ich pocz
ą
tek bierze si
ę
z
topniej
ą
cych lodów i
ś
niegów poło
ż
onych wysoko w górach. Woda
cierpliwie i powoli dr
ążą
c skały tworzy najpierw malutkie stru
ż
ki i
strumyczki, które coraz ni
ż
ej ł
ą
cz
ą
si
ę
ze sob
ą
zamieniaj
ą
c si
ę
w
rw
ą
ce potoki tworz
ą
ce rzek
ę
. Poprzez nieustanne rze
ź
bienie
skorupy ziemskiej rzeki tworz
ą
nasz krajobraz, nadaj
ą
c mu ró
ż
ne
kształty i barwy.
Rzeki tworz
ą
si
ę
te
ż
w miejscach, gdzie wody gruntowe wydostaj
ą
si
ę
na powierzchni
ę
tworz
ą
c
ź
ródła.
Strumienie wody
ź
ródlanej
wzbogaconej opadami deszczu czy
ś
niegu ł
ą
cz
ą
si
ę
ze sob
ą
i
spływaj
ą
do morza.
Rzeki w terenie górzystym s
ą
bardzo porywiste, woda w nich jest
czysta i zimna a na dnie spoczywaj
ą
setki kamieni i głazów. Górskie
rzeki wij
ą
c si
ę
w
ś
ród stromych w
ą
wozów i dolin przemieniaj
ą
si
ę
niekiedy we wspaniałe wodospady tworz
ą
c przepi
ę
kny malowniczy
krajobraz.
Wody rzek i jezior stanowi
ą
główne
ź
ródło wody u
ż
ytkowej dla
człowieka (ok. 80% zapotrzebowania na wod
ę
pitn
ą
i wod
ę
do
celów higienicznych).
Co wi
ę
cej, znacznie łatwiej jest pobiera
ć
wod
ę
z rzeki czy jeziora, ni
ż
pompowa
ć
j
ą
z gł
ę
bi Ziemi.
Z drugiej jednak strony, wody rzek s
ą
znacznie bardziej nara
ż
one
na zanieczyszczenia.
Rzeka płyn
ą
c przelewa du
ż
e masy
wody, które nios
ą
ze sob
ą
piasek,
ż
wir, glin
ę
i inne
zanieczyszczenia.
Szczególnie du
ż
o zanieczyszcze
ń
spotyka si
ę
w górnym biegu
rzeki, gdzie płynie ona wartkim strumieniem.
W dolnym odcinku rzeki tworz
ą
naturalne rozlewiska – miejsca,
gdzie dochodzi do samoistnego oczyszczania si
ę
.
Najdłu
ż
sze rzeki
ś
wiata
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
A
m
a
z
o
n
k
a
N
il
J
a
n
g
c
y
P
a
ro
m
a
H
u
a
n
g
A
m
u
r
M
e
k
o
o
n
g
L
e
n
a
K
o
n
g
o
M
a
c
K
e
n
z
ie
N
ig
e
r
J
e
n
is
ie
j
O
b
.
M
is
s
is
ip
i
W
o
łg
a
J
u
k
o
n
In
d
u
s
R
io
G
ra
n
d
e
S
a
o
F
ra
n
c
is
c
o
D
u
n
a
j
O
ri
n
o
k
o
K
o
lo
ra
d
o
D
n
ie
p
r
U
ru
g
w
a
j
D
o
n
P
e
c
z
o
ra
R
e
n
W
is
ła
O
d
ra
W
a
rt
a
k
m
Jeziora mog
ą
by
ć
pochodzenia polodowcowego lub mog
ą
by
ć
zasilane wod
ą
z rzek. Zanieczyszczona woda w
jeziorach znacznie trudniej sama si
ę
oczyszcza.
Szczególnie niebezpieczne dla
ż
ycia w jeziorze s
ą
zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, gdy
ż
prowadz
ą
one do
eutrofizacji wód
(nasycanie wody w
zwi
ą
zki azotu i fosforu), w efekcie czego nast
ę
puje
gwałtowny wzrost glonów na powierzchni jeziora.
Woda pod ko
ż
uchem glonów zawiera znacznie mniej tlenu
i dochodzi to tzw. przyduchy ryb (
ś
niecie ryb na skutek
braku tlenu).
Zjawisko to wyst
ę
puje zwykle wiosn
ą
, kiedy nie s
ą
jeszcze
rozwini
ę
te inne ro
ś
liny wodne, wyst
ę
puj
ą
ce w jeziorze.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
G
ó
rn
e
W
ik
to
ri
i
M
ur
o
n
M
ic
hi
ga
n
A
ra
ls
ki
e
T
an
ga
ni
ka
B
aj
ka
ł
W
ie
lk
ie
N
ie
d
ź
w
ie
dz
ie
W
ie
lk
ie
N
ie
w
ol
n i
cz
e
B
eł
ch
as
z
Ła
do
ga
M
ac
al
b o
Pa
to
s
O
m
eg
a
Ś
ni
ar
dw
y
ty
ś
.
k
m
2
Najwi
ę
ksze jeziora na
ś
wiecie
Wody rzek i jezior zasilane s
ą
wodami opadowymi
(deszcz,
ś
nieg, szad
ź
itp.).
S
ą
one jednym z ogniw obiegu wody w przyrodzie.
Pochodz
ą
, one z wód mórz i oceanów oraz rzek i
jezior, które wyparowały do atmosfery i wracaj
ą
na Ziemi
ę
w postaci deszczu,
ś
niegu itp.
Wody opadowe z jednej strony od
ś
wie
ż
aj
ą
wod
ę
w
rzekach i jeziorach, z drugiej strony nios
ą
gro
ź
b
ę
ich zanieczyszczenia jej przez zwi
ą
zki
obecne w kroplach wody
,
Wody opadowe
Kwa
ś
ne deszcze
Szczególnie niebezpieczne s
ą
tzw. kwa
ś
ne deszcze, gdy
ż
np. przy pH wody poni
ż
ej 5.0 dochodzi do zakłóce
ń
w
rozrodzie ryb, a przy pH 3.0 gin
ą
ryby
.
Ponadto kwa
ś
na woda wypłukuje wap
ń
ze skorupek jaj
ptaków wodnych i cz
ę
sto dochodzi do uszkodzenia
piskl
ą
t jeszcze przed wykluciem si
ę
z jaj (mi
ę
kka
skorupka nie stanowi dostatecznej ochrony).
Podobny los mo
ż
e spotka
ć
ś
limaki, których osłonki staj
ą
si
ę
mi
ę
kkie i nie chroni
ą
ich przed innymi zwierz
ę
tami.
Kwa
ś
ne deszcze ponadto negatywnie wpływaj
ą
na
konstrukcje przemysłowe i budowlane.
Zasoby wody słodkiej na Ziemi kształtuj
ą
si
ę
na poziomie
37,5 milionów km
3
.
Z tego na Polsk
ę
przypada około 220 km
3
wody. Ponad
70% tracimy na skutek parowania, reszta –
ś
rednio
62 km
3
– odpływa rzekami – głównie do Bałtyku.
W ci
ą
gu roku na ka
ż
dego mieszka
ń
ca przypada
ś
rednio:
- na Ziemi
- 7300 m
3
wody,
- w Europie - 4560 m
3
wody,
- w Polsce
- 1580 m
3
wody
Tylko dwa europejskie kraje – Belgia i Malta – maj
ą
mniejsze od nas zasoby wodne w przeliczeniu na
jednego mieszka
ń
ca
.
Zasoby wody słodkiej
Dla zaopatrzenia w wod
ę
istotne s
ą
jednak nie warto
ś
ci
ś
rednie, lecz ilo
ść
wody realnie dost
ę
pna
.
Po uwzgl
ę
dnieniu wody dopływaj
ą
cej rzekami spoza granic
naszego kraju, któr
ą
teoretycznie s
ą
siedzi mog
ą
w
cało
ś
ci wykorzysta
ć
, 54 km
3
wody, któr
ą
nale
ż
y
pozostawi
ć
w rzekach, aby zapewni
ć
przetrwanie
ekosystemów rzecznych, oraz ilo
ś
ci odpływaj
ą
cej
bezu
ż
ytecznie w czasie wezbra
ń
, pozostałe
ś
rednie
dyspozycyjne zasoby wodne naszego kraju to około
22 km
3
wody rocznie.
W przeliczeniu na jednego mieszka
ń
ca jest to nie
wi
ę
cej ni
ż
560 m
3
w roku.
Niestety w tej wielko
ś
ci mieszcz
ą
si
ę
równie
ż
wody
zanieczyszczone.
Zasoby wodne w Polsce
Wg Małego Rocznika Statystycznego 2011
Zasoby wodne Polski na tle innych
krajów
•
ź
ró
d
ło
:
w
w
w
.w
p
ro
s
t.
p
l/
a
r/
7
9
2
6
4
/P
is
to
le
t-
n
a
-
w
o
d
e
Jak oszcz
ę
dza
ć
wod
ę
Jak oszcz
ę
dza
ć
wod
ę
1.
1. Nigdy nie wylewaj niepotrzebnie wody, kiedy mo
ż
na jej u
ż
y
ć
Nigdy nie wylewaj niepotrzebnie wody, kiedy mo
ż
na jej u
ż
y
ć
np.: do podlewania kwiatów, ogrodu, czy sprz
ą
tania.
np.: do podlewania kwiatów, ogrodu, czy sprz
ą
tania.
2.
2.
Sprawd
ź
czy Twoje instalacje wodoci
ą
gowe nie maj
ą
Sprawd
ź
czy Twoje instalacje wodoci
ą
gowe nie maj
ą
przecieków.
przecieków.
3.
3. Napraw kapi
ą
ce krany wymieniaj
ą
c uszczelki.
Napraw kapi
ą
ce krany wymieniaj
ą
c uszczelki.
4.
4. Sprawd
ź
, czy nie wycieka woda ze zbiornika Twojej toalety.
Sprawd
ź
, czy nie wycieka woda ze zbiornika Twojej toalety.
5.
5. Unikaj zb
ę
dnego spłukiwania toalety.
Unikaj zb
ę
dnego spłukiwania toalety.
6.
6. Bierz szybki prysznic. Zast
ą
p natrysk wersj
ą
Bierz szybki prysznic. Zast
ą
p natrysk wersj
ą
oszcz
ę
dno
ś
ciow
ą
, z małym strumieniem.
oszcz
ę
dno
ś
ciow
ą
, z małym strumieniem.
7.
7. U
ż
ywaj małej ilo
ś
ci wody do k
ą
pieli.
U
ż
ywaj małej ilo
ś
ci wody do k
ą
pieli.
8.
8. Nie pozwól , aby woda była odkr
ę
cona, kiedy myjesz z
ę
by
Nie pozwól , aby woda była odkr
ę
cona, kiedy myjesz z
ę
by
lub twarz.
lub twarz.
9.
9.
Używaj zmywarki i pralki tylko wtedy, kiedy ją uzupełnisz lub ustaw
Używaj zmywarki i pralki tylko wtedy, kiedy ją uzupełnisz lub ustaw
na program oszczędnościowy.
na program oszczędnościowy.
10.
10.
Nie używaj bieżącej wody do rozmrażania mięsa lub mrożonek.
Nie używaj bieżącej wody do rozmrażania mięsa lub mrożonek.
Odmrażaj jedzenie przez noc w lodówce lub mikrofalówce.
Odmrażaj jedzenie przez noc w lodówce lub mikrofalówce.
11.
11.
Przechowuj wodę do picia w lodówce, a nie odkręcaj jej za każdym
Przechowuj wodę do picia w lodówce, a nie odkręcaj jej za każdym
razem, kiedy chcesz się napić zimnej wody.
razem, kiedy chcesz się napić zimnej wody.
12.
12.
Trawnik podlewaj oszczędnie.
Trawnik podlewaj oszczędnie.
13.
13.
Wyposaż swój wąż w zamykaną końcówkę, która pozwala regulować
Wyposaż swój wąż w zamykaną końcówkę, która pozwala regulować
strumień wody.
strumień wody.
14.
14.
Ustaw zraszacz tak, aby podlewać tylko trawnik i kwiaty, a nie
Ustaw zraszacz tak, aby podlewać tylko trawnik i kwiaty, a nie
miejsca wybetonowane.
miejsca wybetonowane.
15.
15.
Unikaj zbyt dużej ilości nawozów, bo zwiększają zapotrzebowanie
Unikaj zbyt dużej ilości nawozów, bo zwiększają zapotrzebowanie
trawy na wodę.
trawy na wodę.
16.
16.
Unikaj instalacji fontann, jeśli nie mają zamkniętego obiegu wody.
Unikaj instalacji fontann, jeśli nie mają zamkniętego obiegu wody.
17.
17.
Myj samochód w myjni, która stosuje recykling wody.
Myj samochód w myjni, która stosuje recykling wody.
Dzi
ę
kuj
ę
za uwag
ę