Psychologia ogólna wyk 4
Uczenie sie percepcyjne:
-utajone- uczenise się języka np.. dziecko w kontaktach spolecznych
-wdrukowanie (wpajanie)- szybkie, zachodzi w okresie krytycznym, oporne na wygaszanie, trwaly wpływ na zachowania spolczne
Warunkowanie na kontekst
-bodziec warunkowy- kontekst, zespol elementow srodowiska, które poprzedzaja pojawienie się czynnika awersyjnego
-w efekcie asocjacji- otoczenie staje się sygnalem zagrozenia
Warunkowanie klasyczne w zyciu codziennym:
-w terapii alkoholizmu( dzialanie antabusu oparte na awersji smakowej)
-w reklamie np. slogany polityczne+ atrakcyjne bodzce= lepszy odbior sloganow
Warunowanie instrumentalne (sprawcze)
- skojarzenie reakcji ze wzmocnieniem
-okreslona reakcja będzie się utrwalala jeśli jest nagradzana lub nie będzie wystepowala jeśli jej konsekwencja będzie kara.
Pierwszy ekesperymentalny model warunkowania instumentalnego- Edward Thorndike.
Stworzyl prawo efektu: „zachowania prowadzace do zadowalajacego stanu rzeczy beda z większym prawdopodobienstwem powatarzane”
Wzmocnienie w warunkowaniu instrumentalnym:
-pozytywne (zwiazane z popedami apetytywnymi) lub negatywne(zwiazane z popedami awersyjnymi)
-pierwotne(z natury wzmacniajace np. sex) lub wtorne (nie zaspokajajaja bezposrednio potrzeb biologicznych np. jestesmy lubiani w grupie)
-natychmiastowe (zaraz po pozadanym zachowaniu) lub odroczone
-ciagle (po kazdej reakcji) lub czesciowe (uczy się wolniej, ale bardziej odporne na wygaszanie np. nauka)
Procesy towarzyszace warunkowaniu:
-wygaszanie reakcji warunkowej( skutek wielokrotnej prezentacji BW bez BB/ zachowania bez wzmocnienia)
-samorzutne odnowienie- po wygaszeniu, BW może odzyskac zdolnosc wywolywania reakcji/ zachowanie może się pojawic samorzutnie)
-generalizacja- rozszerzenie reakcji warunkowej na bodzce podobne do BW/ reakcje podobne do wzmacnianej)
-roznicowanie (zdolnosc do odrozniania BW o bodzcow podobnych/ reakcji wzmacnianej od innych)
Warunkowanie klasyczne vs instrumentalne:
Warunkowanie klasyczne:
-organizm pasywny
-reakcje wywolywane, odruchowe
-wzmocnienie jest niezalezne od wyuczenia się związku BW/BB
Warunkowanie instrumentalne:
-organizm jest sorawca dzialania
-reakcje są dowolne, emitowane
-wzmocnienie jest nastepstwem pozadanej reakcji.
Habituacja:
zmniejszanie się i znaik rekacji na często powatzrajacy się ten sam bodziec( np.znudzenie się, zaprzestanie zwarcania uwagi na dany bodziec)
Za asocjacje odpowiada cialo migdalowate
JEZYK I KOMUNIKACJA
język:
-system znakow (kod) i regul poslugiwnaia się nimi
-nosnik znaczen wspomagajacych p[rocesy myslenia i funkcje wykonawcze
-narzedzie komunikacji
-dynamicznie zmeniajacy sie element kultury (nowe znaki jezykowe)
Drogi przekazu informacji jezykowej:
-mowienie
-pisanie/czytanie
-sygnalizowanie czyli transpozycja systemu fonicznego na:
-uklad graficzny (alfabet Braille'a)
-uklad palcowy( język migowy)
Mowa:
werbalne porozumiewanie się ludzi za pomoca aktow jezykowych: dzwiekowe, graficzne,migowe. Uniwersalna biologicznie uwarunkowana wlasciwosc gatunku ludzkiego.
Mozgowe mechanizmy mowy:
-Paul Broca- „mowimy lewa polkula”
-Karl Wernicke
-Afazja ruchowa(Broca)- uszkodzenie w lewym placie czolowym. Zaklocenie zdolnosci mowienia. Zaburzenia ekspresji, fluencji, artykulacji. Pelna swiadomosc swoich zaburzen.
-Afazja czuciowa(Wrnicke)- uszkodzenie w lewym placie skronioweym. Zaburzenia rozumienia mowy(takze wlasnej) przy zachowanej zdolnosci tworzenia slow i zadan. „Sałatka slowna”, neologizmy, parafrazje werbalne lub fonetyczne. Brak swiadomosci zaburzen.
-Afazja anomiczna(amnestyczna)- niemoznosc aktualizacji nazw okreslajacych ;udzi, przedmioty, czynnosci i zjawiska np. „to czym się pisze”. Jest jednym z podstawowych objawowroznych rodzajow amnezji.
-Izolowana anomia- wystepuje po uszkodzeniach obszarow skroniowo lub ciemieniowo-potylicznych.
Afazje-zaburzenia mowy po uszkodzenou mozgu:
-afazja przewodzenia-zaburzeni w powtarzaiu zaszlyszanych tresci (glownie sliw nieznanych lub bezsensownych). Zachowana mowa spontaniczna oraz rozumienie języka pisanego i mowionego. Częste zastepowanie slow bliskoznacznymi. Uszkodzenie dolnej czesci plata ciemieniowego i peczka luskowatego.
Dyzartria- neuromotoryczne zaburzenie mowy
-dysfunkcja aparatu wykonawczego (język, podniebienie, gardlo, krtan)
-skutek uszkodzenia OUN (nerwy twarzowe, ich jadra, drogi korowo-jadrowe, mozdzek)
-Objaw towarzyszacy SM, chorobie Parkinsona, porazeniu mozgowemu, udarom, urazom
-Mowa niewyrazna, zamazana, belkotanie z przydzwiekiem nosowym.
Anarthia- mowa niezrozumiala
-przy glebokich uszkidzeniach
-dzwieki nieartykulowane
-nie można rozroznic slow
Dysleksja:
zaburzenia czytania bez jednoczsenych zaburzen widzenia i innych funkcji intelektualnych
-wysoka odzedziczalnosc
-rozne hipotezy dotyczace przyczyn dysleksji
budowa mozgu (bardziej symetryczne polkule mozgowe, slabsze polaczenia okolic kolorowych)
niewielkie uposledzenie sluchu (fMRI pokazuje, ze dyskletycy slabiej reaguja na dzwieki mowy, kolejnosc spolglosek).
Slaba aktywnoac kanalu wielkokomorkowego w ukladzie wzrokowym (uczestniczy w analizie ksztaltow i przedmiotow w ruchu).
Deficyt w przeksztalcaniu infromacji wzrokowych w sluchowe
Zaburzenia uwagi (koncentracji uwagi na okreslonych aspektach bodzca wzrokowego)
Literyzacja mowy:
mimo niewatpliwej dominacji lewej polkuli, prawa ma także pewne kompetencje jezykowe
Uszkodzenia prawostronne mogą prowadzic do zaburzen bardziej zlozonych form komunikacji jezykowe(metafora, dowcip, symbolika)
Prawa polkula odpowiada za wyrazanie emocj(prozodie) i rozumienie ich
Prozodia(Monrad-Krohn)
-prozodia lingwistyczna (akcenty)
-prozodia emocjonalna
-prozodia intelektualna (sarkazm, ironia)
-prozodia nieartykulowana (chrzakanie, wzdychanie)
Filogeneza(protojezyk)- homo erectus (500 000 lat temu) zwiazane z wytwarzaniem i uzywaniem narzedzi oraz kontrolowanym uzywaniem ognia.
Mowa dzwiekowa, zblizona do wspolczesnej, podlegajaca prawom rozwoju kulturowego)
Czy istenieje „okres krytyczny” dla nabywania języka?
-znaczne zwiekszenie liczby dendrytow w neuronach okolicy Broca (miesias 12 a 14)
-lagodniejsze konsekwencje uszkodzenia mozgu u dzieci mlodszych niż starszych (przd 10 rokiem zycia- restytucja mowy jest regula)
-trudnosci w funkcjonowaniu jezykowym u dzieci deprywowanych lingwistycznie i socjalnie (np. Gennie)
-sprawnosc w opanowaniu drugiego języka obnizona z wiekiem.
Resystytucja(?) języka po uszkodzeiniach lewej polkuli lub depawacji lingwistycznej mozliwa jest dzieki plastycznosci mozgu. Nastepuje reorganizacja mozgowej reprezentacji mowy- funkcje przejmuje prawa polkula.