Maciej Grochowski (Językoznawstwo ogólne, 2012/2013)
Języki naturalne a sztuczne. Funkcje języka (naturalnego) i wypowiedzi
Podstawowe rozróżnienia w klasie języków naturalnych: języki etniczne (żywe i martwe) a języki międzyetniczne (a) sztucznie utworzone, np. esperanto, (b) nieutworzone w sposób sztuczny, np. języki kreolskie - rezultat wzajemnych zapożyczeń co najmniej dwóch języków etnicznych, np. języka kolonizatorów i tubylców; por. też lingua franca w XIX w.).
Rodzaje języków sztucznych: języki formalne (np. język klasycznego rachunku zdań), języki informacyjno-wyszukiwawcze (służące do opisu treści dokumentu), języki programowania. Języki mieszane (języki dyscyplin naukowych, innych niż nauki formalne), łączące słownik języka sztucznego z gramatyką języka naturalnego.
Opozycja języków naturalnych (są funkcją narodu, służą realizacji wszelkich celów związanych z mówieniem, ukształtowały się w wyniku ewolucji; jednostki mają znaczenia z góry dane; nie jest wykluczona wieloznaczność i okazjonalność jednostek) i sztucznych (są funkcją innych zbiorowości niż narody, stanowią wytwór ludzkiej działalności poznawczej, służą określonym celom związanym z przekazem informacji; znaczenia są nadawane jednostkom arbitralnie; jednostki z założenia nie są wieloznaczne ani okazjonalne).
Pojęcie komunikacji. Prawdziwość jako relewantne założenie komunikacji.
Klasyczne teorie funkcji języka: K. Bühler, 1934 (funkcja przedstawieniowa, ekspresywna, impresywna; nawiązanie do dychotomii W. v. Humboldta i F. de Saussure'a dotyczących istoty zjawisk językowych); R. Jakobson, 1960 (sześcioelementowy schemat sytuacji komunikacyjnej: desygnat, nadawca, odbiorca, kod, kontakt, przekaz; sześć funkcji języka: komunikatywna, ekspresywna, impresywna, metajęzykowa, fatyczna, poetycka; opozycja językoznawstwa wewnętrznego i zewnętrznego w świetle schematu sytuacji komunikacyjnej).
Klasyczne ujęcia strukturalistów polskich: L. Zawadowski, 1966 (funkcje kodowe tekstu (reprezentatywna i komunikatywna) i pozakodowe), H. Kurkowska, 1974 (rozróżnienie funkcji systemu (generatywnej) i funkcji tekstu (konwencjonalnych i niekonwencjonalnych)).
Typologia funkcji języka (z końca XX wieku) ukształtowana pod wpływem teorii aktów mowy, teorii referencji i lingwistyki generatywnej [R. Grzegorczykowa, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, w: Język a kultura, t. 4, 1991]. Opozycja funkcji systemu językowego (funkcja generatywna i reprezentatywna / poznawcza) i funkcji wypowiedzi.
Funkcje wypowiedzi (zdeterminowane intencjami nadawcy): informacyjne (deskryptywna i oceniająco-postulatywna) i pozainformacyjne.
Najważniejsze funkcje pozainformacyjne wypowiedzi: (a) sprawcza (zdeterminowana konwencjami społecznymi, np. tworzenie aktów prawnych, bądź aktami rytualnymi, magicznymi, np. klątwa), (b) nakłaniająca (oddziaływanie na odbiorcę w szerokim sensie, w tym także za pomocą perswazji i manipulacji), (c) ekspresywna (ujawnianie emocji i stanów woli mówiącego), (d) kreatywna (tworzenie określonej wizji świata w tekście artystycznym).
Kulturotwórcza funkcja tekstów - utrwalanie dorobku piśmienniczego i zbiorowej pamięci społeczeństw.