05 barok

Barok

XVII, XVIII wiek

Filozofia oświecenia (nie będę tutaj o niej pisał)
Założenia stylu:
Bogactwo, dysharmonia, dynamika, ruch. Wielkość ponad ludzką miarę, poszukiwanie
pozaziemskich wizji.

Architektura

Ruchliwość i dynamika przejawia się m.in. w elewacji budynku (mury wysuwają się
do przodu i cofają w głąb). Kolumny są spiralnie skręcone. Wieże nakrywano
baniastymi hełmami. Rzeźba i płaskorzeźba polichromowana ze złoceniami. Stiuki o
motywach roślinnych (liście, owoce, kwiaty często przewiązane fruwającymi
wstążkami).

Malarstwo

Malarstwo iluzjonistyczne oraz w plafonach. Typowym motywem jest anioł w
kościele i amor w obiektach świeckich.

Zabytki:

- Polska

- Pałace z ogrodami:

- w Pszczynie, Wilanowie, Łańcucie

- Kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie

- Włochy

- Kościół Il Gesu w Rzymie

- Francja

- Pałac w Wersalu pod Paryżem

Zainteresowania malarzy skupiają się wokół światła i cienia.

Rembrandt van Rijn - malarz holenderski. Mistrz światła i cienia oraz portretu
psychologicznego. Portretowane postacie przekazane są ze specyficznym realizmem,
zwłaszcza dotyczy to portretów ludzi starych i mówi się, że w ich twarzach
maluje się całe życie. Obrazy Rembrandta utrzymane są w tonacji brązowej, którą
rozswietla żółte światło skupione w jednym punkcie. Jego dzieła to m.in.
autoportrety ( - portret żony Saski i słynny "Wymarsz strzelców" lub inna nazwa
"Straż nocna")
Poul Rubens - malarz flamandzki. Jego twórczość cechuje dynamiczna kompozycja,
zamiłowanie do szerokiej palety barw. Szalona namiętność, wzniosłość, bujne
kształty, gra światłocienia. Te wszystkie cechy łączą go z epoką baroku. Malował
portrety (np.: żony Heleny), sceny mitologiczne i religijne.
Diego Velazques - hiszpan. Nadworny malarz króla Filipa IV; portretował rodzinę
królewską, zwłaszcza infantkę Małgorzatę. Malarz zasłynął z mistrzowsko
namalowanych draperii. W sposób genialny oddawał połyskliwość atłasów i brokatu,
mięsistość aksamitu i ażurowość koronek.
Caravaggio - malarz włoski, który podchodził nowatorsko do malarstwa.
Eksperymentował w zakresie światła (powołanie św. Mateusza), jego obrazy są
oryginalne także pod względem koloru. Artysta stosował ożywioną kolorystykę.
Malował także sceny mitologiczne (np.: Bachus)
- Holandia

Strona 1

05 barok

Malarstwo sięgało do tematyki rodzajowej. Sceny z życia codziennego, martwe
natury.

Jan Vermeer - malarz pokazywał głównie kobiety przy codziennych zajęciach (np.:
Mleczarka, Koronczarka). Autor stosował jasne, klarowne kompozycje.
Przedstawione sceny tchną spokojem, a kolorystyka jest wyważona i zharmonizowana
w sposób doskonały. Vermeer był nie tylko świetnym portrecistą, ale i bardzo
dobrym malarzem martwych natur, które były uzupełnieniem portretowanych postaci.

ENCYKLOPEDIA

BAROKU SZTUKA. Barok w sztuce został zapoczątkowany we Włoszech (Rzym) w 2 poł.
XVI w.; trwał do poł. XVIII w.; gł. okresy baroku: wczesny, dojrzały i późny.
Architekturę barok. cechuje monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form
ornamentalnych; hierarchizacja elementów kompozycyjnych kulminująca na osi
środk.; efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie
gzymsów itp.; wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często
iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było org. łączenie architektury,
malarstwa i rzeźby. W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ
przestrzenny wywodzący się z rzym. kościoła Il Gesu, liczne warianty we
wszystkich krajach; różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasady
parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centr.,
eliptyczne itp.); monumentalne założenia klasztorne zbliżone do pałacowych
(Weingarten, Göttweig); w architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem
i ogrodem (Vaux-le-Vicomte, Wersal, Würzburg, Schönbrunn); we wnętrzach,
zazwyczaj na osi gł., salon i reprezentacyjna klatka schodowa; ogród o układzie
osiowo-geom. i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki —
liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójpromienistego
rozgałęzienia arterii (Rzym, Wersal). Główne ośr. architektury barok.: Włochy
(G.L. Bernini, F. Borromini oraz C. Maderna, P. da Cortona, B. Longhena, G.
Guarini, F. Juvara), Hiszpania (churrigueryzm ), Niemcy (J.B. Neumann, D.
Zimmermann, M.D. Pöppelmann, bracia Asam) i Austria (J.B. Fischer von Erlach,
J.L. von Hildebrandt). We Francji (F. Mansart, J. Hardouin-Mansart, L. le Vau,
C. Perrault) i Anglii (I. Jones, Ch. Wren, J. Vanbrugh) — kierunek
klasycyzujący. W Polsce architekturę barok. reprezentowali: M. Castelli, Tylman
z Gameren, A.W. Locci, P. Ferrari, J. i J. Fontanowie.

Barokowe rzeźb. dekoracje arch. (sztukaterie), rzeźby w kamieniu i drewnie
(polichromowane), pomniki, nagrobki, posągi, i grupy rel., mitologiczne, alegor.
(często w ogrodach) cechowała silna dynamika, patos, ruch, teatralność gestu,
układy kontrapostowe, ujęcie postaci w zwrotnym momencie akcji, często, zwł. w
tematyce rel., dążenie do oddania silnych uczuć i stanów ekstazy; gł.
przedstawiciele: G.L. Bernini, A. Algardi (Włochy), P. Puget, Ch.A. Coysevox, F.
Girardon (Francja), J.M. Montanéz, A. Cano (Hiszpania), I. Günther, B. Permoser
(Niemcy i Austria); w Polsce — J.Ch. Falconi, B. Fontana, A. Schlüter. Na
uformowanie się malarstwa barok. na przeł. XVI i XVII w. wywarło wpływ rzym.
środowisko artyst. — nurt naturalist. reprezentowany przez Caravaggia
(caravaggionizm), i nurt klas. (wywodząca się z Bolonii rodzina Carraccich, G.
Reni, Domenichino) oraz koloryst. szkoła wenecka. Prądy te, przeplatając się z
tendencjami mistyczno-symbol. i nurtem sztuki dworskiej (zwł. w krajach katol.),
były gł. kierunkami malarstwa barokowego. W malarstwie rel. (w krajach katol. —
włączone w kontrreformacyjny program Kościoła) dominowała tematyka
mistyczno-symbol. i martyrologiczna, w malarstwie świeckim — sceny mitol.,
alegor., hist. i portret, a także pejzaż, martwa natura, tematyka rodzajowa
(zwł. w Holandii, Flandrii i Hiszpanii). Kompozycja barok. opierała się na
układach diagonalnych i silnych efektach światłocieniowych: w malarstwie
ściennym stosowano iluzjonizm (Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo). Inne ważne
ośr. malarstwa: Hiszpania (D. Velázquez, F. de Zurbarán, B.E. Murillo), Flandria
(P.P. Rubens, A. van Dyck, J. Jordaens), Holandia (F. Hals, Rembrandt, J.
Vermeer van Delft), Francja (G. de la Tour, N. Poussin, C. Lorrain, Ch. Le Brun,
H. Rigaud). W Polsce malarstwo barok. reprezentowali: T. Dolabella, J. Tretko,
M.A. Palloni, J. Szymonowicz-Siemiginowski. W grafice dominował miedzioryt i
akwaforta; nastąpił też rozkwit rzemiosła artyst. (powstanie słynnych
manufaktur), zwł. ceramiki, meblarstwa i tkactwa.

Strona 2

05 barok

J. BIAŁOSTOCKI Wiek XVII. Barok, kontrreformacja, Wrocław 1970;

M. KARPOWICZ Barok w Polsce, Warszawa 1988;

W. WEISBACH Barock als Kunst der Gegenreformation, Berlin 1921;

Manierismo, Barocco, Rococo. Concetti e termini. Convegno Internazionale, Roma
1962;

Ch. NORBERG-SCHULZ Baroque Architecture, London 1986.

Strona 3