Ćwiczenie 4

FORMY MORFOLOGICZNE BAKTERII

(MOiŚ)

1) Od czego zależy forma morfologiczna bakterii?

a) liczba płaszczyzn podziału



jedna płaszczyzna (Streptococcus, Diplococcus)



wiele płaszczyzn (Staphylococcus, Sarcina)

b) synchroniczność/asynchroniczność podziałów

synchroniczne (Sarcina)
asynchroniczne (Staphylococcus)

2) Ziarniaki (Cocci)

G+

a) pojedyncze komórki
b) dwoinka (Diplococcus)



Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) [wyjątek:

G-]



Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) [wyjątek:

G-]

c) paciorkowiec (Streptococcus)



Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropotwórczy)



Streptococcus mitis



Streptococcus faecalis



Streptococcus mutans

d) gronkowiec (Staphylococcus)



Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) [zakażenia skóry, ropnie, zatrucia pokarmowe

gronkowcowe, zapalenia kości, stawów, osierdzia i inne)



Staphylococcus epidermidis [biofilm, “bakterie, które kochają plastik”, cewniki, zastawki

itp.)



Staphylococcus hominis

e) pakietowiec (Sarcina, sześcianka)



Micrococcus luteus

3) formy cylindryczne

a) pałeczka (Bacterium)

G-



Escherichia coli (pałeczka okrężnicy)



Salmonella typhi (pałeczka duru brzusznego)



Shigella sonnei



Shigella dysenteriae



Proteus mirabilis (pałeczka odmieńca)



Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) [odleżyny, zakażenia ran i skóry]



Listeria monocytogenes [G+, patogen wewnątrzkomórkowy]



Klebsiella pneumoniae [zdolność do wytwarzania otoczek śluzowych]



Aeromonas sp [wyst. w wodzie, także wodociągowej; zakażenia u osób z obniżoną

odpornością]

b) pałeczka zgięta (Vibrio, przecinkowiec)

Vibrio cholerae (przecinkowiec cholery) [gł. Zat. Bengalska, Azja, Afryka; rezerwuarem jest woda
(np. rzeka Ganges), powoduje silną biegunkę, odwodnienie i przy braku leczenia śmierć)
Vibrio O1 – szczep wywołujący klasyczną cholerę, ciężkie objawy
Vibrio „non O1” – szczepy wywołujące lekkie objawy cholery
Vibrio O139 – szczep, który również wywołuje klasyczną cholerę

c) laseczka (bacillus)



Bacillus cereus (laseczka woskowa)



Bacillus subtilis (laseczka sienna)



B. anthracis (laseczka wąglika)



B. thuringiensis („laseczka z Turyngii”)



B. stearothermophilus [wykorzystywany w kontroli autoklawów]



Clostridium tetani (laseczka tężca)



C. botulinum (laseczka jadu kiełbasianego)



C. perfringens [zgorzel gazowa; głębokie kłute rany; wytwarza 14 letalnych toksyn

oznaczanych literami alfabetu greckiego]



C. difficile [rzekomobłoniaste zapalenie jelit)

4) formy spiralne



Treponema pallidum (krętek blady) [wywołuje kiłę]



Leptospira sp

5) inne formy wydłużeniowe

Corynebacterium (maczugowiec)



Corynebacterium diptheriae (maczugowiec błonnicy)

Fusobacterium (wrzecionowce)
Mycobacterium (prątki)
Caulobacteriales (bakterie stylikowe, pałeczki zgięte)
Actinomycetes (promieniowce)[formują pseudogrzybnie]



II. Hodowla beztlenowców i mikroaerofili.
Anaerostat.
1. Beztlenowce wymagają środowiska wolnego od tlenu. Aby uzyskać takie warunki, w

anaerostacie umieszcza się borowodorek sodu. Borowodorek sodu uwalnia wodór
cząsteczkowy, który wiąże tlen i w efekcie tworzy się woda. Jednak reakcja tlenu z wodorem
byłaby zbyt gwałtowna w normalnych warunkach, dlatego w anaerostacie znajduje się też
katalizator palladowy, pozwalający na zachodzenie reakcji w łagodny sposób.

Kiedy z powietrza wiązany jest tlen tworzy się niekorzystne podciśnienie. Dlatego aby

unormować ciśnienie, w anaerostacie umieszcza się węglan sodu i kwas winowy, które
stopniowo uwalniają CO

2

(powstaje przy tym winian sodu i woda).

Aby sprawdzić czy w anaerostacie rzeczywiście panują warunki beztlenowe, umieszcza się

tam pasek bibuły nasączony błękitem metylenowym. Błękit metylenowy w warunkach
tlenowych jest niebieski. Jeżeli natomiast w środowisku nie ma tlenu to substancja staje się
przezroczysta.

Przykłady bakterii beztlenowych:
a) Clostridium sp
b) Desulfovibrio desulfuricans* [G(-), bakterie redukujące związki siarki: siarczany, siarczyny i

tiosiarczany do siarczków] [są dane mówiące, że bakterie te mogą przeżywać w środowisku
bogatym w tlen choć ich rozwój jest zahamowany]

2. Hodowla mikroaerofili:

Mikroaerofile to bakterie wymagające obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu. Nie można

jednak całkowicie wykluczyć tej cząsteczki ze środowiska. Mikroaerofile hoduje się więc w
anaerostacie przy użyciu tych samych odczynników co w przypadku beztlenowców ale w takich
stężeniach aby wiązanie tlenu nie było całkowite. Wymaga to odpowiedniego dobrania ilości
składników. Zwykle są one umieszczone w gotowych zestawach od producentów.

Przykłady mikroaerofili:
Flavobacterium sp

3.

Bakterie wymagające wyższego stężenia CO

2

:

Hodowla w anaerostacie, jak w przypadku beztlenowców wymagająca większych ilości

kwasu winowego i węglanu sodu.

Przykłady: Campylobacter jejuni