1
Prof. dr hab. inż. Andrzej J. Osiadacz
Mgr inż. Agnieszka Bojanowicz
Politechnika Warszawska
Wydział Inżynierii Środowiska
Zakład Inżynierii Gazownictwa
e-mail:
andrzej.osiadacz@is.pw.edu.pl
ANALIZA KOSZTÓW USŁUGI PRZESYŁOWEJ
1. WSTĘP
Taryfa jest to zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez
przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzony jako obowiązujący dla określonych w nim
odbiorców. Ogólne cele stanowienia taryf są następujące:
- wymuszenie efektywnego zarządzania w przedsiębiorstwach energetycznych,
- racjonalizacja budowy lub rozbudowy sieci dla pozyskania nowych odbiorców i usunięcia
ograniczeń strukturalnych w istniejących systemach sieciowych (zapewnienie rozwoju
sieci),
- dostarczenie informacji do kalkulacji przedsięwzięć inwestycyjnych przez potencjalnych
inwestorów po stronie odbioru paliwa, wytwarzania energii elektrycznej i ciepła
(porównywanie opłacalności budowy nowych źródeł, wyboru paliwa pierwotnego,
określenia optymalnej lokalizacji),
- zapewnienie zwrotu nakładów inwestycyjnych na odtworzenie majątku trwałego,
- ochrona odbiorców paliw oraz podmiotów uprawnionych do korzystania z sieci przed
nadmiernym poziomem cen paliw i usług przesyłowych,
- promowanie konkurencji na rynku energii, włącznie z konkurencją pomiędzy różnymi
nośnikami,
- kształtowanie rynku energii zgodnie z polityką energetyczną państwa,
- wyrównanie pozycji przedsiębiorstw o różnych warunkach startu w okresie przejścia od
systemu monopolu naturalnego do konkurencji na rynku energii.
Metodologia kształtowania taryfy w oparciu o koszty świadczenia usług wynika z rozwiązań
w zakresie kształtowania taryf przyjętych w krajach, w których zużycie gazu jest duże,
działają urzędy regulacji oraz obowiązuje wymóg swobodnego dostępu do sieci. Składa się
ona z następujących faz:
2
- ustalenie kosztów świadczenia usług. Koszty te definiuje się jako całkowity przychód
konieczny do pokrycia kosztów eksploatacji gazociągów, z uwzględnieniem uczciwego i
uzasadnionego zysku,
- funkcjonalizacja kosztów. Jest to powiązanie kosztów z określonymi usługami bądź
urządzeniami,
- klasyfikacja kosztów. Polega ona na dzieleniu przypisanych poszczególnym funkcjom
(usługom) kosztów na dwie kategorie: koszty stałe – niezależne od ilości pobieranego gazu i
koszty zmienne – zmieniające się wraz z ilością pobieranego gazu. Następnie koszty te należy
przypisać do dwóch rodzajów opłat: opłaty za zarezerwowaną przepustowość lub do opłaty za
pobrany gaz.
- alokacja kosztów. Koszty przypisane do opłaty za zarezerwowaną przepustowość i opłaty za
pobrany gaz dzieli się pomiędzy poszczególne strefy sieci gazowej w zależności od odległości
lub taryfy regionalnej, a czasem także pomiędzy różne grupy odbiorców,
- kształtowanie taryfy. W tym miejscu wylicza się stawki jednostkowe dla każdego typu
usług.
2. PODSTAWOWE MODELE TARYFOWE.
Rozpocznijmy od analizy porównawczej czterech różnych modeli taryfowych
wykorzystując poniższy przykład. Przyjmijmy, że gazociąg długości 500 km dostarcza gaz do
sześciu odbiorców (A, B, C, D, E, F). Założono, że gazociąg przechodzi przez 2 strefy,
pierwsze 250 km należy do strefy I, a następne 250 km do strefy II.
Rys.1. Rozmieszczenie odbiorców wzdłuż gazociągu
Ustalono, że przedsiębiorstwo zajmujące się przesyłem gazu powinno uzyskać roczne
przychody wynoszące 120 mln zł (jest to suma uzasadnionych kosztów działalności
przedsiębiorstwa oraz nakładów na modernizację i rozwój sieci). Poniżej przedstawiono dane
o odbiorcach:
stacja
graniczna
(0 km)
A (75 km)
B (150 km) C (245 km)
D (255 km)
E (400 km)
F (500 km)
STREFA I
STREFA II
3
Tablica 1. Podstawowe dane o odbiorcach
Odbiorca Roczny
pobór Zarezerwowana
przepustowość
Stopień wykorzystania
zarezerwowanej
przepustowości gazociągu
Droga
przesyłu gazu
Strefa
mln
m
3
/rok m
3
/h
km
A 613,2
70000
1,0
75 I
B 613,2 140000
0,5
150 I
C 613,2 210000
0,3
245 I
D 613,2 210000
0,3
255 II
E 613,2 140000
0,5
400 II
F 613,2 70000
1,0
500 II
Razem 3679,2
840000
Założono, że wszyscy odbiorcy pobierają jednakową ilość gazu w ciągu roku, a przyjęte do
obliczeń wartości zarezerwowanej przepustowości są wielokrotnością przepustowości
zarezerwowanej przez odbiorcę A.
2.1. TARYFA PRZESYŁOWA ZMIENNA OPARTA NA ILOŚCI PRZESŁANEGO GAZU.
Ten sposób naliczania opłat za usługę przesyłową opiera się na ilości przesłanego gazu, a nie
na zarezerwowanej przepustowości. Opłata jest pobierana za m
3
przesłanego gazu lub
jednostkę przesłanej energii. Stawkę opłaty oblicza się w oparciu o wzór:
=
∑
p
P
t
Q
(1)
gdzie:
t
p
- stawka opłaty wg taryfy zmiennej opartej na ilości przesłanego gazu [zł/m
3
],
P - poziom niezbędnych przychodów przedsiębiorstwa [zł/rok],
ΣQ - łączna ilość gazu przesłanego w ciągu roku [m
3
/rok].
Dla powyższego przykładu stawka opłaty za usługę przesyłową wynosi:
3
p
3
120m ln zł / rok
t
0,0326zł / m
3679, 2m ln m / rok
=
=
(2)
Zakładając, że wszyscy odbiorcy pobierają jednakową ilość gazu, opłata za usługę przesyłową
dla poszczególnych odbiorców będzie identyczna niezależnie od stopnia wykorzystania
zarezerwowanej przepustowości. Dla odbiorców z przykładu, stopień wykorzystania
zarezerwowanej przepustowości waha się od 0.3 do 1.0, a mimo to wszyscy zapłacą po 20
mln zł/ rok.
Z faktu, że znaczna część kosztów przesyłu związana jest z utrzymaniem zdolności
przesyłowej, a nie wykorzystując zarezerwowanej przez siebie przepustowości odbiorca
4
blokuje możliwość jej wykorzystania przez innych użytkowników sieci, wynika, że jest to
taryfa nieefektywna.
2.2. TARYFA PRZESYŁOWA STAŁA OPARTA NA ZAREZERWOWANEJ
PRZEPUSTOWOŚCI.
Opłata zależy wyłącznie od zarezerwowanej przepustowości gazociągu, a wyznacza się ją
zgodnie ze wzorem:
M
P
t
M
=
∑
(3)
gdzie:
t
M
- stawka opłaty wg taryfy przesyłowej stałej opartej na zarezerwowanej przepustowości
[zł/(m
3
/h)rok],
P - poziom niezbędnych przychodów przedsiębiorstwa [zł/rok],
ΣM - łączna przepustowość zamówiona przez odbiorców[m
3
/h].
Dla powyższego przykładu, stawka opłaty za usługę przesyłu wynosi:
t
m
z rok
m
h
z m
h rok
M
=
=
120
840000 3
142 9
3
ln ł /
/
,
ł /
/ /
(4)
Wyznaczona wysokość opłat za usługę przesyłową dla poszczególnych odbiorców jest
następująca:
odbiorca A:
10 mln zł/rok,
odbiorca B:
20 mln zł/rok,
odbiorca C:
30 mln zł/rok,
odbiorca D:
30 mln zł/rok,
odbiorca E:
20 mln zł/rok,
odbiorca F:
10 mln zł/rok.
Zaletą tej taryfy jest proporcjonalność opłaty za usługę przesyłową od zarezerwowanej
przepustowości, a wadą jest brak związku opłaty z odległością przesyłu. Odbiorca A i
odbiorca F pobierają rocznie identyczną ilość gazu. Obaj mają taki sam stopień wykorzystania
zarezerwowanej przepustowości i mimo że różnica drogi przesyłu między nimi wynosi
425 km, ponoszą taką samą opłatę roczną.
2.3. TARYFA PRZESYŁOWA DYSTANSOWA
5
W tym przypadku opłata za usługę przesyłową uzależniona jest od zarezerwowanej
przepustowości gazociągu i drogi transportu gazu do odbiorcy. Wyznacza się ją z zależności:
(
)
1
=
=
⋅
∑
L
n
i
i
i
P
t
M L
(5)
gdzie:
t
L
- stawka opłaty wg taryfy przesyłowej dystansowej[zł/(m
3
/h)/km/rok],
P- poziom niezbędnych przychodów przedsiębiorstwa[zł/rok],
M
i
- przepustowość zarezerwowana przez i-tego odbiorcę[m
3
/h],
L
i
- długość drogi transportu gazu do i-tego odbiorcy[km],
n - łączna liczba użytkowników systemu.
W celu wyznaczenia stawki opłaty konieczne jest obliczenie iloczynu zarezerwowanej
przepustowości przez każdego odbiorcę i drogi przesyłu gazu. Dla odbiorców z przykładu
dane te przedstawiają się następująco:
odległość przepustowość
zarezerwowana
odległość x
przepustowość
km
m
3
/h km
x
m
3
/h
Odbiorca A
75
70000
5 250 000
Odbiorca B
150
140000
21 000 000
Odbiorca C
245
210000
51 450 000
Odbiorca D
255
210000
53 550 000
Odbiorca E
400
140000
56 000 000
Odbiorca F
500
70000
35 000 000
Razem
222 250 000
Stawka opłaty za usługę przesyłową wyznaczona według tej metody wynosi:
3
3
120
0 54
222 250 000
=
=
⋅
ln
/
,
/
/ /
/
/
L
m
zł rok
t
zł m h km rok
m h km
(6)
Opłata za usługę przesyłową dla poszczególnych odbiorców wynosi:
odbiorca A:
2,8 mln zł/ rok,
odbiorca B:
11,4 mln zł/ rok,
odbiorca C:
27,8 mln zł/ rok,
odbiorca D:
28,9 mln zł/ rok,
odbiorca E:
30,2 mln zł/ rok,
odbiorca F:
18,9 mln zł/ rok.
6
Główną zaletą tego modelu jest fakt, że opłata za usługę przesyłową zależy od rzeczywistej
odległości przesyłu. Ponadto występuje ścisły związek pomiędzy opłatą, a zarezerwowaną
przepustowością. Jest to metoda, która pozwala na ustalenie opłaty na poziomie najbardziej
zbliżonym do rzeczywistych kosztów eksploatacji systemu.
2.4. TARYFA PRZESYŁOWA STREFOWA
W tej metodzie wysokość opłaty zależy od zarezerwowanej przepustowości gazociągu i
strefy, w jakiej znajduje się odbiorca. Obszar, na którym znajdują się odbiorcy jest podzielony
na strefy. Każda strefa ma własną zryczałtowaną taryfę. Odbiorcy płacą za każdą
przekraczaną strefę. Aby wyznaczyć taryfę dla odbiorców w poszczególnych strefach należy
określić procent przychodów generowany w każdej ze stref. Zależy to od liczby odbiorców
w poszczególnych strefach i ilości pobieranego przez nich gazu. Taryfę wyznacza się według
wzoru:
Sk
k
k P
t
M
⋅
=
(7)
gdzie:
t
sk
- stawka opłat w k-tej strefie wg taryfy przesyłowej strefowej[zł/(m
3
/h)/rok],
k - procent przychodów generowanych w k-tej strefie,
P - poziom niezbędnych przychodów przedsiębiorstwa[zł/rok],
M
A
- łączna przepustowość sieci zarezerwowana przez odbiorców
znajdujących się w k-tej strefie[m
3
/h].
W powyższym przykładzie przyjęto, że 75% przychodów powinno pochodzić ze strefy I, a
25% ze strefy II. Łączna przepustowość w strefie I - 840000 m
3
/h, w strefie II – 420000 m
3
/h.
Stawka opłaty za przesył gazu w strefie I wynosi:
3
3
75
120
107 1
840000
⋅
=
=
%
ln /
,
/
/ /
/
SI
m zł rok
t
zł m h rok
m h
(8)
a w strefie II:
3
SII
3
25% 120m ln zł / rok
t
71, 4zł / m / h / rok
420000m / h
⋅
=
=
(9)
Ponieważ odbiorcy płacą za każdą przekraczaną strefę, odbiorcy znajdujący się w strefie II
płacą według sumy taryf dla strefy I i II. Stawka dla nich wynosi zatem:
SI
SII
3
t
t
107,1 71, 4 178,5zł / m / h / rok
+
=
+
=
(10)
7
Opłata za usługę przesyłową dla poszczególnych odbiorców jest wówczas następująca:
odbiorca A:
7,5 mln zł/ rok,
odbiorca B:
15,0 mln zł/ rok,
odbiorca C:
22,5 mln zł/ rok,
odbiorca D:
37,5 mln zł/ rok,
odbiorca E:
25,0 mln zł/ rok,
odbiorca F:
12,5 mln zł/ rok.
Taryfa strefowa została stworzona jako uproszczenie taryfy dystansowej dla sieci gazowych o
złożonych strukturach. Dla przedsiębiorstw gazowniczych o dużej liczbie klientów jest ona
nieco łatwiejsza we wdrożeniu, niż pełny system dystansowy, ponieważ nie trzeba określać
drogi przesyłu gazu dla każdego odbiorcy. Jej wady ujawniają się jednak w pobliżu granic
stref. Odbiorca C i odbiorca D, których odległość od punktu dostawy gazu z importu różni
się o 10 km, pobierając rocznie jednakową ilość gazu i rezerwując również identyczną
przepustowość ponoszą znacznie różniące się opłaty. Odbiorca D znajduje się w strefie II i
jego roczna opłata jest o 15 mln zł wyższa niż opłata odbiorcy C. Opłata odbiorcy D stanowi
167% opłaty odbiorcy C.
Różnice pomiędzy poszczególnymi systemami taryfowymi przedstawiono na wykresach.
Wykres na rys.1 ilustruje ile zapłaciliby poszczególni odbiorcy w zależności od wybranego
systemu taryfowego. Na rys. 2 przedstawiono udział procentowy opłat za usługę przesyłową
poszczególnych odbiorców w całkowitych przychodach przedsiębiorstwa.
Przedstawione
powyżej systemy taryfowe są rzadko w takiej postaci stosowane. W
praktyce bowiem, opłata za usługę przesyłową jest najczęściej modyfikacją omówionych
powyżej taryf.
8
Wykres 1. Porównanie systemów taryfowych - podział ze względu na odbiorców
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
odbiorca A
odbiorca B
odbiorca C
odbiorca D
odbiorca E
odbiorca F
mln z
ł/ rok
Taryfa oparta na ilości przesyłanego gazu
Taryfa oparta na zamówionej przepustowości
Taryfa dystansowa
Taryfa strefowa
Wykres 2. Porównanie systemów taryfowych - podział ze względu na metodę obliczeń
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
Taryfa oparta na ilości
przesyłanego gazu
Taryfa oparta na zamówionej
przepustowości
Taryfa dystansowa
Taryfa strefowa
mln z³ /
odbiorca A
odbiorca B
odbiorca C
odbiorca D
odbiorca E
odbiorca F
9
3. SPOSOBY NALICZANIA OPŁAT ZA USŁUGĘ PRZESYŁOWĄ.
Zgodnie z aktualnie obowiązującą w Polsce ustawą Prawo Energetyczne z dnia 10
kwietnia 1997 r. przedsiębiorstwa energetyczne, które posiadają koncesję na prowadzenie
działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania, magazynowania, przesyłania oraz
dystrybucji paliw i energii lub obrotu nimi, ustalają taryfy, a te podlegają zatwierdzaniu i
kontroli przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
Stawki opłat za usługi przesyłowe oblicza się jako stawki opłaty stałej i stawki opłaty
zmiennej na podstawie uzasadnionych kosztów dostarczania paliw gazowych odbiorcom
poszczególnych grup taryfowych. Stawki opłaty stałej wyliczane są na podstawie kosztów
stałych określonych dla danej grupy taryfowej, a są to głównie koszty:
- eksploatacji
przyłączy,
- eksploatacji,
modernizacji
i rozbudowy sieci gazowej,
- przesyłania paliw gazowych sieciami o innych parametrach i sieciami innych
przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem i
dystrybucją paliw
gazowych,
- zamawiania przepustowości niezbędnej do przesyłania paliw gazowych sieciami
gazowymi o innych parametrach i sieciami innych przedsiębiorstw,
- magazynowania paliw gazowych,
- budowy i eksploatacji układów pomiarowych oraz wykorzystania infrastruktury
technicznej, koniecznej dla zapewnienia dostarczania paliw gazowych.
Stawki opłaty zmiennej wyliczane są na podstawie kosztów zmiennych określonych dla danej
grupy taryfowej. Główną pozycję stanowią koszty zakupu paliw gazowych w ilości
niezbędnej do pokrycia różnicy między ilością wprowadzoną do sieci gazowej, a ilością
pobraną z sieci przez odbiorców. Równie wysokie są koszty utrzymania parametrów jakości
dostarczanych paliw gazowych, czyli zapewnienia niezbędnych rezerw tych paliw i zdolności
przesyłowych w źródłach, magazynach oraz sieciach własnych i innych podmiotów. Zgodnie
z wymogiem art. 45 ust. 5 znowelizowanej ustawy Prawo Energetyczne, przedsiębiorstwa
zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych muszą wyznaczać stawki opłat tak,
aby udział opłat stałych za świadczenie usług przesyłowych w łącznych opłatach za te usługi
dla każdej grupy odbiorców nie był większy niż 40%.
Zatwierdzona 15 marca taryfa na gaz ziemny:
- uwzględnia sytuację na rynku i wprowadza obniżkę cen gazu wysokometanowego jako
produktu,
- przewiduje
zróżnicowane ceny za paliwo gazowe w zależności od wielkości zużycia,
10
- uwzględnia wyrównywanie ceny gazu zaazotowanego odniesionej do energii zawartej w
gazie wysokometanowym,
- rozpoczyna proces eliminowania subsydiowania skrośnego pomiędzy poszczególnymi
grupami odbiorców,
- wprowadza wzrost opłat abonamentowych zróżnicowanych w zależności od grupy
taryfowej,
- wprowadza dla odbiorców przemysłowych zróżnicowanie stawek opłat przesyłowych
zmiennych w okresie poboru letniego i zimowego,
- wprowadza
opłaty za przesyłanie zróżnicowane w zależności od drogi transportu gazu do
odbiorców, którzy nabyli prawo do korzystania z usług przesyłowych,
- zakada wzrost opłat za przyłączenie odbiorców do sieci dystrybucyjnej.
Aktualnie
obowiązująca taryfa dla paliw gazowych 1/2002 składa się z dwóch części:
części A – stosowanej w zakresie obrotu i przesyłania dla odbiorców, którzy nie korzystają z
prawa do usług przesyłowych
części B – stosowanej w zakresie usług przesyłowych dla odbiorców uprawnionych, którzy
korzystają z prawa do świadczenia usługi przesyłowej.
Opłatę za usługę przesyłową dla odbiorców uprawnionych, którzy korzystają z prawa do
świadczenia usług przesyłowych oblicza się według wzoru:
(
)
d
Zd
p
d 150
d 150
O
S
Q M T S
S
L
<
>
=
⋅ +
⋅ ⋅
+
⋅
(11)
gdzie:
O
d
- opłata za usługę przesyłu gazu ziemnego[zł],
S
Zd
– stawka opłaty zmiennej dystansowej za przesłane paliwo
gazowe[zł/m
3
],
Q–
ilość przesłanego paliwa gazowego[m
3
],
S
d <150
– stała stawka dystansowa za przesłane paliwo gazowe do 150 km[zł/(m
3
/h)/h],
S
d >150
– stawka opłaty stałej dystansowej za każdy km drogi przesłania paliwa gazowego
powyżej 150 km[zł/(m
3
/h)/h/ km],
M
p
– zamówiona
przepustowość[m
3
/h],
L - obliczeniowa długość drogi transportu gazu dla danego użytkownika systemu
przesyłowego, obliczana jako najmniejsza możliwa do świadczenia takiej usługi
odległość między miejscem dostawy gazu do systemu i miejscem odbioru, liczona
wzdłuż gazociągów przesyłowych, określonych na schemacie sieci przesyłowych
pomniejszona o 150 km[km],
11
T
– liczba godzin w okresie rozliczeniowym[h].
Dla odbiorców przyłączonych do sieci przesyłowej, którzy nie nabyli prawa do
korzystania z usług przesyłowych lub z tego prawa nie korzystają oraz dla odbiorców
przyłączonych do sieci rozdzielczej, pobierających paliwo gazowe w ilości powyżej 10 m
3
/h
stosowane są stawki grupowe. Ustaloną na ich podstawie opłatę za usługę przesyłową oblicza
się według wzoru:
O
S
Q S
M T
g
Zg
Sg
p
=
⋅ +
⋅
⋅
(12)
gdzie:
O
g
– opłata grupowa za usługę przesyłu gazu ziemnego[zł],
S
Zg
– stawka opłaty zmiennej grupowej za przesłane paliwo gazowe[zł/m
3
],
S
Sg
– stawka opłaty stałej grupowej za przesłane paliwo gazowe[zł/(m
3
/h)/h],
Q– ilość przetransportowanego paliwa gazowego (wg wskazań
urządzeń pomiarowych) [m
3
],
M
p
– zamówiona przepustowość[m
3
/h],
T–
liczba godzin w okresie rozliczeniowym[h].
W przypadku odbiorców odbierających paliwa gazowe w ilości do 10 m
3
/h, opłatę za usługę
przesyłową oblicza się według wzoru:
cg
Zg
Sg
O
S
Q O
=
⋅ +
(13)
gdzie:
O
cg
– opłata grupowa za usługę przesyłu gazu ziemnego[zł],
S
Zg
– stawka
opłaty zmiennej grupowej za przesłane paliwo gazowe[zł/m
3
],
O
Sg
– opłata stała grupowa za przesłane paliwo gazowe, odniesiona do okresu
rozliczeniowego dla danej grupy taryfowej[zł/m-c],
Q– ilość pobranego paliwa gazowego (wg wskazań urządzeń pomiarowych) [m
3
].
Na podstawie przykładowych danych służących do porównania systemów taryfowych
wyznaczono opłaty jakimi byliby obciążani odbiorcy obsługiwani przez PGNiG. Obliczenia
przeprowadzono w dwóch wersjach: pierwsza – przy założeniu, że odbiorcy nie korzystają z
prawa do świadczenia usług przesyłowych, druga – przy założeniu, że z takiego prawa
korzystają. Według aktualnej taryfy PGNiG dla paliw gazowych nr 1/2002 stawki opłat za
usługę przesyłową, dla tych odbiorców są następujące:
- stawki grupowe:
a) stała –
0,0299 zł/ m
3
/h za h,
12
b) zmienna w okresie 01.10 – 31.03 – 0,0634 zł/ m
3
,
c) zmienna w okresie 01.04 – 30.09 – 0,06579 zł/ m
3
,
- stawki dystansowe:
a) stała dla odległości do 150 km – 0,019050 zł/(m
3
/h)/
h
b) stała za każdy następny km powyżej 150 km – 0,000074 zł/(m
3
/h)/h/ km,
c) zmienna – 0,070119 zł/m
3
.
Ponieważ wszyscy odbiorcy z przykładu pobierają jednakową ilość gazu, opłata zmienna dla
poszczególnych odbiorców jest również jednakowa i wynosi:
− w wersji pierwszej (odbiorcy nie korzystają z prawa do świadczenia usług przesyłowych):
19.4 mln zł w okresie zimowym i 17,8 mln zł w okresie letnim (przy założeniu, że połowa
rocznego poboru występuje w okresie zimowym, a druga połowa w okresie letnim), co
łącznie daje 37,2 mln zł/ rok,
− w wersji drugiej (odbiorcy korzystają z prawa do świadczenia usług przesyłowych):
43,0 mln zł/ rok.
Opłata stała za usługę przesyłową dla poszczególnych odbiorców wynosi:
− w wersji pierwszej (odbiorcy nie korzystają z prawa do świadczenia usług przesyłowych):
odbiorca
A: 18,3
mln
zł/ rok,
odbiorca
B: 36,7
mln
zł/ rok,
odbiorca
C: 55,0
mln
zł/ rok,
odbiorca
D: 55,0
mln
zł/ rok,
odbiorca
E: 36,7
mln
zł/ rok,
odbiorca
F: 18,3
mln
zł/ rok.
Razem:
220
mln
zł/ rok.
− w wersji drugiej (odbiorcy korzystają z prawa do świadczenia usług przesyłowych):
odbiorca
A: 11,7
mln
zł/ rok,
odbiorca
B: 23,4
mln
zł/ rok,
odbiorca
C: 47,8
mln
zł/ rok,
odbiorca
D: 49,3
mln
zł/ rok,
odbiorca E:
46, 1 mln zł/ rok,
odbiorca
F: 27,6
mln
zł/ rok.
Razem:
205,9
mln
zł/ rok
13
Całkowita opłata za usługę przesyłową wynosi wówczas:
wg
stawek
grupowych
wg stawek dystansowych
odbiorca A:
55,5 mln zł/
rok,
54,7
mln
zł/ rok,
odbiorca B:
73,9 mln zł/
rok,
66,4
mln
zł/ rok,
odbiorca C:
92,2 mln zł/
rok,
90,8
mln
zł/ rok,
odbiorca D:
92,2 mln zł/
rok,
92,3
mln
zł/ rok,
odbiorca E:
73,9 mln zł/
rok
89,1
mln
zł/ rok,
odbiorca F:
55,5 mln zł/
rok
70,6
mln
zł/ rok.
PGNiG obsługując takich klientów, przy założeniu że nie korzystaliby oni z prawa do
usług przesyłowych, uzyskałby roczne przychody w wysokości 443,2 mln zł, z czego
223,2 mln zł stanowią koszty zmienne, a 220 mln zł – koszty stałe. Gdyby odbiorcy ci
korzystali z prawa do świadczenia usług przesyłowych PGNiG uzyskałby roczne przychody
w wysokości 463,9 mln zł, z czego 258 mln zł stanowią koszty zmienne, a 205,9 mln zł –
koszty stałe.
Chcąc porównać taryfę PGNiG z systemami modelowymi należy ponownie obliczyć
stawki opłat za usługę przesyłową dla poszczególnych metod, w oparciu o przychody, które
uzyskałby PGNiG. Przyjęto przy tym założenie, że odbiorcy nie korzystają z prawa do
świadczenia usług przesyłowych. Do porównań użyto taryfy dystansowej i metody znaczka
pocztowego, zakładającej podział uzasadnionych kosztów stałych proporcjonalnie do
zarezerwowanej przepustowości, a kosztów zmiennych proporcjonalnie do ilości pobieranego
gazu.
Stawka opłaty za usługę przesyłu gazu wyznaczona wg metody dystansowej wynosi:
3
L
3
443, 2 m ln zł / rok
t
1,994 zł / m / h / km / rok
222 250 000m / h km
=
=
⋅
(14)
Opłaty dla poszczególnych odbiorców są równe:
odbiorca A:
10,5 mln zł/ rok,
odbiorca B:
41,9 mln zł/ rok,
odbiorca C:
102,6 mln zł/ rok,
odbiorca D:
106,8 mln zł/ rok,
odbiorca E:
111,7 mln zł/ rok,
odbiorca F:
69,8 mln zł/ rok.
W ten sam sposób obliczono opłaty jakie poniósłby odbiorca rozliczany według metody
znaczka pocztowego. Stawka opłaty zmiennej wynosi:
14
3
Z
3
223, 2m ln zł / rok
S
0,0607zł / m
3679, 2m ln m / rok
=
=
(15)
Ze względu na jednakową ilość gazu pobieranego przez wszystkich odbiorców opłata
zmienna jest dla nich jednakowa i jest równa 37,2 mln zł. Natomiast stawka opłaty stałej
wynosi:
S
3
220m ln zł / rok
S
261,9 ł
/ h / rok
840000m / h
=
=
3
z /m
(16)
Zatem opłaty ponoszone przez poszczególnych odbiorców, rozliczanych wg metody znaczka
pocztowego, wynoszą:
opłata stała opłata całkowita
odbiorca A:
18,3 mln zł/
rok,
55,5
mln
zł/ rok,
odbiorca B:
36,7 mln zł/
rok,
73,9
mln
zł/ rok,
odbiorca C:
55,0 mln zł/
rok,
92,2
mln
zł/ rok,
odbiorca D:
55,0 mln zł/
rok,
92,2
mln
zł/ rok,
odbiorca E:
36,7 mln zł/
rok,
73,9
mln
zł/ rok,
odbiorca F:
18,3 mln zł/
rok
55,5
mln
zł/ rok.
W oparciu o powyższe wyliczenia sporządzono zestawienie (rys. 3) ilustrujące różnice
pomiędzy opłatami wyznaczonymi na podstawie modelowych systemów taryfowych, a
opłatami wyznaczonymi na podstawie obowiązującej taryfy PGNiG i zasad naliczania opłat
zawartych w rozporządzeniu taryfowym.
15
Wykres 3. Porównanie modelowych systemów taryfowych z taryfą PGNiG
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
taryfa PGNiG stawki grupowe
taryfa PGNiG stawki
dystansowe
taryfa dystansowa
taryfa wg metody znaczka
pocztowego
mln z
ł / rok
odbiorca A:
odbiorca B:
odbiorca C:
odbiorca D:
odbiorca E:
odbiorca F:
4. WNIOSKI
Dobrze opracowana taryfa to taka dzięki której, opłaty którymi są obciążani odbiorcy
gazu odzwierciedlają rzeczywiste koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo dostarczające
gaz. Jednocześnie, sprzyja ona konkurencji, powoduje obniżanie kosztów funkcjonowania
przedsiębiorstwa, racjonalizuje rozbudowę sieci oraz umożliwia rozwój rynku gazu w kraju.
Jak wspomniano wcześniej obecnie obowiązująca taryfa dzieli się na dwie części w
zależności od tego, czy dany odbiorca korzysta z prawa do świadczenia usług przesyłowych,
czy nie. Wykonane obliczenia udowadniają, że część taryfy obowiązująca odbiorców nie
korzystających z prawa do świadczenia usług przesyłowych jest taryfą wg metody znaczka
pocztowego. Ma zatem wszystkie wady i zalety tej metody. Taryfa obowiązująca klientów
korzystających z prawa do świadczenia usług przesyłowych jest metodą bazującą zarówno na
metodzie znaczka pocztowego, jak i na metodzie dystansowej. Opłaty odbiorców położonych
blisko punktu dostawy gazu do systemu są w niej wysokie jak w metodzie znaczka
pocztowego, natomiast odbiorcy położeni najdalej od punktu dostawy gazu mają stawki
zbliżone do stawek taryfy dystansowej. Pewnym mankamentem tej części taryfy jest
wprowadzona granica 150 km, która tak naprawdę stanowi granicę pomiędzy stawkami
dystansowymi i grupowymi, gdyż odbiorcy położeni w odległości bliższej niż 150 km są
rozliczani wg stawek grupowych, nie dystansowych. Czas jednak pokaże na ile nowe taryfy
gazowe spełnią pokładane oczekiwania.
16
5. BIBLIOGRAFIA
1. Bojanowicz Agnieszka, Analiza Kosztów usługi przesyłowej w warunkach dostępu stron
trzecich, praca dyplomowa, Politechnika Warszawska Wydział Inżynierii Środowiska,
Warszawa 2001 r.
2. Gas Tariff Study in Poland – Raport Banku Światowego dla PGNiG, listopad 2000 r.
3. Kania Andrzej, Wybrane zagadnienia związane z ustalaniem i zatwierdzaniem taryf dla
paliw gazowych w świetle ustawy Prawo energetyczne, materiały z II konferencji
naukowo-technicznej „Rynek gazu 2001” w Kazimierzu Dolnym w dn. 24-25 maja 2001
r.
4. Kształtowanie cen gazu ziemnego w warunkach konkurencyjnego rynku, ARE S.A.,
Warszawa 2000 r.
5. Osiadacz Andrzej J., Zasada TPA dla sieci gazociągów przesyłowych, Nowoczesne
Gazownictwo Nr 1, 2001 r
6. Prugar Wiesław, Taryfy gazowe w świetle obowiązującego Prawa energetycznego,
materiały seminaryjne: gaz paliwem XXI wieku, Poznań 19-20.06.2001 r.
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych
zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi
(Dz. U. z 2001 r. Nr 1, poz. 8).
8. Taryfa dla paliw gazowych nr 1/2002 obowiązująca odbiorców obsługiwanych przez
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.
9. Ustawa Prawo Energetyczne – ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Dz. U. Nr 54, poz. 348 z
późn. zm.