W.9 ANALIZA

KOSZTÓW

PRODUKCJI

Koszty księgowe i koszty

ekonomiczne



Koszty księgowe obejmują wyłącznie faktycznie

udokumentowane wydatki pieniężne związane z

prowadzeniem działalności gospodarczej; Koszty

te określa się mianem kosztów explicite;



Koszty ekonomiczne utożsamiane są z pojęciem

kosztów alternatywnych; Jest to równowartość

dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby

przynieść gdyby wykorzystano go w innym,

możliwie najlepszym zastosowaniu. Oprócz

kosztów explicite uwzględnia się także koszty

implicite, inaczej koszty domniemane, a więc

koszty, których przedsiębiorstwo faktycznie nie

ponosi, ale które teoretycznie mogłoby ponosić.

Koszty w krótkim okresie

Koszty stałe i koszty zmienne



Koszty stałe (K

s

) – koszty których wielkość

w zasadzie nie zmienia się wraz ze zmiana
rozmiarów produkcji (np.. Koszty
administracji, amortyzacja);



Koszty zmienne (K

z

) – koszty które

zmieniają się wraz ze zmiana rozmiarów
produkcji (płace pracowników
produkcyjnych, koszty zużytych surowców i
materiałów).

Koszty całkowite, przeciętne i
krańcowe



Koszty całkowite (K

c

) to suma kosztów

stałych (K

s

) i kosztów zmiennych (K

z

)

K

c

= K

s

+ K

z



Koszt przeciętny, jednostkowy (K

p

) to

koszt przypadający na jednostkę

wyrobu

K

p

= K

c

/Q

Q – wielkość produkcji

Koszty całkowite, przeciętne i
krańcowe c.d.



Koszty krańcowe (K

k

) – przyrost

kosztów całkowitych związanych
ze wzrostem produkcji o
jednostkę

K

k

= ΔK

c

/ΔQ

Zależność pomiędzy rozmiarami

produkcji a kosztami

Wielkoś

ć

produk

cji Q

Koszt

y

stałe

K

s

Koszty

zmien

ne K

z

Koszt

całkowit

y K

c

Koszt

krańco

wy K

k

Koszty przeciętne

jednostkowe

K

s

/Q

K

z

/Q

K

c

/Q

0
1
2
3
4
5
6

10
10
10
10
10
10
10

0

8,0
9,4

11,4
15,2
21,5
38,0

10,0
18,0
19,4
21,4
25,2
31,5
48,0

-

8,0
1,4
2,0
3,8
6,3

16,5

-

10,0

5,0
3,3
2,5
2,0
1,7

-

8,0
4,7
3,8
3,8
4,3
6,3

0

18,0

9,7
7,1
6,3
6,3
8,0

Krzywe kosztów całkowitych,

stałych i zmiennych

K

s

K

z

K

c

Produkcja

K

o

sz

ty

Krzywe przeciętnych kosztów

całkowitych, stałych, zmiennych i

krańcowych

K

o

sz

ty

Produkcja

K

s

/Q

K

z

/Q

K

c

/

Q

Δ

K

s

/

Δ

Q

Geometryczna interpretacja

kosztów stałych

C

a

łk

o

w

it

y

k

o

sz

t

st

a

ły

Produkcja

A

B

C

K

s

K

s

/Q

Produkcja

A’

B’ C’

P

rz

e

c

ię

tn

y

k

o

sz

t

st

a

ły

Krzywa kosztów całkowitych jest

podstawa wyznaczania kosztów

przeciętnych i kosztów

krańcowych.

Przeciętny koszt całkowity w

sensie geometrycznym

Koszty w długim okresie



Wszystkie czynniki prodikcji sa
zmienne;



Nie występują koszty stałe,
ponieważ wszystkie koszty są
zmienne;



Nie działa prawo malejących
przychodów;



Korzyści i niekorzyści skali.

Korzyści i niekorzyści skali



Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej
niż rozmiary produkcji, krzywa
długookresowego kosztu przeciętnego
opada (DK

p

), koszty przeciętne maleją.

Oznacza to, że przedsiębiorstwo
osiąga korzyści skali;



W sytuacji odwrotnej występują
niekorzyści skali.



Uzyskiwanie korzyści skali jest jednym z
głównych argumentów wyjaśniającym
dominacje dużych przedsiębiorstwa w
gospodarce światowej;



Korzyści skali mogą wynikać z
uwarunkowań technologicznych,
marketingowych i finansowych
zapewniających obniżanie się
przeciętnych kosztów wraz ze
zwiększaniem produkcji.

Technologiczne źródła

korzyści skali:



Możliwość korzystania z efektów
specjalizacji;



Możliwość wykorzystywania
niepodzielnych czynników produkcji
(np. dźwigi budowlane);



Istnieje możliwość wprowadzenia
produkcji wielofazowej,



Bardziej racjonalne wykorzystywanie
odpadów.

Marketingowe źródła korzyści

skali



Możliwość negocjacji niższych
cen przy zakupach hurtowych;



Koszty pakowania i transportu nie
wzrastają proporcjonalnie do
ilości zamawianych i
sprzedawanych towarów;



Niższe koszty marketingowe.

Finansowe źródła korzyści

skali



Łatwiejszy i na korzystniejszych
warunkach dostęp do kredytów
bankowych;



Możliwość korzystania z wielu
źródeł finansowania działalności;

Korzyści skali a niekorzyści

skali



Ciągłe zwiększanie rozmiarów
firmy i skali produkcji prowadzi
do narastania trudności i
pojawiania się niekorzyści skali;



Głównych źródłem niekorzyści
skali są trudności związane ze
sprawnym zarządzaniem dużą
firma;

Typowa krzywa

długookresowego kosztu

przeciętnego

D

łu

g

o

o

k

re

so

w

y

k

o

sz

t

p

rz

e

c

ię

tn

y

Produkcja

Korzyści

skali

Niekorzyś

ci skali

Stabilizacj

a kosztów

Zależności pomiędzy

długookresowymi kosztami

przeciętnymi a krańcowymi

A)

Korzyści

skali

D

łu

g

o

o

k

re

so

w

e

k

o

sz

t

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

Produkcja

DK

p

DK

k

Zależności pomiędzy

długookresowymi kosztami

przeciętnymi a krańcowymi

B) Niekorzyści

skali

D

łu

g

o

o

k

re

so

w

e

k

o

sz

t

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

Produkcja

DK

p

DK

k

Zależności pomiędzy

długookresowymi kosztami

przeciętnymi a krańcowymi

C)

Stabilizacja

kosztów

D

łu

g

o

o

k

re

so

w

e

k

o

sz

t

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

Produkcja

DK

p

=

DK

k

Zależności pomiędzy

długookresowymi kosztami

przeciętnymi a krańcowymi

D) Początkowo

korzyści a

następnie

niekorzyści skali

D

łu

g

o

o

k

re

so

w

e

k

o

sz

t

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

Produkcja

DK

p

DK

k

Modele struktur rynku



Rynek doskonały (konkurencja
doskonała);



Konkurencja monopolistyczna;



Oligopol;



Monopol.

Rynek doskonały



Bardzo duża liczba firm na rynku;



Nieograniczona swoboda wejścia na

rynek;



Produkty są jednorodne

(niezróżnicowane) pod względem cech;



Cena produktów jest niezależna od

producentów (pozioma krzywa popytu);



Przykłady rynków: kapusta, marchew,

ziemniaki.

Konkurencja monopolistyczna



Dużo (np. kilkadziesiąt) firm na rynku;



Nieograniczona swoboda wejścia na

rynek;



Produkty zróżnicowane pod względem

cech;



Producenci w pewnym zakresie maja

wpływ na cenę produktów (krzywa

popytu opada ale jest relatywnie

elastyczny);



Przykłady: architekci, restauracje.

Oligopol



Kilka firm na rynku;



Ograniczona swoboda wejścia na

rynek;



Produkty generalnie niezróżnicowane

pod względem cech;



Znaczący wpływ producenta na cenę

produktów (opadająca krzywa popytu,

popyt relatywnie nieelastyczny);



Przykłady: cementownie, cukrownie.

Monopol



Jedna duża firma na rynku;



Bardzo ograniczona swoboda
wejścia na rynek;



Producent ma bardzo duży wpływ
na cenę (opadająca krzywa popytu,
popyt mniej elastyczny niż w
oligopolu);



Przykłady: elektrociepłownie.

Równowaga przedsiębiorstwa w

warunkach konkurencji

doskonałej



Przedsiębiorstwo jest jednym z licznych

podmiotów na rynku;



Zwiększenie podaży nie wpływa na poziom

ceny;



Wykres ceny jest prosta równoległa do osi X;



Utarg całkowity = iloczynowi ceny i ilości

sprzedanych produktów;



Utarg przeciętny U

p

= U

c

/Q jest równy cenie

produktu;



Utarg krańcowy U

k

= ΔU

c

/ΔQ jest również

równy cenie.

Utarg całkowity, przeciętny i

krańcowy w warunkach

doskonałej konkurencji

U

ta

rg

c

a

łk

o

w

it

y,

p

rz

e

c

ię

tn

y

i

k

ra

ń

c

o

w

y

c = U

c

/Q =

ΔU

c

/ΔQ

U

c

Produkcja Q

Cel przedsiębiorstwa



Maksymalizacja zysku, czyli różnica

pomiędzy utargiem całkowitym a kosztami

całkowitymi

Z

c

= U

c

– K

c



Przedsiębiorstwo będzie zwiększało rozmiary

produkcji dopóty, dopóki utarg krańcowy

będzie wyższy od kosztu krańcowego;



Maksymalizacja zysku nastąpi przy

rozmiarach produkcji wyznaczonej przez

punkt przecięcia się kosztu krańcowego z

utargiem krańcowym, równym cenie.

Zysk przedsiębiorstwa

U

ta

rg

c

a

łk

o

w

it

y

i

k

o

sz

ty

za

łk

o

w

it

e

U

c

Produkcja Q

E

F

Zysk

przedsiębiors

twa

Krótkookresowa równowaga

przedsiębiorstwa

C

e

n

a

,

k

o

sz

ty

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

K

c

/

Q

c = U

c

/Q =

ΔU

c

/ΔQ

ΔK

c

/ΔQ

E

F

A

B

G

C

D

Produkcja
Q

Q

1

Q

r

Q

2

Punkty charakterystyczne



Punkty E i F (koszt przeciętny = utarg

przeciętny) wyznaczają przedział opłacalności

produkcji między Q

1

a Q

2

. Punkt E nazywany jest

progiem rentowności;



Punkt A – przedsiębiorstwo osiąga maksimum

zysku. Punkt A wyznacza optimum ekonomiczne

przedsiębiorstwa. Jest to punkt równowagi

wyznaczający poziom produkcji Q

r

.



Poczynając od punktu E przedsiębiorstwo

przynosiłoby coraz większe straty, produkcja

niższa niż Q

r

oznacza, że przedsiębiorstwo nie

wykorzystuje możliwości wzrostu zysku.



Zysk przedsiębiorstwa jest równy
zakreskowanemu polu ABCD.
Zyska stanowi różnice pomiędzy
utargiem całkowitym pole OCAQ

r

oraz kosztem całkowitym pole
ODBQ

r

.

Cena rynkowa produktów a zysk

przedsiębiorstwa

1) cena wyższa od kosztów

przecietnych

C

e

n

a

,

k

o

sz

ty

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

K

c

/

Q

ΔK

c

/ΔQ

C

D

Produkcja
Q

Q

r

c = U

c

/Q =

ΔU

c

/ΔQ

1) Zysk
ekonomiczny

(ponadnormalny)

Cena rynkowa produktów a zysk

przedsiębiorstwa

2) cena równa kosztom

przeciętnym

C

e

n

a

,

k

o

sz

ty

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

K

c

/

Q

ΔK

c

/ΔQ

C

D

Produkcja
Q

Q

r

c = U

c

/Q =

ΔU

c

/ΔQ

1) Zysk normalny

Cena rynkowa produktów a zysk

przedsiębiorstwa

3) cena niższa od kosztów

przecietnych

C

e

n

a

,

k

o

sz

ty

p

rz

e

c

ię

tn

e

i

k

ra

ń

c

o

w

e

K

c

/

Q

ΔK

c

/ΔQ

C

D

Produkcja
Q

Q

r

c = U

c

/Q =

ΔU

c

/ΔQ

3) strata

Granica racjonalnych strat



Granice racjonalnych strat wyznacza
poziom kosztu przeciętnego zmiennego
(K

z

/Q);



Dopóki cena jest wyższa od przeciętnego
kosztu zmiennego, nie należy przerywać
produkcji, gdyż pokrywa ona co najmniej
koszty bieżące związane z produkcją;



Gdy cena równa jest przeciętnym kosztom
zmiennym jest to tzw. punkt zamknięcia.

Granica racjonalnych strat

C

e

n

a

,

k

o

sz

ty

p

rz

e

c

ię

tn

e

c

a

łk

w

o

te

i

k

ra

ń

c

o

w

e

,

k

o

sz

ty

zm

ie

n

n

e

K

c

/

Q

ΔK

c

/ΔQ

c

z

Produkcja
Q

Q

r

K

z

/Q

A